Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 6, 8 February 1877 — Ke ano o na hana a ka Haku ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka Mokupuni o Mile. [ARTICLE]

Ke ano o na hana a ka Haku ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka Mokupuni o Mile.

I ka Moi 6 noho uei ma ka Noho Moi, Ko'i iM(iiwahi6< i , ki Hooiliaa o fee Kalaouu, n» kaikiiaiiine Aln, na pusiii, n« aiaka iinana, n» h< a'iolu, eia n« Eualesia Kristiauo oiai Ilawaii a Kaoai a «w u» hoa paaua iloko o ka H&ku lvsu Kr 6to. Aloha pu kakuu : Ua oluolu i ka Maku» Nm o ka Lini, k» hoilioi hiim inai i«'a, r boi ibo oei knkou ! iii!» ko fc:*feoii one oiwi, ka ainn a me ua ; Pae Moku hoi a k;t nai aupuni Kamuhmaei h« J, i nai si, a lilo i hookahi, a kapaia i " Ke Aup«m H:twan.'' Ua oinolu pu no ; hoi ka mnkoa. liaawi ana m»i he manao | laoa liauoli i kana kaow* w«huie nei, e | hoike «t}o ao i oa t«oo a pau <_■ pili ana no k<i Pae Aiuu o Maikniiisia, he «uo o kn no> ho »na o o» knnnkH, bo lakou (uaa kuiur ka ai « me oa enea a ptu <> p<li ana, a im ka lnkoaiaikai o oa Uui e k >kua «nai i ka na kauwa aei. I. Ka h«Blele aaa ia Hawaii uei. I kua w» o noho au» ma ke kuta banai kaikamabine o Waialua monupuni o Oahu, na kohu au, e liele i Misiou»ri i ko sa «ino e, ma ] ka hoolaua uoa mni a R»v U. Biu«mn. 1 1 ka malana o luae 15, 18<)9. u» hoohui i» j wao a»a ka bei ita o ka iaare iae Mr. S KaheUuiaun», ua llev. O H Kulik», oiai. oia ke kuuiu o ua kula 'ia ; Ma ka la ee, ua lnki loa m«i i Uouoluiu nei, a ou Wuk»kuka me im makun o k& p<>no, a ua houhn* ! lo h.i i'apa ll kwaii e holo io i Maiko'i'aia. i Ma k» Po*kolu, la 7, o lune, ht>ri 7 r a. j ua ia he tn.!;»*>i haiolelo na n» inisi- f onari e holo aon, » <ma ko lakoo n>a*i mon, j Kev. H Ava, Mr S i' Mr I) K»a »h<» | Mr L) Ahia » mo ka'u kao« S K.ahelniuau- ! nu, a aaa na himeni, a« Rokaa pu makou. j Ma k;i U b ae, hora p m p«h<t, be haU- ; wai haipule maluna o •'llok-i Ao" ena Ai- ! ualioa ua;o, a m ka h< r . 3 puooi p»hB, 4c»a'ko la o "Hoku Ao" iiim k» u«|><> aku 1 a holo,aku la, a liaaiaie ilio ia i ka hui kau l oi« taona & oio ke «wa lai, o Kou, a hol<> : aku no ke kai lipolipo nie na liali h.n m»i i.O a»t' u ke ai<<l<« i K« ,«ma. O k* ln.ike «o ia hoio ana, ua pau niua i ka E<cle o ka ' HnWhii A < - 2. Ka ikf ana i na P«r Moku a me ka ike «na i i>a iii;s<eo.*ri. (> 1? ru, oi» ka eaakōu mokupuoi i ike aiua'i, i ka auiua I», : j*a po « ao «e, hiki m'i k» m<ikū}>iiai o K -<* ! pikeue». ain.a o KilipaH, a ku malaila, o R v 11. V\. K»po a me kona ohana, o Mr e« * Mrs L L«*Um kaaa »«« inisi« «I r< ; he oluolw ko iakou ««« ola ki«o, a oa Uuna nu< n«i aa kaeaka ne m« k<»»i, a lie h»iko hula pu k«kahi. O ko U«ou m-u aah<», bc >*'« lauhala i ulaaa la, a ke.pā'ī ; Uaniu n.