Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 11, 15 March 1877 — Page 4

Page PDF (1.28 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, MARAKI 15, 1877.

KOMI TE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.

LAIKI MAKUA,  MRS. KELA A. GILIMANA,
M RS. ELENA MAKALE,  MRS. C. C. COLEMANA.

HAINA O NA NINAU NO IUNE.

          1.—Na kanawai he umi. Puk. 19-1.
          2.—Ka hookahuli ana a Asa ke alii. II Oih. 15:10—16.
          3.—O Sivana. Eset. 8:9.

He leadeth me.
(Kuu Alakai.)

He leadeth me! Oh blessed thought.
Oh! words with heav'nly comfort fraught,
Wha t-e'er I do, where-e'er I be.
Still 'tis God's hand that leadeth me.
Refrain.  He leadeth me! He leadeth me!
By His own hand He leadeth me;
Hi s faithful follower I would be,
For by His hand He leadeth me.
Sometimes 'mid scenes of deepest glooom,
Sometimes where Eden's bowers bloom,
By waters still, o'er troubled sea.
Still 'tis His hand that leadeth me.
Ref.  He leadeth me! etc.
Lo rd, I would clasp Thy hand in mine,
No r ever murmur nor repine—
Content, whatever lot I see,
Since 'tis my God that leadeth me.
Ref. He leadeth me! etc.
An d when my task on earth is done,
When by Thy grace the victory's won,
E'en death's cold wave I will not flee,
Since God through Jordan leadeth me.
Ref. He leadeth me! etc.

KA ELA KUMUMANAO
NO KE KAUOHA HOU.
"HE KAUOHA HOU KA'U E HAAWI AKU NEI IA OUKOU, E ALOHA KEKAHI I KEKAHI.—IOANE XIII; XXXIV."
MOKUNA V.

