Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 2, 11 January 1877 — Page 3
Na ke Aupuni.
Ua oluolu i ke alii ka Moi ka hookohu ana'ku ia John E. Bush, Esq., i Kiaaina no ka mokupuni o Kauai, ma kahi o ka Ka Mea Hanohano P. Kanoa i waiho mai.
Halealii Iolani, Ian. 4, 1877.
O ka uku o na A gena no ka Hooiaio Palapala Pepa no na olelo elua, he 50 keneta no ka palapala pepa olelo Beritania, a he 50 keneta no ka palapala pepa olelo Hawaii.
Ma ke kauoha a ke Kuhina Kalaiaina
CHA S T. GULICK, Keena Kalaiaina.
Ian. 4, 1877.
UA hookohuia i keia la ka Mea Hanohano W. L. Moehonua i Komi sina Palena aina a Agena no na aina aupuni no ka Apana Hookolokolo Aina, ma kahi o ka Mea Hanohano J. M. Kapena i waiho mai.
J. MO TT SMITH.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 8, 1877.
EIA na A gena Hooiaio no na Palapala Aelike i hookohuia e ke Kuhina Kalaiaina:
Samuel Kaai no Hana, Maui ; W. C. Lane no Koolauloa, Oahu ; Samuel N. Emesona no Waialua, Oahu , Kia Nahaolelua no Lahaina, Maui ; ma kahi o D. Kamaiopili ; Z. Seka no Hanalei, Kauai ; J. H. Pahio no Hilo, Hawaii ; ma kahi o J. W. Keomakani.
NA ANOAI.
Ua hauoli makou i ka lohe mai ua ane oluolu mai o J. P. Green i keia mau la.
O Kauka Leka, a me Kauka Kikileka, eia hou laua mawaena o kakou i keia mau la.
E hoea hou mai ana ka moku ao kula holomoana Jamestown o Amerika i keia mau la aku.
E halawai ana ka Ahahui Kapiolani Park, ma ka Poaono e hiki mai ana, i ka hora 11 A. M. ma ka halepaikau koa.
Ekolu mau kuna i holo mai mai Kauai i keia pule iho nei, a no ka pohu loa o ka moana he elima la ka loihi o ka manawa ma ka moana.
Ua haule nui iho na paka ua nunui ma ke kaona nei mai ka Poakahi mai a hoea i nehinei, akahi no a hoomaha, me ke ano omamalu no nae.
Aia o Pele iuka o kula kahi i waiho ai, e hoomaemae hou ia ana, a na na bipi me na kanaka e kolo mai nei na moku iloko nei o ke awa i keia mau la.
Puka ino ka LAHUI HAWAII i keia makahiki, oi no oe ka makaha ke pikokoi o ka poe lawe nupepa. Eia mai ka papa inoa hanohano o na tausani a hoea'ku.
I ke kakahiaka o nehinei, ua hiki aku ka hoailona temometa i ka 56 degere. He keu keia o na kakahiaka anu, ke hoea mai ko makou mau keiki ua hele a uliuli ka lehelehe.
I ka Poakolu iho nei ka piha ana o na makahiki he 21 o ka Mea Kiekie ke Alii W. P. Leleiohoku, a ua malamaia na hauoli ana e like me ke ano mau i ka lahui Hawaii makee alii.
O ka Poakahi elua o Feberueri ae nei ka la e wehe ia'i na palapala hooiaio o ka koho Peresidena hou o Amerika e ka Peresidena Garani. Ua manao wale ia e ala mai ana no na nune ana mawaena ona aoao elua, a e lilo ana i ka Aha Congress ka ninaninau ana i na ano o ke koho ana ma na mokuaina i manaoia ua koho apuka.
O ka hana lealea i ka Halekeaka Roiala i ka Poalua iho nei, a na makamaka o ka manuwa Fantome i haawi ai no ka pomaikai o ka Hui Hoola Lahui o Kawaiahao, ua maikai a ua holomua, aka, aole no e loaa'ku ka ka Hawaii i haawi mua ia'i e na'lii malaila a me Kaumakapili. Hoomanao ae la makou i ka henehene a kahi poe ia mau po, a hene iho la hoi ka makou aka i keia po, me ke kaena iho ua eo no ia kakou.
