Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 48, 23 November 1876 — Page 3
Na ke Aupuni.
O na la nui malalo iho, he mau la kulaia hoi no ke aupuni, e malama ia ma na la i hoike ia malalo nei : E pani ia na Hale aupuni a puni na mokupuni.
Poalua, la 28 o Novemaba. Ka hooia ia ana o ke kuokoa o Hawaii e na aupuni o Beritania Nui a me Farani.
Poakahi, la 25 o Dekemaba. La Karisimasa.
Poakahi, la 1 o Ianuari. La Makahiki Hou. W. L. MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 20, 1876.
Ke hoike ia aku nei, ua hookohu ia o Robert Lishman i keia la i Luna Alanui no ka mokupuni o Oahu, ma kahi o Capt. G. H. Luce ; a ua hookohu pu ia aku no oia i Luna Wai a i Kakauolelo no ka Makeke ma kahi o Capt. H. S. Howland.
W. L. MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Oct. 31, 1876.
NA ANOAI.
I keia mau la aku e ku mai ai kekahi mau moku me na lono hou no na ouli kaua o Europa, a ke hoomakaukau nei no makou me ka manaolana na makou no ke eo.
O ka halekuai o Ake ma, e ku la ma Lahaina, ua lilo ae nei ia Mr. W. M. Gibson, Esq., (Kipikona) a ua luluu piha i na lole hou o na ano e anoi ai ka makemake.
Ma ka huli hoi ana mai a ke Kilauea i keia pule, e haalele ana oia ia Mahukona i keia kakahiaka, a e kipa ae ana ma Hana, no ka waiho ana aku i ke Alii ka Moiwahine Kapiolani malaila, a e ku mai ana paha ianei i ke kakahiaka Poaono.
Ke hoaiki mai nei na helehelena o ka la 28, ka la kulaia a na puuwai Hawaii a pau i poina ole ai ; a e hoomanao iho ko makou poe heluhelu, e lawe i na lealea me ke akahele, a mai holokiki loa aku, no ka mea, he hopena no ko ia hana.
Ua noi ia mai makou e hai aku i ke akea, i kela a me keia mea moku liilii e manao ana e hookomo ma ka heihei o ka la 28 ae nei, e akoakoa ae ma ka hale noho o Mr. Samuel U. Maikai, makai o Kaholoakeahole ma alanui Moiwahine, i keia ahiahi hora 6. Mai hoohala!
Ina e hele aku ma ka hale oihana o na keiki kumeka buke, o ka honi aku la no ia i ka waiubata. Ua haohao makou no keia mea, a ua ninau aku ia Antone Galena i ke kumu o keia mea, a ua hai mai kela, ua kuhihewa ka makou i ka poi palaoa kapili buke, no ke ano like loa o ka nanaina me ka Manuela, o Waikakalaua.
Ma ka Poaono i hala, ua hooko ia ke kauoha a ke Kuhina Kalaiaina, ma ke kuai kudala ia ana o ka hoolimalima o ka Hotele Hawaii no na makahiki elima, ma Aliiolani Hale. Ua lilo no ia Mr. A. Herbert, ka mea iaia i keia manawa, no na dala uku hoolimalima makahiki he $6,050, no ka manawa he elima makahiki mai Ianuari 1, 1877.
Ua malamaia na hauoli ana no ka la hanau o ko kakou Moi, ka Poaha, la 16 iho nei ma Honolulu nei. Nui na hauoli a me na lealea, a ua mahalo ia no ka maluhia, a me ka ona ole. Ma na mokupuni a pau ua malamaia. Ua huai mai na pu o Puowaina i ko lakou mau leo hauoli i ka wehekaiao o ka la, i ka aui ana o ka la, a i ka welo ana o ka la.
Ua kaumaha makou i ka lohe ana mai no ka make ana o ka hoahanau o ko kakou makamaka maikai o A. S. Hartwell, (Hatawela) ma ka la 3 iho nei o Okatoba, maloko o ka mokuaina o Texas. He kolonela oia no kekahi puali koa akau i ka wa o ke kaua kipi ma Amerika, a ua kaulana kona inoa no ke akamai a me ka wiwo ole ma ke kahua kaua, a he kanaka oluolu a naauao.
