Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 6, 8 February 1877 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, FEBERUARI 8, 1877.
HE MEA hauoli no makou ka lohe mau mai i ka omaka ana o na opuu opio hou o keia au hooulu lahui o ke aupuni Hawaii. Ke looa mau mai nei ia makou na leta hooia no keia mea mai na apana kuaaina mai, a aole no hoi malaila wale mai, aka, mai ke kulanakauhale ae nei no kahi. No keia mea, me he la, o na hoike ana keia no ka neenee ana mai o ka manawa e ko io ai na iini alii i puana mua ia, a i hopu lokahi ia hoi e na makaainana. Hookahi wale no a makou mau kumu kamailio , mawaho ae o ka hoike ana i ko makou mau hauoli, oia hoi ke kau leo ana'ku e malama mikiala i na opuu opio, a e hoao e haawi aku ia lakou i ka ike ma ka nohona naauao a maluhia, a aole hoi e like me ko na la i hala'e ka honaku pu o na makua me na keiki ma na hana maewaewa o ka haumia.
MA KE kamailio ana i na mamala olelo maluna ae, ua piha io no makou i ka hauoli, aka, na ia mau kamailio ana nae i hoihoi mai ka hoomanao ana, a hoala ae i na nalu ana no na hana a na kahuna Hawaii. E like me ka loihi o ka manawa i kukulu ia ai ka oihana pai palapala ma Hawaii nei, a hoopuka ia na nupepa Hawaii, pela no ka loihi o ka ike mau ia o na hoolaha no ka hana lapuwale a ku i ka pepehi kanaka a kahuna Hawaii ; a pela no hoi ka loihi o ka manawa a ka papa pai i ao ai a e ao nei no. Ke hele nei keia poe mao a maanei o ka aina, me ka lakou mau maunu hoopoino ola o ka hoopunipuni ; ke ike mau nei no ka lehulehu i na pilikia i ulu ae mai ka lakou mau hana ; a ke hooia mau ia nei ka lakou mau hana hoomanamana e na hoike ike maka ; aka, me neia mau ao ana a pau, me na ao ana a na leo uwalo o ka papa pai ; ua minamina a ehaeha ko makou naau i ka hoomaopopo iho, ke mau nei no ka lu ana o keia poe i ka lakou mau anoano awahua mawaena o na makaainana, a ke mau nei no ka puni ana o ka hapa nui o kakou i ka lakou mau hana. Pehea la e ike ia ai ke ola ? He oiaio ke ulu nui nei na keiki, aka, ina e hoomau ia keia hana, alaila, he manawa e hiki mai ana a e nele ana kakou i na makua no ka hoohua ana. He make io no ka lepera, aka, o ka make a ke kahuna Hawaii hoopunipuni, ke olelo nei makou, he make oi aku o ka awahua, oiai, o ka pepehi maoli ana no ia o Hawaii iaia iho. E hoopau, a e hookanaka.
UA IKE NO, a ua maopopo lea hoi i ka lehulehu na kanawai o ka aina, ko lakou mau ano a me ka makemake i manao ia, aka, i kekahi manawa, e ala mai ana no na kumu ano kanalua, a he mea pono ka hoomaopopo pono ana, a hookahi wale no kumu e ike ia'i ke ano io maoli, aia wale no a ninau. A pela makou e ninau nei, no ka makemake, ka palena, a me ke ano maoli o ka pauku 6 o ke kanawai "no ka hooponopono ana i na lio hoolimalima ma Honolulu," i aponoia i ka la 27 o Mei, M. H. 1851, a penei na olelo:
Pauku 6. Ina e hoolimalima aku kekahi mea i ka lio i ka mea i ona, a e ae aku i ua mea ona la e ee, a holo aku maluna o ua lio la, e hooukuia oia i elima dala no kela ofeni keia ofeni i hoomaopopoia imua o ka Lunakanawai Hoomalu, a imua o ka Lunakanawai Apana paha.
