Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 50, 7 December 1876 — ELINA KE KOA HE KANAKA OPIO PUUWAI WAIPAHE! KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O KA OI WELINA HOPO O KONA MAU ENEMI. [ARTICLE]

ELINA KE KOA

HE KANAKA OPIO PUUWAI WAIPAHE! KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O KA OI WELINA HOPO O KONA MAU ENEMI.

Mokuna Xl—Heln 41. T"]"A lmwi mai ko koa Lliua i kan;i haiuu io iiu' ka 100 nuiiikalui, a mo iiii hiiaoli io ]>alKt', a inamuli o kona hoiko aiuumai i ka h-iuik'iiu i ko laua li«h>makaukau o Ikhiliiū ia ma ke kaula p;ula o ka niaio, lu> uu a o ka | ilia hauoli o im niakaaiuuiia, a liui aku ia kela nio kvia ino ko niole ana i na leo īnele hooijn)ijx? 0 ia mau la kahiko. He niea mau i na kanaka o Em-lani iloko o ia niau la, ina e hoopalau ia kokahi mau pua alii opio o ka aina. o ka hoom:ika ana no ia e hauoli a iiiki i ka manawa e h(X)hui ia 'i. Nolailu, ua iiio iho la keia mau la i m:;i:awa iiauoli no na makaainana. Ke ala '<■ o K.ik'lino i ke kakahiaka nui Hjk>lipo, i ka wa hoi c wohoaeaua kaiao īnaInua o na jiuii hauliuii o ka aiua ; aia ■lioi e iawo mai ana ko kohau i ka ioo kaui ii K>:io o tiA mami maluna o ka wokiu na l.uiu o ka |>a aiii, mo iio ia, ua hoonia»jm|v» i»u ilio la iakou i ko ano o ka m.iiiaw.i, a ua hui |».u nio na makaainana no ka i'-iuoli ana. Aole no hoi o»a wa!i> ; aka. o iko mau ia ana i na kakahiaka nui a ivim, na .j>ua a!a onaona o ka waouaiioio. ua lilia a '.no ;ia maj;anoli;i. na v.il>ina a ni ' na oj>u-u ro«'.' a!a o na m.ihiiuui iii iwaho o ka rumi o Kmelino. a i ka wa a ki koliau o jtii ao ai a konio aku ia ma na nukaaniani o ka hale alii, ai.i iioi, u i {v,;nia u ae ia k> !.; a mo keia l>aia o kona r.;.ui. o ko ala kupouli o ko onnona. O k> ia niau j»iw, na na k* ikikano a mo na kaikamahine noiu> nka ; ka i»oe ii,>i e n. iio »na mahojH' aku o na kuaiiiwi o mahi.Vi a o haimi h«>ioholoiia Hiia.ua lakou i lawemaumai i na kakahia ka a iv»u. a hoomuu iho ia maw.ilh» o ka 1 nuni o ko. kaikaaiahino iu Kuu iino. ka |>!Kl iiani ii.'i o Km iaai i lnv»o ia i h-»a a 1 kiMiiia iio ka iakou kaiuah i a Ilakn a'.ii oj>io k' 1 kv»a l.iwaliiwa o I»oritAiiia a l»a;ii. o Kii;ia. l"a h >~ :i o l.i.ioiin' i ko auo o ka m.maw.i. ioo ho ia aia oia iiok»» o kok;»!u I\u\*lii-o na i kamah.u». Xo ka ltti\» t i iuk .lii iiia:; »wa. e ioln» ia aiiA kn ih»n. - ; i o ka in» o | i!a vita. a i Kiki.i la i■ i.iw iii>; <■ " t i.\» m. i.- . *.>).« o ut ... «> 1 > a L. . > i o ; >ho n- i i keU m lu ia. .«k.». o ■• > i |.ako'..i l.v» .'.kii. * |-u a i ~!i.: u ■ • i i; .»•».» »u • i» • *».*;!- i«- 1,1 I k* jv,;.. ko i ak:a i k ilii iii.iiiiia k» uOi.o . i i k i i.ii o k.' L «k t<t<,»*>a i.;). H.i.i. . !,. ii ni.i'i i.: .1 .1 |vi;i, 4 a-v,;.ia > o k.» Km.-iine i> iuwai .;»;''>, ..o i a- a o «111 n>> , r.. i > i',«'ii»i' k» •<ani o •..« ,«•»;, !. « v .0 ,' i'l. .« h.., o k;» i5.;.,4 iio 4,.:,,V.«'>M I !».•:. x',.»l k,i,4 .«»•: . a a ;•;» ; i k »'•..»>». »>v.« n;;i ka ;.,j. .««.» 0. ; Ov»"»«aka ka h.•>«.».» t rn.«l K.IU i(iUlv» i«ik <1 ' a:i * o k.« 1«,». a o ka »»4 bci »a *» (i . OH ;»'.■.» k« loi. 1» .... !»»•> li «4 11« k 1.« ' < > « :;»! ..»•* \» l N .,i(v.;i «• \ i ~ >• ! •....« ', .» i » i-;«»«i« J»'W

