Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 6, 8 February 1877 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.} HONOLULU, POAHA, FEBERUARI 8, 1877. {HELU 6.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
Wai Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
OLELO HOOLAHA.
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1] a me ka maikai.
Jes su Wonderful.
Gospel Singer p 38.
1
Ie su ke Kamahao,
Ka Mea aloha e,
Ua iho mai la i ke ao,
I Kumu Alakai.
Cho. —Oia ke Kamahao,
Kuu Ola oia nei,
Me Kona koko, maemae au,
Maemae a ola e.
2
Ie su ke Kamahao,
Ua kai i kuu luuluu,
I kuu mau hewa no a pau,
A maha kuu naau.
Cho. —Oia ke Kamahao, &c.
3
Ie su ke Kamahao,
Ka Mana e pau ai
Na weli o ka lua po,
Ka Mana e ola'i.
Cho. —Oia ke Kamahao, &c.
4
Ie su ke Kamahao,
Ke 'Lii o na pokii,
A ae e hui me ia no,
A mele maluna'e.
Cho. —Oia ke Kamahao, &c.
5
Ie su ke Kamahao,
A Nana e paopao
I ko ka po, i ko ke ao,
A lanakila no.
Cho. —Oia ke Kamahao, &c.
6
Ie su ke Kamahao,
Kuu Hoa kuka nei,
Ke Akua ka Maku mau,
Ke 'Lii e malu ai.
Cho. —Oia ke Kamahao, &c.
HAWAII.
KA NANEA EEHIA!
O NA LA
I AU WALE KA MANAWA
A O KA
HIHIO ILIHIA A KA UI
LEON ROSE!
NO NA
KOA KAVALIA OPIO!
NA
SEPANIA EKOLU!
He Nanea Walohia o ka Weli Eehia.
MOKUNA II—HELU 5.
KE NINAU mai nei oe pehea la i hiki ai keia kii ia nei, a! e ka Makuisa, ua hoala ae la oe i na manao pilihua iloko o ko'u puuwai. He oiaio, aole paha he lima kanaka opu ino e hanaino ana i ke kino o ka mea nona kekahi helehelena nani e like me keia; wahi a ua Fenado nei.
Haka pono aku la ko maua mau maka maluna o ka puolo, a weha ae la au, a ike iho la he lole aahu no kekahi kanaka hele makaikai.
E ka Makuisa, wahi a'u, he keu aku ko'u hopohopo i keia wahi, ua oi aku na hiona o ka weli i ke ao mamua o ka po; me he la ua kahakahaia na hiona pepehi kanaka maluna o na paia, a o ka inea me kona uhane ino, me he la ke nohoalii nei maluna o keia kahua! E hele kaua.
O ka aahu a maua i ike ai, ua paumaele i ke koko, a me he la na ka pahi-puhaka i loaa aku ai i hookahe mai i ke koko mamuli o ka hana a ka lima o ka powa.
E hele kaua e huli i ka mea a kaua i ike ai i ka po nei, malia paha e hiki ana iaia ke hai mai i ke ano o keia aahu a me keia kii : wahi a Fenado.
Mai kahi a maua e ku ana, e moe ana elua mau alapii ; e moe ana kahi iluna a hoea loa aku iwaho, a o kekahi e moe ana a komo iloko o na lumi lehulehu. O na ipuka ua pau i ka nahaha a o na ano a pau o na keena, ua hoike mai ua ulu kekahi haunaele nui iloko olaila, a ua hana ia kekahi pepehi kanaka.
Pii aku la maua ma ke ala e komo ai iloko o na lumi ekolu o luna loa. Alawa ae la ma o a maanei me ka hopohopo, aole nae i ike aku i kekahi mea kino kanaka. A oiai maua e huli ae ana e hoi, aia hoi, ua puiwa a makau ae la o Fenado i ka haule ana'ku o kona mau maka maluna o kekahi meheu wawae, a puiwa ae la me ke kahaha. Hahai aku la maua i ka meheu a komo aku la iloko o kekahi lumi nui, a nalowale honua iho la no. Ua noke maua i ka huli a puni na wahi a pau, mai ia manawa mai a hiki i ka aneane ana e uhi mai ka po, aole nae i loaa hou na mea ano e.