O ka mea lio hoolimalima, ua papa ia aole e hoolimalima i kona lio i ke mea ona rama, a o ka makou ninau, "pehea hoi ka mea kaa hoolimalima?" He hiki no anei ia ia ke hoolimalima aku i kona kaa i ka mea i ona? Me he la, ua makemake ke kanawai e pale ae i na ulia e ala mai ana mamuli o ka holo pupule ana o kekahi mea ona maluna o ka lio ma na alanui; a aole anei i ku i ka hoopoino i ke ola o ka lehulehu kekahi kaa hoolimalima e holo nui kuapupule ana ma na alanui i hookele ia hoi e kekahi kanaka ona? Ua ulu mai keia ninau mamuli o ka ike mau ia o na kaa hoolimalima e holo nui ana ma na alanui malalo o ka hookele ana a ka mea pupule i ka waiona, e hooweli ana hoi i ke ola o ka lehulehu ma ke alahele. Ina aole i pili keia kanawai ia lakou, alaila, ua minamina makou no ka hala e ana o ke Kau Ahaolelo o 1876, aka eia aku no ua manawa, a ina hoi ua pili, alaila ke noi ia'ku nei na ona kaa e malama, a i na kahu aupuni hoi e kiai. O ka ninau nae ka makou, e aui aku ana no ka pomaikai o ka lehulehu, me ka makaukau e lawe mai i na hoakaka ana a kela a me keia no na mea e pili ana i keia pauku kanawai.
Ua olelo ia, ewalu la mahope iho ka haalele ana mai o ka mokumahu Ausetaralia i keia awa ma kana huakai mua aku nei no Nukilani ma, aia hoi ua ike ia ua loaa kekahi elemakule i ka mai hebera. Aka, mamua o ka hiki ana i ka aina, ua make iho la ua elemakule nei. Na olelo kahi poe he mai okoa no, aka, o ka manao o ke kauka o ka moku, he hebera.
Ka Huakai Hookahakaha a
Ka Oihana Kinaiahi.
I KE kakahiaka o ka Poaono i hala, e like me ka makou i hai mua aku ai i kela pule, i ka hora 11 A. M. ua puka ae la ke kaawai a pau me na lala i komo piha i na aahu oihana, a maki aku la ma na alanui mau. O na hiona a me na nanaina a pau o keia oihana hanohano, ua ku i ka mahalo a me ka iini ana o ka naau makaikai. Ua puka ae na kaawai helu 1, ke kaa polohuku a me ke kaa iliwai me ko lakou mau ano mau, a o ka helu 2 a me helu 4, ua punia me na pua a me na lau o ka uka waokele, e hoopuni ana i ke ea kakahiaka ma na paia o ke kaona nei me ke ala onaona waianuhea. Ua hoike mai na hiona o ka helu 2, ua hana mikiala ia kona nani a ihiihi e na lima palupalu o na pua lede opio o ke kulanakauhale alii nei ; a o ka helu 4 hoi, maluna o kona mau ano a pau na hoike ana na ka lima o na keiki papa o ka aina i hoowehiwehi. Mamua ae o ka hoomaka ana o ka huakai e hele, a i ka aneane ana hoi o ke kaa helu elua e puka mai mai kona hale mai, ua loaa mai la i na hoa ka oluolu lokomaikai o ke Alii Emma Kaleleonalani, i ka manawalea ana mai ma ke ano kuluma, he mau pua i kui ia me na lau uliuli o ka uka waokele o Hanaiakamalama, a he mea hauoli ia no na puuwai o na keiki oia hui.
I ka maki ana ma ke alanui, ua nani na kaa a pau, ua ku i ka hanohano, a ma ke ano hai ae i ka oiaio maoli, me he 'la ma ka makou koho ana, ua haule aku maluna o ka helu 2 ka lei o ka mahalo piha ana. Maluna o kona oneki e nonoho mai ana he mau kamaiki maka onaona ekolu, malalo o na lau a me na pua ; elua mau opio kane, o D. Paalua Kellett a me Willie Nott, a hookahi opio wahine, o Mary Kekela Kelekona. Ua like lakou me he mau pua rose la e mohala maikai ana malalo o na lau laau, a me he 'la, ua puni kupaoa ke ala e holo mai ana a loaa ka puuwai makahehi o ka makaikai. Mahope aku o keia nani, o na keiki opio mai e huki ana i kahi kaa ili, me na huaolelo "Hooulu Lahui, Feb. 12, 1874," oia hoi ka makia o ko ka Moi aupuni, a me ka la me ka makahiki o kona koho ia ana i Moi. O ka helu 4, ua like kona "mahie luna lia loko" me ko ka helu elua, a ua hooi ia 'ku ka hanohano ma ka hele kino ana'e o ke Alii Kinaiahi opio Leleiohoku. O na lala ua akoakoa, a maluna o ko lakou mau hiona ka hauoli piha o ke ano mau o ka Hawaii.