Ua manaoia o ka huina pau o ka poe i hele makaikai aku i ka Hoikeike Nui o Piladelapia, mawaena no ia o 13 a me 15 miliona, a mawaena o 30 a me 250 tausani o ka la. O na lilo holookoa i manaoia he $8,000,000, a o na lilo io he 7,500,000, a e koe ana he 500,000 a me na hale nani e ku'la. No ka hoopiha ana ia 8,000.000, ua haawi ka Ahaolelo Congress, he $1,500,000; o Peneselivenia he $1,500,000; Piladelapia $1,000,000; a o na loaa ka $4,000,000, a hui puia loaa he $8,000,000.
Ua hawanawana ia mai makou, a ke hauoli nei no ka ake nui e oiaio, e noho ana ko makou hoa kalaimanao o kela aoao ma ka noho kakauolelo 2 no ka oihana Kalaiaina. O ka makou no ia, eia iho no i ka iwikuamoo ponoi e loaa'i, a akahi no a aui ia. Ke manao nei makou, no ke kanaka Hawaii kela noho, a me he' la, o ka Hon. J. U. Kawainui ka mea kupono loa mai ia wahi. O kona makaukau a me kona kulana, ua ike ka lehulehu ; a ma ko makou ano mau o ka hooikaika e hapai ae ia Hawaii, ke kali aku nei makou o ka hooia ia o keia mau lia a me na kalokalo ana. Ke puana'e nei makou i keia no ke kumu hookahi wale no, a oia kumu, ua kuleana makou ke haupu wale ae no, no ka mea, aole i nele o Hawaii ia Hawaii, no na kulana o keia ano.
E alawa'e i ka olelo hoolaha a J. W. Crowell, (Keoni Kolowela) a e kipa'ku e ike i ka nani a me ka ono huihui.
Ua ike iho makou i ke'Lii o ka Lai a Ehu i keia kakahiaka, maluna mai o ke kuna Jenny i keia wanaao. He maikai ne ke ola o ua Hon. S. K. Kaai nei.
Mamuli o ka nui o ka ino mai ka Poakahi mai a inehinei, ua hiki ole i ke Kilauea e me na kuna ke hoopuka aku, a ua hoopaneeia a ke ahiahi onehinei, i ka ano malie ana mai, ua holo aku la.
I ka Sabati nei ka hoomaka ana o ka hebedoma haipule, a ke hoomauia nei a pau keia pule. E hoomau hou ia'ku no anei keia hana kokua i ka hoola lahui? He mea pono ia.
O ka aha mele i haawiia ma Kaumakapili i kela ahiahi Poaono aku nei, ua holomua a maikai na hana, a he haneri-kanaono dala a oi i loaa no ka pomaikai o ko laila ahahui hoola lahui.
I keia la paha e ku mai ai ka mokuahi mai Kapalakiko mai, a ua manaoia e hoea mai ana ka Lunahooponopono makua o keia pepa, a i ole, a keia malama'e e hoi mai ai. O ke Komisina Hikikoki kekahi a me kekahi poe e ae.
Ua haawi ae ka Moi he haiolelo imua o na lala o ka Hui Poola i ke ahiahi Sabati iho nei, a ua nui ka makahehi ia. Ua ake nui makou e loaa mai no ka kakou pepa, aka, a hiki mai i keia kakahiaka, aole i hoea mai.
O ka la 3 o keia mahina'e, ka la e hookahakaha'i na oihana kinaiahi o ke kaona nei ma na alanui, a o ka hoomanao mau ana hoi i ka la i hanauia'i ia oihana ma Hawaii nei.
I ka lawa ana o ka makahiki, i keia mau mahina aku, e haalele aku ai ka Rev. S. E. Bihopa i ka noho Peresidena no ke Kula Nui o Lahainaluna. E'iho no o D. D. Baluina ke pani kupono a i makemake ia e ka lehulehu.
Ua loheia mai, e hoi ana o D. Dayton Esq., (Keviki) i kahu malama no Kawa. Ina pela, e nalo ana kona hiona oluolu o ka halewai a e loaa ana he makua maikai i ko Kawa poe. Owai la anei ma kona a me ko Kailiuli wahi? Ina iho no.
Ua malamaia he ahaaina ma ka la 2 o Ianuari iho nei ma kahi o Mr. S. Kamaka, ma Kaakopua no ka hoomanao ana i ka la hanau o kana kamalei. Ua ku i ka maikai a me ka hanohano o na mea i hoomakaukau ia ma ka papaaina ; ua ai a kena.
Maloko o ka nupepa Chroni cle o Kapalakiko o ka la 16 o Dek., e olelo ana ua hai ia'ku lakou e kekahi ona kalepa o Hawaii nei, ua komo poo ka kakou iloko oke kaua kuloko, a ke iho nei o Hawaii iloko o ka hopena poino. Owai la hoi keia hoopunipuni nui?
