Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 7, 15 February 1877 — Page 3
NA ANOAI.
I ka Poaono nei ka pae ana mai o ke Kiaaina Bush o Kauai mai kona Mokupuni mai, a i keia mau pule aku e huli hoi aku ai me kona ohana.
Ua ikeia aku kekahi mea e hoao ana e umi i kekahi omole ie nui i keia mau la aku nei, a i hoomaopopo ia ana'ku, eia ka ua piha i ka bia. E umi ana paha no ke kiaha umi, a i ole he umi, no ka piha inaina.
Me ka minamina nui makou i lohe mai ai, no ka haalele ana mai o ke kama opio a ka mea hanohano ke Kiaaina J. E. Bush o Kauai, oia hoi o George Lihauanu, i ke Sabati nei la 11 i ka piha ana o ka mahina hookahi me 10 la o kona hanu ana i ka ea o keia noho'na. Ua hiki! Aole no hai ka leo kauoha, aka, no ka manao makahehi o ka Makua Lani.
I keia mau la aku, maluna o ka moku kaua Fantome, e holo aku ai ke Komisina i koho ia malalo o ke Kanawai e pili ana i ka imi ana i na kumu e hooi aku ai i na pomaikai o ka aina, a e kipa aku ana ma na wahi i manao ia.
Ma ke kakahiaka Poalua nei, ma ka home kuaaina o Waikiki-waena, ua lele liilii ae la na mea kakau a ko makou Huaa no kona puiwa i ka ike ana'ku i ka Hae Deragona o ke aupuni Empire o Kina e welo ana, ma o iki aku o kona hale. A hoomanao koke ae la ia, eia ka he hae ai laiki o na hoa'loha ona, Afunataie, a me Asinigo.
Ma ka haalele ino ana a ke kumu kula kane o Kawaiahao i ka oihana kumu no ia kula, ua pani ia kona hakahaka e Mr. J. W. Iona Wahinepee o Waikiki. A ia maluna ona i kau aku ai na maka o ka Papa Hoonaauao a me ka lehulehu, i kona mikiala ma ka panee palamimo ana'ku i kela mokuahi o ka ike mawaena o na kula.
Ua kaulana kekahi wahine e noho ana ma Canada no kona malama akahai ana ma na mea liilii. Ua olelo ia, he hookahi wale no ona pepa pine iloko o na makahiki he kanakolu, a me he la he elua paha mau wahi pine oia pepa i nalowale.
Ma keia pule ae e hoolaha aku ana makou i ka haiolelo a Paleka imua o ke anaina ma Kawaiahao i ka la Sabati iho nei, no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu. A ma ia hope aku, e pai mau ia aku ana ka moolelo o kana huakai, a me na mea i ike ia ma ka aina nui laulaha o Amerika Huipuia.
I ka Poakahi nei, oia ke kolu o ka hoea ana mai o ka la i koho ia ai ke Alii Kalakaua i Moi no Hawaii, i ke au eha o na makahiki. Ua malama ia ka hanohano, he 21 pu aloha, a me na hae o ke kaona nei. Ua puka ae na puali koa, a kipa ma Hale Alii, a ua makana mai la ka Moi he mau medela i kekahi o na hoa o ka puali "Prince's Own," no ka mikiala a me ka makaukau.
I na makamaka e lawe nei i ka pepa ka LAHUI HAWAII a me ke Kuokoa mai a'u aku, ke kau leo aku nei au a ke noi aku nei i ko oukou oluolu, ina e ulohi iki ka loaa ana'ku o ka oukou pepa, mai inaina, no ka mea ua loohia ia wau e ka onawaliwali omaimai, a nolaila ka lohi iki, aka, me ia pilikia no nae e hoomanawanui aku nei. Me ke aloha.
D. RABATI.
Mea lawe nuhou o ke kaona nei.
Ma ka auina la Poakahi nei, ma alanui Moiwahine, oiai kekahi wahi Aili kimana e uilani ana me ka malohi i ka waiona, ua haawiia aku la i ka lima o na makai no ka hoopuka ana i na olelo polopolona. I ka wa a na makai i hopu mai ai, o ka hoomaka nui iho la no ia i ke aumeume, a e ole wale no e nui na makai, paa'i. Ma ka nana'ku, ina e hemo iki kahi lima, ina la ua paina wahi uala tahiti o Irelani i kekahi mau makai, aka, ua kamau iki no nae i na peku o na wawae.
