Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 49, 30 November 1876 — Page 4

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, NOVEMABA 30, 1876.

KOMI TE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.

LAIKI MAKUA,  MRS. KELA F. GILIMANA,
M RS. ELENA MAKALE,  MRS. C. C. COLEMANA.

Haina o na ninau ma Aferika.

1—E nana ma Kinohi 10:6
2—O Aitiopa (Abisinia kahiko.) Esetera 1:1—Kinohi 10:6
3—E nana ma Halelu, 68: 31.
4—E nanana ma OIhana 11: 20.
5—O Aigupita—Ka hooluhi me ka hookuu ia ana o ka Isaraela.
6—Ie su Kristo.

Na ninau ma Europa.

1—Ehia mau aina o Europa i hoike ia ma ka Baibala ma ko lakou mau inoa o keia wa?
2.—O hea kahi mua i hoike ia o na aoao o Europa?
3.—Owai ka lae ma ka akau loa, a owai ma ke komohana loa i kamailio nui ia?
4.—Owai ke kulanakauhale kaulana loa o Europa i hoikeia ma ka Baibala.
5.—Nawai i hai mua ka euanelio ma Europa, a malalo o ka mana owai?

He leo mai na makuahine.

          He Makua ahonui ko kakou , ua lawa ka wa i hala no ka aoao o ka poe manao lapuwale, a o ka wa e hiki mai ana no na aoao o ke Akua oiaio ; e imi na mea a pau i ka mea nana e hoohiolo nei na home, mai ka mea kiekie a i ka mea haahaa loa o ka manao awahua. Aia kekahi keiki alii o Farani e kokoke ana e hoao, hoike mai la kekahi iaia, o ka wahine au e manao nei e lawe nau, he helehelena melemele kona. Olelo aku la ke keiki alii, he oiaio kona manao; a e nana au i na wahine a pau me na makaaniani melemele. Ma ka hoohalike ana i na manao a pau o hai, ua oi aku kona oiaio i kana wahine mare mamua ona no ke Akua. E pono i na poe a pau o ka aina e lawe e like me ko laua manao; i hoopihaia ai ka aina me ka maikai, a hoopuni pono ia na home me ka nani o ka maluhia a me ka hanohano.
          "A mai ka honua ae i hana ai ke Akua i na mea ulu a pau, i maikai hoi ka nanaina, a kupono ke ai ia." Pela hoi ka home mua, he kihapai i hoopiha ia me na huaai a me na pua; aole hiki ia kakou ke hoohalike ae i kekahi me Edena, aka, pehea e hiki ai ke hana ia a nani ka home?
          Ua ike au i kekahi wahine Hawaii, iloko o ekolu makahiki, ua hoopuni ia kona home me na laau malumalu a me na kihapai pua. O kana kane, he paahana hana la oia, aole e hiki iaia ke kokua i kana wahine ma keia hana, a he uuku hoi kahi wai ma keia wahi, aka, ma kona pauaho ole i ka hana, i hoano e ae ai ia i kahi oneanea a lilo i home nani a maikai; ka mea hoi nana i hoohauoli ka naau o ka poe e maalo ae ana ma ia wahi, a he mea maikai no hoi ia a oluolu i ke kane me na keiki a me na kupuna.
          Ina he mau home ko oukou a pua loa, e hoomahui e hana a maikai kupono. E hana e like me ka hiki; ina ua nele i kahi laau malumalu ole, a pua paha, e hookaawale aku i na opala mamua o na ipuka hale, a he mea no ia e makaala ai ka nanaina o ia home.
          Ina e komo ana ka manao hauoli iloko o na keikikane a me na kaikamahine, e hoomaemae i ka pa ma ka pulumi ana, hukihuki ana i ka nahelehele, he manao hoohoihoi ia a maikai no hoi. Mao ka makuahine la a me na keiki, na hooponopono nui ana no ka home i makaala, a i ka makuakane na hoolako ana no ka ohana. Ua kiekie ke poo o ka ohana i ka lawe ana i kekahi o na inoa o ke Akua, oia ka Makua. E eu like kakou a pau a lawe i keia kulana hanohano, me ka hoomanao, o ka hana a ka Makua oia ka hoolako; aole nae o na hoolako ana me na lole kilika, na lipine a me na meaono e poino ai ke ola kino o ke keiki, aka, i hala, ina ia he mea hiki, e komo ole ai na paka ua o ka lani iloko maluna iho o ka ohana, na mea ai kupono a me na aahu maemae kupono. Ua hiki i ka makuahine a me na keiki, ke haawi i ke kokua, no ka mea, o ka lakou hana ia.
          He kaikamahine au na kekahi kahunapule ilihune, aole au i ake i na lole maikai e loaa ia'u, i kekahi la, ia'u e hele ana maloko o kekahi kauhale, ike aku la au mamua o'u i kekahi wahine aahu ia me na lole maikai, wikiwiki aku la au e kokoke i ona la, me ke kahaha no kona aahu kilika nani me kona papale, i kona hiki ana nae i kona home, aia ka he inoino a pelapela kona wahi, a ua pau koke ae la ko'u mau manao kahaha mai io'u aku, no kuu ike ana aku iaia, ua like oia me ka manu "pikake hune," me na hulu nani ma kona kua, a aole he wahine pono nana e mahalo kona home.
          O ke kahua e kukulu ai i home kupaa, oia ka kakou mau hana; aole e hiki i keia ke hana ia, ma ka moe wale ana iho no maluna o ka moena a me ka waiho ana ae ma ke kua, aka, o ko ke Akua hoomaikai ana ma ka kakou mau hooikaika ana, oia kana e hooko.  (Aole i pau.)