Ua ake nui makou e haawi aku i na nuhou kaua o Europa, aka, a hiki mai i ka hoomaka ana o makou e hoi e pai, aole i ku mai ka mokumahu. He mea makehewa ke kamailio wale ana no na lono i lohe mua ia, aia o ka lono makamaka ka maikai, a o ka makou ia e kali nei.
Ke hoea mal nei i o makou nei na mahalo ana a ka lehulehu no ka mikiala o na Ahahui Hoola Lahui ma o ko lakou mau komite la, i ka malama a me ke kokua ana i ka poe pilikia a ilihune o ko kakou lahui. O ka makou no ia i puana mua'i, a o ka oiaio ana keia o ke kaena a keia pepa no ka maikai o neia mau ahahui.
E halawai ana ka Ahahui Opio Imi Pono Kristiano o Kawaiahao ma ka ahiahi o keia Poakahi ae, ma ko lakou keena mau; nolaila, ua makemakeia na lala a pau loa oia Hui, a me ka poe makemake ae ana e hele ae malaila e akoakoa ae ma ka hora 7 P. M. ma Kawaiahao.
Ma ke kauoha a ke KAKAUOLELO.
KU I KA HILAHILA.—I ke ahiahi Poakahi iho nei, ua ikeia'ku kekahi wahine haole malihini, (ke ano lahui o Irelani) e noho nei ma ke alanui Emma, ua ona i ka waiona, a iloko o ka ua a me ka lepo e naku hele ana, me ka noke i ka pepehi hoomainoino i kana mau keiki. Ua puiwa ka lehulehu a ua hooki ia. I kekahi kakahiaka nui ae, ua ike hou ia'ku la oia e holo pua-a ana ma ke alanui me ka pauku laau nui, a me ka pahi ma kona lima, a e alualu ana i ka poe hele ae ma ke alanui me ka hoao ana e hanaino aku, me ka hoopuka i na huaolelo pelapela loa. Ua kau ka weli o ko laila poe i na hana lapuwale a kela wahine, e komo ana i kela a me keia hale, me ke ano pupule i kau a mea o ka ona. No keia mea, ua hiki ole ke hoomanawanui, a ua haawiia ka mana i ka lima o ka makai o ke aupuni. Me ka kupaka ikaika kona lawe ia ana a hookau ia iluna o ke kaa, a paa i ka halewai. Ua hoao ia e kekahi poe e hookuu ua makai, aka, ua ike no ka makai i kana oihana, a ua noho aku la i ke puhi mamuli o kona mana. He mea malihini keia ma Hawaii nei, aka, o ke ano mau no o keia ano welo he Alika (Irish). Hookahi nae mea a makou e hoomanao nei, oia no ka pakele ana o keia poo mai pa i ka pauku laau, me ka pane leo ole aku, a ina paha i kanono, ina ua ane mauliawa ka LAHUI HAWAII, aole o ka laki maoli no, a lanakila no ka mea hewa ole.
Na hana o ka la Hapa Nuia maloko
o ka luakini o Kaumakapili.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
E ae mai ia'u e hookomo iho i keia mau mea hou ma kou papahele. Eia iho :
1. Ka hapalua hora haipule.—Ua kani ka hora 1 A. M. E nanea ana ke anaina iloko, a ua malama ia ka hapalua hora haipule, malalo o ka noho L. H. ana o Mr. Kalauao. He mau himeni, pule, paipai manao, a ua hookuu ia me ka pule o Kalauao.
Eia na hana hoohauoli o ka la, no kela apana keia apana.
1 Apana o ka papa L. K., a me ka papa Kahu Waiwai. Ka pouli ana o ka la, mahina a me ke kumu o ka makahiki. Na W. L. Holokahiki me Rev. Kuaea i wehewehe a i kuhikuhi ma ke kii nui i kaha ia. Ku i ka hauoli naauao.
2. Anana o Iwilei.—Himeni (Makahiki hou Song.) a me ke kii o ka luakini o Ierusalema i ka wa o Iesu. Na J. H. Kawaluna me Miss Mary Kamaka i kuhikuhi a i wehewehe i ke ano o ua kii nei. Olioli a mahalo piha ia ka himeni.
3. Apana o Holokahana—He 4 a-ha aha, olelo kike, olelo polapola a unuhi ma ka olelo Hawaii. Hauoli no i ka lohe ana i ke ano o ke kula ana o ka wa kahiko.
