Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 49, 30 November 1876 — Page 3

Page PDF (1.27 MB)

NA ANOAI.

          O ka poe e manao ana he hiki ke ki Pu, e pono ia lakou e hoomakaukau, no ka mea, he nui a lehulehu wale o na keiki o ke kai i makaukau.

          Eia makou ke hoea aku nei me ka puolo waiwai nui imua o oukou i keia kakahiaka, a na oukou e kaana iho i na manao o ko kakou lani Moi, a hana aku ma ia kuamoo.

          O keia ka la a ka Peresidena o Amerika i kuahaua ai i na mea a pau o ia Repubalika, i la e hoalohaloha aku ai i ke Akua; a e malamaia ana na hana ma ka hora 11 kakahiaka ma Kaukeano.

          Mawaena o kekahi poe heihei moku liilii o ka Poalua nei, he poe piliwai apiki kekahi poe. He pono anei pela ka hana? E hana ia anei ka hauoli kupono me ka lealea o ka aihue ino?

          Ma ka Poalua nei, ua lilo ae la ko makou hoa o na kepau i Kapena no ke Zelina, i ke kaima ana e holo, e hao aku ana kela i Koholaloa. Hu ka aka o ke anaina. O ka mau ia o Huaa he apiki.

          Ua ike iho makou i ka wa e kuu ai ka luhi o ka kakou mau keiki, ma ka hoolaha a ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao no na kula La aupuni, e hoomaka ana mai ka la 22 o Dek., oia ka Poalima, a noho hou ma ka la 8 o Ianuari 1877.

          Aole makou i hele aku e ike i na hana a na Poola, aka, mai na lono waha mai, i hoike ia mai, ua holo lea na hana; a pela e pono ai kakou ke malama i na hana nui ke hoalaia, aole e pono ke awili mai i na mea e hoowahawaha ia ai.

          Oiai makou e ulele hua ana i keia wanaao, hoea mai o H. Keola o Kaakopua ae nei, a hai mai la i ka lono; "Ua hanau mai ma Kaakopua Honolulu hanau mai la he keikikane na H. Kaula (k.,) me Mrs. Keola ma ka hora 4 o ka wanaao Novemaba 30.

          Ua maa na keiki o ka nupepa KA LAHUI HAWAII i na ano hoolealea, aka, i ko lakou ike ana aku i kela poe e hoi mai ana mai ke Kilauea mai, i ke ahiahi Poakahi nei, ua hoomaka ko lakou mai ana, a ua manao makou ke mai nei no a hiki i keia manawa.

          E malama ia ana maloko o ka luakini o Kawaiahao, i ka hora 3 o keia auwina la, (Nov. 30) he halawai no ka hoike ana mai o ke Komite Imi Kumukanawai no ka Ahahui Hooulu Lahui i kukulu ia ai ma ka la 28 aku nei. Ke konoia'ku nei na mea a pau o na kama elua, ka poe hoi e iini ana no ka hoomau ana 'ku i ka lahui, e hele ae e hoopiha i ka hale.

          Aohe manawa e ae o Hawaii nei i ike ai ka maumaua o ka opiuma elike me keia, a ke ninau ia mai nei makou no ke aha la? Hookahi wale no a makou haina, a oia keia: no ko makou kamailio mau, a mamuli oia kamailio ana, ua noonoo na Luna aupuni, a ua noonoo pu me na Makai, a ke mikiala nei lakou. O ko makou manao, e pio na ano hana a pau o keia ano.

          Ua manaoia ma keia mau la pokole o keia Hooilo, e hoao ia ana e malama ia e ka Hui H. R. B. C. Co., (Honolulu Race Boat Club Company) he heihei o na moku he 6 kapuai a emi mai ka loa, a he 2 kapuai a oi ka laula. O ka uku hookomo, he 3.00; he hookahi haneri moku a oi wale aku i makemake ia.

          Ma ka Poaha i hala, ma Kaneohe ua haule iho la ke keiki a David Watson, nona na makahiki ekolu iloko o kekahi lua wai a make iho la; oiai ka makuakane i ka hana ma kahi loihi, a o ka makuahine wale no me ke keiki i ka hale, a i kona kaawale iki ana ae no kekahi wa pokole a hoi mai, aia ka hua o kona puhaka e moe ana i kona moe pu anuanu.