Ma ka papa kuhikuhi manawa o Kilauea, e ikeia; ua hoololiia. E haalele ana ia Honolulu nei ma ke ahiahi o ka Poakahi, la 4 o Dekemaba, a e kipa ana ma Lahaina, Maalaea a me Makena, a huli hoi hou mai, e ku ana ianei i ke kakahiaka Poakolu la 6. Ma ia ahiahi Poakolu no hora 4, e haalele ana ia Honolulu nei no ke kaapuni ana ia Kauai, a huli hoi mai, e ku ana ianei i ke kakahiaka Poaono.
Ia makou e hoolai ana makai mai o ka hale leta i ke ahiahi o ka Poaono i hala iho nei, a ia makou i nanea loa iho ai, lohe aku la makou i kekahi leo, me he mea la, he tausani manu himeni e himeni mai ana i ka lewa, i ka nahenahe o na leo a me ka maikai. A ia makou e hoolohe ana a e nana ana ma o a maanei, eia ka na na keiki o ka Papa pai, oia hoi ka hui e kapa ia nei, ka "GAZETTE CLUB."
Ke nanea mai la no ko makou kapena o ka Papa pai o na la i hala, o Mr. J. Kamio i Kona. E walea ana i ka nihi ae a ka ohu hoohaehae naulu mamua iho o ke kuahiwi mauka, a e hoolono ana hoi i ka ne-hone a ke kai, i ke aumoe me na lae aa makai. Oi ole i aloha ia ai ia aina, a noho ia ai e na 'lii, a me he la ke puana mai nei ka moe, e hoihoi mai ana i na halialia no ua one hanau la o keia makakila, e i ae ana ia e pana nei i ka houpo:
"Kaua i ka lai o Kona,
I ke kai malino a Ehu;
Ilaila kaua la ike,
I ke kai maokioki."
Ua menemene makou i ka ike ana 'ku i kekahi lio e holo nui ae ana ma ke alanui Moi inehinei, me kekahi wahine maluna ona. Ua moku kekahi kaula o ke kaulawaha, a ua hiki ole ke kaohi ia mai; holo aku la ua lio nei me ka paukiki, a i ka huli ana e pii ma ke alanui Papu, ua hookui aku la me kekahi kaa e ku ana ma ka aoao o ke alanui, a o ka lele aku la no ia o ka wahine a haule iho la malalo o ke kaa, a holo loa 'ku la ka lio. Ua kuia 'ku la ma ka manawa o ke poo, a ina paha e oolea loa, ina la ua pilikia; aka, he poniuniu wale no me kahi pohole uuku. Pakele nae kona ola i ka puiwa ole o ka lio e ku ana me ke kaa.
Ua hauoli makou i ka lono ana mai, ua haule iho la na pakaua o ka hooilo ma Makawao, Kohala, a me na wahi e ae i loheia ka maloo.
Ua hai mai ko makou makamaka maikai o ka moku a Hina, ka Hon. J. Nazareta, no ka make ana o kekahi wahine ma Kalaupapa, a ua hoomakaukauia na pono a pau no ke kanu ana iaia, aia hoi, ua ola hou ae la kela.
Ua hai ia mai makou, ua hooholo iho nei ka Ahahui Karistiano Opiopio o Kawaiahao e malama i wahi anaina hui paina no lakou ma ka la mua o Ianuari, 1877, maloko o ka pa o ia luakini. E wae i mau haiolelo maikai a naauao, mai kahi poe mai i ike ia ka makaukau no ia la, e like me na Poo la.
Ua manao makou e ekemu leo nui aku i ko makou Generala Bisi o na tausani hua metala; ua nee aku a kokoke, a hoomalo ae la i ke kino me ka hookuoo kuemaka nui, a o ka puana aku koe. "E Bisi! no ke aha oe e hana like pu kela?" O ko ia la pane koke mai noia.
"Ilaila hoi au aole oe,
Ihea oe kahi i noho ai,
E puana mai oe e ke ala."
Ua kaulana a puni ka honua i ke akamai o na poe eleele o Georgia i ka hana hoakaaka o na ano paele o Amerika Hema, aka, i ka makaikai ia ana i kela Poaono aku nei e Huaa ma, ua lohe aku la o Pina i ko lakou mau leo kohu ole, a ua nauki hoi o Ukali i na huaolelo "Bada nu! bada nu!" a puana ae la "Auwe, hoi au e, auwe hoi au i ta ere paere e—e-he-he!" A hene iki ai ka aka a o ko makou wahi opua o Alaba-tham—ba-tham.