4. Apana o Kapuukolo.—No Naomi a me kana mau hunona a me ka mare ana o Ruka me Boasa.
5. Apana o Kikihale.—Humuhumu, nukunuku, apeaa me na kanawai he umi.
6. Apana o Waikahalulu.—Ka mana o ke Kuikahi, ki auau a me ke kau o waa.
7. Apana o Maemae.—Himeni Bu Tali tali, a o ke ano o ka himeni ana o ka wa kahiko.
Ku no i ka hauoli, a ua hauoli piha ke anaina. Eleu no hoi o J. Welewele.
8. Apana hou o Iwilei, himeni, "Kalakaua Song." Himeni Polapola. Golia, Davida. Ka make a me ke okiia o ke poo o Golia, a he haiolelo na Ana. Eleu maoli no. Himeni, "Na Kaikuahine Elima Song." Haiolelo na J. H. Kawaluna. Himeni hou "Ka Ua Ulalena Song."
O ka mea hope loa, he olelo paipai na Rev. M. Kuaea.
I ke kilohi ana o ka mea kakau, ua koho pono oia, o ka helu 1, apana o Iwilei, helu 2, apana o na Luna Kahiko a me na Kahu Waiwai, a me Holokahana, helu 3, apana o Kapuukolo a me ka apana hui o Kikihale, Waikahalulu, Maemae a me ka apana o ke Kula Kuokoa a W. A. Kiha, oia no ka Hooulu Lahui a me ke kuai i na huahelu 1876.
Owau no o kekahi lala a hoa hauoli pu i ka la Hapenuia. S. P. K. NAWAA.
Honolulu, Ian. 6, 1877.
He Kumumanao maikai a Hoolana na keKAHI LALA O KA HUI POOLAA.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E oluolu oe a me kou Lunahooponopono e hookomo iho i keia ma na wahi kaawale o kou mau kolamu, a nau ia e hai ae imua o ka poe heluhelu i kou kino.
Oiai, o ka Hui Poola o Honolulu nei i hookahuaia ma ka la 28 o Novemaba, M. H. 1876 i haalele mai nei ia kakou, he hui ano maikai, a he eleu nui no hoi ma na mea i kauohaia aku ia lakou no ka lulu ana i kekahi lala o ka hui i loaa i ka mai a me ka wahine a ka hui o ka lala i make, he mea maikai ia.
Aka, eia ko'u wahi mea kanalua iki, a he pono paha e hai aku au i akaka'i, oiai, aole e hiki i kekahi olelo o ia ano ke haiia imua o ka halawai, no ka mea, he nui na wahaolelo e ku ae ana e hoike me ke akaka ole. Nolaila, ua lawe mai au i keia i ke kahua nani o ka LAHUI HAWAII, ko kakou wahaolelo ahonui a manaka ole.
A hai aku imua o ke kahua nani o ka olelo maikai, a mohaha; oia hoi, ma neia mua aku, e kahea ia ka lehulehu o na lala a pau o ka hui e lulu, ina ekolu haneri inoa na lala o ka hui; alaila, ua like ia me na dala he 74, ma ka pa hapaha no kekahi halawai lulu ku i ka wa, a ina eha haneri inoa na lala o ka hui, a ina e lulu ana lakou, alaila, ua like pu me na dala he 100, ma ka pa hapaha. O kela puu dala nui, e hookaawale ia no ka poe pilikia, ma kekahi lumi o ka waihona iloko o ka lima o ka puuku, a e hookaawaleia ka lulu hapaha o ka mahina, ina pela, maikai, aole kakou e lulu pinepine. O na mea pilikia mai, a make paha, mailoko mai no ia o na dala he 100 e ukuia aku i ka poe pilikia o na lala o ka hui, a o kana wahine paha i make.
He hui maikai keia, i oi aku ke noonoo ia pela ke ano, a he mea hoi ia e nani ai kona kulana me ke eehia, i awili pu ia me ka hanohano kaulana mau iloko o ke au o ka nohoalii ana o ka Moi Kalakaua I, a i ka ha hoi o na makahiki o kona nohoalii ana.
Nolaila, e na hoa uhaiaholo o keia oihana, he pono kakou e lawe mai i na mea i haiia ae la maluna, e hoike piha ia keia manao imua o ka hale. A ke waiho haahaa aku nei au i keia manao maikai imua o oukou a pau.
Aia no ma ko oukou lima ka mana, aole pono e lawe mai na hoa i ka olelo a ka poe hupo, a olelo iho me ke kuhihewa, he mea, a he mea, a pela aku, aole pono pela e hana ai kakou, e hana pu kakou me ka naauao, a me ka ike i na mea a pau.