I ka hoea ana o ka huakai mawaho ae o ka ipuka o ka pa alii, ma alanui Moi, ua wehe hamama ia mai la ka ipuka, a komo aku la ka huakai a ku iho la mamua o na alii na Moi; a ua haawi aku la ka Luna Kinaiahi Nui i neia mau huaolelo:
"E ke Alii ka Moi:—Ma ka inoa o na Luna a me na lala o ka Oihana Kinaiahi o Honolulu, ke haawi aku nei au i ke aloha. Ua loaa ia makou ka hauoli piha ma ke kipa ana mai i ou nei a halawai pu, aole ma ke ano wale o kou noho'na poo no ke aupuni, aka ma ke ano he Alii Hoa Kinaiahi, he mea hiki ole i ke kanaka kinaiahi ke hoopau i na hoomanao ana no kona hoahana. Ke lana nei ko makou manao no ka hoomau ia o ke ola maalahi ou e ke alii a me ka ohana alii, a o ko makou hoomanao mau ana me ke aloha nou a me kou ohana, ka makou e hiipoi mau."
Ia manawa ua pane mai la ke alii ka Moi, (ma ke ano nui penei:)
"I na Luna a me na lala o ka Oihana Kinaiahi ; aloha oukou :—He hauoli nui kai loaa mai ia'u no ko kakou hui ana i keia kakahiaka. Ua mahalo nui au i ka nana ana'ku i ko oukou hoike ana mai i ke aloha no'u a me ko'u ohana. A ano, ke minamina nui nei au no ko'u ku aku imua o oukou me ka aahu kinaiahi ole, oiai, o kahi kupono no'u i keia la, aia no ia mawaena o oukou, no ka mea, owau kekahi o na lala o keia oihana hanohano; aka, e like me ka ka Luna Nui o kakou i pane ae nei, "he mea hiki ole i ke kanaka kinaiahi ke hoopau i na hoomanao no kona hoahana," pela no hoi au, aole e hiki ia'u ke ae aku e kaalo ae oukou mawaho me ka haawi ole ana'ku ia hoomanao aloha, a hookipa mai ia oukou no ko kakou hui pu ana. Ano, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo piha me ka hooia aku, ua mau na hoomanao maikai ana o'u a me ko'u ohana no oukou, a me ka makaukau i na wa a pau e kokua ia oukou ke hiki mai ka pilikia. Aloha oukou."
I ka pau ana o keia ua haawiia he ekolu-pa-kolu huro leo nui me ka hauoli no ke alii ka Moi hoa kinaiahi a me ka ohana alii o Hawaii, a huli hoi aku la ka huakai ma na alahele mau a hiki ma ko lakou mau hale kaawai. Ia auina la, ua malama ia na paina mau e kela a me keia hui, a ua hauoli maluhia ka la o na keiki kinaiahi o ka oihana hoopakele ola a me ka waiwai o Honolulu nei. A ano, ke kalokalo ae nei makou, e hoomau ia ka holomua o keia oihana, a e loaa mau ka pomaikai ma o na kokua hoomanawanui ana a kona mau lala.
Pane a na Makaainana o Waimea mahope iho o ka haiolelo ana a ke Kiaaina i ano like me ka mea i hoike mua ia ma ka Halepule ma Waimea i ka la 24 o Ianuari, 1877. Ua hoike mai na Makaainana o ka Moi, penei:
KA MEA HANOHANO JNO. E. BUSH.
Me ka mahalo. I kou Alii Kiaaina ana no ka hapaha komohana o ke aupuni, ua oluolu loa na keiki Mano i ko ka Moi hookohu ana ia oe.
Ano, ke ike aku nei makou ia oe, a e hookipa mai ia oe iloko o ko makou pumehana, oiai, o ko makou makua mua ka Mea Hanohano P. Kanoa, kou mua i waiho mai la i ka oihana, ua hoonele mai la oia ia makou i ka rula kupono.
Aole no e hoonele ia ko makou minamina iaia, aka, ma kou mau manao i ku i ke aloha aina, aloha lahui, aloha alii, a aloha kanaka no hoi, nolaila, ua lawa makou i ka makua opiopio i piha i ka noonoo kanaka makua a me ka hoopono, a makou no e hiki ai ke kaena ae, nani ka ike o ka Lani Moi i kona kilo ana i ka puuwai o ka mea kupono e noho i makua no na makaainana o ua poe Lani la ma keia mokupuni.