Ma kekahi la o ka pule i hala'e, oiai kekahi pena mauu maloo e weheia ana, mai Kalaponi mai, ua ikeia iho la kekahi nahesa nona na kapuai eha ka loihi e moe lolii ana iloko, me ka weli i lele ino ae ai ka mea nana i wehe, a liki iho la i kona ikaika e paio me ke kino make o ka moo. Me he la ua make no ka moo i ka wa i kaomiia'i ka mauu. Aka, he laki loa nae kakou i ka pae hewa ole ana mai o na mea o ia ano e hoolehulehu mai i ko kakou mau kula manienie nonolu a me na ululaau oiwi.
HE KAHUNA MAKAPO.—Ua hai maopopo loa ia mai makou i ka moolelo a me na hana a kekahi kahuna Hawaii makapo hoopunipuni o Moanalua; a penei kekahi o kana mau hana: I ka wa a ka mai e haawi aku ai i ke dala, e honi mua ana oia a ike i ka maea o ke dala, alaila, hoole aku la aole e hana i ka mai, a ina e aala ana, alaila, o ka hana no ia. Ua hai hou ia mai ka lono, ua hana oia i kekahi mai dala aala, aohe no a ola iki, ke nonoi aku nei makou i ka poe a pau, mai puni wale oukou iaia, no ka mea ua olelo ia penei:—
"He makapo, he kuli mau,
He kauwa ia na Kepalo."
A o ka poe a pau i lilo ko lakou wahi kakai, e pono lakou e noi aku i ka lokomaikai o J. H. Baraunu ka Agena o ka Papa Ola e mohai ae i ke kino o ua makapo la ma Kawa.
E nana ae e na hoa o ka Puali Prince's Own, i ka hoolaha a ko oukou Mekia no ka halawai i keia Poaono iho.
Ua hanau ma Honolulu nei i ke Sabati nei, he kaikamahine na Mr. a me Mrs. Hiram Kaaha, ko makou makamaka o ka hale humu buke.
Ua haalele aku ke kiapa Mary Belle Roberts ia Kapalakiko i ka la 17 o Ianuari, a hiki mai i keia la, aole i ku mai, he 28 la ae nei i hala. Ke makau ia nei ua halawai me kekahi ulia pilikia ma ka moana.
Ua lohe wale mai makou, aia ma Leleo e hoopau manawa nei kekahi poe i ka po a me ke ao ma ka pepa pili waiwai. Ke ninau nei makou, auhea ka hoi o kai ko ma? Ua helu akahi o lo-hai-eiki, elua i koe auka. E na makamaka hoakanaka, e hoopau i kela mea lapuwale.
Ua hoopanee ia mai la ka holo ana'ku a ka mokuahi pili aina, a i ke ahiahi Poalua iho nei, no ke kumu ua kaa i ka Poakahi "Ka la koho Moi," oia hoi ka la 12 o Feb., a ua lilo hoi ia i la hoomanao nui ia ma Honolulu nei.
Ma ka Poakahi nei, ua lawe ia'e imua o ka Aha Hoomalu kekahi mau hihia; he aihue kui kekahi, a he holonui hooponopono ole kekahi. Ma ke kaupaona a ka Aha, ua kapi ia laua i ke kai paakai a ke kanawai no ka papaaina o Kawa.
I ka auina la Poakahi nei, ua hoomaka mai la na mea kani a ka poe keiki o ka aina pua e hana paia kuli, a punohu ae la kau wahi o ka lakou mau mea kani. Ua kono ia mai kekahi o ko makou mau hoa'loha e paina pu me lakou malalo o ka huaolelo "Konahi."
KA MIHI KANAWAI.—O na mihi a pau a kanaka me ka manao weli makau i na hauna a ke kanawai, he mau "Mihi Kanawai" no ia, a no ia mea, ma ka Poaono iho nei, ua mihi ae la kekahi kanaka hana p lapala apuka imua o ke kahu o ka Aha Hoomalu no kona hewa, he apuka me ka manao e hoopau wale i kona hoopii, ae kala ia oia. A ua kala ia mai oia me na olelo ao kiekie. O ka hoao maumaua ana a kekahi poe me keia, he mea ia e kanalua ia'i ka lawelawe hoopono ana a kekahi poe Hawaii e ae, a puka ae la na huaolelo waha a "O ka mau o kanaka Hawaii." No Waikiki keia mihi.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha oe.