          Ma ka la 28 iho nei, ua nui na lealea a makou i ike ai ; o ka maka mua o na hana o ka la, oia ka haiolelo a ka Moi ma Kawaiahao i ka hora 10; he paikau na ka puali Hawaiiana Guard ma ka auina la ; a he heihei moku liilii ma ka hora 3 a oi ; a ma ka po ana iho, he paina na ke Komisina ma kona home iuiu, malaila na hoa puhi ohe o kakou i hoonanea ai i ka poe i konoia.

          Ua hai ia mai makou, e halawai lulu ana ka Ahahui Imi Pono Kristiano o na opio o Kawaiahao, ma ke ahiahi Poakahi o ka la 4 o Dekemaba, ma ke keena halawai o Kawaiahao, a o na loaa a pau oia ahiahi, i mea e kukulu ia ai i wahi paina no ka hoomanao ana i ka puni ana o ka makahiki hookahi o ka auamo ana a na hoa opio i ka pono a ka Haku, ke hiki aku i ka la 1 o Ianuari, 1877. E naue nui ae e na keonimana, na lala hoi a pau loa oia Ahahui malaila.

          Ia makou i kapae iki ae ai i ka makou makapeni no ka manawa, ua hoohikilele ia ko makou oili no na leo hookikina o kahi Huaa ia Pinaau; i ka ninau ana aku i ua mau eepa la, eia ka e kukaliki ana o Huaa no ke eo ana ona ma ke kakele moku liilii. A ia makou e kaulona ana i na olelo ana, hoea ana o Ukali me na maka ioena; i ninau aku ka hana, e i mai ana kela, i ka inu wai momona aku nei au i kahi o ka pake, i inu ae kuu hana, eia ka! he wai hau o uka o Nuuanu; lili loa au i kuu hoa'loha, (pake) aole pela e pono ai, oiai, he kumu lilo ko'u, eia ka he wai okoa kana, a hu ae la ko makou aka, maopopo no hoi na hana a ka epa, he ohikau wale no na olelo.

Kekahi hapa o ka huakai a ka
Moiwahine KAPIOLANI.