Ia ahiahi, ua hooholo iho la ko maua mau manao e huli hoi aku ma ka aina no Garanada. A i ka opuu ana'e o ka malamalama o kekahi la'e, ua hiki hou aku la maua maloko o na palena o ke kulanakauhale a maua i haalele iho ai i kekahi la'ku. Ua ninaninau maua no na mea e pili ana i ua hale kakela nei, a ua haiia mai, no kekahi keiki alii o ka lahui Moore (Mua) ua wahi nei i ka wa kahiko, a mai iaia mai a kana mau mamo, a i ke au o ka Moi Pilipi, ua pau iho la i ka wawahi ia a puhi ia i ke ahi e na puali o ka enemi.
Ua hoomanao mau au no na olelo ano e a Fenado i kamailio mai ai ia'u e pili ana i kona makuakane, a ua hoohuiia ke kahaha me na manao ano e no na mea i ike ia'ku maloko o ua hale kupaianaha nei.
MOKUNA III.
A! ke upoipoi nei na eheu manu Ravena,
I ka hohonu awawa olalo!
A! ke kani leo nui nei ka Pueo o ka make,
I ka uhane hele po ke maalo ae!
Ma ia hope mai, ua lawe mau o Fenado i ke kii maloko o kona puhaka, a hele aku la mai ke kakahiaka a hiki i ke ahiahi, e imi ana me ke ake nui e loaa aku ke kino o ka mea nona ke kii. O ka pahi-puhaka, ua kaei mau oia i kela a me keia manawa. Ua koi ikaika aku au ia ia e hoolei aku ia mau mea, oiai, ma ke ano o kana mau hana a me kona helehelena, ua hoano e ia e keia mau mea.
He mau pule paha elua mahope iho, ua haalele iho la makou ia Geranada me na puali koa, a hala he mau la, hiki aku la i Andalusia. I ka hale hookipa mua, hoomaha iho la maua me kekahi mau alii koa, a hoomoana iho la na koa ilaila.
Ilaila, loaa iho la ia maua kekahi kanaka kilokilo, e noke ana oia i ke kilokilo iwaena o kekahi puulu kanaka nui. Hele aku la maua a ku iho la ma kekahi aoao, a hoolohe aku la i kana mau kamailio ana.
Heaha no la hoi ka mea i hoohaahaa loa ai ke kanaka i kona kulana, a hele aku la ma o a maanei o ka aina me na hana hoopunipuni, wahi a'u i pane ae ai.
Ua lohe mai la no nae keia i ka'u mau kamailio, a huli mai la a pane mai la: "E na Senioa, o ka olua mea e ake nei e ike, eia ia'u; a o na mea huna a'u i ike, aole loa he mea e aku i ike."
No keia mau olelo ano e ana, ua piha loa'e la o Fenado i ke kahaha, oiai, ma ka olelo a ua kilokilo nei, ua ike no ka oia i ka maua mea e ake nui ana e ike, a o Fenado, ua ake nui oia e ike maka i ke kino o ka mea nona ke kii, a ua manaoio iho la kela i na olelo a ua kilo nei. Owau hoi, aole loa o'u manao i na ano kanaka o kona ano, a ua hoowahawaha au.
I ka manawa no ka paina ana, ua hoi aku la maua iloko o kekahi rumi, a kauoha aku la i ka mea hale, ma o ke noi a Fenado e lawe mai i ua kanaka kilo nei imua o maua. Ua kii ia'ku la, a komo mai la no hoi e paina me maua. Mahope iho o ko makou paina ana, ua hoomaka mai la ua kanaka nei e kamailio ia maua.