Ua ike iho makou ma ke Kuokoa o ka Poaono nei i ka manao walohia o ka makua'lii C. Kanaina e pili ana i kona wehe ana i mau la no na makaainana a pau e hele aku ai e ike i ke kino lepo o ka lakou milimili i make ka Moi Lunalilo, e waiho la ma Kawaiahao. I ka wa e makaukau pono ai ua makua Alii nei no ka hookipa ana 'ku i na makaainana. Ua mahele oia i ka manawa penei: Oahu nei a puni i ka malama o Aperila; o Hawaii iloko o Mei; i ka malama o Iune ko Maui poe; a o Kauai me Molokai, i ka malama o Iulai. A o ka manawa e komo ai i ka pule hookahi he eha la, a he 10 poe e komo iloko o ka Hale Ilina, no 2 minute ka loihi o ka wa e nana ai. He lokomaikai kiekie keia o ka maku'lii i na makaainana o ka Moi e moe pu la me kona mau kini ma Kawaiahao. A i ka manawa e makaukau pono ai e hai hou aku no makou i ko makou poe heluhelu; mai kuhi hewa nae ka poe hoakamai he hele ana ia e hoomana kii, aole pela. Aka, he ike aloha ana ia me ka maluhia. MAKAIKAI.
M R. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
Ke waiho aku nei au i na inoa malalo iho nei, no ke kea hanohano kiekie o ka LAHUI HAWAII A. D. 1877.
A. F. Judd, W. R. Castle, Rev. A. Macintosh, J. Paito, Keena Loio Kuhina, D. W. Kaawa, T. Joel, Kamanu, Haui, J. W. Iosia, J. K. Iosepha, Maeha, Mea Kiekie D. K. Dominis, Mrs. Emma Cluney, Mrs. Hattie Colemana, Mrs. W. Castle, Mrs. W. Cooke, Miss E. Binamu, Mrs. Kalimakuhi, Mrs. Laniwahine, Mrs. Hana Lonoia, Mrs. Kenau, Mrs. Haleola. He 55 ka heluna o ka'u mau pepa i lawe ia.
D. R. ALAPAKI.
Lawe nuhou o ke kaona nei.
Hana Maikai.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E oluolu oe e hoike aku imua o ka maka o na tausani i lawe i kou kino, i keia wahi mea hou, iwaena o na koa Ku-mau, ma ka Halekoa nei. Peneia no ia : Ua kukulu iho nei kekahi mau koa i wahi Ahahui na lakou, a ua kapaia, "Ka Hui Houluulu Dala o na Koa Kumau o ka Moi." Peneia ko lakou manao i hana ai pela, no ka mea, ua hala ae nei na makahiki okoa elua o ka hoomanawanui ana, i ke anu a me ke koekoe, ka wela a ka la, a me ka inea, ua loaa mai kahi uku mailuilu o makou pau iho la no i kela a i keia, nolaila, o ka malama mua keia o keia makahiki, e hoomaka aku ana makou e lulu, mai ka mahina mua, a ka mahina pau o ka makahiki, alaila, helu pono makou i na dala a makou e hoao nei e hoahu, a nolaila, i mea e loaa ai i kela a me keia he puu dala nona iho, i ka wa e hemo ai mai ka Oihana Koa aku, pela iho la makou e manao nei e hoahu, he ma-u wahi mea hou ia. Me ka mahalo.
B. V. HANG.
Honolulu, Jan. 9, 1877.
Ke ano o na hana a ka Haku ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka
MOKUPUNI O MILE.
No na kapu alii.—Ke kapu o na 'lii kane, he kapu ke kua o na lii kane, ua noa ke alo, ina he kane, wahine keiki, aole no e hele ae ma ke kua, he kapu loa, ina e hele ae ma ke kua, make. Eia kahi kapu, aole e nana mai ka maka o na kane a me na wahine i ka wa e noho ana ke alii, ina no e nana aku i na maka o ke alii, make no. Kapu ekolu. Ina e noho ana ke alii kane iloko o ka hale, a ku a hele iwaho, alaila, ku no na kane a pau a hele, ina noho kahi kane, e make no ia. Kapu eha. Ina e moe ana ke alii ma kona nu-a moena, a hele ae kahi mea, ina he kane, wahine, keiki, e make no; a he nui aku na kapu o ke alii kane.