Aole no e pono i ka hale ke lawe mai i ka poe hupo a ike ole i ka noonoo ana i kela a me keia i mau komite, e koho i ka poe i ikeia he kupono ma ia wahi. Aia no na ka Peresidena ka ninau, a na na hoa ke koho ana i ka lakou mea e makemake ai, pela e pono ai kakou. Me ka mahalo.
B. K.
Honolulu, Ianuari 5, 1877.
Aia a hora 12 o keia po, ola hou
O IA NEI, (V. F. KAILIULI,) WAHI A
KAUKA KANE.
I ke anaina e uwe kanikau ana no ka mea i make, a e noho u ana hoi no ke aloha i ka mea i hala, komo ana o Kauka Kane, a hooki pu ae la i na waimaka e kulu makawalu ana, a hoi ae la ka waimaka a kona wahi ; a o ke aloha hoi, iloko no kahi i hakukoi ai.
"Ua oki ka uwe!! O keia mau mea (na kiaha pua) e lawe ma kahi e," ua pau i ka laweia. I ka pau ana o keia mau mea, ia wa i nana iho ai ua o Kane i ka wati, unuhi ae la i ke kolona, a waiho iho la iluna o ka mea make, a puana ae'la i keia mau huaolelo, "aole ianei i make, oiai ke wela nei no ke kino o ke kanaka, a mai keia hora'ku a hora 12, e ola hou ai ianei." "Ina no la hoi paha o ka oukou uwe ana a e noho haipule ia, ina no la hoi aole pilikia, aole lilo oukou i ka uwe."
Ia wa i kuupau ai o ua o Kane i ka pule, a pau ka pule, olelo hou penei: "aole pono o keia hoouhi ana i ke kapa kupapau, no ka mea, he mea ia e maka'u ai ka uhane a hele loa." "Mai hookamumu ka poe e hele ana a me ka poe no hoi e noho ana, no ka mea, ina no e kamumu ana, aole no e hoi mai ka uhane." Ia wa i hele nihi ai o Mrs. P. Maluaikoo a me kana kaikamahine, a puka'ku la me ka malie, a hoi loa i ko laua home.
Me he la, o ka wa a ua o Kauka Kane i hana'i keia hana o ka hora 7 paha ia o ka po Poaono.
Ua kali ia ke ola hou ae o ka mea i make, a hiki wale i ka hora 12, elike me ka mea i olelo ia e Kane, aole nae he ola.
Kupanaha no ka hoopunipuni. Nawai no la e ola ka mea i make, oiai, ua hala e ka uhane i ka hora 12, o ka Kane hoi e ola hou ana.
Eia ka olelo a kahi poe, ina e ola hou o Kailiuli, alaila, aole Akua i ka lani, a o ko makou hoomana no ia ia Kane. Ua oki au maanei. Owau no me ka hookamani ole. S. P. K. NAWAA.
Honolulu, Ianuari 6, 1877.
MAU KAHUNA WAHINE HOOPUNIPUNI.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E oluolu kou ahonui e hookomo iho, i keia malalo nei, ma kekahi wahi kaawale o kou kino palahalaha; i ike na kini o kaua mai ka Hikina a ke Kamohana i keia hana lapuwale.—
Aia ma Nawiliwili, Kauai e noho'la kekahi mau Kahuna hoomanamana, wahahee o Kuaalu (k) ame Kalili (w)—Ua kii mai keia mau Kahuna hooakamai i kuu kane ia Makia a lawe aku ia ia i Kauai me ka olelo iho, malaial oie e ola ai ia laua, aka, aole i ike ia ke ola a hiki wale i kona la i hoi hou mai ai me a'u.—Moe iho keia mau Kahuna i ka po a kakahiaka ana'e, olelo mai ana ua hai ia mai ma ka po nei he make anaana ia ko ia nei—A ma kekahi loaa ana o ka moe olelo mai ana o ka Kalili, me ka hoopunipuni awahia maluna o kona mau helehelena i make no ka kuu kane ia'u, ua lawe ia ka e a'u i Kahuna anaana—Auwe, i kuu lohe ana i keia mau olelo awaawa, aloha ole a mokuahana ua hooholo koke iho la ko'u manao he hoopunipuni wale no ka hana a keia mau Kahuna palaualelo, a o ka hookaawale koke mai o kuu kane, mai ko laua alo mai, ka pono.—A nolaila ua hoi mai maua ma Honolulu nei a na ke Kauka Haole kuu kane e hana nei, a ua loa iki mai ka oluolu.