Ma ka Poaha i hala, ua hookui ae la kekahi mau mea maluna o na lio, ma ke kihi o Alanui Emma me Beritania, a kulou poo aku la kahi i lalo a waiho a make. I ka hapaiia ana aku a waiho i kahi hale, ua menemene kona nanaina. Ua puka kona poo, a mokumoku ka ili, me ka pau o na niho i ka hakihaki, aka, ua kii ia aku ke Kauka me ka wikiwiki, no ekolu paha hora a oi o ke kali ana, aole i hiki mai nolaila, ua kii ia o Kauka Leka, a nana i haawi mai i na kokua, a ua lohe mai makou, ua palekana loa ka mea i eha. E mahaloia keia Kauka Leka.
Aia a ka Poaha aenei, la 30 o No vemaba, oia ka la i kuahauaia e Peresidena Kalani o ka Repubalika nui o Amerika Huipuia, no ka waiho ana aku o ia lahui i na hana kino, a haawi aku i na hoomaikai ana i ke Akua, no kona hoomau ana i kona lokomaikai a me ka haawi ana i ka pomaikai nui ia lahui iloko o ka makahiki i hala. He anaina pule ma Kaukeano ia la. Pehea la o Hawaii? Aole anei kakou e hookaawale i kekahi la no ka hoomaikai ana aku i ke Akua, a hooia'ku hoi i ko kakou aie nui i kona lokomaikai?
Ua kaena ae makou i kela pule iho nei, i ke kani hoene lai o ka leo o na keiki o ka Papa-pai LAHUI HAWAII; a i ka po iho nei hoi o ka Poalua, ua lohe ia aku ke kani hoohaihai o na ohe, i pakuiia ae e ka leo hone o na Gita a na keiki Hawaii eleu o ka Puali koa Pualu Komopane "B" o ka Hawaiian Guard. Paa ae la ko makou mau lima i ka houpo, hookuu malie ae la i kahi aho, a puana ae la me ka leo mama
"He ilihia, he hoohihi iini keia,
E nawe kulipo nei i ka houpo a;
Aohe anu, aohe hui o ka Waikoloa,
Mea e hoi nei holu i ka manawa."
Ua lehulehu wale ka poe i hele ae e nana i na holoholona hihiu a me na manu o na aina e maluna o ka mokuahi i ka Poaha i hala iho nei. Ua weliweli na maka o ka Liona a me ke Tiga, aka, he keu aku ka weli o kahi poe i na naheka e lapuu ana, me ko lakou mau ili onionio. O ko makou koolua kai milimili aku i ka ihu o ka Elepani, e uwa mai ana hoi ka Hipopotamu, keke ka niho o na mapu me na keko, hookahi ko lakou hauwawa pu ana me ko makou wahi kolohe—ua kohu no nae—ke hoolohe aku a ke nana aku ia lakou, me he la no ka ohana hookahi, o ko ia nei Waihi Boy ana hoi.
Ma ke Kilauea o ka Poakahi nei, ua holo aku ka mea hanohano ke Kuhina Kalaiaina W. L. Moehonua, me ka Luna Hana Aupuni Mr. R. Lishman, no ka manao o ke Kuhina e nana a hoomaopopo ina he mea hiki ke hoomoe ia i uwapo maluna o ke kahawai o Honolii. Ina e hiki ana, alaila he pomaikai nui ia i ko laila mau makamaka, oiai ua nui a lehulehu ka poe i poino ma keia kahawai, a o ka paa ana o ka uwapo o ka hoopau ana no ia i na ulia poino o ka lawe ia e ka wai a loaa aku na kino make me ka mainoino. O kekahi keia o na ano hana hou a makou e paipai mau nei, a me he la, he hoike oiaio keia, ua like no ka manao o ke aupuni me ko makou.