Ke kapu o ke aliiwahine.—He kapu ka lei, ina he lei ilima ka mea e lie ia ana e kakahi mea okoa, a ike ka maka o ke alii wahine, alaila, kapa aku oia ma ka inoa o kana kane, alaila, ua kapu ia lei; a ina e lie kekahi makaainana wahine i na mea i laa no ke aliiwahine, e make ia. O ke kapu elua o ka wahine, ua like no me ke kapu elua o ke kane, a pela no me ke kapu ekolu. Ke kapu eha, ina e noho ana ke aliiwahine, a e moe ana na wahine makaainana iluna ke alo, me ke pelu pu o na wawae a pupuu mai na kuli, aole hoi e moe pololei, e make no ia wahine; a he nui wale aku na kapu.
Na home kahi e noho ai kanaka.—O ko lakou mau hale, aole no e like me ko Hawaii nei, aka, he like no ma ke ku ana, he mau pou, o-a, aho a me ka uhi ana no i ka mea e paa ai. Eia wale no kahi okoa, o na kala a me na paia o ka hale a puni, he hakahaka wale no, a oia waiho puhaha wale iho no. O kahi e moe ai, aole no i like me ko Hawaii nei, he mau nu-a moena, he mau uluna, a he mau aahu e pumehana ai ka moe ana o ka po anu. Aka, o ko lakou mau aahu e moe ai o ka po, he moena. Penei e hana ai, o ka loa o ka moena, mai ka umauma a i na kuli, i ka wa nae e moe ai, he owili no i ke kino a paa moe, i ka wa nae e moe ai, moe okoa no ke kane me kona moena, o ka wahine me kona, a o na keiki me ko lakou pakahi, aole hoi pela o Hawaii nei. O na uluna o lakou, he pauku laau loihi, e moe ana mai kela kala a i keia kala.
Na aahu o na kane a me na wahine. No na kane a me na keikikane. O ka ili o ka ilihau, oia ke kapa o na kane a me na keiki, oia hoi kela io o ka ilihau e hana kaula ia ai e ko Hawaii nei. Ke ano nae e hana ai, penei: e mawehe a kihae i ua io ilihau nei, a e nala i wahi apo moena lauhala he muku ka loa, a ekolu iniha ka laula, alaila, o kela ilihau i mahele ia a i kiahe ia, e hoopaa ma kela poo a me keia poo, a hooluu i i na wai hooluu, ina he eleele a he ulaula, e like me ka makemake. He wahi apo lauhala okoa kahi, a oia ka mea e apo mua ai i ka puhaka a paa, a i ka wa e aahu ai i ua mea nei i hai mua ia ae nei, apo ae 'la mea nei i nala ia, a o kahi pupu, luhe mamua, a o kahi luhe mahope. O keia ka aahu like mai na lii a i na makaainana, o ke ala wale no kahi e okoa ai ko na'lii. Ko na wahine a me na kaikamahine. O ke kapa o na wahine, he moena i ulana ia, a ekolu oia ano, 3 4 5 kapuai ka loa, a ua like no ka laula pela. O ke kolu nae o ka moena, 5 6 7 kapuai ka loa, pela no ka laula. O ka mea e hoopaa ai ma ka puhaka, he kaula loihi 30 kapuai ka loa, a e nala i kela kaula, a kupono i ka puhaka, me ka hoonionio a puni. I ka wa e aahu ai i ua aahu nei e apo mua i kela apo i olelo ia ae nei a paa, alaila, e ho-o ae i kela mau moena i olelo ia mamua, a mahope na mea ano liilii, a o ka mea nui, oia ka mea e apo ae ai mawaho o na moena mua, a koe uuku iki mamua. O ko na kaikamahine nae mamua wale no, a oia neo no o hope. Eia nae, ina he kaikamahine nui, e mau ana no kela kapa o lakou, aia wale no a ike i ke kane, alaila, hana e like me kona makua.