« k« Unoa mau pi:h-a« v a Ih» <>loh<» v>':e kekahi hapa, a o iu-k»fci h»- •"* «' k«n«k<, h«" <>!ohoh)he l.>a 00, Ua iim * K» n<> na kauWa a ka Akoa, no ko Ukoa iioo«an*Waiioi ikahaa». O Ka »1 .>)• waai, m, h,l>, Ap*. H«»lo<o ta K%> ,'<-ke><e«, • l. a>. . <•>> K«U*«, a k« <Ui a, » iiv »Ky «4 Kl< i«> <> kA r*.»« llaw«t>< iii s i. <r> •». .i* «. AapH'ii, ,i Mr H»'«a, « l<u «m >■«» 'n iiiin > k« iii.m* nuv « , «a * ,> «Ku o- -, Ma Ap«la»e, >< R< v J U M n h> v« O i-a o»r« i <kf >. « I*' *>, u i« .ui o J H W-li •< « n» <•• >««. • ua o««iv«<i«ir*i< U* <n i ■ «k.* u > H ! <i I .r , «i»iaiU o |{«v .. V\ K« <>>* m«> v|s lv VI «4« n* «ti ,i» a, , . •*»; .«» « ,i ...Ikl,-.» U I «,vi,«bl .i, ; «',i.«.i .«*» *k.« io»«l h > «««-, sa K« v H Ae* a u<> «.«Mia >h.«<\. ii« a« « ««> kooa h«t<*. An.« <•<■ k. .« oh»M« > I' Kaata«M >.«<.<*<, M M IM«W «.e l) »*- t«.> • u«f fc.>.i .»•««,* M« *',! «.> .*'.l j. ■«> ■« ikL'U, •»«!,< '»" »' li M»k», .-..»,««< .« .i U H «,>ia • .N# .<*. ... .> « ,»•«) i«« » ,»«r> oa*« •<ia * «*<«• <v« O ~s>.a •« fca«k*t«.

l|p J1 aiia,atfeli a* utea 0 k» > «(«iliiiii b*K' »pe. Oko U* %aa m&k t W lolēim fe»p»i halr raai, « fca Iwpa be pan Unjw!a ko na kaae paa-foā iia fca aa wakaae, aho «ao hi,fci*ka ki)B iiK li» malaoM hr ii Abi) «i Knaeilio «liuii, a ai boohetgfca ah i, hooaoh» ia JB Afeia m> ApaiD 3 melHaioa w®:P» aii iaina w fe*d»saißa » ka H»ic« u stbookofflr« k e« ka Enaleaia o kaHanoe m tes boibe «9A«aolo, a o ta wakio4 • fce l aikaiaa o ,fto aiīi oai kekahi ilo> ko »ia hoi aaa. Pan «a baaa, hnHiai ia oa kame o k«i» a me keia awkepaoi. O K«< ab«>o me i- aiea, tb« Kalawa, o Akit ma PaoKli, 8)8 faa4t aoao ei KaUwa, laia Uiaa po m*koa, | ao iha. Cq ka mokq roa Eb loa, o >im aiisino«ri taaia waki Suo«r ame Rev D Kapali, aa fe»okipa'ko ia nan (oakua m o.akou t rna kehi u Sao«p, Rbv jLaijfawMpe ko laea oi4u ohiuin o »,eS9iraf*rka%e, na kabi <« Rev Dlap»lv He olonl* ke ola Soow b hjj korta obati«, << D K*pah, he oloolu no, i, o kona ewa ke omaimai. -Ua ooho «tako i (Oainiia. a aa holo nka o Ho> 1h Ao oo l alaua, a »& kaa f»o : meia b«»lo « aa. a uoho oia Ualaaa, a kolo loa'ko ka a oka no Poaapa, «a lawe mai m ■ &i»ie(it) uroe k»aa walnaa. Ua nuho naa- ! kyR uu eoi u m«las»a «am Eboita, a oa i<ie i ' ia ke aao*» ka aoho «uao aa'oi, aa kaftaka ke ano oki aina, ke ano o na haaii** k«.; Haku oiaia wniii. Ua b«]o qi«a tua aaeaoa l ao, oa iue« piii ika olelo *ke A<toa, he ekaieeia, a tie poe haipole io a bo knti*no io k»hi (>o > o Ufeou. O