O KEIA Poalua ae, la 28 o Novemaba, ka la ia a na maiuu o ka Liona o Beritania, a me ke Gita o Farani, i kuu mai ai ia oe Hawaii e Kuokoa, a no ia Eehia i loaa ia oe, i kunou haahaa mai ai na poo kalaunu kiekie o ke ao holookoa a puili ae la ia oe iloko o na apono pumehana o ka noho ana Lahui naauao a me ka ikaika. A ma na mea a na Aupuni nui e noonoo ai, aole oe e poina, a no kau mau waipahe palena ole, aole he aupuni i nele ka mahalo a makaleho ia oe. Heaha kau hana e Hawaii i keia la? Ua lohe au he ahaaina ka na Poola ma ka Uapo, ka Palakai ma i ka Helu 4, a o ka nui ae, aohe i loheia. He hehei moku liilii ka lealea, a ke koho nei au e hohe hou ana ko Honolulu poe, no ke mea he hana kamalii.
HUA-A.
Kamoiliili Nov. 22, 1876.
HE OLULO MO-UA—Ma ke ahiahi o ka la 10 o keia malama, mawaena o ka hora 4 me 5 p. m. Ua ike ia aku kahi mea e lana hele mai ana iluna o ka ili kai o Kawaihae nei, he ane 2 mile a oi mai ka aina aku; he mau minute paha i panee ae; ua holo aku kekahi waapa, a ke kokoke ana aku, ike pono ia aku la he Poe-hao (mouo) ka ua olulo aukai nei, he 8 kapuai kona loa, he 4 kapuai ke kiekie, a he 12 kapuai ke anapuni. O ka la i loaa ai keia mea, he la makani ikaika mai ka moana mai, a he pomaikai ka loaa ana. Nohea mai la keia mouo? He ma'u ia wahi mea hou; e aloha auanei na keiki wili poahi o ka LAHUI HAWAII. B. H. KELIIWAIWAIOLE
I ka halawai pule ma Kamoiliili me na hoahanau ko kakou Moi ma ke Sabati i hala iho nei ; a ua lohe mai makou, he mau manao paipai kana i haawi aku. He mea hou i na Moi o Hawaii, a he mea hoolana manao no hoi keia hana no na makaainana ma ka ike ana aku i ko lakou makua alii e lawelawe pu ana me lakou. Ua lohe pono ia mai, ua hele a piha pono ka luakini o Kamoiliili i na kanaka; mahope o na hana laa, ua kohoia he mau luna no ka hoala ana i kekahi Ahahui, oia ka Hui Hooulu Lahui, ma ka hora 4 onehinei ka halawai ana, o ka Ripota, aohe i lono ia mai.
"NALO KA ONO PALAOA."—Oia ke poo o ka palapala a C. J. A. Laulipolipo o Kapalama, e pili ana i ka lawe ana o kekahi Luna paahao i ka omoomo palaoa a kekahi paahao; oiai ka Laina e huli hoi ana i Kawa. He hana kupono ole keia au e Kekawewe, ka lawe wale i ko hai waiwai me ka ae ole ia. A me hea la, aohe paha he rula a he kanawai o ka aina e papa ana i na mea ai a na Lawehala oiai lakou mawaho ae o ka halepaahao. E pono e hoopaiia kela lunapaahao, i ekolu malama ma ka hana oolea, no ka lawe i kekahi mea i oi ole kona waiwai i ka umi keneta; i kulike ai me kekahi mau kuhikuhi kanawai. "O ka mana o ka Papa-pai, he oi aku i ko ka Pahikaua." IKEPONO.
He Lahuikanaka hou.
Ma kahi apana aina iloko o Rusia, ua loaa mai nei i kekahi haole imi mea hou a kaapuni honua, ua loaa aku la iaia kekahi Lahui hou i ike ole ia mamua, akahi wale no i keia makahiki. He huelo ko keia lahui e like me ke Keko, he kanaka no mai luna a lalo, ma ka huelo kahi like ole. he ai ka lakou e like me ka na lahuikanaka a pau, a he mahiai, kukulu hale, a he mau pahikaua ka lakou. Kupanaha no ka ke Akua mau hana. M.
[Ae, ua like no me ka lahui i loaa ai ia Dr. Livingstone maloko lilo o Aferika, he keokeo me he puna la ko lakou like ole; aka o keia lahui o Rusia, oia no na kupuna o ka pake, no ka mea, aia ko lakou nei huelo ma na poo. HUAA.]