Ke ano o na hana lealea a lakou. O ka houhou ihe laau wale no. He poe akamai keia i ka houhou ihe, e hou aku a hou mai, o na makua a me na keiki, a o ko lakou wahi e hana ai, aia ma ka kekahi. O ka houhou ihe ahi. O keia ano ihe, ua ho-a ia o mua i ke ahi, pela kahi a me kahi, hou aku a hou mai; a wela aku a wela mai. Okioki aku a okioki mai. No na wahine keia lealea. I ka wa e paani ai, hele na kane a pau loa, a koe wale no na wahine, ia wa lakou e hou aku ai a hou mai, ku a eha a make no hoi kahi, a pela no hoi kahi. No ka hula. O ka mea e hula ana, ua nakiikii ia ma na lima mai ka poohiwi a i ka pulima, pela na lima a elua. O kona lauoho, ua puoa ia iluna me na pupu lei e hoonani ana ma ke poo, o ka puka o kona pepeiao i hou mua ia'i, ua hou ia me ka hoonani ia me na pokaa lauhala e like me ka wa i poala ia ai na lauhala palahalaha, a ua hoonaniia me na pua lei a me na hulu manu, me ka hamo pu i ke kino i ka aila, o ka olapa keia a o na paipu, he ano like no me ko ka olapa, eia wale no ke ano e o ka olapa, o kela mau hulu ma ka lima. I ka wa e hula ai, hoa-a aku hoa-a mai na paipu kekahi me kekahi, o na kane me na kane, o na wahine me na wahine. O ka olapa hoi, e naku hele ana me ka hookapalili i na lima, me ka nu ana me he puaa la, me ka hoa-a a hoolelehu ana i kona mau maka, e hoohuli ana ka onohi ike iluna, me ka hoonui i ka hanu me he hanu uwe la. I ka wa hoi e hula nei na paipu a me ka olapa, ka hula like mai la no ia o ke anaina a me ka poe makaikai a pau loa. Kohu ole no hoi ka hula a ko laila poe.
Aole i pau.
NA HOOMAIKAI KIAAINA.
KA MEA HANOHANO J. E. BUSH; Aloha.
Ua makemake au e ukali hele mahope o kau huakai, aka, aole nae e hiki no kuu makemake e hakilo pono i na helehelena o kau mau hana. A ma ko'u ukali pokole ana aku i kau huakai, ua loaa mai ia'u kekahi mau hiohiona o kau kaapuni aina ana. Oia keia: He alii aihue puuwai oe, o ka lehulehu, o na manao o na makaainana, ua pau i ka ili ia ma kau hana maalea, he nui ka piha hauoli o na makaainana no na huaolelo i luai ia mai kou waha mai.
Aole oia wale ka mea nana e huki nei i ka manao o ka lehulehu. Eia kekahi: O kou waiho ana i ke ano hanohano, a me ke ano alii. O ke kino ano elemakule, oia kau e poai hele nei i waena o ka lehulehu, elike me kau i haiolelo ai ma Anahola, aole i hiki mai ka manawa e alii ai ke Kiaaina o oukou. He olelo oiaio kela, pela no hoi o Iesu i hele mai ai i ke ao nei, o ke kino ano kauwa, oia kana i hele mai ai, a no ke kupono ole oia ano kino i ke Keiki a ke Akua, nolaila, ua hoohewahewa ko ke ao nei iaia. Oia ka mea i make ai o Iesu ma ke kea. No ka mea, o kona ano alii a me kona ihiihi, aole he mea e ku imua ona. Nolaila, ua lawe mai oia i ke kino ano kauwa kuapaa i hiki ai iaia ke kipa ma kahi o ka poe ilihune.
Elike me oe i lulu lima ai me ka luahine ma ke alanui, he mau hiohiona ia e uhai ana mahope o ko kakou Haku, ina paha o ke ano alii kau e hele mai nei, ina aole e hiki i kela luahine ke apo mai i ka lima akau a ke aloha o ke Kiaaina keia ola, ka hune ola no hoi na iwi o ka lahui Hawaii.
Ua noi aku au i ke Akua e haawi mai ia oe i keia mau mea: O ka naauao e hiki ai ke hoomalu i kou poe makaainana, Ioba 28:28. Penei hoi o Solomona 21:22, O keia ike kau i manao ai, oia ka ike e hiki ai ke hookele i ke aupuni i ke ola mau loa. Oia ike ka Daniela i hele ai e wehewehe i ka ninau pohihihi. Dan 5:25, Ina loaa mai ia ike ia kaua oia ka ike e hiki ai ke wehewehe i na mea huna a ke Akua.