          Mai kuko oe i ka aoao o na kanaka hewa, Aole makemake e noho pu me lakou.

Ka la hiki mai—Ka honua.
MAHELE II.

          I ka hana ana o ke Akua i ka aina maloo, aole he mea ulu maluna iho ona ; ua olohelohe wale no. Olelo aku la ke Akua, a kupu ae la na mea ulu mai ka honua ae. Puka mai la na laau mailoko mai ona, ua luluu i na lau uliuli o na ano like ole. Ua kapaia kekahi o na mea ulu, he laau Kou, a ua kapaia kekahi he laau Koa, a o kekahi he laau Kukui. Hua mai la kekahi o na laau i ka hua i ka manawa, e laa ka laau Alani, Fiku a me ka Manako. Hua mai la na mea ulu o ka honua a hoopuka mai la i ko lakou ano, oia ka uwala, kapiki, kalo a me ka pine, ua kapaia lakou, na mea ulu hua o loko o ka honua, pela ke kulina, huita a me ka ota. Na ke Akua no i hooulu ae i ka mauu uliuli e kupu a me na pua o na ano waihooluu a pau me ko lakou ala like ole. Ka olena melemele, ka pua pikake keokeo a me ka rose. Ua hai aku aku nei au ia oe, no na mea kupu elima i ulu ae mai ka honua.—1. Na laau.—2. Na mea ulu.—3. Ke kulina.—4. Ka mauu.—5. Na pua. Ua nani ka honua ke nana aku i ka wa i uhiia ai me ka mauu a me na laau. Aka, o ke Akua a me na anela kai ike ia nani. Mahope iho, kau aku la ke Akua i ka la iloko o ke ao, a kauoha aku la e hoomalamalama oia i kela a me keia la, e hele ana mai kekahi welau o ka honua a i kekahi. Hana iho la ke Akua i ka mahina i mea hoomaamaama no ka po, a uhi ae la Oia i na ao me na hoku Aole oe i ike i kekahi mea oi aku o ka malamalama e like me ka la. He mea nui ka la, aka, ma ka nana ana aku he uuku, no ka mea, he mamao aku ia. Aole oia e haule, no ka mea, ka paa la no ke Akua. Na ke Akua e hoohele iaia iwaeano o na ao. Aole i oi aku ko ka mahina maamaama i ko ka la, no ka mea, ua makemake ke Akua e pouli ka po, i hooluolu ai a hiamoe iho kakou me ka nanea.
          Owai ke hiki e helu mai i na hoku ? Aole hookahi, aka o ke Akua wale no. Ua maopopo Iaia ko lakou mau inoa a me ko lakou nui. Ina e nana aku kakou i ka mahina a me na hoku, e noonoo iho kakou, "he lua ole ka mana o ke Akua! ua malama Oia i na manu liiilii a me na keiki liilii." He nui wale na mea a ke Akua i hana'i; aka, aole kekahi o lakou ua nalo mai Iaia aku. Mahope loa hana iho la Ia i mea kino ola. Olelo aku la Ia i na wai, a ua hoopihaia me na ia, aole hiki ke helu ia. He liilii loa kekahi a he nunui loa kekahi o lakou. Ua maa lakou i ka wai, nolaila, aole lakou e anu, aole o lakou wawae, aole hiki ia lakou ke kamailio a mele. Hana iho la ke Akua i na mea lele a me na mea kolo i oi aku ka nani i ko na ia ke puka ae lakou mai o na laau me ke mele ana iwaena o ko lakou mau lala. He mau eheu ko na manu, a