E ko makou Kiaaina: Ua hoolohe aku nei makou me ka hauoli i kau mau olelo i hoopuka mai nei, oiai, ke ike aku la makou he alanui e hiki ai ia makou ke kukulu iho i na manaolana. Ua hoomaopopo makou o kou kulana, he makua no makou, a ua hilinai makou ma kau mau olelo e imi ana oe e hooko a e makala i na pilikia o ko ka Moi mau makaainana. Elike me kau i hoike mai la, he ano like no ke kalai ana o ka nohona o keia wa me ko ka wa kahiko. Hookahi no pilikia nui o na makaainana o ke 'Lii e noho nei, oia hoi ko lakou pilikia no ko lakou nele i kahi e noho ai, a e imi ai i ka pono o ka noho ana, a e hiki ai hoi ka malama i ko lakou ohana.
Ua lilo aku ko lakou pono aia ma ka lima o na malihini, a ua na-i ia mai ko lakou noho ana, a ua haiki, nolaila, kekahi kumu nui e ko ole ai ka iini o ka Moi no ka lahui Hawaii, kona ponoi iho. Ua malu ka aina iloko o ko makou noho makua Kiaaina ole ana, a ua lana ko makou manao, aole e pilikia ana kakou ma ia ano, oiai, ua noho kino mai la oe iwaena o makou, no ka mea, ua ake nui makou i makua no makou iho iloko o keia mau makahiki, a akahi no makou a hoomaopopo ae ua hoomanao ia e ko makou makua Moi.
Ua ike makou ma kau e olelo mai nei, ua ulu nui ka manao o ka Moi e hooko i ka pomaikai no kona lahui, oiai oe e olelo mai nei, he konohiki ka Moi, a he hoaaina makou nona. Ae, he oiaio kela, oia iho la no ka hua e ola ai kona lahui. A ike mai oia, ka makua Moi, alaila, aole e nele ka pumehana o ke aloha o na makaainana ona nona. Nou hoi no kona kanaka, a a me kona ohana alii. He hana nui io no kau i lawe ai maluna iho ou ke hahai oe i ka mea a makou i lohe ai nou, a ua makaukau makou na makaainana o ka apana o Waimea nei e kokua ia oe elike me ka hiki ia makou ke hooko i na manao a me na hana e pomaikai ai ka aina, e laupai ai ke alo alii i ke kanaka. Ua makaukau makou e apo aku i na mea e oluolu ai ka haupo o ke 'Lii, a ua hauoli makou ma ou la, i ka hoomaopopo ana o ke 'Lii i kekahi hoomanao ia makou, ma ka imi a me ka noonoo ana i na mea e pomaikai ai kona lahui.
Ma ka inoa o ka Mea Mana Loa, ke mahalo nei makou i kona kokua pu ana i kau mau hooponopono ana mai keia wa aku. I. H. KAPUNIAI.
S. K. KUAPUU
G. W. K. MALAMA
P. R. HOLI
A. KU.
Olelo Nane Kaulana.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi olelo nane. Oia keia :
Ma kekahi aupuni o ke ao nei, nona ka ninau kaulana iloko o na hanauna a a pau. Maluna o ua aupuni la, e waiho ana kekahi poka nui, he hapa keneturia kona hana ia ana e ka mea nana i hoohee. O kona mau paona ke kaumaha ma ke kaupaona ana, he umikumamalua tiriona, o ua poka nei, ua oi aku kona kaumaha a me kona koikoi aohe aupuni ma ke ao nei a pau e hiki ai e hapai i kona poka. Eia ka ninau, heaha keia poka? A owai hoi ka mea nana i hoohee?
Me ka lana o kuu manao, e loaa no i ka poe akamai a me ka naauao. No ko'u pohihihi i keia ninau ke kumu o ko'u waiho ana aku imua o ke akea.
B. K.
Honolulu, Ian. 18, 1877.
Ahaha! he io ilio paha ka ka
Nupepa Kuokoa.