A nolaila, e na makamaka mai Hawaii a Niihau e makaala oukou i keia mau Kahuna wahahee o puni auanei oukou pilikia—I ka loaa ole aku i ka lima o ke Kanawai ke kumu lanakila o ka lapaau o keia mau Kahuna me ka Laikini ole—I pakele i ka la o ka Lanakila.
Me ka welina aloha i ka Luna Hooponopono ame na keiki ulele Hua Kepau o ka "Nupepa Lahui Hawaii. KALEHUA.
Ainaluu, Honolulu, Jan. 8, 1877.
[Auhea oe e ke kaikuahine, ua hauoli makou i kou ike maka ana i ka hoopunipuni a keia mau wahine a haalele koke aku ; ua hewa laua ma ko makou noonoo ana, a ua hewa no hoi oe a me ko kane i ka puni wale. O ka hana no ia a keia nupepa e kau leo mau nei no keia mau mea, aole nae he lohe iki, aia no a ike maka, he puni ka hoolaha. Nolaila, mai puni hou, a e pono e hoopaa ia kela mau wahine hoomanamana hoopunipuni. L. H.]
Na Mea Hou o Lanai.
E ka hoa haihaiolelo a ka manao e lia mau ai, KA LAHUI HAWAII ;—Aloha oe:
E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi apana manao o kou hoa nei ma kou kino ahonui e ka makamaka o na mea a pau. A oia no hoi ka'u hape nuia no keia makahiki hou, 1877.
Akahi—Hape Nuia ma Maunalei, Lanai. Akahi no ka a malamaia ia mea ma keia aina, he malama ana no ka loaa hou ana o ka makahiki 1877. Nolaila, ua malama kekahi mau kanaka opio a me ka lakou mau wahine i wahi paina, ua hoahu dala lakou no na mea ai no na makaikai.
Alua—Na lealea no ia la. He kui Hawaii, i imi noeau ia i mea hoopiha hauoli ai no ka la nui, i loliiia i na la loihi e aku, a ia
la e hoike ai i ka mea i ao ia. He palepale haole. He hula polapola. Kinipopo.
Akolu.—Ma ia la, ua mareia e S. Kahoohalahala o W. B. Kaopuiki no Maunalei, me Kailianu no Awehi, Lanai. Ua piha hauoli na mea a pau no ka akahi a ike lakou i ka loaa ana he paa mare ma ia aina i keia au e hele nei. Ua mahalo ia ka mare na ko kakou Haku, a Nana no hoi i hookumu i kinohi ma Edena. Nolaila, he mea nani ka mare.
He wahi apiki.—Aia i ka wa i hiki mai ai ka mea i mahaloia, liuliu no ka mare ana, i kii aku ka hana i ka palapala ae mare, ua neo kahi i waiho ai, ua nui ka huli ana no hookahi hora a ua loaa aku la i ka poli o kekahi keiki uuku, i kii ia aku ka hana, e alala ae ana kela me ka aua ana o ka manao o keia mea iki o ka mare ole.
Aha.—No ka ona. Ke pii ino nei no ka hana a keia nahesa ma keia aina, no loko mai o ka wai ipuhaole, oia no ke kumu dala a kekahi poe e hana mau nei, ma ka hapalua o ka umeke, a ka pohaku hookahi. He keu ka hoonana o na kanaka o keia aina, olelo lakou aole hewa, ua ae ia no ka lakou e hana, he mea ka ia aole he pili i ke kanawai, no na mea a ke kanaka e hoawaawa'i, ina pela, he keu ka lokomaikai o kanawai.
Alima.—He nui na noho manuahi, hapa na paa mare. Oia kekahi mea ino loa ma keia aina, nunui keiki a lakou, noho hui aku hui mai. No ka oluolu o na Kaiko a me ka Lunakanawai, wahi a lakou.
PU.
Haiolelo a Sam'l Kamohakau
Iliilihia i makiekie ke aloha i ka Nupepa KA LAHUI HAWAII E;—Aloha oe.
I ke ahiahi Poalua, he halawai ma ka apana ekolu Papalauai, Lahaina, December 12, 1876. Aia kana haiolelo ma J. Petero 4:11, ua lawe mai oia i keia haiolelo i mea e paulehia ai na pepeiao o ka poe hoolohe mai. O keia haiolelo, he haiolelo ku i ka hoihoi ke hoolohe aku, a he olelo hoolana maikai no hoi.