MAI KAU I KULA.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
Ma ka la 10 o No vemaba nei, i ka wa a ke kuna Jenny e ku ana ma Kainaliu, Kona Akau, Hawaii. Ua pa mai la kekahi makani ikaika ma ka akau mai, a ua hoonee ia mai la makou a kokoke iuka, no 4 paha anana ka hohonu. O ke kumu o ke ku ana i Kainaliu, he laau na H. Weeks, ua pau i uka he 23 laau, koe i ka moku he 16 laau, loaa e iho ana i ka makani, a ua hookuu iho la o Capt. Nika i ka heleuma nui, ma ia hookuuia ana, ua pakele iki makou i ka nee ana iuka. Pane mai la ke Kapena me ke kaumaha, e holohe makou a pau i kana, a ua ae ia; kahea ae la oia e hukiia na pea, he manawa ole, ua pau ia mau hemahema iluna, o ke oki ia aku la no ia o na heleuma, a noho ana lakou i ke kai; a hooiho aku la no Kaawaloa, me ka manao e loaa ona mau heleuma mai ka manuwa mai, aole nae i loaa; maanei ua hooleiia na ohua ma Napoopoo, a lai ku iki iho la makou ia po, a i ke ao ana ae, huli hoi aku la no Honolulu i mau heleuma hou, alaila, holo no Kona me Kau.
P. H. K. OHUAEEMOKU.
Kona, Nov. 10, 1876.
HE HANA HOOLUHI KE ANO.
Aia ma ka hale leta o H. N. Greenwell o ka apana o Kona Hema, Hawaii, a'u i ike ai i ka apiki o ka Luna leta. Aia au a kii aku i na ope nupepa, oiai ua maopopo ia'u elua ope nupepa Kuokoa a elua ope Lahui Hawaii, alaila, hele aku la e waiho mai ana elua ope Kuokoa a hookahi ope Lahui Hawaii, a i ole elua ope Lahui Hawaii, hookahi ope Kuokoa. Alaila, ninau aku oe, auhea ka hoi ka lua o kekahi ope nupepa, alaila, olelo mai la kela, oia wale no, alaila, hoi mai la oe a hala ia la, a akahi la, hele aku kekahi mea e ae a hoi mai la ia mea a olelo mai la, aia no kekahi ope pepa au i ka hale leta kahi i waiho ai, alaila kii aku ka hana, e hiamoe mai ana, alaila, i aku ka hana, mahea mai hoi ka hiki ana mai o keia ope pepa, alaila, olelo mai la ua Luna leta nei, hihia paha, aole au ike, pela wale mai la no kela e lauwili ai, a lilo wale no i mea e hooluhi ia ai. He hana pinepine keia Luna leta me ia ke ano, kai no paha i ke pani ia o ka puka o ka hale leta i kanaka e pololei ka hoi, pela no na leta.
E nana mai oukou a pau, mai hana like pu me nei haole hooluhi. Me ka mahalo.
LUNA LAWE NUPEPA O KONAWAENA.
Ma nehinei, (Poakolu) ua hiki hou ka Moi ma Kamoiliili, a e hiki hou ana no la ila la ma ka Poalima, no ka hooulu lahui. Nani kela. HUAA.
NANE A ME HAINA.
M R. LUNAHOOPONOPONO:—Ke ike mau nei au ia na nane a me na haina maloko o kau pepa; a ua mahalo au ia mea, oiai, he mau kumu hoohana ia i ka ike i loaa i kekahi poe, aka, ma ka hoomaopopo ana, aole loa e hiki ke mahaloia na nane a me na haina o ke ano hooio, a me ka hoakamai. He hooloihi wale ana aku no ia, a he hoike ana hoi i ka "pai ae no iaia iho." Aohe no hoi e hai mai i ka nane me ka haina, ua lawa iho la no ia; aka, o ke kakaolelo wale no ma na "ua," a me na "poka o mea," a me na haku ano ole ana; he kohu ole a he waiwai ole. E pono e hoopau ia ia mau ano kamailio. KUAILO.
[Pela ko makou manao, a oia ka makou e hooko ma keia hope aku. L. H.]
KA LUNAHELU O EWA & WAIANAE.