IA oe e ka LAHUI HAWAII: Oiai makou e hoohiala'i ana i na itamu o ke Kuokoa o kela pule, a ike iho la i kana hapahapai ana ae i ka olelo hooholo a ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ka Banako no ka hihia hoole hana a na paahana o Waihee Maui, a ua hookoia ka pono ma ka aoao o na paahana, a he mea hoi a makou i hoomanao ai o ke Kuokoa o Nov. 4, 1876, a o ka Helu 45 hoi ia o ka Buke XV, a ma ka aoao elua malalo o ke poo "Hoole i ka hana." A ua olelo iho la ka Luna Hooponopono ua hanaia ia hana. "Mamuli o ka paipai ana a kekahi loio," "ua hoole na kumakahiki o Waihee aole e hana; "Oiai aole makou e apono ana i ka lakou hana; aka, aia maluna o ka mea nana i paipai ko makou hoahewa, a maluna no hoi o na paahana no ka puni wale aku."
Ma ka lilo ana o ke Kuokoa o kela pule ka elele mua nana i hoolaha mai nei ka lono me na olelo mahalo ana, na hoaiai ana no ka nani o ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie, ike aku la makou i ka puu o ka waha o ka Luna Hooponopono, a ui aku, a ui mai makou ia makou iho; heaha mai nei hoi keia puu o ka waha o ka L. H. e pane ae ana kekahi wahi paahana, "he io ilio." Oiai, oia no ka L. K. Kiekie, na na i hoahewa i ko kakou alakai, a oia no hoi ia e hoapono io mai nei, hu ae la ka aka a haalele wale.
Heaha no hoi keia hana a J. U. Kawainui e noho Lunakanawai mai nei maluna o ko hai kuleana? Manao anei oia, ua oi loa ae kona ike, kona naauao ma na mea a pau? Manao no anei o ua o J. U. K. he mea kuai ia ke kanaka me he waiwai la, ke kuai ia aku kahi waiwai e? No kona maa anei i ka ike ana, aole he hoopii ia o kahi mea ano like me keia mamua, i manao ai e hoahewa i ka hoala ia ana o keia hana e kahi mea e, he hewa iho la ia? Aole o makou mahalo i na kanaka o keia ano. Aole no hoi i mahalo i kahi L. H. o kahi nupepa e ao hewa i ka lehulehu e heluhelu ana i kona nupepa.
Aole he loio ka mea nana i paipai; aka, he kanaka i piha i ke aloha i kona mau hoakanaka, a nana no i hoikeike aku i ko lakou pono nui mahope o na pilikia, a ke hiki ia lakou ke hoomanawanui ina poino e hiki mua mai ana, a o kona inoa, o D. S. Keawe, a nana no i imi i na loio, a oia keia, Hon. W. H. Halstead, a me Hon. E. Preston.
KAMAHELE O WAIHEE.
Le-i Kohala, ua pupupu na mea hou.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
Me ke kaumaha ka maka o ka'u peni e inu nei i ka wai o ka inika i hoohui pu ia hoi me ke kumakena o na makua i hooneleia i ka hua a ko laua puhaka (he keiki). Ma ke ahiahi hakumakuma o ka la 12 o Ianuari nei, ma Makapala, Kohala Akau, ua nalowale iho la kekahi keiki liilii, nona na makahiki 2 a oi, malalo o ka malama hemahema ana a na kupuna.
Emoole me he makani nui ikaika la, ua piha koke kanahele i ka poe huli, aole nae i loaa a hala ka pule okoa mahope mai; pau ka pono a Kakina, kuhi aku, kuhi mai, wahi hoi a na kanaka, hoopau koalaala ole wale o keia mau la, ua lawe aumakua ia, aia no ke ola nei. "Pupuhi kukui i na moua, haha poele ka pouli o Hawaii." I ke kakahiaka poniponi o ka la 27 nei ka loaa ana o ke kino lepo o ke keiki, e waiho wa e ana ma kae alanui; ua mile paha a oi ka loihi mai ka home 'ku o na kupuna; aole no he wahi i mahunehune, aka, ua make ke keiki i ke anu a me ka pololi, a waiho na iwi i kanahele. Auwe! aloha ino!! "Pomaikai nae na keiki liilii ke make iloko o ka Haku" E uwe ana na makua no ka laua keiki, no ka mea, aole ae nei oia.
E ka poe a ke Akua i makana wale mai ai i keia waiwai nui he keiki; he pepa kanana maikai aiai ia i haawi ia mai, nau e kakau me ka haukae ole, o ka malama pono wale no ka pono, aole hoi ka hoopapau i ka malama ana i na holoholona, ka mea aole na ko olua puhaka mai, wahi a Aea, ua oki, mai hana hou oukou pela.