ma koaa nu m )iaptdin* mohaha, a keimo iho koaa. m iu lihilihi aliuli a b»jim mai i na onohi >oi hooipo,-o—ca hiki i ke kaaaka ke puaoa a» : H "Ualawa ! A i make a«; palekaua ! Ua ike ae i ei i ka moaii o ke ao !" 0 ke koa ka Hakai Elina hoi, aoh« ana hana, c ka hiolaai wale.no maloko o kona nimi ina kahi moe; a ke iawe mai kc anu i ke al& a loaa ia, aole ōna hikilele a ano | ilioiheā. ī lee kakahiaka naua loa o kona io(«»ao|»po ana i keia mea, ua ala ae h .ia a kitji aku la ma kona puka auiani, i ,k hoi ka hoku kakahiaka e iho. akn am i o naio'a o na ao make kukuiu akan, maluna ae o na puu, e hoo-maka-aim likou e nihi ae mao a ri)pnei, o ka unea») ana ia i ka inauawa a na kukuna n« lamaiama o ka la » oili ao. O ke ala ana mai no ia o ka hianiiK) o ua manu, a o laiamu ana lakou maluna o na lau laa*v 0 na pua o ka }>a mea kami, akiihi ijo a omaka ae mai ka pili ana 0 ka [K), a o ke ala, o ke onaona mau o _k<j kakahiafca nuika Ltkorr r"nTiikfffis: inai. Ku ilio la o Elina me ke ano piha 1 ka hauoliiauo kulu iho la tia makuwai hauoli, īao kona puana ae i neia mau huaoh'lo. (1 0' e HneUni ! Ka liome a'o i aloha'i, Kn aina nona ka nap >o ule an» o ka la, Ko one oiw| mnkunhine o ke knnnka koa ! ile alohn au i ke kai lipo o ka moaua liohonu; lle aloh.ii i na Uiona koomanao 0 keau i hala; ()! lie aloha au ! ho Rloha pau ole i« Kmeline! AkaeKnelaiii !okc&lohatiou,koaiokaoi ae" He oiaio, ua kuiuuia io o Elina me ke , aloha no kana i{»o, aka, me ho hx, o k*> alolia no kona home, ka «ina makua hoi 0 kona mai» kupuuu, ua.kuni |vaa loa ia iloko ona. Ko manuo nei ka wai iuikao ko makou |>akaukau r he aloha maikai ki'ia, no ka moa, he aloiia kaili ole, Ikj aloha i uele ole i ke!a a nie keia kanaka, a lu' aloha kina ole. Meki ia iho la ke ano o ka manawa. iīoko o ia mau la, maloko o na jKiia o ka Pa Alii. 1 keia mauawa, ua loaaaku la ka louo o keia.utea ma na poa a pau o k;i aina, a o ka niea nni wiali- iho la no i.» i ka waiiii o i:a makiuiinana. iiuliamahi mai la laki>u a noho aiia i ke knlakakauhale alii uie na puuwaii i hooi.iiiaia e ke aloha a m«i ka a ua |>iha kui uiai l.i ke kaoiKU lloko o k» ia m;in la, ua | hoomakaia ka h«H»:nakaukau atia no ka ] hiki ana mai o ka maiiiawa. Ua ano oluolu hvi'e la ka Moi. a in 1 olaolu iaia ka liaawi at;a mai i ka mana + ia Kiiua e kau iiku i ka hoopai k:ipnno ' ana i nianAo ai m:»luna o na [ »\va i lawe pio ia niai. " No k;v inea," wahi a ua Moi Uei i;i Klin;v, '-ooeka m a nana ijvi- ; io aku ia Ukon, nau no i 1 aue pio m.ii ia ; lakon. <i o iv k;ii ike i ke ano o ka lakou iiaua a