Aia ma ka 23 o Okatoba o keia makahiki, ua puka ae la ka hoolaha a ka luna helu, e akoakoa mai na mea a pau i kupona i ka helu ia, ma Kanepuniu, ma Waianae, ma ka hale o Z. Kalino, ke hai aku nei wau, owau kekahi i kupono i ka heluia ma ka waiwai lewa ma ke kanawai, a kupono ole ke helu ia, ma ka auhau pilikino, oiai aia ma kana buke helu, ua helu ia ke kahunapule, he oiaio ke noho haiolelo nei wau ma ka ekalesia o Waianae, oiaio ua loaa ia'u ka mana e haiolelo malaila, oia ka'u e pane ae imua o ke aupuni, a imua o ka lahui. Ua kupono anei ke helu ia malalo o ke kanawai. Aole.
J. W. P. KAHALEWAI.
Waianae, No v. 20, 1876.
[He oiaio anei ua poni ia oe? A i ole he haiolelo wale iho no no ka manawa. Aole i maopopo loa ia makou ke kumu e hemo ai i ka auhau; anoai paha ua ike no ka luna helu i kana mea e hana ana, aka, he pepa keia no ka lehulehu, a he wahaolelo wiwo ole, ke pai nei makou i kau hoohalahala. L. H.]
HAULE I KE KAI.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Ma ka holo ana mai nei o ke kuna Wa rwick, no ka panalaau lepera, me na ukana a me na mai lepera 7, ua haule aku la kekahi mai lepera, o Aipalena kona inoa, iloko o ke kai, a no na minute pokole, ua make aku la kona kino i ka lua kupapau anuanu o ka moana kai lipolipo. He kanaka kaulana keia, ma na pea a pau o ka aina, no ke akamai i ka holo lio me ka hoohei bipi, a ua ku ka olelo ia, he ike noeau, ma ia oihana, ku i ka weliweli. I kona haule ana, ua poholua koke iho la ka moku, a ua kiloi ia aku ke kaula, me kekahi pauku laau, aole nae e hiki ke lalau mai, no ka opili i ke anu, a i ke kokoke ana aku o ka moku, ua hala kela.
Ma ka la 19 o keia mahina, hora 3 me ka hapa kona wa i haule ai. O ka hiki mai no hoi koe i ka lua kupapau ana i lia ole ai, haule e hoi. Hookahi no puana, e hoomaikai ia ka inoa o ke Akua, ka mea nana i haawi mai a nana no e lawe aku. Me ke aloha. W. K. WIKI.
Kalawao, Molokai, Nov. 20, 1876.
OWAI LA O G. P. KAPUAIAINAHAU,
I hiamoe mai nei, a puoho hewa mai nei, ha'u ka waha i ka makani, kapa ae i ka hemahema o ka wili ana o ke kai koi o Ewa a me ke kalo paa o Waiohole ua ihi ia e a'u ka ili o waho a o ka'u ia i lawe a malama, o ka io kiola ia.
1 Ua hemahema ka ninau mua a'u, wahi au, a e pono ka wau e hoopololei i pono ai ka ninau, ke i aku nei au ia oe. Aole ae i kou haina, imi aku ina ia Wao.
2 Pehea la oe i hele ole ai ma ke ala huna o ka Baibala e like me kau kauoha. Ina ua ike pono loa oe i ko lakou kino maoli, a me na inoa pu o lakou.—He neo ia.
3 Ke i mai nei oe o Pope no ia holoholona, a oia no ke kanaka au i hoohuikau mai nei, a kapa mai kou palaualelo imi Baibala ole owau ka haawi i na ninau hemahema, ke hoike mai nei aole pau ia oe.
4 Lalau no oe ma ka imi ana i ka ninau hope, eia ka'u ka ko aikane, e imi hou oe a pololei alaila hai no waiwai, mamua o ko i ana mai nei, he laua kuu manao i ka pololei o ko naku hele ana mai nei, aole, he aloha ko'u ia oe, i ko unahi ana mai nei i ka pikapika hee, me ka lana o ka manao e hoolele ahi kao hou aku, kali iki au a halu hoi mai ka mokuahi Kaleponi, lohe i ka mea hou o Kapauhi.
Me oukou ka welina a ka naau na keiki hoonoho metala o ka hale pai.
G. W. KEALALIO.
Kapauhi, No v. 20, 1876.
HE HALE OLUOLU O A. CONRADT.
Ka Haku o ka aina o Hanalei i keia wa.