Ēbooa, he aio» moniona a aui aa ine* ai, h eia na ruea ai i oi» wahi Ula, inla, nio, ape, aiaia, ahe < noi akn. Ona aaho, na paa poao na kane ame aa wahioe ika lolw ana ho-aaha ia aa'iiiame !ua makaainana ona makoa a j uie na keitt|,"a «a pale baos. Ma Eb;ma. { «a noho kaiAhahui Kuaueiio, a ua hooholn I i koia mau puea. q H Ar-a ama Mr I lereraia, ab Mf jero, o llev D Kapali Mr > S P K»aia, ao Lboa<t, a« S KaLeieiaauna no Mile. Hlahopo oka hooliolo la ana o keia oiau mea, ua kau akn makou maiuun o kahi uinkU okon t auie o Uoku Ao, oiai, ua ) oaha oia itii U»iana. Kit na oiiua i kau aku maia moku. o Hev H Aea « uie konu ohaaa, Mr lemimia me kana wahine, a o maua no hOi me ko'u hon. Hol ika moku a hiki ma Jeioij, o Mr Mataio ka misiona, a o kana mao ukana wale no ka mea i hieia ia aku ioka, a i knhi ia ae, holo kamoku 00 Mile. Ike ku aua e» ka moku ma ua lel« aku maua iuka «i tm* k<» uiaua man wahi ukauai, ao komaaa wahi ia o noho ai, me ba e*akamaka a kamaama ole, hoo. kahi ao makamaka a <nu ke kamamna, oi« no ko kakoo Qskn, ka mea e nohn ;uia n» na mahi a pao. Ua holo ioa ka moku no M<'jero, e. lawe aua ia Rev Aea, k»tnisiou»ri »<> ia Woht. , Gna makamaka iloko oka Uaku ! 61« keia wahi, e laaiielu pouo ana w»u iu« [oea a pau a'u i ike ai l n» kamekupnai o Mile, ka iiome muiihini a ke aiohai aobo ai, «t e puana a*s aa i hei.i mau iai«ui iiiuieui. " Alolia bu i kua aina, fciuu Hvme iimliluui, Ku Uuvi oinka i H<i «;e uaui oia m»u." i ! 1. E.i iia m«kbe!r. oka moku(iai)ii) o ' MiU', Ma oia ina *a l*«e Aiua o Mhl(*l.., a m« k.i lnkiua ak«u p«h«. lie mukupnni «■ ] i Aiilo i oi a «'ini m.i i ko Uekahi mau moku- | j pum e :u>, a nia ito hele kaaponi aaa ] ! uo kn helu kanaka a me ke ao, m hnU i.» i : niaua eiua |tu-e. iie aiia» nui o Mile, aole ! ] u«e lie mouiim», a«.ii« oua kuahiwi, «uie uo ; hoi lie uinliw»! a iue ko k«hawa', he aiiu 1 ; papu a hooliiia, he iaan kapuai -W&le o<» ke ' Ui«>Kie mnluna ae oki īll kai, ua auo iike ' paiia me Late m», ma Koolau o Oahu oei 2. K « lna* ana <i kabi e noho ai. Ua ii> : ke a<> uuua me ka «iimiiu numi o U'le wai* i au», iluua, -*u*i *.» <» ka>H o ku *t • »•*»»(>, e līku iioi me ka Noa haaa ana, 1 b.t »t i«' !ii «i s< Kai a Kalmiaiii. XJa ka l.ikoinnk ii <> ke alii nui I>n«»e, ua haawi inii «>i » i «'«!:i no Aiiioa e noho «i a e anko» < k ai i ko m»i liale, he W«hi papu h«i* aae ko miui i n«h«i uoa ii, oo na pule eko» i lu, a iloko uo oia w», un paa ko maua halo i piiooi. a noh«> iho i* oie ka maeinao kupoaO I ol© oluko, ati, u« iK»>Bin»ir«uui uo uae, a uiki i ka uiaeatqo kapoou «ua. 3. Ka hoolak.ilnka hiih i na kanaka» 11« h «na uoi