          Ua ku ke Kilauea ma ke awa o Hilo nei i ka hora 7.45 A. M., o ka Poakolu, ua piha pono ke kaona a me ka uwapo i na makaainana ike Alii, he hapalua hora paha mahope o ke ku ana mai, holo mai la ka waapa me kana ukana makamae, maluna no o kona waapa ponoi, i ka hiki ana i uka, ua haawi mai ke anaina i ko lakou aloha, ma ka huro ana, ua panai like ia mai no e ka Moiwahine, me ke aloha olelo a me ke kunou hoohaahaa maoli no i kona poo.
          Ua hoi loa no ma ka hale o ke Kiaaina S. Kipi i hoomakaukau ia nona, me ka piha mau aku i na makaainana e ike iaia.
         A ma ka Poalima ae, hora 11 A. M., ua hookuu akea ia na makaainana e ike iaia ma ka hale hookolokolo. Ua hookuuia na haumana kula. A ma ia la no, ua himeni aku na haumana o ke kula hui, i kekahi mele i haku ia nona, a pau ka ike alii ana, ua huli hoi aku ia i kona home manawa, a ma ke kakahiaka ae o ka Poaono, ua holo aku e ike ia Mokuola, a huli hoi mai la ma ka auina la.
          Ma ka la Sabati, ua hele i ka pule ma Haili, a pau ka haiolelo ana a Rev. T. Coan, ua ku mai la oia a hai i kona manao, i kakau ia maluna o ka pepa. O kana olelo ano nui, oia no ka hooulu i ka lahui, oia ka makia o ko laua aupuni, a pau kana, ua kokua mai ke Kiaaina S. Kipi a me ka wehewehe mai i ke kuahaua a ka Moiwahine a me kona Pokii, a huli hoi aku la no ka hale, no ka makaukau no ka hele ma Puna. Ma ka hora 3 P. M o ke Sabati, ua hele aku la no Puna a hiki ma Keaau ia ahiahi no, a hele no e ike i ka Wahineoni o Haena, a ma kakahiaka Poakahi ae, hora 6½, ua hoomaka ka hele no Kapoho, i ka hele ana, ua ike ia Hopoe i ke aikane aloha a Hiiaka, ua ike pu i ka Waikoolihilihi, a manuahi mai kahi one o Malio, a hele loa aku, a ma ke alanui o Kula, ua hui me na mea hanohano, ka Lunakanawai apana o Puna, Kumahoa, a me ka Luna Makai, Capt. Elderts a huli loa aku ma ka hale o Capt. Elderts, a maha, ua hele e luu wai no Waiwelawela, a me ka makaikai ia Kukui puu, a huli hoi no ka hale paina, ua kalua ia na bipi io momona a me na puaa palahuki e ko'u ai ka puu, a pau ua iho i Kula, a ma ka loko wai o Waiakaea, ua kau ma ka Huelaboti no Kumukahi, o ka hapalua o ke ala he inoino, a ua luu mai na 'Lii, a huli hoi mai la a hiki hou i ka Waiakaea ma ka hora 5 P. M.
          Ua ake nui no e ike ia Makanoni a me Haehae, aohe manawa, a huli hoi loa aku no ma kahi o ka haole, a moe no me ka paina ole, a ao ae, ua hele mai na makaainana e ike, a ua haiolelo aku no oia imua o lakou, ia mea hookahi no. Inu wahi kofe a hele aku la no Opihikao, no ka mea, ua ake nui na makaainana o laila, e paina ilaila. Ua hoolako pono ia e na keiki lalawai olaila. Ua ai a ko'u ka puu, a hele aku no Kaimu; ua ai ilaila, a ua haiolelo hou no ilaila, a ua paku ia mai me ke aloha o na makaainana ma ka huro ana, a ua haiolelo mai o Barenaba, i na mea e pili ana, i ko lakou ike alii ana a me na manao e ae, a ma ka hora 4 P. M., ua kau aku ka ihu o na lio no kahi o Hon. L. Kaina, hiki malaila i ka hora 5½. Moe malaila, a ao ae, ua hoolako pono ia no hoi i na mea momona. I ka hora 7½, ua hoomaka ka pii no ka lua o Pele, a hiki malaila i ka hor 2 P. M., ua paa pono loa ka lua i ka noe, aole e ike ia aku kekahi mea, a ma ka hora 6 P. M. ua mama iki mai ka noe, hora 7 mai, ua ike pono loa ia aku ke ahi; e kahe mai ana ma na auwai elua, e kahe ana i ka akau, a ua nana ka Moiwahine a hala ka hora 9, akahi no a kuu aku ke poo e moe, aka nae, o kona alii pokii, i ka hiki ana aku no i ka Homemauna, ua waiho aku la no kela i kona poo i ka uluna, o Welehu ka malama, aole i ike i ke ahi a ka wahine o uka oia wahi, ua nui no na mea i hoomakaukau ia, no na mea e pono ai ke kino.
          A ma ke kakahiaka ae, hora 7, ua pa wahi kiaha kofe wale no, kau ma na lio no Olaa; hiki malaila i ka hora 11 A. M, moe malaila no ka luhi o ke 'lii. Ua hoonaniia ka hale hookipa o Kaaua i na wehi o ka nahele, ua makaukau i na mea a pau, malaila i hiolani ai ka Moi, a ma ka hora 7 A. M., ua iho loa mai no ke kaona o Hilo, hehi hou i ke one o Hanakahi. Ua hoopanee ia ka la hanau o ka Moi. A ka Poalima, la 17, no ka ahaaina a ka Moiwahine maanei. Ua kuu ia na papahana ma ia la, ua hoomakaukau ia na mea ai e ke Kiaaina S. Kipi, Hon. L. Kaina, a me Thos. Spencer ma ka hale o ka mea hope kahi i ahaaina ai. Ma ia po iho, ua hoomalamalama ia ka hale hookolokolo me na ihoiho kukui a me ke kai huakai ana o na kukuipiula ma ke alanui a hiki i ka hale o ke Kiaaina i noho ai ka Moiwahine. Na ka Makai nui keia i hoomakaukau a i hoohiwahiwa no ka la hanau o ka Moi.
          A ma ka la 17, hora 7.45 A. M., ua hele ka huakai no Hilo Akau, i ukali ia e Thos. Spencer, ke Kiaaina a me S. L. Austin. Ua noho o L. Kaina, no ka mai i loaa iaia, a hiki i Honolii, hoi mai o Thos. Spencer, hele aku a Onomea, ua loaa hou he lio no ke 'lii, a kau malaila, hora 12 o ke awakea, hiki ma Kaupakuea. He ahaaina malaila, a hoomaka hou ka hele, a hiki ma Hakalau i hoomaha iki, a hele loa aku no Laupahoehoe. Hiki malaila i ka hora 6 P. M. i ka hiki ana ilaila, ua hiki mua mai na lio, mai a Keoni Paka mai. Ua lawa ka huakai 'lii a koe na lio no ka nui loa o na holoholona i lawe ia mai. A moe a ao ae, hora 7 A. M., ua hele aku no Waimea, huli hoi mai la o Austin, a koe hookahi aku ke Kiaaina no ka ukali loa i ka Moiwahine.
          Ma ka la no hoi i ike alii ai ma Hilo nei, ua ike ia na kahili nui, a'u i ike ole ai mamua. Ma ia la no hoi, ua hele ka Moiwahine a nohenohea, a ma ka hele ana i Puna, oia ka oi o ka apana i hoohiwahiwa a makee alii maoli no, ua oi aku ia mamua o Hilo nei, pela ko'u lohe, Me ka mahalo.
BENJ. H. BROWN.
Hilo, No v. 21, 1876.