Oia na ike e hiki ai ke wehe i na lumi liilii o ka naauao. Nolaila, he nui ko'u olioli ina e loaa ia oe. Na ke Akua e malama ia oe, a e kokua mai i kou hooponopono ana. Na kou makaainana haahaa loa. R. PUUKI.
Waioli, Kauai, Feb—1877.
HANALEI, FEB. 5, 1877.
I KA MEA HANOHANO JNO. E. BUSH, KE ALII KIAAINA O KAUAI.
Aloha nui oe e ko makou makua Kiaaina. Ua ulu mai no ko'u wahi manao hauoli piha nou, no ka loaa ana o ko makou makua opiopio, oiai na la o ko'u ola elemakule ana iloko o ke au o Kalakaua ko kakou Moi nona ke au hooulu lahui.
Ke hauoli loa aku nei au ia oe; a maluna ou ka'u pule aku imua o ke Akua mana loa, amene. A nana e hooloihi aku i kou ola a kanikoo a palalauhala, ka ke Akua ola ia.
Ua noho no au me P. Kanoa mamua, ua like a like olua, he hooko no i na hana pono imua, a mahope, lohe au i kau haiolelo piha maloko o ko makou halepule ma Waioli nei. E nana i ke kanaka iki me ke kanaka nui, aole au he kanaka e, owau no o
A. KAHANANUI.
He Rula ko ka Oihana Koa.
M r. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:
Me ka oiaio e pono oe e hoike ae ina opio e hialaai mai ana i keia oihana. "He rula ko ka Oihana Koa." Ua ike maka wau, a ua lohe pono hoi i kekahi kakahiaka la Sabati; a ia'u i hele ai e ike i ko'u pokii, ua hoike ia mai ua mau rula nei imua o ka laina koa, a ma ko'u hoomaopopo ana ua 10 a oi paha na rula, a hookahi nae a'u rula i paanaau iki, oia hoi keia, "o kela a me keia koa i ona oiai oia e noho ana ma ka oihana e hoopai ia oia aole e oi aku i na hora he 24, ma ke kau ia i ka poka a kau ole ia paha, aia i ka manao o ka aha hookolokolo koa," eia nae kahi mea hilu loa, ina o na luna ke ona ana, aole e hoopai iki ia ana e like hoi me ka manao o keia rula; aka, ina e loaa ana he wahi hewa uuku i kekahi koa, alaila, e kapi auanei ua poe luna nei. A i keia mau la koke iho nei, hui hou iho la no au me ua wahi pokii nei o'u, kamailio mai la kela ia'u i ka pepehi ia ana o kekahi koa e kekahi luna, o ke kumu ka o ka pepehi ia ana o ka ona no ke kumu, i hoopii aku ka ka hana o ua wahi koa nei i na'lii o lakou. Aohe maliu ia mai o kou leo hoopii. Nolaila, ina e kaupaona ia keia mau rula mawaena o na luna a me na koa; alaila, e loaa no ka iliwailike, aka hoi, ina no e hoomau ia me keia ano, alaila, e nana pu ae kakou i keia hana. Ua pau wau me kao welina i kou mau hoa paaua; ke hoi nei ke keiki o ka ua tuahine o Manoa. Aloha no me ka mahalo. HINUHINU.
Kekahi mau mahele o ke Akeakamai.
Mahele 4.
Ka haule ana a me ka lele ana o na mea kino.