nie ko iakon kulan.u* a noiaila, o oe no ka niea i ni ioj>o|>o i ka ■ luxtj«i i ku|Kino e kau.ia maluua o lakoi.: uka, ke iiMin.i paa nei nae au, o ka make wa- ' le no ka hoo)ui kn|»ono !" " He mea na'u i miuamina uui k*- ola 0 ke kanaka, aka. e ka Moi. o ke kan*k& e ki| i ana i koi;a Moi a iih" koua aupnui. e heie ana n»e ka luku hoom^inoino 1 kona m iu iuwmiakaamana : ke man.io nei au. ua ne!e oia i ke kuleana o ka hi 4 - hi ana o kona mau kapuai wawae ua iiio o ka iii lionua euaein.u* ; a e h«*<»nele »a oia me ka |K)<uaikai o ka h niu aua i ke ea ala puwi, a me ka h.*Uv»li ana i ka pnmeluua o ka la a me ka ht<ih'ii o ua |Mkaua o ka h walima. la, oi.ā ua h.wwi ia ui-u t« i ia'n ka maa& o ka ltoo|>ai aiM it lako-i, tna o kou uM*~ la>M»ako e ka M<m ; a b<> mana hoi na't| i ak«» nN»i ole »i ka maua ; aka» o k*»u mak*makv e ke alii, e hiv>kA noau«* ■hk-' ii».' ko'n ike malunia o ka p*v e ki|t4 nVii aua » koa uolumlii ; a ke Iwi iu*i a|A» \> lak«*u ■ A ium «ohe auo o k«* Mu aivit i kei* e kaei no au i ka|tt uMkiAkila Uojh» «h\ a e Uala«T*i kunak* wiui me k« lakou mau «« Im kxi« ti4«k«suako mat*ha « imi ki|4 i ka tyt* k.iiaunu o ko'u aioa haft.au, a ka p*kaha w«!e as*a » ko'u U ii wn.l, «t Hoopano M i Imhi «n|mu v b M<i a utakv«u k\Mi niau ratsa Nx>'aiU, o ka make ka'u ho>o|j<ii limluii.i o lakoa. h na k« m.-«na o e lKv«jvMi»aikai m*i i ko UL u nuu lVi\ U i kauia i ka ):ml||m s»a pi«a »h»ko o ka aIM «Jdi

; »p«J» kgit» KUw ma BW& ioil ~ me i&leo kaooameu lioaaofeHma s4b maa, a {mhola aka k i k& lUmaeeie ss|laiia o kela a m« lteb, ro@ k® koeoo 'kft o aa maaao weli iloko o ktks%« paui»'c la kahi i ieahi; "he oiaio; e lifee ta owaka o ka uwila, fefeolelo, a e like. hoi me ka nakōlakuia a o ka hekili a haalaīu ka honua, peia haina o ia mau hlMtolelo. , ' ,Ua hooholok, e kaīi i ka hooko aua i a hikl i ka paa ana o kamare; ap,'«a- ku aka la o BUna a paae aku la: u m ka Moi ame na 'Lii-Ke manao n|i au, e ao luai oukou ia'u e holoi aku i nia» lima a māemae, mamua o ko'u hiku ana 'ku i na lima maemae o ka ni©a i hoauia e iilo i koolua uo'o no keia okana. He mm jk>uo aiiei, eka Moi a n» na 'Lii, o ko'u hele paumoele aku me be koko o na powa i luku ia e a'a a lalau aku i kona litn& ? Aole ! Aka, e liookoia keia hoo[Kii lu.iuiua o ko'u hoo- ' hoī ia ana nie ia, i hiki ai ia'u ke holoi i ia'u iiio, a uoho aku n» keia hope me ka | maluhia a ine ka hoouianao hou ole ae no na niva i hala. E hookuu aku ina mea i hauaia, i au ua uaio, * o na mua e | iiaoaia 'ku ana, i au e paaee malie mai I ana. Nolaila, ke noi aku nei au ehooloj li ia ka oukou niea i hooholo iho nei, a e haeaia o iike me ka'n, oiai, o ka haawiia a®a niai ia'u ka mana o ke kau ana i ka hoopai maiuaa o koia foe powa a'a ponoi uo i lawe pio ai; ke manao nei au, oka lik> nna no ia o ka mana o ke knu ana ia hooj»ai, a me ka mana o ke koho ana i j kaiii ame ka manawa e hookowi'i. Pela | ka'u