He wahi haunaele mawaena o R. R. Hind a me kona mau paahana.—I ke kani kuululu ana'e o ke oeoe hana o ke kakahiaka poaeae o ka la 29 iho nei; pupuu hookananuha ku ana na keiki hana ma ka nau wiliko, me na aahu maikai. E hana wahi a ka haku hana. Aole makou e hana a hiki i ka hale paahao, wahi a na kauwa hana. Pii ke kai o Alapunika, hana io ka haole, a paa ana i ka hale paahao. He 9 ko lakou nui, a ma ka hookolokolo ia ana, ua hoi mai kekahi poe me ke kani a ka palahu. Pokeokeo! Pawalu pakahi!! a ke noho la no ke koena i ka hale paahao.
E na hoa kanaka i koe ia A. W. Wekeweke. Ma ka lono e ala hou mai ana kekahi mau keiki lalawai a kukulu i mau hale wiliko hou. Ma Kapaau no na keiki lalawai o Paniolo, a ma Kealahewa paha na ke keiki lalawai o Puuhue, a ke hoomakaukau nei ka mahi ana o ke ko no ia mau wili a ala'e. D. P. N. MAUWELE.
Puehuehu Plantation.
N. Kohala, Jan., 31, 1877.
Make Ulia Wale.
Aia ma ka la elima o Ianuari, M. H. 1877, mahope o ka aina awakea, o Lotaiki o Puukole, o Kaheleauana ke pale laina ma kula, o Kaniholua, kaina pipi, e alakai ai ma kula. Ia lakou e hele like nei a hiki aku la i uka o Puukole, malaila he papa hoolei ko, i ka hoolei ana a lakou nei piha pono na kao ko, huli hoi mai la lakou nei a hiki ma Mahana; ia wa o Kimo Hope ko lakou luna e hele like ana lakou ma kula me na bipi. Mai Puukole aku a hiki i Mahana, nana aku la o Kimo Hope i ke kao, aole o Lotaiki. Ike aku la oia i ke kino o Lotaiki e lana mai ana maluna o ka ili o ka wai, aole ka pahu ku maluna o ke kao, ua hia a ua manao ia oia ka mea i make ai o Lotaiki. Ua lele aku keia laau a pa ma ke poo, oia kahi i eha. Kahea aku la o Kimo Hope ia Kaheleauana, e kii aku oe ia Lotaiki, ua make paha. Lele aku la o Kaheleauana mai kula aku a kahi e lana ana, e emi iho ana ke kino e nalowale iloko o ka hohonu o ka muliwai, a loaa aku la i na lima o Kaheleauana, huki aku la a pae ma kula, ua piha ka opu i ka wai, a luai aku la kela, hele aku la ke koko me ka wai ma ka waha, ka i no e loaa mai ana ka oluolu ia wa, aole ka, a ma ke kino a puni aole i eha, o ke poo wale no kahi i eha nui.
Hoihoi ia mai la oia maluna o ke kaa hoki, a hiki i kona home makai nei o Kikiula, oia ke kaona o keia aina awaawa o Hanalei nei. Ua pau kona ike a me ka lohe, a me ka pane ana o ka leo, o ka hanu wule no koe ia ia; a ma ka la 7 o Ianuari hora 4, haalele mai la kela ia makou, ina hora kumakahiki o Hanalei nei. Kuu aku la kona luhi, kau iho la na pilikia maluna o makou i keia wa e noho nei. A ke noho nei ka wahine me ka laua keiki uuku nona na makahiki elua a oi, me ke ano kaumaha ole o ka naau i ka make ana o kana kane. A ma ka la 8 o Ianuari hoihoi ia aku la oia i Kalihiwai e kanu ia ai.
Aole paha i like ka hana a kekahi poe wahine e noho mai nei mai ka la hiki kaulana a ka la i Lehua. I hookahi wale no la o ka nalo ana aku o ke kane, o ka loaa koke ae la no ia o ke kane kumakahiki e noho nei, oia o Puka, he wahine mare ka keia kanaka, aia i Haukipila kahi i noho ai. Ke hoopau nei au maanei, me ka haawi aku i ko'u mahalo piha i ka LAHUI HAWAII.
J. W. KAUALOKU.
Kikiula, Hanalei, Ianuari 20, 1877.