ua uhiia lakou me na ano hulu like ole. He lele anei na manu a pau? Aole. He eheu ko na manu a pau, aka, aole o lakou lele a pau. Aole hiki i ke Okakelika ke lele, pela ka moa, pelehu, aole o lakou lele mau. Au kekahi ano manu iloko o ka wai; e like me ka nene lele, ke kaka a me na nene a-i loihi, me kona hulu keokeo me he hau la. He kiekie loa kekahi ano manu. O ka Okakelika, ua like kona kiekie me ke kanaka. Hana ka manu aeto i kana punana ma na wahi kiekie loa; he ikaika loa kona mau eheu, a he hiki iaia ke lele a hiki i ke aouli. O ka manu akahai o na manu a pau, oia ka nunu. Aole e hiki iaia ke mele, aka, noho hookahi oia me ka uwe kanikau malie, me he lau ua kaumaha oia. He mahele okoa no kekahi o na mea ola, i kapaia o na mea kolo. Na ke Akua i hoopuka mai ia lakou mai ka honua mai; aole mailoko mai o ka wai, e iike me na manu a me na ia. He mea liilii loa na mea kolo, e kolo ana maluna o ka honau; o ka naonao me ka enuhe, ua kapaia lakou o na mea kolo. He hiki no i kekahi mau mea kolo ke lele, oia ka lepelepeohina me ka nalomeli. Omo aku la ka nalomeli i ka momona o na pua, a loaa mai ka meli me ka lepo-meli. He nani maoli na eheu o ka lepelepeohina, ua uhi ia ko lakou kino me na hulu aeae liilii, he hiki ole ke ikeia. He maikai wale no na mea kolo a pau i ka wa a ke Akua i hana ai ia lakou. Mahope iho, hana iho la ke Akua i na holoholona. Mailoko ae lakou o ka honua, he eha o lakou mau wawae; e hai mai oe i kekahi mau inoa o na holoholona. O ka hipa, bipi, ilio a me ke owau, he mau holoholona keia. Aka, he nui aku no kekahi mau ano holoholona e ae i ko keia poe. Ka rabita, aia kona wahi noho iloko o ka honua; ke kao hoi, he pinana oia ma na puu, ke dia hoi me kona mau kiwi manamana maikai, ka liona me kona hulu melemele, ke tiga hoi me kona mau kahakaha onionio ma kona kino. O ka elepani ka holoholona nui o na holoholona a pau, o ka liona ka oi aku o ka ikaika, o ka ilio ka mea ike a o ka hipa keiki ka mea oi aku o ke akahai.
          U hoike aku nei au i na mahele eha o na holoholona ola hanu.—1. Na ia.—2. Na manu.—3. Na mea kolo.—4. Na holoholona. He mau mea kino lakou a pau, aka, aole o lakou uhane e like me oe. He hiki nae ia lakou ke oni ma o a maanei, me ka hanu ana. Na ke Akua e hanai mau nei ia lakou i kela me keia la, a e mallama nei hoi i ko lakou ola. He aloha ke Akua ia lakou a pau loa. Aole anei e hiki ia oe ke hoopaa mai i keia pauku: "He aloha ke Akua i na mea a pau, a o Kona mana, ua hohola aku ia maluna o Kana mau hana a pau."

KA ELEKI KUMUMANAO.
NO KE KAUOHA HOU.
"He kauoha hou ka'u e haawi aku nei ia oukou, e aloha kekahi i kekahi." Ioane 13:34.
MOKUNA I.
HELENA A ME LILE.