a liihi ka houUkaUk* aiii i n« kHii>k(|, a ua iiko kva no UkoO (B+ - o* boloiioloiM hiiuo, o liolo p«ik tka «ea . oia o a m-wuou lV«oi « ui«o|.ki(h> al | u uiaua i U«K>kokoko aka ai i na kaoo, w.v liiuo a lti« iia kvMki. o kolak«»u wa ito o 0010 «i me ka ikiuM lim, a lii-o ua ut e 1-ka <u« «» a mo ka |>tiMii* a« tt«-i : "11* ! lk«j iuok ! «i* k« t>lv!o tl<* waii, luiu «ka O lia kuiua n«4 o io iak'»« UoK\ «»"T«n\>batkiti," iim ki oK'K» Ui*vv,vi b«»ī, "K« U»v «oai ka lt< liu." - -ii» u»4k i j«s#t» |.»ti." «Ma ' k «k««k*' ma k« Uu». w 4"R > rk«i lUM k»ktvk Oanmanj|, ' O k*» al*», K* tunkoai«ko o Ua>» «m »i i k« tu»v 4 K k«»o»t« m««> ki« k>«kur«-, 1 Ul «kvtO«kv |>*p« i o« iiatt* Ki^ )h»i ; 1« tuait« uia ko tk* «ki U «u. vi««;a m*<« w ahuM» «' t< «oko att« . na uku v« ko i-k.m <M«q |vk» ; UvU akl la «a ato ka nuu tM*itv< lvv A> « | A "«| l*Jf kv>Xv>Vo «ko »t, ** Uk* t*i«k«o 4* k*h« v, * tk««* to »i !» u'«i. ««li' ka *«■• <a r>» ? i * «« 1,» «ku «.<« tiiK» k.« B«j aia lvNa . * v k* «v*:.t

Uua >, : jgliil Iv "Kod j*b torol>a»kie » okmalEA ploio HawaH,*o • • I»: aī; a* j« iaaa, aoie I ka hana, ao ka iuaa,, «ol« ia'a la "Āia ktoc tsfabi ab®» la* I *ku la aa, Ata wak oo iai ke. AkHsu Jfc i aaai la laea īa, "Ai»:fca i ke Ak«9 W « «aai noi ?" Paoo afea U,|mb, Aīa oo i fca iaai a m* aa wafeia jni«lbb. Nioao b<m mai 1» ap laaa la» «Ro &ane» noi loa uo ka ia V Aoia ae i'|>mm fk« «30 ia auiao a Una, no k* Ibb*»##»' i !oaa oai ia'a kaUkoa uloiOi # inoia wa, hoi «ka lakeliahi wahūw f «* koe-ibo ia hookahi. 0 k* mm noi ioa ai'a i manao tfi « boo»ae i ke kail«ka«> «aiiio aiia no ia,o kau nakeawka ktt« ik® i ka lakoo ofeio, a no ia mea, aioii «k° i* »o » o ka maka, iha» walia, peipoiao, poo, liaaa, opo, wawae, ba- ® p»U ako. S«ii!ti.«iai <bopu aka ];i no h.oi a9 «»a ka o*e« hiki ia'o, otfti 0 &lfela ia »£* mai iii »ArWa;' Aole uo «īo i kuuoai IkA>o to&!, aka, hoo> Y«RBWHO«i aku a«£i e Lopo, oa loaa &si fc> kahi, a koo kahi. Hooki ae la'maua i ka kamaiiio aoa, a lioi kela, a hoi no ltdf%u, aio kuu hoo* paa ih> nue i ua uiea Hoaa ia'a. ! Eia nao ; iaia i bot a kona hai«« poiioi, Lnhai aku la oia l na mea a pa«i a tnaua i knmailio »i. me k» olelo pa «fcu i no hoi, *'Ua puni kakou, aoie ka hoi be i iawuia o ke ola la !" Pane mai la hoi kona poe, "īna peia. e hoomaiimali mai ana ia oe " I itku ia keia, "Aole, he omio kaoa mao mea a pao i olelo mai nei, a o na mea a paa a kakoa i lohe ai uo k»ia poe. he hoino wale iho no ia." Pane jcmii U no hoi kekahi, "Ue hoopuuipuni walo no ia aua e olelomai ia ia oe, a heaha kau mea o ka manaoio waie aoa aku no i kana olelo ?" Aoie ioa au e manaoio ana i ka