Moolelo o ka noho Kahu Ekalesia
ana o E. Kekoa ma Kaluaaha, Molokai.
HELU 3.

          Ma ka Helu 2 o keia moolelo i puka ma ka pule mua o Okatoba, ua hai aku au, e kamailio piha aku au ma ke koena o keia moolelo, no na hana mawaena o'a a me ka ekalesia, a hiki i ka hopena ; ilaila oukou e ike pono ai i ke ano o kela ekalesia , a me ke ano o kanaka oia aina, ma kahi a'u i noho oihana ai, a me ke alu ana o kekahi poe puuwai eleele, e hoopilikia mai ia'u, e like la me na poe puuwai eleele o Antioka, i alu ai ia Paulo. E kamailio no au mamuli o na mea a'u i ike pono ai, a i maopopo ai hoi, a me na mea i kakauia e a'u ma ko'u mau buke hoomanao a me na mea i hai ia mai ia'u e kekahi poe o lakou. Oia mau mea ka'u e kuupau aku ai ma keia mau helu, i ike mai ai kela a me keia o na makamaka, a me na hoalauna.
          Ma ka malama o Iulai la 19, hoi aku au i Molokai a hiki ma Kaluaaha i ka Poalima, la 21. O ka hoi ana keia i koele wawae ai mai ka lae aku o Kalaau, a ao ka po okoa o ke kula o Maunaloa, ma ka puali komohana akau o Molokai.
          Ma ke Sabati ae la 23, hele aku la au i ka halepule no ka hoolohe aku, aole no ke ao aku; no ka mea, ua pau ka manawa a'u i manao ai no ka'u noho oihana ana malaila, malalo o na kumu eono. A o ko'u hoi ana aku i Molokai, aole ma ke ano e lawelawe oihana, aka, ma ke ano e ae no.
          I ko'u komo ana'ku i ka halepule, ua kau mai la na maka o ka lehulehu e noho ana maluna o'u; a i ko'u leha pokole ana aku i ko lakou mau helehelena e kilohi mai ana, aia hoi, ua ike koke aku la no au i ke ano e o na helehelena o ka lehulehu, he mau hoailona o ka manao kue ia'u ka i kiloi ia mai ia'u, oiai lakou e awihi mai ana i ko'u komo ana'ku; a o kekahi hapa uuku o ke anaina e noho ana, he mau uhane aloha ko lakou ia'u.
          Hele aku au, a noho iho ma kekahi noho o mua, a kulou iho no me ke aloha a me ka naau walohia, no ka hoomanao ana ae i kahi a'u i ku ai e hai euanelio aku, iloko o na makahiki i maalo ae.
          Ia manawa, ua hele mai kekahi poe uuku e lulu lima aloha pu me a'u, a e haawi mai i ko lakou aloha kauwa oiaio. Ua kukai ia na hana aloha ia mau minute me ke koikoi; a oia poe i ku mai e haawi i ko lakou lima aloha, ua ikea pu ia mai no ka maikai o ko lakou manao, no kahi kauwa a lakou.
          Aka, o ka lehulehu e noho mai ana, me na maka hookokoe no lakou i nana mai ai, oia kekahi mau mea i hele mai e aloha ia'u.
          I keia ike ana'ku o'u i ko lakou mau helehelena ano e ala mai la iloko o'u ka noonoo, "ua piha paha lakou i ka manao huhu ia'u, a i ole ia, he manao ano e paha ko lakou no'u?" Pela wale au i nalu iho ai iloko o'u. Eia ka he oiaio no, ua noho mua na manao ino no'u, a ua hoomakaukauia ka poino no'u; me ko'u ike ole, a me ko'u lohe mua ole.
          O ka luna i kohoia nana e haiolelo no ia Sabati, oia no o S. K. Kupihea; ua haawi mai oia ia'u i kana haawina, na'u e lawelawe, aka, aole au i ae aku, no ka mea, ua manao iho la au, "malia paha he manao e kekahi i noonoo ia no'u, a pono ole au ke hapai i kana haawina i hooili mai ai." A no ko'u manao no hoi kekahi, ua pau ko'u manawa e hapai ai i ka oihana malaila, a he mea hoonaukiuki paha ka'u hapai hou ana i ka hana imua o lakou, oiai ua lohe lakou i ko'u manao.