          Ua hoonanea loa ia lakou ma ka nana ana i ke komo i haule iloko o ka punana manu, a aole loa lakou i lohe i ke kapuai o kekahi keonimana i puka mai mailoko o ka halepule a hele mai la i o lakou la. He keonimana loihi a pilalahi keia, ua kahiko nae ke nana aku, aka, he akahai me ke ano kuoo kona helehelena. Ku iho la ia me ka haka pono ana ia lakou no kekahi manawa, a hookokoke aku la ia me ka pane ana'ku ia lakou me ka leo haahaa, Aloha oukou e a'u mau keiki. E Ela, heaha ka mea i loaa ia oe malaila?
          Huli mai la o Ela e kamailio iaia, me ka hoike ana mai i kona mau lima me ke ano aka. E ke Kauka, ua nalowale kekahi mea a makou. Aole anei oe i lohe i ka moolelo o ke apo-ai iloko o ka punana o ka manu Iiwi ? Hele mai oe i ike i kuu hana ana aku i ka moolelo o ka nanana Robert Bruce.
          Heaha hoi ia moolelo e Ela ? wahi a Helena.
          O ka mea hea la, o ka moolelo anei o ka manu Iiwi a o ka nanana paha ?
          O laua no a elua! E oluolu e hoike mai ia makou ia laua no a elua, wahi a ke noi a Helena.
          E hoomaopopo hou mai oukou ia'u i ka la apopo no keia mau mea, a na'u ia e hai aku, wahi a Ela.
          He hahai anei o Ela ia oukou i na moolelo maikai? Heaha kana mea e hai ana ia oukou no ka lilo ana i wahi kaikamahine maikai ? wahi a ka ninau a ke kauka.
          Kulou iho la ko Lile poo ilalo, a pane aku la me ke kikoola, E olelo mai ana ia, aole he pono ia'u ka hoopapa ana i ko hai waiwai, no ka mea, aole ia he mea maikai, a he uhaki ana ia i ka Kristo kauoha.
          Ano powehiwehi ae la ko ka kauka mau maka, iaia i kau iho ai i kona lima me ka malie maluna o ko Lile poo. Aia wale no a lilo oe e like me kekahi  o na kamalii liilii, alaila, e komo aku no oe iloko o ke aupuni o ka lani, wahi ana me ke kamailio malie loa ana iaia iho.
          Aia, e Lile, eia ke komo-lima ! wahi a Ela me ka paa ana ae iluna me ka hoihoi, a ua hoohauoli loa ia mai au, no ka mea, ke hoomaka mai nei kanaka e hele mai i ka pule.
          Elua mau keonimana e komo mai ana iloko o ka pa o ka luakini ; he keonimana me kana keiki nona na makahiki he 17. O ka mua o laua, o Mr. Morton no ia, a o kekahi, he helehelena mohaha maikai, eleu, he hoa'loha no Bland, oia o Frank Edmund, ka mea hoi i punahele loa ia Ela. Haka pono aku la o Bland laua o Wili no ko laua hoa'loha, i ke komo ana mai.
          E hele mai oukou e ka'u mau keiki i o'u nei, i ike aku au ina ua paa ka haawina a'u i haawi aku ai ia oukou no keia la. Ua hiki ia kakou ke hoomaamaa iki mamua o ka hiki ana mai o ka nui o na kamalii, wahi a ke kanaka; me ka hoakoakoa ana mai i na keiki a eha a puni ia; noho iho la ia iluna o kekahi pohaku nui, a hoomaka aku la e kamailio ia lakou me ka oluolu, e like me kona ano mau.
          O kekahi mau hoa hoi, niau loa aku la i ka ipuka o ka luakini, a kali iho la malaila, e kamakamailio ana me na puana leo haahaa. Aia hoi, kololio mai la ka leo honehone o ke mele a kokolo nihi ae la ma na paia paa o ka lewa.
          Hohola mai la ka leo anoano eehia o ka ogana, a oili mai la iwaho o na ipuka komo, a huikau pu aku la me ka leo hawanawana o na laau paina e unahe ana i ka welau makani maluna ae o na poo o Kamahele.—A hui pu ae la kekahi leo eehia me keia mau mea, a poha mai la me ka moakaka iloko o ka nani uluwehiwehi, na mapuna leo o ka lanakila.
          Ua ike au e ola ana kuu Mea hoola, a i ka wa mahope, e ku no ia maluna o ka honua ; a mahope o kuu ili, e hoopau na ilo i keia kino, aka, ma kuu io e ike aku au i ke Akua. Aka, ua ala io no o Kristo, mai ka make mai, a ua lilo oia i hua haawi mua ia o ka poe i moe.  (Aole i pau.)

Ka Lio i hoomaopopo he Sabati.
He wahi Moolelo oiaio.