E kala mai ia'u e na keonimana, aka, e pono olua e hoao mai ia'u. Ua lohe au i ko olua mau manao kanalua, a ke makemake nei au e hooia aku. E lawe mai i ekolu mau kukui ihoiho.
Owai kou inoa? wahi a Fenado i ninau aku ai. O Almonsor, a o ko'u aina hanau, o Arabia, a o kahi wale no ia e loaa'i na ano kilokilo e like me ko'u ike.
Ia manawa, ua lawe ia mai la na kukui ihoiho, a kukulu iho la ua kilokilo nei mamua ona. Hue mai la i kekahi pa kini mailoko ae o kana eke ukana a kau aku la maluna o ka pakaukau mawaena o na ihoiho ekolu. Ninini aku la mailoko aku o kekahi omole he wai ano e, a lilo ae la he ekolu mau mea ano e, a lilo ae la he ekolu mau mea ano okoa. O ke ano malalo loa, ua lilo ae la he one, maluna'e he ano ili ili, a he puna maluna'e, a maluna'e he lepo a maluna loa he wai. Iloko o keia, ua ninini iho la i kekahi wai acida, a ia manawa, ua ulu ae la he kumu laau kepau, omaka aku la na lala, lau ae la na lau a mohala ka pua. He mau kulu kana i lu aku maluna o ua kumu laau ano e nei mailoko ae o kekahi omole okoa, a o ka hoomaka iho la no ia o ka lau e mimino a helelei, a pela pu no hoi me ka pua, a lilo ae la ke kumu me he mea la ua make a malo.
O keia mau mea a pau, ua kupanaha io no ia ke nana'ku, aka, ma ka noonoo ana o ke kanaka, e hoomaopopo iho ana no, no ka mea, ua makaukau oia me na wai ikaika no ka hana ana i kana mau mea kupanaha.
I ka pau ana o keia mau mea, ua pane aku la au iaia. Ke makemake nei au ia oe e hai mai ia'u i ke ano o na ulia e kau mai ana maluna o'u no na mahina ekolu e hiki mai ana.
E lohe mai ana oe, wahi ana me ke ano kuoo a me ka leo hawanawana, he lono nau i makemake ole e lohe, a e loaa ana ia oe kekahi mea a kanaka i ake nui ai e loaa.
A o wau hoi? wahi a Fenado, heaha ko'u mau ulia? Ho mai ko lima hema. E hele ana oe no kahi mamao loa mamua o ka loaa ana ia oe o ka maha. E komo ana oe iloko o na ulia ano pilikia a i pakele oe mai laila aku, e ola loihi aku ana oe a kolopupu, wahi a ua kilo nei.
Heaha ke ano oia pilikia? a Fenado i ninau aku ai.
He pahikaua, wahi a ke kilo, aia kekahi mea malu maloko o kou puuwai nana e hoolauwili ala i kou manao, a e malama oe i ka hopena oia mea.
Eia, wahi a Fenado, eia he kii, he hiki no anei ia oe ke hai mai ina ke ola nei no keia lede a aole paha?
Lalau aku la ua kilo nei a me ka helehelena kahaha i kau aku ai kona mau maka maluna o ke kii. Ihea! Ihea? kahi i loaa'i keia kii? wahi ana.
Ua anu, ua huihui keia mau lehelehe nona na hiona mohala pua o ka liula iloko o na la i aui ae. O na onohimaka kohu opuu e honi aku ana i ke ea huihui o ka wehe kaiao ua mae, a o keia lauoho maawe hinuhinu ua pau kona nani. A o neia hiona ano like me ka nani molale o ka lewa luna, ua powehiwehi e like me ke ano ahiahi i paa i ka noe. O neia mau papalina popohe o na la o ke ola opiopio, ua lena, ua nalo ka ui a ua kau ia na hopena o ka wiwi. O! e ke au o ka manawa! Ke kupua manao ino hoi, heaha la kou hopena i waiho iho ma kahi o keia ui nani lua ole. O ke kaikamahine a ke ola maikai, a ka ui mahiehie, a ka olu nahe hoohialaai, ua hala.