noi iuiua on e ke alii a imua hoi o j rih 'lii o kou dhakuka." I Ua hoolohe uka Elina mau huaolelo j me ka mnlio ioa, nie he la ua hiki ke o!e----ilo ia, e lohe ia ;ina ke j>ine ke haule iho j iluna o ka {«luhelo, i k:v ua mea o ka i iu«" , ha. | Ua oluolu ika Moi ame oa 'lii ka ao jana in;xi i ka Elina noi, no ka tnea, aia j inuloko o kanu in iu huaolelo ka a , u,v l:wik<' m:ki kulaua a mu nahioua ; o kona man lu'leiu-lona, o koua inanao 1 ]K>.a 110 ia ; u m.uiuia o ka ao ana o ka i Moi Kikoko o hmaia kokahi nna e kuo ana.i ka makoiiiako o kana koiki hanai o llliua, o ao inua aiia ia o hiMiloeaku i ka nukomako o kona niaii alii. j Nolaila, ua hooholoia o liko mo ko Elin:i !uakom »kc, o li ia na |towa i ko kakniii.ika o kokalii la aii ko kula niainao ;nii ko kulanakauhale aku. I ka hoio ana o na moa a pan, ua hoolalia ia aku : la ma n.i pi]>a hUhuu o ko kaona, i iko ai na-makaainana: a i ko kakahiaka nui ; ao, ua makaukau na aaiana lohulohu . w ilo, a ua kui' aku la na kanaka | malailiu nio ka piha i na mtnao inaiua 1 no koia mau a mo ka walohia no mu» i ka h<y>manao ao, o /i ia ana lakou. I ka loho aua no hoi o pa makaainana ' i ko Kiiua mauao a mo kana mau oiolo iuiua o ka Moi a mo na 'lii o |ūli ana i na p»wa, ua {aha lakou i ka lMih«li nni a iik> ka maluUo piiu uona, a ua hooi j>akou ia aku ko lakou mau iini ana iKUia, a na . liio ku ko Eiina iiuu iue ho )a he momi i ko lakou niau p*t«*a*. Ua kau«4i aiau lakou ke h<Mpuka i koua iiuia «Mhmah*, a kaiiMulk» palia «nma» a ua Hli itw ka makalu&i nui mma. Prla iho la o l~Ui> iw i lik» «I i nn« nui a i kaaak* iini k « U lahai, laaiuoli w*U ih» « koaa kuUna * ihi' kana tuaa kaua. Oua kakahiaka m-i, kakahMika ka* maha«K Ua |mka mai ka ka «u» kana «im |«ouhtki, auwiai « ka kn, ho ano «MiU kn Uk«Mi « Inia ana ma oa waawi W la * uiai ana, o ka U kvia «• kaa U ai ka W Maluna i» ka |»ii* mm, a • |mmi • hm keU U, i ai «w ka ÜbM lhoU»a AoU kia i haawiīa ak>i ka Una i «a lapi ♦ UUmk kia» k»iy»>iaai» <Uak» ««Im a *v ww» U Mm aaa, a ImU «h a U«Ap«iwa i k*kafci U< |« o hi kakoM l«Ui naU l«U UmmwmUm aiaa U UUmi ; t*3*kal^*k&ak« , at U Uko*. a U**)«fca aka i k» Ukan iimw |MM«M iw k* bUU a ImmK «b i ka U«(im UMkaks i bi|WM aiiaki ! kaeiaka *Uw aiia i b»<4a « Umi Wa< ka*ak»." Mamua iki iW o ka aiaaawa i «IeUU i ua UiMha i* aka U *a kiai |MaUt < k . MO i na imi U» UUma •

feeena paka&i, ae ' makk» okapaaili,ai^poa'&o©fca ipslaap rl» īßißl Boigla.. tfthoo)mlmflM !ateomadiia Uioaaoae b* «aar*a9«L poe powa ae% m f£ha ae ia i & haōoli ®o ka aaaaO o ko lakwa kusakSG hM& poee i le» paae nn ae: B Aw aa Mki ti»t ka « e 6mSambi kabm a mako, c pioi ka Habii oei,ae luka akuim mea a paa,a< hoike akuhoi i leahi kaoaka te|m«ale « Elina, aole i pau ke leoai aa» » aa aakoko maloko oko k&koa maa kmo ;|« liloai oia 1 po ua kakoa e hoom&lnomo a ona mak&iinaiift Hoi i m&a kaow» m ko knkon maa naakemake." u I I ka lohe