          I ko'u manao kaohi ana i ko'u ae aku, ua lilo ka hana ia S. K. Kupihea, a oia ka i hai mai i ka olelo ma ia Sabati. Aka hoi ua pomaikai au ma keia ae ole ana'ku i ka Kupihea onou ana mai i ka hana oia la, no ka mea, ua hooholo e ka ua ekalesia la i kekahi manao, aole e ae hou ia'u e haiolelo hou imua o lakou ma ka luakini. Pela i hai ia mai ia'u mahope iho.
          Ma ka Poakahi ae la 24 o Iulai, hele mai la kekahi mau lunakahiko i o'u la, a hai mai la i ka manao i hooholoia e ka ekalesia, a oia keia. 1 Ua hooholo ka ekalesia, aole oe e haiolelo hou ma Kaluaaha nei, ua pau kau haiolelo ana. 2 Ua hooholoia no hoi, e kipaku ia oe mai ka hale a me ka aina'ku o ka ekalesia.
          Penei au i pane aku ai i ka mea nana au i hai mai. Aole no au i hoi mai nei ma ke ano he kahu no keia ekalesia, aole no hoi au i manao iki e haiolelo aku imua o ka ekalesia, no ka mea, ua lohe no oukou i kuu manao i hoi aku ai. "Aia a pau ka malama o Iune, waiho aku au i ka lawelawe ana i ka hana maanei. Ua hiki mai ka manawa, a ua hala. Nolaila, o ko'u hoi ana mai nei i Molokai nei aole no ka hapai hou i ka oihana." "Ua hoi mai nei no au me ka manao e hookaawale i ko'u mau ukana ma kahi e." "Aka, ina aole e hookaa mai ka ekalesia i ke koena aie ia'u, alaila, aole au e hele mai keia hale aku, &c. Aia hookaaia mai ke koena aie a pau, alaila au hele." Oia ka'u i pane aku ai i na mea nana i hai mai ia'u kela mau manao hooholo inoino a ua ekalesia la. Ona mea nana i hai mai ia'u, aole ia o ke komite i kohoia, he okoa ke komite, oia o J. W. Mahelona Poohea, a me Apela, o laua na komite a ka ekalesia i koho ai na laua e hai mai i na manao hooholo a lakou. Lohe e nae au i keia mau mea naau maikai, mamua o ka hiki ana mai o ke komite. (Mahope au hoakaka no ke ano o keia mau komite.)
          E ike ka lehulehu, ua kamaaina keia ekalesia i ke kipaku i ke kahu, a me na hana ano ino e ae e hoopilikia ai i ke kahu, me ka loaa ole o ke kumu pono, a me ka hana ole ia ma ka rula pololei. I ke kau o S. P. Heulu, he nui aku no na hana ino a kela ekalesia ia ia,—a na R. Newton, kekahi haole hoahanau i hoopuka i ka olelo kipaku ia Heulu, a ua hooholoia pela. Ua ike au ia mea ma ka moolelo o lakou, aia ke waiho la ma ka buke.
          Ua hai ia mai no hoi ia'u e kekahi mau kanaka manao like ole me ka olelo hooholo kipaku a ua ekalesia la, o S. K. Kupihea, kekahi mea i hoopuka manao pela, oiai ua e noho ana no ma Oahu nei. Ua kokua nuiia ia manao e J, W. Mahelona Poohea, me Apela Kukamanu, a me kekahi poe iho no oia ohana hookahi, i like na puuwai. Aka, aole no ia he mea e haohao ai, ka hui ana o na mana o ka po, e kue aku i ka mea e alii mau loa ana. Pela no hoi.
          Ma ka Poaono la 20 o Iulai, kakau aku i ka palapala i na kahu waiwai o ka ekalesia, e koi ana ia lakou, e hookaa mai i ke koena aie o ka ekalesia, ma ke ano maikai. Ia'u nae ma Oahu nei, ua hoouna aku au au i ka bila aie a pau, a ua paipai aku au, e hoomakaukau e hookaa mai i kuu e hiki aku ai.  Aole i pau.