          I kekahi ahiahi lailai o ka malama o Okatoba, oiai na ululaau a me na kula a puni o Okalana, ka hale noho maikai o Mr. Wiliama Cornway, e hoomaka ae ana e loli mai ka nani uliuli lipolipo o ka Makalii a i ka nani alohi o ke Kau.
          O Lile Cornway, he wahi kaikamahine uuku oia nona na makahiki ewalu, e noho ana oia ma na anuualapii o ka hale o kona makua, me ka buke ma kona uha, ua kae nui oia e imi a huli i kekahi mau mea. Aole oia i ea ae i kona poo no kekahi manawa, a halawai aku la ia me kekahi kii o kekahi kula uliuli, me na puu me na ululaau, a me kekahi kahawai e anapa ana me he dala la, i kikeekee ana ma o a maanei me he lopi hulali la e anapa ana ma kahi mamao, ke nana aku a ma ke komohana ae hoi na mauna uliuli, no lakou na welau kiekie e ku kilakila ana me ka alohi me he gula la mai na kukuna o ka la e iho aku ana e nalo.
          Ia Lile e nanea ana i ka  nana i ka buke, aole oia i lohe i kekahi kapuai nehe malie mahope ona, i ke komo ana mai o kekahi wahine iloko o ka puka pa, a ku iho la me ka haka pono i kahi haumana noho malie. Aka, ua hoohikilele ia oia ma ka halulu me ka holoholo ana o na wawae kamalii ma kekahi kala o ka hale, a ma ke alahele akea mamua o ka lanai o ka hale. O ka malihini hou he keiki no ia nona na makahiki eha a oi imua o ko Lile, me kona mau papalina pua rose i piha i ka hauoli, e luhe ana kona oho mai ka pu ia ana. Ua piha kona mau lima me na lala nani o ka laau maple, e alohi ana ka nani o ko lakou mau waihooluu me he kookoo gula la. "Auwe! e cousini Ela," wahi ana i pane ae ai, me ka holo pupuahulu ana ma ke alapii, me ka wehe ana ae i kona papale, a nahae aku la kona kapa, oiai oia e holo ana me ka noonoo ole ae i na pilikia e loohia mai ana, a pane aku la ia, "e ulana anai oe i kela lau laau maple i lei no'u?"
          "Ae," wahi a cousini Ela i pane mai ai me ka mino aka ana, a hohola aku la ia i kona mau lima e hopu aku i ke keiki hana noonoo ole; "aka, e Helena, heaha kau i nana ai no ko buke a me kau haawina baibala? Eia o Lile wale no ka mea e hoopaa nei i kana."
          Haalele iho la o Helena i kana mau lau lei, huli ino ae la ia i kona kaikana, a i aku la, "E Lile Cornway! Ke manao nei au o oe ke kaikamahine lapuwale a'u i ike ai! Heaha kou mea hai ole mai ai ia'u, e hoi ana oe e hoopa? Aia aku nei ia oe ka'u buke, a ua ike no hoi oe, o ka'u ia e huli ana i kakahiaka nei."
          Kaili ino mai la ia i ka buke mai kona lima mai, a lele ae la o Lile iluna a holo aku la mai kona kaikuaana aku, me ka paa ana i ka buke mahope ona a nana mai la i kona kaikuaana me na maka i piha i ka huhu. Ike koke iho la o Helena, he mea waiwai ole nona ke alualu ana'ku mahope ona, no ka mea, ua oi aku ka mama o ko Lile mau kapuai i ko na mea a pau o ka hale ; nolaila, huli ae la ia me na papalina haikea, a me na maka i piha i ka waimaka o ka huhu, a nalu wale iho la no i na manao hoonaukiuki no kona pokii, i hui pu ia mai me na aka henehene ana a Lile, piha loa ia oia i ka inaina.