m o na L«na kīai i ken, tu «no pihoihoi ko lakoa mau man&o, aka Hole no nae i leu ae. Oke ano < keia ii»a kamailk), oia no ka hoike a|ni mai na knko lakon no ia mea, aka, aol i hana o EHna i ke» mea me ka nooriu uiua ok\ Ua kanoha mua akn la oia kona mau koa kona mau nkal luina-hoi i aio pn ai i ke kai ha o ka moana. ka poe hoi i kapa ia, ia "ilio h;te o ke knna Zdina ; " a na ku kulu lalani ia lakoa ma keia ame kei aoao o ka ipuka, malalo o ke alak&i ate a ke koa pukonakona o £gemon&. I ka wehe ia ana ae o ka ipnka o |fc hale paahao, a kaooha ia mai la na po wa e hele i»loIei aku niainua iho o :ki Hale Alii, ua holo aku lakwi me ka rt»a nao ino, a uh? ka pihoihoi, aka, halawa koke aku la uo nats ko lakou mau maki me ua heleheleua o ua k«ia naaa lakou lawe pio maluna o ko lakou kahua ponoi e kau n)iii tdia na \>u me ka pololei hal ole w lakou |iakahi: me tTa leo kamaai na ia lakou o Egeinona i pane at> ai: "1 nkilnhia, a i oie e make i ka make o k holoholona! ** I ko lakou ike ana &k i keu ioau mea, ua haule ptt iho k k lakou manao, a ua liooko i ke kauohi Ilelo aku la lakou a ku ma kahi i kaii«i ha ia mai, me ka nana ket v aku a auo li li i ko Egwuona ux» kulan:v, e aaki an ua kui iuo ka liki o na puupun, a nw k liawanawana ae i oa huaoMo ino ];u Aole no n:u-»liuliiu aia lioi ua pu ka luai la o Elina inawalm o ka i|« k;i i ukali ia mui o ka Moi a me na Tii k<v aina. Kn iho la u.-i Kliua noi me ko na kiuo i It«x>nani ia n» koo aah'.i h<H>ilina o ka noho alii, a.me kan )>alii kuinu nunni e ka«*i ana ma kon puhaka. Haka |khu> nuu U kona na maka liona aao hihiu i ko na a i inaiuiwa, ua hiki ina powa ki> Ikm uiau aku ika nnna ana iaia. Ua liulii ka nnha aiu, a ua ano kau no hoi i k wli, a (>an<! inai U ia imua o lakoa tix ka U» «H>lca o ko kauoha luana, anw b wiii* o kana maii hiWiWo i hooloh# aku ai na (>owu, a kuln iho ai ko lakoa mar \v«iituika. W«hi ake Kia Klii^: "K o'u maia h<»a paK»:—;An«v* ke h«a wi aku ih ioElina, —ka nwi hos a oa kou ]vik»hi i ake nui ai e law» ae i knwM aho—i koaa ahtha ia oakou ua o b iii»w4 o KiM'lanL l;aaiam«a|M ta ka l* wn i ImmWlim ai oukoa ik«h» » |mm kulana a onkou * «<t% a « no e h«u aku ia oukua, oia keia» a e WU4m> jv*bshi «mu oako*. u Ma oka mua »ka lloi« aw> aia kaaiuaua ma)ab » ka Imm a ea« aa na*wu o Emlmm; wa Ma ia, aki kuakMka ia «ktt i fefia i kameuMp ; *» I» wmb» * b& «M - a8« a; laa I» bwnni > la m * kM ama i k* «la e bM§i )Ai iwmiiwal» hwwh h«a» k |wp k»i» w j*4a aa oake*» *aa Mg4 «ap»** »wnapw»i iwya iaaka mnhm &)ikb lwaa«a«Mia«Kfi«ai «wwwA* yaks»a a k» tt<»haW 9MMI | waka U kawa ma «Mtk« h« <u&crt pakahi; &*a ka «mum 1 k*wiMa&tf *««a W »lwa|ewaßea wai i b «ab« KaJbM»ia«aaa I ka lnUlnh iaaa* «Im OM* !»&• ! Uki»tS a «a «w W» a«» mn kahi £Tte( i a«a *wm<? teak k«k«; dka, aa& «h)hl li | kalMaaA Kliia U « IMAM S h«a k ak« k |ftk?)Mfe l»lmR ' *u*Wv ** k* fea£ «*& «Ni ka manawa i M I |MMk I