Pane oiaio i ka Ekalesia Kaluaaha ma Molokai.

          Ma ke Kuokoa o ka la 25 o Novemaba, ua olelo ae ka ekalesia Kaluaaha, ma o J. W. Mahelona Poohea la, "Ua haalele ino mai ke Kahu ekalesia ia makou, o E. Kekoa."
          Eia mai ka oiao: Aole oia i haalele ino aku ia oukou, aka, ua haalele maikai aku no ia oukou e hana e like me ko oukou makemake, oiai, aole oukou he poe makemake e hoolohe i kana alakai ana. He poe hookiekie maoli wale no oukou, aole nae o oukou a pau loa, aka, o ka hapa nui no o oukou.
          O ka olelo ae a oukou, ua haalele ino oia ia makou, aole e loaa ka oiaio oia mea, ke huli ma ka moolelo o kona noho ana me oukou. Hookahi mea maopopo loa ke huli ia ma ka moolelo e waiho la ma ka Buke o oukou kai kue ino iaia, a hana hoomaewaewa me ke aloha ole. Aia kana mau ukana ke waiho la iwaho i ka ua a me ka la, a ke ike la na hoku o ka lani ia mau mea.
          He hua maopopo lea ia o ko oukou kue ino iaia, me na puuwai eleele ano pegana, a oia no hoi ka hoike oiaio, nana e hoole ae, he wahahee wale ia olelo a oukou, "ua olelo ino o Kekoa ia oukou." Ua hopo ole au e hoike aku i na hoike he nui oia oiaio olelo ka oukou olelo, ua lawa ae la keia, oiai, ua maopopo mua no oukou, he Ekalesia hana ino Kahu. Na kekahi no o oukou i kuamuamu ino aku ia S. P. Heulu i ke Kahunapule lepo nui. Me ka oiaio.
E. K. W.
Honolulu, No. 27, 1876.

PONO PAHA? AOLE PAHA?

          Ie wahi ninau keia ia oe e ka Nupepa ka LAHUI HAWAII, oia keia. He mea poo anei i na luna aupuni ke hele i ka hoe waapa, a huli ohua no ka waapa, a haalele i kana hana a ke aupuni i koho ai? E ninau paha auanei oukou. Auhea ia poe luna aupuni? Haina. Eia ma Laha na nei i ka manawa mokuahi pi  mai, kukini maluna o ka waapa hele no maluna o Kilauea naminami ohua haole a me ohua kanaka; e kuhina ma, lunakanawai kiekie ma, luna makai nui, pehea keia, haalele hana aupuni, kukini hoe waapa; mahope pau akahi mahina wikiwiki lima lalau lala, komo pakeke kani akaaka no. Aloha—  WAUIKE
          [Makou manao like pu iu, aka, ia pehea la hiki pau? Ia makou aore ike la.  APO.]