Kau ka ahui maia a palaku, haule i ka lepo, pela ka alani, ulu niu, &c. Ina e ninau ia ke kanaka Hawaii mua no ke kumu i haule ai ka alani pala i ka lepo, &c.; e pane mai oia, no ka haki ana o ke au. Aka, ma ko ka Akeakamai, na ka ume kaumaha o ka honua i kikowaena. Ua hele na mea kino haule, ma ke ano motio me ha velocite i hoomahuahua like ia, penei: ina e olokaa oe i ka pohaku mailuna aku o ka pali e mahuahua mau ka ikaika o kona motio i kela sekona keia sekona, pela no hoi kona velosite; ina ua ume ka honua 1 sekona; alaila oki, ina ua hoomau ia ka motio o ka mea kino ma kela velosite i loaa iaia i ke sekona; aka, ua ume hou ka honua iaia i ka 2 o sekona, nolaila, ua hoomahuahua kona velosite mua i kela ume 2 ana, pela i ke 3 mahuahua hou aku i ka 4 nui loa ae, &c. Penei, i ke sekona mua 16 1/12 kapuai, ka haule ana o na mea kino, ke alai ole ia e kekahi mea; o kona velosite i loaa ma ka hope o ke sekona mua; he 32 1/6 kapuai; oia ka pa 2 o 16 1/12 kapuai. I ke sekona 2 o ka iho ana ilalo, (descend,) he 48¼ kap., i hala i ka mea kino, o kona velocite, ia wa ua pa 4 ia 16 1/12 = 64 ⅓ ; nolaila, ua like ole, no ka mea, o kahi i hala i ka mea kino 48¼ kap., (16 1/12 x 3 = 48¼); oia hoi ua pa 3 i ka wa mua, aka, o ka velocite; ua pa 4. I ke sekona 3, ua pa 5 ia 16 1/12 kap. oia hoi 80 5/12 kap., a o kona velocite na pa 6 ia 16 1/12 kap., oia hoi 96½ kap., &c.
Ua like ole ka manawa i hele ia e na mea kino haule a pau loa, ina e hookuu like ia ilalo, ka hulu o ka manu a me ke keneta, e hiki e ke keneta i ka lepo mamua o ka hulu; ka velocite o na mea kino haule, ua ratio like me ko lakou kaumaha; ina elua paona o kekahi mea, ua hiki oia ilalo nei i ka ½ o ka manawa a ka mea 1 paona i haule ai. O Galileo ka mea mua nana i hooponopono keia paewa, aneane i ka A. D. 1590, he akeakamai kaulana ma na mea matematita, na mea ao, &c. Ua olela oia, o ka velocite o na mea kino e haule ana, ua kuokoa i ko lakou kaumaha; ina o kekahi ikaika e alai ana i ka mea kino, aole i oi aku i ko ka umekaumaha; alaila, ua pau loa na mea kino a pau e haule ana i ka wa like mai kahi kiekie mai, i ka honua; i ke sekona like (same instant).
O ke alai o ke ea ke kumu i like ole ai ka manawa o na mea kino haule. Eia na loina e pili ana i na wahi i hele ia e na mea kino a me ko lakou velocite. O ka manawa i hala i ka mea kino, eia kona rula paa e pokole ai ka hana ana i na wahi i hele ia e ua mea kino la:
Rula. —O na mea kino a pau e haule ana, ua loaa ka imi pokole ana ma na helu, oi mau elike me 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, &c., hookahi ka like ole mawaena o lakou. He mau helu hiki ole ke puunaue pau pono ia me kahi mau helu e ae.
Penei: Ina 5 sekona i haule ai kekahi mea kino, alaila, e helu aku ma ua mau helu la i hoike ia maluna, a hiki i ka 5; alaila pau. Penei: a 1, 3, 5, 7, 9; o 9 ka 5 ma ka helu ana; nolaila, o 9 ka manawa hoohalike a o 5 ka manawa io 15½ x 9 = 1443 - 4 kapuai.
Loina 1.—E hoonui ia 16 1/12 kap., me ka heluna hope o ka helu hoohalike o ka helu io i hoohalike ia ai.
Niele 1.—Ehia kapuai e hala i ka pohaku i hoohauleia, ma na sekona he 10? Haina—3057—12. Penei, 16½ kap., hoonui me 19 = 3052 7/12; e nana i ka papa kuhikuhi a e helu a hiki i ka 10, pau; penei, 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, o 19 ka helu hope, a oia ka mea hoonui me 16 1/12 kap.
Niele 2.—Ua hoohaule ia ka pohaku i loko o ka lua wai, 4 sekona ka loihi mai ka wa i hoohaule ia ai a hiki i ka wa i paki ai ka wai. Heaha ka hohonu o ka lua wai? Haina, 1127—12 kap. Penei, e nana hou i na helu maluna a e helu aku a hiki i ka 4, pau, 1, 3, 5, 7, o 7 ka helu hope x ia me 16 1/12 = 1127—12.
O ka loina elua, ua pili i ka imi ana i ka velocite o na mea haule; o na helu paa mau i ka velocite elike me maluna, oia na helu like, 0, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, &c.
Loina 2.—E hoonui ia 16 1/12 kap., me ka helu hope o ka helu hoohalike, i hoohalikeia me ko ka helu io.