oukou. A no ka hooiaio ioa o na olelo a keia wahine, oa hoopalopaluia ua naau paakiki o kooa poe hoa, a puana ae ia, "E hele ka hoi makou e ike a e lohe hoi i ka oiaio o ia iueii. ,> Kn «e la Ukou a liele mai la, a ike pono io no i na u»ea a pau ; a na lakou uo i liahai mai i» mnua no im maa a Ukou i ai oio ka wahiue. A na Ukou no hoi i huhai wale mai no i uo kapu ukua a me ua akua o iakon. No na akua a me na kapu akoa o lakou. O Etao, oia ke akua nui o Makala hoiookoa, a ua lobe au ma ko iakou inooieio, aiai a lakou mai n«. Ma Mile : ka, kahi i hanauia ai o Etao, a ma ka ! hikina, tua k«hi i kHpaia o Ailioeo. Eia | ka moolelo no Et <o ; he uui ka iaiiā ! uinu keiki me kana waiiine, a O ko lai kou hale, lie kumu laau oui. A na ole- ; loia, i ka \v;t o oU aiia o Etao, aole i ike | ia kekahi kulu pnkaua hook.ihi m« ka mokupuni o ilile, a make hoi o Etao, aknlii uo a loaa ka ua malaila, e ; like me ko EUo akua, a lie nni kaoa . in;tu keiki iloko o ke kai. oia o kohola, : uiano, papai, opae. a peia aku. Ue auo > papaiua ko ka waluiio a KUo, he akua | a iie kanaka. Eina ikio luau keiki ka- : naka, a tia pili paha i.:ua ma ke ano kai n>tka o ko Uua mauta, aole nae i hai la : mai ka inoa o ua wahiiie nei a tne na , keiki. 1 k:i vva nae e noho ana o Et«o ma ma ko 1 «kou honao kumu I lau, * m* i kok.«ln ia, holo oia i ka lawaia, a iaia :ua ka moana, kuko iho la kuna wahine a me na keiki e pepehi iaia. 1 ka wa i lioi uiai ai o Etao, ua pii i»a keiki iluoa . o .ui kumu l&au ik-i, a o kaua wahine, ua pee nku la ma kahi e. O ke kumu ' nne o keia hao i aua a lakon. no ka iua- ; kau o pau lnk«>u i ka ai ia e Kt-to, oi*i . lio mea inao ia iaia. Huli a« la oia mao , a maanei, a ike ao la oia i ua keiki iiuj na o ua hale uei o iakoa, hoomaka ae la oia e pii, rae ka manao, aia a loaa pau | na i ka ai ia. I ua nae o Kt«o « pii «lem ; nei, iiv«ke mai ia ua keiki i ka kailak* ' tue ua |K>haku tk aie oa Uao, aavr*iiwali siio U ua Kt*o, a koopao ae ia o*a ia ' inanao alia p«»ia. Mahop* iho, kelo oia u a» i ti« luoa ai a (.Nta o Mil«s * pela m» hoi im» u« ia oloko o k« kai; a «a oleki ia, pela ka i ««ka ai k« kwlo» «im, ko * iih> na ia »a ka nkwh. Ua oMoaa «a hoi ma kvia «hh»l«Hk o ka kana ««i k« a «a Kuo tu»i ««na keiki, o H« kaiM m«ia, a «a paa pono o Mile i ka «mm ; a i iet« 1« i ai « ua koiki, pa« k« m*i* i k« ai ia ; a ia pa« «m bi o m mmn ka aioa, b«le « «U« «tb »K»ko o l» kai,« ltk» i kkm kokola» ««la a* U ka«a «aaa keiki i 01010 «i«a i« «« , tMN« IWi « »k<» tft «i k« «MM p« ak«a; i ka wa t «i 6 £%•*, «a ««i kia ka «* «mi MiK 4 ba «Ma Mti «ae i aa kaaaka k» «>M« ««*i» «oJ* o p««ia « ka iiM, a «ki |»« i* ka aiaa • i k« kai, a o ka |m« «a» ia i k« «Mtk«K H« «««l ak« «o «a k*ptt I koo» « «a k«iH««« mmu w«« ka|%« a kiki «M«i i m k««ki aka, Maki «<t ««•> Inili k«p« k«« «M O a «m k* ii*«iMi, Im i« kiki«tatta> Im« t*>> koi kakakl M» k«|Mi «k«a ; «t< k«(»« »* il««a kopmpm»» ««k» k « k«U «a k««e. «*ki«« « **» «« Iwikī