He manao lana ko'u e hai aku i ka lono i ka poe i noho mua i keia aina o Hanalei nei me na Haku hana, a i ike ai i ko lakou hewa. Eia ka haku hou o ka aina i keia wa, o A. Conradt. E hoi mai oukou e kepa me ia, he umi dala o ka mahina, elua dala e hoi i ka ai, koe ewalu dala ia oe, e lawe mau ana oe i kela mahina keia mahina ou eha dala koe eha dala no kou aie a pela mau oe e lawe ai a pau kou manawa i kepa ia ai.
Aole ka! Pela na Haku mua i ko oukou wa e noho ana he 25 keneta a he 12½ keneta o kekahi poe ia wa, i keia wa, ua pii iki ae ka uku o na kanaka he 40 keneta ka uku la o kekahi poe i keia wa. Nolaila, e oluolu oe e hai hele aku i ka lohe i ko makou poe makamaka e noho mai nei mai ka la hiki a ka la kau. Me ka mahalo.
J. U. KAHIAMOE.
Hanalei, Kauai, No v. 16, 1876.
AIA kekahi mea naauao me na Ilio, aole lakou e hai e i ka lono, aia a ikemaka lakou i kekahi mea e hele mai ana, alaila e ha-u ! auanei, a i ole ia, aia lohe aku i ke kalalau ia mai. Aka, o kekahi poe kanaka, aole pela, hauwalaau wale e no lakou me ka hoomaopopo ole.
Hoolaha a ka Luna Auhau!
o ka Apana o
HONOLULU, OAHU, 1876!
KE HOIKEIA aku nei ka lohe i ka poe a pau i ku i ka Auhau, e hoomaka ana ka mea nona ka inoa malalo iho i ka ohi ana i na Auhau no keia Makahiki, ma kona Keena Ohi Auhau mau ma Alanui Marine, Aienui, i ka Poaono, la 25 o Novemaba. A i kulike ai me ka Pauku 503 o ke Kanawai Kivila, nolaila, ke hoikeia aku nei i na mea a pau i ku i ka Auhau, e hookaa koke mai. GEO. H. LUCE.
Luna Ohi Auhau o Honolulu.
Keena Ohi Auhau, Honolulu, Nov. 22, 1876.
[48 1 month]
OLELO HOOLAHA AKEA.
I NA KANAKA A PAU E NOHO ANA MALOKO o keia Aupuni, ke kauohaia aku nei e hoike mai, ina he kuleana oiaio ko oukou maluna o na Kuleana o Opunui k. i make ma Kikihale, Honolulu, i ka wa kahiko, alaila, e pono oukou e hoike mai imua o'u, a i ke Kuhina Kalaiaina, iloko o na la he Kanakolu mai keia la aku. A i ole oukou e hoike mai, alaila, e loaa ia oukou ka neo a me ka nele maluna o ia Kuleana. Nolaila, e hoolohe a e hoomaopopo i keia leo kahea. Owau no me ka mahalo. KUALII.
Kikihale, Nov. 20, 1876. [48 4ts*]
OLELO HOOLAHA AKEA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU LOA, owau o JOE SMITH, ke hai aku nei au ma ke akea, a imua hoi o ka lehulehu holookoa, e hoike aku ana, o ka'u mau olelo ku i ka hoino o na ano a pau, e pili ana ia MR. HENRY C. SHELDON, he mau olelo hoino hoopunipuni a wahahee wale ia a'u i kona inoa maikai, a ke mihi nei au no ia mea imua ona, ma ka hoolaha akea ana, a me ka hooia ana i k'ou hewa no ia mau olelo oiaio ole.
Kakau Inoaia.—JOE. SMITH.
Kohala, Hawaii, Oct. 27, 1876. [48 2ts.]
OLELO HOOLAHA.
O MAUA o na mea nona na inoa malalo iho, ke papa aku nei maua i na mea Bipi, Lio, Hoki, Piula, Kao, Puaa, Moa, a me na holoholona e ae paha ; a, aole e hookuu wale maluna o ko maua mau aina ma Kuanopili, Waialua, Oahu. Ina e komo kekahi o keia mau holoholona i haiia maluna, e hoopaiia i $5.00 no ke poo hookahi. A ke papa pu ia aku nei na kanaka a mea e ae, aole e komo ma ia mau aina mahope iho o ka napoo ana o ka la. Ina e kue kekahi i keia leo papa, e hoopaiia ma ke ano komo hewa i $5.00. E lilo keia i Kanawai mai ka la i puka ai.