          Nalu wale iho la no o Ela. O keia mau mea hoeha manao, he mea ia i kamaaina mau a e kahaha ai oia, aka, he hopena kaumaha nae no na kamalii e kuu cousini maikai. Noho iho la ia ma ke anuu o ke alapii, hooneenee mai la oia ia Helena a kokoke mu kona aoao, paa ae la oia i ka lau maple, a hoomaka aku la e ulana i na lau a lilo i lei; pa-e ana ka hawanawana, "mai manao oe ia mea, e kuu aloha. Ua makemake o Lile e honaukiuki ia oe, aka, e kaumaha ana oia no ia mea mahope." Nolaila, haka pono aku la o Helena i na maka o kona cousini, me ka paa o ka lei lau maple ma kona lima, a hoopau ia ae la ka haloiloi ana mai o na kulu waimaka. Hilinai aku la ia i ko Ela poohiwi a hoomaka aku la ia e hoike ia ia i ka wa maikai i loaa ia ia oiai ia e ohi ana i na lau a me na pua iloko o ka ululaau. Hoike mai la no hoi o Ela i kana moolelo no ka wa no i loaa ia ia, oiai ia ma ia waonahele hookahi no, iloko o kona wa e noho kamalii ana, a me kona haule ana iloko o kekahi lua i eli ia e na kauwa i mea e loaa ai na holoholona ; ua pioo ino ia ua mau holoholona la i kona wa i komo ai iloko o ko lakou pehele ; ia Ela e kukai olelo pu ana me Helena, ua nihi malie mai la o Lile a kokoke loa me ka ike ia aku o kona poo maluna ae o na kia i hoohihi ia me na lau a kokoke i kona cousini ia Ela, "E Ela, e hana anei oe no'u kekahi lei," wahi ana i hawanawana aku ai. "Ae, e Lile, ina e oluolu o Helena e haawi mai i kekahi o kana mau lau maikai," oia ka pane a kona cousini. "E oluolu anei oe e Helena ?" wahi a Lile i ninau aku ai me ke ano kanalua. "Aole loa e loaa ia oe," wahi a Helena i pane aku ai me ke kakana, a nalo aku la na hiona maikai mai ko Helena mau helehelena aku a hekau iho la na ouli o ka makona maluna iho ona. "E Helena," wahi hou a Ela me ka malie, aka, pane aku la o Helena me ke oolea. "Aole wahi waiwai iki o ke kamailio ana pela, e cousini Ela. Aole au e oluolu iki no Lile, aia wale no a oluolu mai oia ia'u. Ua lawe aku oia i kuu buke i keia kakahiaka a huna aku, nolaila, e oi aku ka paa o kana haawina mamua o ka'u, a aole loa hoi au e haawi aku i kekahi o keia mau lau no ia mea." "Eia mai hoi ha ka buke," wahi a Lile me ka haka pono ana o kona mau maka maluna o ka lei a Ela e paa ana ma kona lima, aka, o ko Helena mau kuemaka ua hele a kaumaha, me ka manao ole aku i ka buke a Lile i kiola mai ai iaia maluna o ka papahele. Nolaila, noho mumule like iho la ua mau keiki nei, oiai, o cousini Ela e hana malie ana i kana hana. Ua maopopo aku la ia laua ua kaumaha o Helena no ko laua mau manao inaina, aka, aole i hiki i ka wa a Ela e hoike ai no kekahi mea a loaa iaia ka manawa kupono. "Ua pau ae la keia!" wahi ana, a kau malie aku la ia i ka lei ma ko Helena lima. "He lei nani keia, ua like ia me ka moolelo o kekahi kalaunu a'u i lohe ai," wahi a Ela. "E oluolu anei oe e hoike mai ia kakou," wahi a na kaikamahine a elua i pane mai ai. "Ua hoomanao anei olua hookahi makahiki i hala ae nei," wahi a Ela, ua hele 'ku au i o Hatona la e ike ia Mrs. James. I kuu pii ana aku i kuu rumi, loaa aku la ia'u he wahi kaikamahine ili eleele, nona ka inoa o Sarah, oia hoi ka'u kauwa lawelawe mamua aku, i mai la o Kimo wahine; he wahi kaikamahine maikai a hoolohe ia. He oe pu oia me a'u ma loko o ko'u rumi, maluna o kekahi wahi bela, a ua makaukau mau oia e kokua ia'u ma ka hookomo ana me ka wehe ana i ko'u mau lole. Ua hoomaemae mau oia i ko'u rumi me ka maopopo mau iaia o kahi i waiho ai o na mea a pau a'u e makemake ai. He hoopono loa oia, nolaila, ua haawi aku au i ke ki o ko'u pahu iaia e kii a lawe mai i ka'u mea i makemake ai, aka, ua kanalua mai no au i kekahi wa, aole he kupono o ka hoomahua mau ana iaia e like me ka'u e hana mau ai, aka, pane mai la o Kimo wahine, aole e lawe kela wahi kaikamahine i kekahi mea. I kekahi ahiahi, e heluhelu ana au i kuu Baibala iloko o kuu rumi, komo mai la o Sarah iloko me ka malie loa, a hookuwelu iho la i kuu lauoha me ke kahi ana a palaki pu, e like me ka mea i maa mau iaia ma ka hana mau ana no'u.  (Aole i pau.)