Na hana ma ka la hanau o ka Moi ma Molokai.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          Oiai, ma ka la hanau o ka Moi, ka la 16 hoi o keia malama, ua hoohiluhilu ia na hana oia la no ka hoomanao ana no ka la i hanau ai ko kakou lani Moi Kalakaua. A o kekahi paha keia o na hana makamua i hana ia i ke au o ko kakou Moi, aole hoi mamua aku.
          Heihei Waapa.—Ua hoomaka ka heihei mawaena o ka hora 9 a me ka hora 10. O kahi i hoomaka ia ai keia hana, aia no ma Ualapue, o kahi e hoomaka ai, mai Ualapue aku a hiki i Pukoo. I ka hoomaka ana e heihei, ua ku like na waapa, a hoomaka aku la e holo, a i ka hiki ana i kuanalu mawaho aku, ua huki ia ae la na pea iluna, holo aku la na waapa iloko iwaho e luwaiele ia ana e na ale o ka moana. Ia manawa i ike ia aku ai ka holo o Maunalou, a haule iho hoi o Kilauea ihope, hiki e hoi o Maunaloa i ka pahu hopu a lilo iho la ka $8.00 i ka mea nona ka waapa.
          Lulu.—Mahope o ka ho ra 12, ua hoomaka ia ka lulu ana, a ua hana hoi kela a me keia elike me ka hiki iaia. O ka mea i lulu ia he, "Wati," a o ka waiwai io o ua wati nei, he $40.00, a ua lilo ke eo na J. K. Kaiheopulani.
          Heihei Lio.—Ma ka auina la, ua hooheihei ia na lio, a he nui wale na lio i holo i ka heihei ana. I ka hoomaka ana o ka heihei, ku like na lio a pau ma kahi hookahi, a kahea no hoi ka mea nana e kahea e like me ka mea mau.
          A i ka pau ana o ke kahea ia ana, ua holo aku ua poe lio heihei nei, a oili aku la elua mau lio mai loko aku o ka heluna lehulehu o lakou. A o na lio no hoi keia i holo a hiki i ka pahu hopu. A ia manawa no i ulu mai ai ka hoopaapaa mawaena o ka poe nona ka lio.
          Aia ma ka la 28 o keia malama no, e heihei hou ai keia mau waapa. Me ka mahalo.  J. K. MEKULAMA.
Ualapue, No v. 17, 1876.

          Ma nehinei, (Poakolu) ua kikoo mai la ka make i ke kino o kekahi keiki hapa pake Puhi Ohe, nona ka inoa o Awana. Aloha wale ia hoa o ka iu o ka la o ke Kulanakauhale alii nei.  HUAA.

          Ma ka Poalua nei, aohe lohe iki o Huaa i kekahi haiolelo e pili ana i ua La la ma na anaina nui ; koe wale no ka haiolelo a Kipi no ka moku me kona kapa ulaula kuamu.

          Mawaena o na moku heihei o ka Poalua nei, eia na moku i eo ai ka makana : Makana mua—Heihei Akahi, ia Helina, na Saml. U. Maikai. Makana Alua, no ka heihei elua, ia Ahiakalani, na Kuamoo.

Na ke Aupuni.

          O na la nui malalo iho, he mau la kulaia hoi no ke aupuni, e malama ia ma na la i hoike ia malalo nei: E pani ia na Hale aupuni a puni na mokupuni.
          Poakahi, la 25 o Dekemaba. La Karisimasa.
          Poakahi, la 1 o Ianuari. La Makahiki Hou.  W. L. MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 20, 1876,

NA AHAHUI EUANELIO.
AHA HUI EUANELIO O KA PAE AINA HAWAII.

          Ua hoopanee ka Ahahui Euanelio o Hawaii a ka Poakahi mua o Iune, M. H. 1877, hora 10 ma ka luakini o Kawaiahao, Honolulu, Oahu.

AHA LUNA KAHIKO O MAUI.

          E halawai hou keia Aha ma Wailuku, Maui, i ka Poakolu hope o Novemaba, la 29, M. H. 1876.

AHAHUI KULA SABATI PAE AINA HAWAII.

C. J. Lyons . . . . . Presidena.
Rev. S. Waiwaiole . . . . . Hope Presidena.
Rev. S. Paaluhi . . . . . Kakauolelo.

PAPA HOOKO.

J. F. Pogue.  H. H. Parker.
M. Kuaea.  S. B. Dole.
W. Hall.

DALA HOAIE!

UA hookohuia a ua haawiia ka mana i ka mea nona ka inoa malalo iho, e hoaie dala mai ka huina o 500 a hiki i 30,000, me na hooiaio pono.  R. CHARLTON.
[49 2t]

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA ma Alanu Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi. Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na Kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke ano huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  19-1y

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanwai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.

HE PUAA? HE PUAA?