Ua lawe mai oia i kekahi mea e pili ana ia Kapihe, oiai e noho kahuna nui ana o Kapihe, a eia kana. I ka wa o Kamehameha I e alii ana ma ka Mokupuni o Hawaii, aole i pau loa na mokupuni iaia, he wa aikapu ia, a ma Kohala Hawaii kona wahi i noho ai, a o kona akua o Kaonohiokala.
Hele aku la keia Kapihe imua o Kamehameha I, a imua hoi o na lii ; o kona hai aku la no ia i keia olelo; penei : "E, auhea oukou e na 'lii, e kuku ia kekahi malo i kanaha ka loa, i alanui no ke akua ; e iho mai ana ke akua e noho pu me kanaka a e pii aku ana hoi ko lalo nei iluna, a e hui ana hoi na pae moku mai Kahiki a Hawaii nei i hookahi."
"Penei nae na hoailona e hiki mai ai mamua, hookahi kanaha la e pouli ai, alaila, e ua mai ka ua a kui ka hekili a olapa ka uila a pio mai hoi na anuenue ehiku, ilaila e ike aku ai kakou i ka poe make e ala mai ana mai na ilina mai; a e ike aku kela kanaka keia kanaka i ko lakou poe makua, a me na hoahanau a me na kini o lakou he nui wale." Alaila, kahaha loa na 'lii a me na kanaka no keia olelo kupanaha i hoopukaia mai e Kapihe, a kapa aku la lakou iaia he pupule; ua manao wale ia mai na hihio moeuhane, a me na akaku, a mai ke Akua mai no paha ia.
E ninau mai paha auanei kekahi, heaha la ka mea i lilo ai ka Kapihe olelo mai ke Akua mai? Eia, e like me ka mea i palapala ia ma I Petero 4:11, "INa e olelo aku kekahi, e olelo ia e like me ka olelo a ke Akua; ina e lawelawe kekahi, e hana no ia me ka ikaika a ke Akua i haawi mai ai i hoonaniia ke Akua ma na mea a pau, mao Iesu Kristo la, iaia no ka hoonaniia a me ka mana mau loa, i ke ao pau ole, Amene."
Pela no i palapalaia ma Ma taio 3:3, Oia no ka mea i oleloia mai e ke kaula e Isaia, i ka i ana mai, "Ka leo o ka mea e kala ana ma ka waonahele, e hoomakaukau oukou i alanui no Iehova e hana i kona mau kuamoo i pololei."
Malia paha pela io no o Kapihe i kamailio ai na ke Akua mai no kana. Penei e akaka ai, ke kamailio nei o Kapihe, e lilo ana ke Akua o ka lani no kakou, e hui ana o Hawaii me Maui, Oahu, Kauai, a ua hui hoi o Kahiki, Beritania, Amerika, Farani, hui aku hui mai me ka aina pua, (Pake) kapakahi wale mai hoi o Ualana, me ia mau pae moku.
Ma ka wanana a Kapihe imua o Kamehameha I, ua lanakila oia maluna o na pae moku o Hawaii nei, a ua noho aupuni iho nei kana mau moopuna. A ke noho aupuni nei o Kalakaua I, he pua alii mai na alii mai, a he mau alii hanau no ka aina.
Me ka mahalo i na keiki o ka Papa Pai.
A RON. L. KAMAUU.
Hulikanahele, Lahaina, Dec. 29, 1876.
OWAI LA O W. K. WIKI?
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i kela mau wahi hua e kau ae la maluna, oia hoi, owai la o W. K. Wiki? A nau ia e lawe hele aku mai ka la puka i Haehae a hiki i ka welo ana i Lehua, i ike mai ai na kini makamaka ou e noho mai nei. Aia ma kou helu 52, Buke 2, aoao 3 o ka la 21 o Dek. 1876 i hala aku la, i ike iho ai au i na hoolaha akea a W. K. Wiki, e olelo ana oia ia'u he lapaau hoopunipuni ka'u; ke hai aku nei au me kuu lokomaikai ole imua o ka lehulehu a pau loa, na'u no wau i lapaau iho a ola, a me kekahi poe e aku, ua ola lakou ma ka'u hana ana, eia no lakou ke noho pu nei me a'u, oiai ua hoolei ia wau no ka luakupapau o Kalawao, a mamuli o ko'u hana ana iho ia'u, ua hookuu ia mai au mai ia luakupapau mai ; o ko'u hoopunipuni anei ia o ko'u hana iho no a ola wau a me kekahi poe e aku? Ke kau leo aku nei au ia oe e W. K. Wiki, o kou wahi ia e noho ai a hiki i ka hopena o kou mau la, me ko hana iho i kou inoa maoli, a kapa ae oe i kou inoa o kahi moku o Kale Lona. Hilahila nae paha oe ke hai mai i kou inoa. Nolaila, i olelo ai o Solomona, "Hohe wale ka mea hewa i ka mea pono." O oe hoi e ke keiki o ka ua peepee puhala o Hamakualoa i Maui, ke poloai aku nei au ia oe, aole oe e ike hou ana i ka ua o ko aina a me ka ua Ukiukiu o Makawao, kahi au e holoholo mau ai, pau no hoi kou ike ana i na Hono o Piilani.