Welina Aloha i ka "Ahahui Poola" o Honolulu nei.
I ka Pere sidena a me na hoa hanohano o ka Ahahui Poola o Honolulu nei; Aloha oukou:—
Owau o G. W. Kaapali, ko oukou makamaka a hoa'loha oiaio e noho nei me ka puuwai ehaeha, no keia haawina kaumaha i kau ia iho maluna o'u, na ka Haku mai, e kaawale ai mai waena mai o oukou, a no ka loaa ana mai ia'u o ka oukou "Palapala Hoalohaloha" me na makana kiekie a oukou i hoohui ai me ka puuwai hookahi, i waiho mai me na hoike oiaio lua ole imua o'u; nolaila, ke lawe nei au i ka oukou makana walohia i mea na'u e hiipoi ai no ka manawa pau ole.
Nolaila, ke wikiwiki anei au e pahola aku i ko'u hoomaikai piha ma ia mea; a ke minamina nei au no ka mokuhia ia ana mai o ko'u inoa maiwaena mai o keia "Hui Poola," a kaawale aku no ka manawa pau ole. A ke noi aku nei au i ko oukou lokomaikai, e paa a paa i ka makia o keia Hui, ka malama i kona mau olelo kumu, "E aloha kahi i kekahi."
A ke noi ae nei au na ka Mana o na Lani e kokua, a hoonipaa, kuonoono naueue ole i keia Hui hanohano o na Poola o Honolulu nei. O ke aloha ko'u a me kuu ohana no oukou. A o ke Akua pu me oukou a hiki i ka hopena. Aloha oukou. Na ko oukou Hoa'loha oiaio e noho nei me ka puuwai naluea i hoehaehaia. S. K. KAAPALI.
Nuhou o Hana.
Ke lawelawe nei o Rev. E. Helekunihi ma ka Oihana Loio, imua o ka Aha Apana o Hana. I ka nana aku, puehu liilii na hihia hewa, pili pu ka eha. Ma ke kanawai, aohe loea e ku imua ona. He omaimai kaumaha ko Mrs. Keoahu Helekunihi.
Ma ka la 8 o keia malama, ua lawe ia ae o Hon. E. Helekunihi, e hookolokolo ia imua o ka Aha, no ka hewa hoeha i kekahi luahine, kahu akoa, a o ka hoike ole nana e kokua i ka ike a ua luahine nei, ua hookuu ia.
He mau la ua koikoi keia o Hana nei, aole e like me kela mau la aku nei ka paapaa.
Ma ka la 18 nei o keia malama, ua hiolo iho la ka puka uwahi hou o ka wiliko o Hana. Ua laki nae i ka hina ole ana ma kahi e moe ana na hale a me na paipu, a me na mahu, ina aohe nao ai i ka paapaa.
E. M. KAILIWELA.
OLELO HOOHOLO.
IA D. S. KEAWE. Me ka mahalo:
Ua ike pono ia a ua lohe maopopo ia hoi; ma ka leta a Hon. L. W. P. Kanealii mai: Ua hooholo ka Aha Kiekie ma ka Banaco; o ka la 30 o Ian. 1877. Ua hookuu ia na paahana o ka Hui mahiko o Waihee. Nolaila:
1 E Hooholoia.—Ma ka inoa o na Paahana o ka mahiko o Waihee, ma o na Komite la, a i hookuu ia hoi e ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ke haawi aku nei makou i ka mahalo a me ke aloha kuhohonu ia oe e D. S. Keawe, W. H. Halstead a me E. Preston a mau loa aku. A me ka mahalo pu ana no hoi i na Luna Kanawai o ka Aha Kiekie ma ka Banaco.
2 A ma ko makou ike ana ia oe e D. S. Keawe, ua alo oe i na pilikia, a ua hoomanawanui hoi i na inea, mamuli o ko makou makemake ponoi iho. A makou e kaena ae nei me ka haaheo nui, Huro! huro! huro! no keia ola kamahao ana, o na Paahana o Waihee Plantation. A ke hooia aku nei makou ia oe, e lilo ana oe i alakai a i makua ahonui hoi no makou.