E IKE auanei na kanaka a pau loa ke nana mai lakou. Eia ma ko'u wahi nei kekahi Puaa kumulau wahine, ua hoopoino i ko'u loi kalo, a ua nui ko'u poho. Eia kona ano: He Puaa kumulau wahine ano wiwi, a he eleele a puni kona kino, he mau pepeiao lohaloha, aole he mau hoailona e ae maluna ona. Nolaila, ke hoolaha aku nei au ma ke akea, ina o ka mea a mau mea paha nona keia Puaa, e kii koke mai me ka makaukau i na dala he 5, no ko'u poho, me ka luhi o ka malama ana iloko o na la he 15 mai keia la aku. A ina aole e kii mai a hala ua manawa la, alaila, e lilo loa keia Puaa ia'u. E loaa no au ma Kapaakea. Owau no me ka mahalo.  J. HAO.
Waikiki waena, Nov. 27, 1876.  [49 2t*]

OLELO HOOLAHA AKEA.

I NA KANAKA A PAU E NOHO ANA MALOKO o keia Aupuni, ke kauohaia aku nei e hoike mai, ina he kuleana oiaio ko oukou maluna o na Kuleana o Opunui k. i make ma Kikihale, Honolulu, i ka wa kahiko, alaila, e pono oukou e hoike mai imua o'u, a i ke Kuhina Kalaiaina, iloko o na la he Kanakolu mai keia la aku. A i ole oukou e hoike mai, alaila, e loaa ia oukou ka neo a me ka nele maluna o ia Kuleana. Nolaila, e hoolohe a e hoomaopopo i keia leo kahea. Owau no me ka mahalo.  KUALII.
Kikihale, Nov. 20, 1876.  [48 4ts*]

OLELO HOOLAHA AKEA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU LOA, owau o JOE SMITH, ke hai aku nei au ma ke akea, a imua hoi o ka lehulehu holookoa, e hoike aku ana, o ka'u mau olelo ku i ka hoino o na ano a pau, e pili ana ia MR. HENRY C. SHELDON, he mau olelo hoino hoopunipuni a wahahee wale ia a'u i kona inoa maikai, a ke mihi nei au no ia mea imua ona, ma ka hoolaha akea ana, a me ka hooia ana i k'ou hewa no ia mau olelo oiaio ole.
Kakau Inoaia.—JOE. SMITH.
Kohala, Hawaii, Oct. 27, 1876.  [48 2ts.]

OLELO HOOLAHA.

O MAUA o na mea nona na inoa malalo iho, ke papa aku nei maua i na mea Bipi, Lio, Hoki, Piula, Kao, Puaa, Moa, a me na holoholona e ae paha ; a, aole e hookuu wale maluna o ko maua mau aina ma Kuanopili, Waialua, Oahu. Ina e komo kekahi o keia mau holoholona i haiia maluna, e hoopaiia i $5.00 no ke poo hookahi. A ke papa pu ia aku nei na kanaka a mea e ae, aole e komo ma ia mau aina mahope iho o ka napoo ana o ka la. Ina e kue kekahi i keia leo papa, e hoopaiia ma ke ano komo hewa i $5.00. E lilo keia i Kanawai mai ka la i puka ai.
A. K. HINAWALE.
J. H. NALU.
Kuanopili, Nov. 6, 1876.  47-4t*-50

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y.

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE  1-1y

E LOAA NO I KA POE E
MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.

Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta.  ( 1y)  TARAMU.

NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.

BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele.....  75
Kauoha Hou Hapa Haole.....  75
Moolelo Ekalesia.....  50
Haiao ili lahilahi.....  10
Hele Malihini ana.....  25
No ko ke Akua ano.....  25
Hoike Palapala Hemolele.....  25
Moolelo o Heneri Opukahaia.....  15
Hoike Akua.....  25
Wehewehehala.....   25
Ninau Hoike ili manoanoa.....  50
Ninau Hoike ili lahilahi.....  20
Kumumua Kula Sabati.....  20
Buke Lawe Lima.....  10
He Buke no ka Pope.....  15
Ui Kula Sabati Helu 3.....  25
Ui Kula Sabati Helu 4.....  15
Ui Kula Sabati Helu 5.....  25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole.....  10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani.....  50
Ili eleele.....  35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula.....  65
Ili eleele.....  50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani.....  50
Ili eleele kaekae wai gula.....  30
Ili eleele.....  20
Ka hae Hoonani (Buke Mele).....  25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa.....  50
Kumu Leo Mele.....  10
Li ra Kamalii.....  25
Li ra Hawaii 1848.....  25
Li ra Hawaii 1855.....  25
Hae Hoonani.....  20
Leo Hoomana.....  25
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka nu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.