Ke hai aku nei au ia olua, owau o ke keiki o ka ua Kanilehua o Hilo, e pulu ana wau i ka ua o kuu aina hanau, a e ike ana no hoi au i ke kikaha mai ma ka lae o Leleiwi, hoi ae a ka nahele o Panaewa, hoekepue mai i ke anu a ke kehau. Ua oki au maanei, me ke aloha i na L. H. a me ka welina i na keiki ulele hua metala o ka hale pai. J. P. KAHUI.
Honolulu, Jan. 7, 1877.
OLELO HOOLAHA
E IKE auanei na kanaka a pau, ke hoolaha akea aku nei ka mea nona ka inoa malalo iho, aole loa e hoaie ia kekahi mea ma kona inoa ke ole e loaa aku kana kauoha. JOHN KUHIAU.
Honolulu, Jan. 6, 1877. 2-1t
AOLE LOA WAU E UKU i kekahi aie i kakau ia ma kuu inoa me ko'u kauoha ole; a aole loa hoi e aie ia kekahi mea ma ko'u inoa me ka'u kauoha ole ma keia hope aku. D. P. ELDREDGE.
Honolulu, Jan. 8, 1877. 2-1t
Wai Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
LIO NALOWALE.
UA NALOWALE kuu lio wahine ulaula, mai ka hale kula Beritania mai, ma Pauoa, ma ke ahiahi o ka la 31 o Dekemaba, 1876. O ke kuni aia ma ka a-i, he kea e like me keia (†). O ka mea e hoihoi mai ana i keia lio ma ko'u wahi, a i ole ma ke keena o keia pepa, e loaa no ka makana. 2-1t A. T. ATKINSON.
Eia ke ola! E kipa!
OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke kahea aku nei au i na mea a pau, kanaka, haole, pukiki a me ka pake i loaa ka lakou mau keiki liilii i ka mai, e hele mai ma ko'u wahi noho, ma ke alanui Kamika, e holo ala makai o Kaumakapili, a me na kanaka makua, i loaa i ka mai Pake, e haawi no au i na laau e ola'i na kamalii liilii a me kanaka makua. Ua ike ia ke ola e ka'u mai e ko Lahaina, e Nahoke, Aholo o Maui a me Kuihelani o Wailuku. 2-4t* LOHEA (Pake.)
KAUKA LEKA!
[ DR. LATHROP].
OIAI UA HOI HOU MAI NEI AU I HOnolulu nei e noho ai, ua hapai hou ae nei au i ka'u Oihana. O ka poe e makemake ana e lapaauia e a'u, e loaa no au ma ka Hale noho o Kapena Kano (Sao W), e pili koke ia i ka Hale Hotele Hawaii. (2-tf) 778 2m 789
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. [51]
$5.00 MAKANA
UA HAULE A NALOWALE HE
Pine Umauma,
I hanaia me na pohaku nani, ma ke alanui Nuuanu. O ka mea e loaa ana a hoihoi ae ma ka lima o Dr. J. Mott Smith, (Kuhina Kalaiaina hou,) a i ole ma ke keena o keia pepa. E loaa no ka makana maluna ae. 1—1m
OLELO HOOLAHA.
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Jan. 15, hora 5 pm . . . . . No Kawaihae a me na awa ku mau, e ku ana ma Honolulu ma ke kakahiaka Poaha.
Poaha, Jan. 18, hora 4 pm . . . . . No Nawiliwili
Poakahi, Jan. 22, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Jan. 29, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Feb. 5, hora 4 pm, Kaapuni ia Kauai me ke ku ana ma Nawiliwili.
Poakahi, Feb 12, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Feb 19, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 5, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 12, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 19, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 26, hora 5 pm . . . . . No Kona
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Koaa, e hiki loa ana oia i Honomalino, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 787 3m 812