Oiai oia e kamailio ana i keia mau huaolelo, e holoholo ana ia ma o a maanei o ka rumi me ke ano piha i ka inaina. Kau ae la ia i kona mau lima maluna o kona lae, waiho iho la i ke kii maluna o ka pakaukau, a puka aku la iwaho a nalowale aku la.
Heaha la kou manao no keia kanaka, aole anei he ano hupo a pupule? wahi a'u i pane aku ai ia Fenado.
Ke manao nei au he kupanaha maoli, wahi ana. O kona ike he nui maoli. Aole anei oia i hai mai nei i na ulia e halawai mai ana me kaua? Aole anei oia i hai pololei mai nei i ka mea e waiho nei loko o ko'u puuwai?
A owai ka mea ike ole ia mea e kuu hoa'loha? wahi au. Oiai, aia maluna o kou hiohiona ka nanaiana o ka hoike no kekahi mea e waiho kaumaha nei iloko ou. Ua olelo mai nei oia ia'u e lohe ana au i kekahi mea a'u i makemake ole ai, a e loaa ana ia'u kekahi mea a kanaka i makemake nui ai. Aole o'u makemake e lohe i ka make o kekahi o ko'u ohana, aka, no ka nui o ko makou heluna, he pomaikai nui paha ke loaa ole mai ia lohe ia'u; eia no hoi kahi, e hoomanao iho oe, nui wale na mea a ke kanaka i makemake ole ai e lohe. A heaha aku ia mea a ke kanaka koa i ake nui ai e like me ka hanohano a kaulana? a me he ala e loaa ana ia mea ia'u ke halawai aku kakou me na enemi a lanakila maluna o lakou, a o ka hanohano a me ke kaulana, owai ke kanaka i makemake ole; ua ake nui ia ia mea e na mea a pau.
Aka, wahi a Fenado, pehea oia i ike ai e hele loihi ana au?
Aole anei oe ke hele nei ma kekahi ala loa? Aole anei he loihi ko kakou ala e hele aku ai a hiki i ke kahua kaua? a ua maopopo no ia mea iaia? Aole anei oe e komo ana iloko o ke kaua a e halawai aku ana me na hiona o ka poino mai na pahikaua mai? a owai ka mea e ike ole ana ia mea?
A pehea hoi keia kii? wahi hou ana.
Ua maopopo ma ke ano o ke kii, ua kahiko loa'e nei kona paiia ana, a ua manao ia ua hala ka wa kupono no ke ola ana o keia mea, oiai, ua kahiko loa ke kii. I keia manawa ua poeleele, a kii ia mai la maua e hiamoe. I ke kakahiaka ana'e, haiia mai la, ua hala aku ke kilo i ke kakahiaka nui loa, aole nae i maopopo ihea la.
Ua hoo mau aku makou i ka maki ana ia la, a i ke ahiahi hiki aku la i kekahi kauhale, a hoomaha iho la ilaila. Ua hiamoe makou malaila ia po, a ua ano e ka Fenado mau hana, I kekahi manawa e hikilele ae ana me ke ano makau no kekahi mea, a ua ano hopohopo au nona. I ka waenakonu o ka po, oiai hoi au ua pauhia loa ia e ka hiamoe, ua puoho ino ae la au no kekahi mea kaumaha ma ko'u umauma. Kaakaa ae la ko'u mau maka, a ike aku la au he kanaka e ku ana ma ko'u aoao, a e kalele ana kona poohiwi ma ko'u umauma.
E ka Makuisa Denia, wahi ana, e ala!
Aole owau ka Makuisa Denia, oiai ke ola nei no ko'u makuakane, a aia a make oia kau mai ia inoa maluna o'u, wahi a'u.