HAAWINA KULA SABATI.
HELU II, SABATI DEC. 10.
KUMUHANA.—Ka hoolahaia ana o ka Auanelio.
PAUKU BAIBALA.—Oih. 11: 19—30

19 Nolaila, o ka poe i hoopuehuia i ka hoomaau ana i puka mai no Setepano, hele no lakou a hiki i Poinike, a i Kupero, a i Anetioka, e hai aku ana i ka olelo i na Iudaio wale no.
20 Kekahi poe o lakou, he mau kanaka no Kupero a no Kurenaio kekahi, a hiki lakou i Anetioka, ao mai la lakou i ko Helene, e hai mai ana i ka inoa o ka Haku o Iesu.
21 O ka lima pu o ka Haku kekahi me lakou; nui loa iho la ka poe i manaoio aku, a huli i ka Haku.
22 Kaulana aku la ia mea a hiki i na pepeiao o ka ekalesia ma Ierusalema; hoouna ae la lakou ia Barenaba e hele i Anetioka.
23 A hiki ae la ia, a ike ae la i ka hoomaikaiia e ke Akua, olioli iho la ie, a hooikaika mai la oia ia lakou a pau, e hoopili lakou i ka Haku me ka manao ikaika o ka naau.
24 No ka mea, he kanaka maikai ia, ua piha hoi i ka Uhane Hemolele, a me ka manaoio ; a nui loa ae la ka poe i huiia ma ka Haku.
25 Alaila, hele aku la o Rerenaba i Tareso, e imi ia Saulo.
26 A loaa iho la, alakai mai la iaia i Anetioka. A puni no ka laua makahiki malaila, e hoakoakoa ana me ka ekalesia, a ao mai la i kanaka he nui loa. Ma Anetioka i kapa mua ia mai ai na haumana, o na Karistiano.
27 Ia mau la, hele mai la kekahi mau kaula, mal Ierusalema mai a Anetioka.
28 Ku mai la kekahi o lakou, o Agabo kona inoa, hoike mai la ma ka Uhane, he wi nui e hiki mai ana ma ne aina a pau ; a hiki io mai no i ke au ia Kelaudio Kaisara.
29 Alaila paa ka manao o na haumana, o kela mea keia mea e like me kona pono, e houka aku i ka manawalea na ka poe hoahanau i noho ma Iudea.
30 A hana io no hoi lakou ia mea, a hoouka aku la na ka poe lunakahiko, ma ka lima o Barenafla laua o Saulo.
Pauku Gula p. 21.
Mele. Him. 482.  8—6 Leo.
1 He nani no na kapuai
Ma ko Ziona puu,
Ke ku nei e hoike mai
He ola no kakou.
3 Pomaikai no na pepeiao
I keia leo hou;
Na maka nei, pomaikai pu
I keia nani mau.
Pule, i hoolaha nuiia aku ka olelo o ke ola ma na wahi a pau i loheia huli nui mai.
Na ninau a na Kumu.
P 19. Nolaila, no ke aha? Mok 8: 1. Owai ka poe i hoopuehuia? no ke aha ka hoopuehuia ana? Hele kekahi i hea mamua? i Samaria. A hele i hea mahope? Mahea Poinike? Ma ke komohana akau o Galilaia. Nolaila na kulanakauhale o Sidona me Turo. Mahea Kupero? He mokupuni ia ma ka aoao hikina o ke Kaiwaenahonua. Mahea Anetioka? He kulanakauhale ia ma Suria, e pili ana ia Galilaia. Hai lakou i ka olelo ia wai wale no? No ke aha? Mat 10: 5, 6. Pehea ka Iesu kauoha ma Mat 10: 7, 8? mokuna 28: 19, 20.
P 20. Nohea kekahi poe o lakou? Mahea Kurenaio? Ma ke komohana o Aigupita. Ua lilo lakou i poe haumana na Iesu mamua, a mahope haiolelo lakou ia hai i na Helene. Pela ka pono, aia a huli mai kekahi, e ao koke aku ia hai.
P 21. Heaha pu kekahi me lakou? Nui anei, uuku paha ka poe i manaoio a huli mai?
P 22. Heaha ka mea kaulana? a hiki aku i hea? Owai ka i hoounaia e hele i hea? Owai Barenaba? mok. 9: 27.
P 23. A hiki Barenaba i Anetioka, heaha kana i ike ai ? a aha oia ? A hooikaika ia lakou e hoopili ia wai ? me ke aha? pili anei keia kauoha ia oukou?