A. K. HINAWALE.
J. H. NALU.
Kuanopili, Nov. 6, 1876. 47-4t*-50
Hale Kuai Liloikawai!
E NANA'e NA MAKA O KA LEHULEHU I NA nani a me ka maikai o na Lole Kalakoa o na ano a pau. Na Paina Pahoehoe o na ano a pau. Na Kamaa o kane a me na wahine. Na mea ohuohu Gula, &c. A o na mea no a pau me ka haule loa o ke kumukuai malalo iho o ko na wahi e ae o ke kaona nei.
Ma Alanui Nuuanu.
ma ka aoao ma Waikiki o ka Hale Kuai Pa, ka Hale Pohaku nani hou iho nei, e lawa na anoai a me na onoai ana o ka lehulehu. E loaa ko oukou makamaka oluolu, oia o S. MEGNIN, me kona mau keiki heahea a eleu!
He Umi IA Kalakoa no $1.00! Makepono! A manuahi! 46-3m
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu aku nei au i ka poe mea bipi, lio, hoki, miula, kao, puaa, aole e hookuu wale i ko lakou mau holoholona, o hele wale maluna o ka aina kuleana o KEKUHINA, ka'u wahine mare, a me kuu aina hoolimalima me Ake, (A. S. Cleghorn,) e waiho la ma Kapiwai, Pauoa-uka, ma ka Mokupuni o Oahu. Ina e loaa ia'u kekahi o keia mau holoholona i oleloia'e nei maluna, e hoopoino ana i kuu mea kanu e waiho la maluna o keia mau aina i haiia ae nei maluna, e uku no ka mea nona ia mau holoholona $3.00 no ke poo hookahi, a o ka mea a mau mea paha e uku ole mai ana ia'u, e lawe no au i ko lakou mau holoholona i ka Pa Aupuni, e like me ke kuhikuhi o ke Kanawai.
K. KAEHUKULANI.
Pauoa-uka, Nov. 13, 1876. 17-2t*-48
OLELO HOOLAHA!
KE HAI AKU NEI O
A. S. Cleghorn & Co.,
(Ake Ma.)
I KA LONO IMUA O KA LEHULEHU, O NA AIE a pau i ko laua HALE KUAI ma ke kihi o
Alanui Papu A ME Hotele,
e hookauia ia Mr. Simon Grant, ma ia Halekuai no, a i ole ma ke Keena, ma ka Hale Kuai Pohaku, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Moiwahine; a o na aie a pau i ka Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, e hookauia ia Mr. S. L. Lewis ma ia Halekuai no, a i ole ma ke Keena e like me maluna'e nei, aole kekahi mea e ae i aeia a i hookohuia e kakau inoa i na palapala hookaa a ohi paha i na aie ma ko laua mau inoa, koe wale no o J. P. GREEN, Esq., (Poka Gerina,) ko laua Loio Ohi Dala.
Honolulu, Nov. 6, 1876. 46-1m
HALE KUAI BIPI HOU!
CITY MARKET.
—MA—
"Ka Pa-wi,"
Alanui Nuuanu.
E WEHE ana ka mea nona ka inoa malalo i kona HALE KUAI BIPI HOU, i ka
POAHA, - - LA 16 O MOVEMABA.
E loaa no i na mea a pau na Io Bipi momona, ke naue ae malaila. E kipa malaila, mamua o ka hele ana aku ma kahi e! W. AULD.
Honolulu, Nov. 16, 1876. 780 1m 713
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Dec. 4, hora 5 pm no Lahaina, Maalaea a me Makena. E ku hou ana ma Honolulu i ke kakahiaka o ka Poakolu.
Poakolu, Dec. 6, hora 4 pm . . . . . Kaapuni ia Kauai, a ku hou ma Honolulu i ke kakahiaka Poaono.
Poakahi, Dec. 11, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Dec. 18, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Dec. 25, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Kona, e hiki loa ana oia i Honomalina, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 30.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 775 3m 746
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE 1-1y
E LOAA NO I KA POE E
MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.
Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta. ( 1y) TARAMU.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 20
Leo Hoomana..... 25
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka nu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.