Ua make oia, wahi hou ana. E ala! e ala! ano, a mai hana kuli.
Noonoo koke ae la au i ka olelo a ke kilokilo no ka lono e lawe ia mai ana ia'u, puiwa'e la au me ka lele ana o ka oili a me ka haalulu.
(Aole i pau.)
Uala Nuhou:
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe
Eia ma kahi noho o J. Maii kekahi mau uala kupanaha e ulu ana maloko o kekahi mau kiaha aniani elua, aia ma kahi o ke kapuai ko laua kiekie, a ke ulu nei hoi me ka ohaha maikai.
Ua hoike mai ka haku o ua mau uala nei, ua loaa iaia ia mau uala mai Ualakaa, mai, mokupuni hema hoi o Kanehunamoku, a mai kona mau kupuna mai hoi a hiki iho nei i ua o moopuna, ha like no hoi ke ano me ka uala maoli nei o kakou, koi nei ulu hoi iloko o ke kiaha.
E naue ae e ike. Me ka mahalo.
J. P. IKEMAKA.
Honolulu, Feb. 6, 1877.
KE AOHOKU.
HE NANEA HOONAAUAO NO KA POE I AO MUA OLE IA.
MAHELE II.
No ka La a me kona poe ponoi.—O ka la, o kekahi mea kino hoomalamalama ia, a o ke kiko waena hoi o na alapoai a pau kahi a kona mau hoa e poai ana iaia, o lakou na Hokuhele, Hokuwelowelo a me na Hokuhele; a o lakou no hoi na mea kino noho pouli moakaka ole e kaapuni nei i ka la, a na ka la e haawi nei i ka malamalama a me ka wela, (light & heat) ia lakou.
Elua no ano o na Hokuhele: 1 Na Hokuhele o ka papa mua a papa kiekie (Primary.) 2 Na Hokuhele o ka papa elua a papa haahaa (Secondary.)
O na Hokuhele o ka papa kiekie, oia na mea kino nunui moakaka ole e kaa ana ma kona iho iho, e kaapuni ana i ka la. O na Hokuhele hoi o ka papa haahaa, oia na mea kino pouli moakaka ole e kaa ana ma kona iho iho, e kaapuni ana i na Hokuhele o ka papa akahi, a e kaapuni pu ana hoi i ka la.
Eia na inoa o na Hokuhele o ka papa kiekie, ewalu o lakou mau mea nunui, a he iwakalua kumamakolu mea liilii. Na inoa haole, Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune & Asteroids. Na inoa Hawaii. Ukali, Hokuloa, Honua, Holoholopinaau, Kaawela, Naholoholo, Urano, Nepetune a me na Hokuheleliilii.
O na A steroids, oia na Hokuheleliilii e kaapuni ana i ka la mawaena o na alapoai o Holoholopinaau a me Kaawela, he 23 lakou, a eia ko lakou mau inoa: Ceres, Pallas, Juno, Vesta, Astrea, Iris, Flora, Metis, Hygeia, Parthenope, Victoria, Egeria, Irene, Eunomia, Psyche, Thetis, Melpomene, Fortuna, Massilia, Lutetia, Calliope, Thalia.
O na Hokuhele ma ka papa elua, he 21 lakou, a ua kapaia na Hoapili or Ukali (Satelits,) a i ole o na Mahina (Moon) hoi.
Penei ka hoomaopopo ana no ua mau mahina la:—Hookahi mahina no Honua nei, 4 no Kaawela, 8 no Naholoholo, 6 no Urano, a 2 no Nepetune.
MAHELE III.
Ka nui, ka paapu, na ana-waena, ka manawa o ka poai ana, me ke kaawale (distance) loa mai ka la mai, ka malamalama a me ka wela.