P 24. He kanaka aha Barenaba? ua piha i na mea ehia ? Ka poe aha ka i nui ? Pela anei maanei ?
P 25, 26. Hele Barenaba i hea? e imi ana ia wai? Mahea Tareso? Nolaila anei Paulo? A loaa Paulo, alakai oia iaia i hea? Pehea ka loihi o ko laua noho pu ana ma Anetioka? Heaha hoi ka hana? Owai ka inoa hou i kapaia'i na haumana? mahea mua? No ke aha i kapaia'i he poe Karistiano? Owai na inoa mamua? Na haumana, na haipule, ko Nazareta, ko Galilaia. Mau anei keia inoa? He poe oiaio anei na Kristiano a pau?
P 27, 28. Ia mau la, owai ka i hele mai i Anetioka ! mai hea mai ? Owai ka inoa o kekahi kaula ? Heaha kana i hoike mai ai ma ka Uhane ? Ua hookoia anei ia wanana ? I ka wa hea ? Kaisara ehia Kelaudio? Elima. Owai Kaisara mua ? Iulio. Owai ka lua ? Augusato. Owai ke kolu ? Tiberio. Owai ka ha? Caligula. Owai ka lima ? Kelaudio. mak 41. Ma ka makahikiki 44 ka wi.
P 29, 30. Heaha ka manaopaa o kela o keia e hana no ka poe pilikia i kela wi ma Iudea? Heaha ke ano o ka manawalea ? E like me kona pono, kona waiwai. Pela hoi kakou e hoohalike ai ke kokua i ka poe ilihune, a i ko na aina e. Ua hookoia anei ia manao paa ? Ma owai la i hooukaia'ku ai keia manawalea ? I owai la hoi? Owai na lunakahiko? Oia paha na diakona, e like me kela poe ehiku ma ka Mok. 6. Lakou na puuku o ka waiwai o ka ekalesia, ka waiwai manawalea, a na lakou e puunaue aku i ka poe ilihune. Elua hoi oihana i kekahi poe lunakahiko, oihana puuku, oihana haiolelo, oia hoi ka oihana Kahunapule me ke Kahu ekalesia.
Mele Oli na lilia, Robina Gula—Mele 37.
1
Oli na lilia,
Oli nahe nae,
"Ole makou milo,
Ole luhi ae,
Aloha ka makua,
Nana i hanai."
Na pua lilia nei,
Na pua lilia nani nei,
O oli ae lakou,
O oli pu hoi oukou.
(me ka pauku 5).
Na Ninau a ke Kahu.
Na makua. I ka hoi ana o Petero mai ka hale aku o Korenelio a Ierusalema, he wahi ohumu a hoohalahala o na Lunaolelo e ae no Petero, no ke aha? Pehea Petero i wehewehe ai a hoapono ai, a hooluolu ai i na hoa ona? Mok 11: 1—17. A pehea lakou mahope iho o kona wehewehe ana? p 18. Ua hoopuehuia na haumana, no ke aha? mai hea aku? a hele i hea? i hea mua? Hele lakou a aha? Nui anei ka poe hoolohe a huli mai? Nohea na haumana i ao aku i na Helene?
Na Keiki. Hai mai i kekahi mau aina a kulanakauhale iloko o keia Haawina. Poinike, Kupero, Anetioka, Kurenaio, Tareso, Iudea. Aia mahea ia mau wahi? Owai ka i imi ia Paulo, a alakai aku iaia i Anetioka  Owai kekahi kaula i wanana no ka wi? Ua hookoia anei kana wanana? I ke au ia wai? Owai kekahi kanaka i hai e mai, he mau makahiki ai ehiku, a he mau makahiki wi e huki? Ua hookoia anei?
Ke kula a pau. Hai mai i ka puku gula. Ina he wi, he pilikia nui ma kauwahi, heaha ka pono o ka poe pilikia ole? Heaha ke ano o ke kokua manawalea? Heaha ka pono o ka poe i lohe i ka olelo, a huli mai ? E ao aku ia hai. Kapa mua ia na haumana na Kristiano mahea ? Ehia ano o na Kristiano? Hai mai i na Kaisara elima.
Mele, Marching Home, Robina Gula Mel 4.
Ku a naue i ka home e, &c.
(Pauku 1, 2, 3).
Pule no na keiki, na kanaka a pau, i lilo lakou a pau i poe Kristiano oiaio.
Haawina no Dec. 17—Oih 12: 1—17.