3 O makou o na paahana i hookuuia ae nei, malalo o na auamo hooluhi a na ona mua o Waihee nei, ke ae nei makou me ka oluolu e haawi makou i dala e uku ai no kou luhi elike me ka makou i hai ai ia oe, i na uku kaa o kou kino hanohano, a e hoolako pu aku hoi i mau mea e paina pu ai me oe ma ka lima o ke komite. Me ke aloha a oluolu hoi: SAM. KALAIELE
GEO. KAPAA
IO SEPA WAWAHIMOKU.
Waihee, Maui, Feb. 2, 1877.
He hana ku i ka weliweli.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
Aia ma ka la 23 o Ian., 1877, ma ka hora 10 oia po, hele aku la o Kamoa i ka hale o Kewaha, i kona lohe ana i ka walaau o Kaluna, Kahauanu me kekahi Pukiki o John kona inoa. He ekolu wahine maloko oia hale, o Paina ka inoa o kekahi wahine, me na kane o Kaluna me Kahauanu. E aumeume ana o John Pukiki ia Paina, e huki ana ma ka lauoho me ka manao e kolohe, e hoole ana o Paina i ka makemake o keia Pukiki, kii aku la o Kaluna me Kahauanu e wehe i na lima o ke kanaka Pukiki.
Ia wa a lakou nei e aumeume nei, kii aku la o Kamoa ia Paina e lawe mai, hou mai la o John Pukiki i kana pahi ma ka opu o Kamoa, a kaha ae la, aole nae i komo loa ka pahi iloko, no ka momona loa o ua kanaka nei, ina la he wahi kanaka pilahilahi o Kamoa, o ke komo loa no ia o ka pahi a make.
Elua wahi i hou ia o Kamoa, ina aole he laau i loaa ma kona lima ina ua make. Hooikaika ae la no ia e hili ma ka papalina o ua pukiki nei, ka lele hou mai no ia; pa hou aku la no ma ia wahi no, loaa iki paha ka eha o ua Pukiki nei, o ka holo no ia, ke holina nei o Kamoa, a lohe ka makai, a huli hele aku la ka makai a loaa aku la ua wahi pukiki nei ma kona hale noho. Ike aku la ka makai, a hana aku la i kona mana; paa na lima i ke kaula, a aia ma ka hale paahao o Lihue i keia manawa. O ke kolu keia o ke kii ana mai o John Pukiki ia Kamoa e hou. Me ka mahalo. J. W. K. KAUALOKU.
Hanalei, Kikiula, Ian. 30, 1877.
Hele huhu ke ahi i ke kula.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Aia ma ka la 24 o Ianuari, oia ka Poakolu, ua holapu ae la ke ahi mai ke kula o na Lehoula a hiki i Kanaueue, he eiwa aina ka nui maloko o kahi a ke ahi i ai ai. O kahi i hoomaka ai ke ahi e a, aia maluna o ka aina a ka poe koa o Kaona e mahiai nei. O ka manawa i hoomaka ai, ma ka hora 11 o ua la 'la i hai ia ae la maluna a hiki i ka hora 8 o ka po o ka la 25. Nolaila, i ko ai ka Palapala Hemolele, "O ke ahi aole ana olelo ua ana."
A ma ka la 26, ua komo kolohe ia ka hale o kekahi haole kamaaina kahiko, nona kekahi hapa o Kanaueue. Ua lawe ia he $25, o ka manawa i komo ia ai, i ke ao no, aole nae i loaa ka mea nana i lawe kolohe. O ka inoa nae o kahaole nana ke dala i lawe ia, o Bita. Me ka mahalo. S. W. KAILIWELA.
Kanaueue, N. Kona. Ian. 26, 1877
NA HANAU O HAWAII.
Dec. 28, 1876.—Ma Kaupakuea, hanau o William H. Sea k na W. H. Sea me Mele Nape.
Ian 2, 1877.—Malaila no, hanau o Mele w., na T. W. Waipa me Keliikipi.
Ian. 13, 1877.—Malaila no hanau o S. Kaiuola k., na Kekuewa me Keawemahi.
Ian. 17, 1877.—Ma Kahua, Kaupakuea, hanau o Adamu k., na Adamu me Keliikanakaole. J. B. KOLOPAPELA.
I ka la 3, o Maraki e hiki mai ana, e kuai kudalaia aku ana o Mr. Bartow ka hoolimalima o ka aina o Keau ma Waianae, Oahu, no ka manawa he umi makahiki a no ka uku hoolimalima makahiki he $150 pii aku. O ka nui o na eka o ia aina, he 2431.