Ka nui.—O ko ka la nui ke hoohalike ia me ko ka Honua nei, aneane pa akahi a me ka hapalua miliona, oia hoi, he 1,448,000 honua e like me ko kakou honua nei like aku me ke kino o ka la; a o Mercury (Ukali) a ia pa 16 ia kona nui like me ka honua nei; a o Venus (Hokuloa) a ia pa 10 ia kona nui like me ka honua nei; a o Mars (Holoholopinaau) a ia pa 4 3-5 ia ka honua nei like aku me kona nui; a o Juna (kekahi o na Asteroids) ua emi pa 188 malalo o ka honua nei; a pela no o Pallas ua emi pa 37; a o Ceres ua emi pa 15 malalo o ka honua nei; a o Jupiter (Kaawela) ua nui a pa 1,474 mamua o honua; a o Saturn (Naholoholo) ua nui a pa 1,030 mamua o honua; a o Uranus (Herekela) ua pa 83 ka nui i ka honua; aole i ikeia ka nui o Nepetune, a ua pa 49 hoi ka nui o ka honua ia mahina.
Ka paapu.—O ka paapu (density) hoohalikeia o na mea kino kekahi i kekahi, aole i ratio like i ko lakou mau ana-waena, aka, ua mohala ae a ua pili iho i ka like ole o ko lakou wela (heat) a me ko lakou mau kau, i ka huli ana'e o ko lakou mau iho (axis,) a penei:—Ko ka La he 100; Naholoholo, 67; Kaawela, he 94.5; Honua, 400; Mahina 494; aole i ike pono ia ka paapu o kekahi mau Hokuhele e ae.
Na ana-waena.—O ke ana-waena (diameter,) oia ka loa i ana ia mai kekahi welau o ka iho a i kekahi, e holo ana hoi ma ke kiko-waena. A ua loaa hoi keia mau loa ana-waena, aole ma ke komo maoli ana iloko o neia mau mea kino e ana maoli ai, (wahi a hoomaloka ma!) aka, me ka noeau o ka poe kilo, ua huliia a maopopo na rula e loaa'i keia mau mea, a ke ku mai nei na buke mea helu he lehulehu a hooia mai i na rula a'e e waiho nei a loaa ka wa kaawale, e hoike aku no.
O ke ana-waena o ka La, he 883,246 mile; a o Kaawela, 87,170; a o Naholoholo, 79,042 mile; Honua, 7,960 mile; Mahina, 2,180 mile; Ukali, 2,950 mile; Hokuloa, 7,900 mile; Holoholopinaau, 4,500 mile; Urano, 35,000 mile; Nepetune, 31,000 mile.
Ka manawa o ka poai ana i ka la.—O ka manawa o ka poai ana o na Hokuhele i ka la, ua helu ia ma ko kakou helu manawa; a pela no me ke kaa ana ma ko lakou iho iho, penei:
Ukali, 87 la, 23 hora; Hokuloa, 224 la, 17h; Honua, 365 la; Holoholopinaau, 1 mak., 321 la, 17h; Vesta, 3 mak., 224 la; Juno, 4 mak., 131 la; Pallas, 4 mak., 220 la; Ceres, 4 mak., 221 la; Kaawela, 11 mak., 314 la, 20h; Naholoholo, 29 mak., 116 la, 19h; Urano, 84 mak., 8 la, 18h; Nepetune, 164 mak., 226 la o ka poai ana a puni ka la.
A ma keia pule ae, e hoomaka ma ke koena o keia mahele, no ka manawa o ke kaa ana ma ko lakou iho iho.
(Aole i pau.)
NA HANAU O PAPA KONA HEMA HAWAII, O KA 1876.
Iulai 5. Ma Papa, Kona Hema, hanau o Hana Miriama (w) na Daniela Holi (k) ma Miriama (w).
Au g 17. Ma ia wahi no, hanau o Louisa Kahae w. na Kaalekohi k. me Kaleikauea w.
Sept 4. Ma ia wahi no, hanau he kaikamahine na Kalahao k me Kuhia w.
DANIEL HOLI.