Niele 1.—Heaha ka velocite o kekahi pohaku i haule ai ma na sekona he 10?
Haina—32 ⅔ kap., i ke sekona. Penei. 16 1/12 x 20 = 321 ⅔ kap., e helu aku a hiki i ka 10 pau; penei, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20; o 20 ka helu hope x ia me 16 1/12 = 321 ⅔ .
Loina 3.—E loaa ai ka wahi okoa i haule ia e ka mea kino, e hoonui ia 16 1/12 kap. me ke kuea o ka manawa i hoikeia.
Niele 1.—Ua haule ke kanaka mai ka baluna a i ka honua, 32 sekona. Heaha ke kiekie o ka baluna mai ka honua ae? Haina—16469 ⅓ kapuai, penei, 16 1/12 = 32² (32² = 1024) = 16496 ⅓ kapuai.
Niele 2.—Ua anapu ka uila, a hala na sekona 7 haule mai ka na; ina ua manao ia ua hoomaka ka ua e haule i ka manawa i anapu mai ai ka uila, alaila, eia ka ninau. Heaha ke kiekie o ke Ao Panopano mai ka honua aku? Haina—788 1/12 kap. penei, 16 1/12 x 7² (7² = 49) = 788 1/12 kapuai.
OLELO HOOLAHA!
KE KAUOHA IA AKU NEI NA HOA A pau o Company A a me Company B o ka Puali Koa Puwalu "Princes Own Corps" ma ke ahiahi o ka Poaono, oia ka la 17 o Feberuari o keia mahina, me ko lakou kahiko keokeo mai luna a lalo, no ka halawai ana a me ka paikau; a o ka poe hiki ole mai me ka noho aku me ke kumu ole, e hookuu ia aku no ia mai ka Puali aku.
KALAKAUA.
Mekia o ka Puali "Princes Own Corps."
Honolulu, Hale Paikau, Feb. 14, 1877. [1t
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. [51]
KAUKA LEKA!
[ DR. LATHROP].
OIAI UA HOI HOU MAI NEI AU I HOnolulu nei e noho ai, ua hapai hou ae nei au i ka'u Oihana. O ka poe e makemake ana e lapaauia e a'u, e loaa no au ma ka Hale noho o Kapena Kano (Sao W), e pili koke ia i ka Hale Hotele Hawaii. (2-tf) 778 2m 789
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O kela a me keia ano, mamuli o ka waiho ana mai o John Pukiki a me Manuela Pukiki ia'u i ka mana piha o na aina o laua, oia hoi o Leaha a me Kaohepili. Nolaila, ke hoomalu a ke hookapu loa'ku nei au i ua mau aina la, aole e kii kekahi kanaka a mau kanaka paha i na waiwai o luna o ua mau aina la. E laa na wahie, la-i, lauhala a me na mea a pau. Aole no hoi e ae ia kekahi kanaka a mau kanaka paha e hele wale maluna o ua mau aina la me ke kuleana ole, ina e loaa ia'u, e hopu no au ma ke ano komohewa a aihue hoi, e hoopii no au e like me ka kakou kumukanawai e pili ana i keia mau mea. Owau no me ka mahalo. P. R. MAHOE. Luna Aina.
Kalihi-uka, Oahu, Ian. 28, 1877. 5 3t.
NO KE KUAI AKU!
O KELA hale noho ma ke kihi a Alanui Beritania a me ke ala Paauhi. E hoonee koke ia mai laila aku ke lilo i ka mea kuai ma kona mau lilo ponoi iho. E haawi wale ia'ku no na kolu hapai hale no ka hoonee ana.
E ninau ia J. G. DICKSON.
(Ma ka Pa Papa o Lui ma.) 5 4t
MAI KELA la a mau loa aku, aole e ae ia kekahi Lio, Bipi, Hoki, Piula a me ka Puaa e hele maluna o ka aina o Kupehau, ma Kalihi-uka, koe wale no ka poe i loaa aku na pila hookuu mai a'u aku no ko lakou mau holoholona ponoi. D. K. KEKINO.
Kalihi-uka, Kona, Oahu, Ian. 29, 1877. 5 3t
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike. [3—1y.]
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Feb 19, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 5, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 12, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 19, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 26, hora 5 pm . . . . . No Kona
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Koaa, e hiki loa ana oia i Honomalino, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 788 3m 799