,«555«SStfi £;'%££a i iS'gSS:: ke eo t m i fo&*&lgas«saa *i» «u» «*at «a ik» u M*ūbeUoe®a. ! :|aiia ® ««." Hoomaa ■ w*ra.n ikaM» tm<i fwaa,afeeaao U«lw oka pA,aheJe a» afea iaaW be kapapaa o ke ltttki a«« a&i em- ī» kahea k«| Bal alu, | mimaiheleo»oaUīU,o [ hoomaaa* loa aka la aa a kokoke» «U ; kopoookamea asako ( aam» |ha oiaio, e leio mai paha bi« m i o ka hihimaou, a hoo ia*u; oi ka oo inimaUiU.a loihi, a he oie ka o iaai o «a | mea hou nei. Aao kua ike, «a hoka|ia | mea kapu o lakou, hoi aka'la aii i'ko ] maua hnle, m'e ks« p«ka luia ol« aka no hoi mavabo oka pa. īMte aka «o na# an ika oieio aui ««,. u 0 ka make iho koe ooa wahi wahine aei!" MalUIpe ibo, ~SēSaB« «H lakoa i kio r »i k» ! hiki aoa mai i ko maaa bale f ninaa aoLi ia penei, M Ea i oo- paba aa make oe lf n I ako la aa, oke aha boi ko'o mēa e make ai ? Pana mai la kela ino hoi o ko hele ma k«b'i ® ke akna o ojakoe, oia ko«\ mea e make ai ?" 1 aka la hoi au, Aoie nae hoi o'a make. "Oia ka hoi," wahi mai a ia la. " E oa makaoajaka, hoka anei a make ka poe o ke oiaio ? Aole} Aole ioa. I kekahi la ae hoi, hopu aka la as be wahi eke Uunia, a hele aku la an i k'a ohi iiiili, ma kella wahi mua no a'u i heie ai. īke mai !la nuh ka wahine a ke alii ia'u, i ae la "E! ei ae hou no ua walii wahine nei I E hookake akn oe, fke kane) oiai ho | wahi wahine mahaoi." I mai ko kanie, i mai huhn oe, e kahea aka e hele mai." i P«ne hou no aa wahine nei, "He maba-1 oi, hookano, e kii aku aua au e pepehi."! Pane mai ke kane, "Mai haaa oe pela, ka ino a kahea akn e heie mai." Heie akn no nae au a hui pu me Ukoo la, aioIha aku a aloha mai. Ma ia hope iho, i ninaninau mai lakou ia'u no k« Ak«a, kahi i noho ai, ka iho ana mai « «i«k« no kanaka, maaa oke Ak«a. Wehewehe nui akn an ia lakon, aia nae, «a nui ioa ko lakon olioli. Hoopaka aiai la ka wahine (ka wahme bnb«) a ke alii i kn i ana mai, "Ra! he wahi wahioe oluolu ka! Maikai kahi kamallio anai— Jera kwoe ua, "I hoa oe J»*a. w oia ka uuuhi ana ma ka oleio Hawaii. Nui do na kike olelo aoa a makon, a hiki wale . i ko'u noi an* aku ia lakoo « hookuu mai ia'u. la'u nae e makaakaa aoa e hoi, i mai la ua hoa aloha nei o'o, "0 hoi, apopo oe heie mai e ao ia makon." Ao koke akn la a«, no ka mea, o ko*a makemake ia o ko lakoa hnli nui mai. ! Uoi «ku U an. i pmr.