          Ua makemake au e hai aku ia oukou i kekahi moolelo oiaio no kekahi lio. O keia lio, ua loaa no ia ma Long Island i kuu makuakane, ka mea nana i hoohana iaia no kekahi mau makahiki,—ma na la noa, ua hoohanaia keia lio ma ka hana mahiai, a ma na la Sabati, ua lawe oia ia makou ka ohana i ka pule. Aole oia i nani loa ka nanaina, aka, he lio ikaika ia me ka hoolohe. Ua hele ia malalo o ka inoa i kapa mau ia o "Miss Fanny." I ke kahiko a elemakule loa ana o ua lio hoolohe nei ma kana hana i hoomanawanui ai no ka wa loihi, lawe aku la ko'u makuakane iaia, i kekahi kakahiaka o ka haule lau, ma kela kapa o ke kaikuono i kahi mokupuni o Robin's Island, e waiho mai ana he hapalua mile ka mamao aku ; a haalele aku la iaia malaila e hoomaha, me ka hoiliili i ke kau mauu, uliuli maikai e like me kona makemake. A ma kekahi olelo ana, ua hookomo ia'ku oia ma ka "papa inoa hoomaha" me na hoomaikai ana a pau he nui loa. O ka Poakahi keia. Nolaila, ia pule holookoa a pau, ua noho ua lio nei ilaila e hauoli piha ana nona iho i na mea i loaa iaia ; aka, i ka hiki ana aku i ke Sabati, a i ka hoomaka ana o ka bele mua e kani, hoomaopopo iho la ua lio nei, a li-o koke ae la kona mau pepeiao me ka hoolono ana. Alaila holo kiau aku la ia ma kahaone, e like me ka loa o ka waiho ana o ke one, a me ke kali ole iho, lele aku la ia iloko o ka wai a au aku la a pae i ka aina maloo, kahi ana i noho mua ai, a holo pololei aku la a komo iloko o ka halelio. Ua maopopo iaia o ka la Sabati ia, a ua makemakeia paha oia e lawe i ka ohana i ka pule! Aloha wale o Miss Fanny kahiko! Aka, o ka mea kupanaha nae, aole i manao kuu makuakane e hoohana hou iaia, nolaila ua hoolako hou mai la ia i lio hou. Loaa aku la no ia Fanny kona keena e waiho wale ana aohe mea o loko. Aka, he mea kupanaha nae. Ua meha na mea a pau. Aole he leo i kamaaina mau iaia, aole hoi he mea i maa mau i ka hoopa ana iaia, aole hoi he nakeke mai o ka ili a kau maluna ona, e like me ka maa mau. Pela anei, aole e hele ana ka ohana i ka pule? Aole he mea i ike i ko Fanny manao a me kona kahaha, aka, he manawa mahope iho, hoi mai la ka lio hou me ka ohana i kauhale, me ka holo kiau mama ana. Aka, e manaoio oe, ua hamohamo makou me ka mahalo i kona loaa ana ia makou. Ua haawi makou i wai nona; kapa aku hoi iaia he kaikamahine maikai; puili i kona a-i, uhuki makou a piha ka lima i ka mauu nana, haawi aku iaia i na puupuu ko a me na mea a pau e hiki ai ia makou ke haawi i ka hoomaikai ana iaia. Ua lokahi  like na mea a pau, aole he mea i oi aku ka maikai mamua o ka lio elemakule i hoomaopopo he la Sabati ia.—St. Nicholas.

NA MOKUPUNI PELE.

          Ma ka la 28 paha o Iune 1831, ua ike ia kekahi mokupuni ma na inoa Fadinana, Garahama, Hotama, Nerita, a me Iulia, he pinepine wale ko lakou ikeia a me ko lakou nalowale ana mawaho aku o Palemo Italia. Aohe kumu e kanalua ai i ke ano e o keia mau mokupuni Pele, a aole oia wale no ka mea i paa ma ka moolelo. O na kamaaina ma na mokupuni o Pilipine, a me na kapa kahakai o Kina, ua ike mau lakou i na mokupuni liilii he nui wale, aole nae i manao nui ia. O keia mea ka ka nupepa Patrie i hoakaka ai.
          O kekahi kapena Geremania o Hilamecera kona nemo, ua holo mau oia ma ia wahi iloko o na makahiki he nui wale. Ua lehia oia i na pukoa a me na kakai one iloko o na mile he haneri mai na kapakai mai o Kina. Iloko o kekahi mau makahiki mahope mai, ua loaa iaia kekahi wahi mokupuni uuku ana i ike ole ai mamua ma ia wahi, ua ana oia a loaa ka latitu a me ka lonitu, a ua holo kaapuni oia a puni ua wahi ailana nei, a ua loaa iaia he 13 mile ka loa, a he 12 mile ka laula; he nui loa na wahi e huahuai mai ana o na wai ono, a he aina momona no hoi, kupono no ka mahiai a me ka hanai holoholona ana. Ia wa hoi hou o kapena Hilamecera i Europa a lawe mai la i na mea hoolaha, oia hoi ka pipi, lio, hoki, kao, hipa, na manu o na ano a pau kupono ke hanai ia, a me na anoano kanu no ua aina hou nei ona. A i na makahiki he nui wale mahope mai, ua ike ia ua aina ano waoakua nei, he mau kauhale oluolu no ka noho ana, a he mau kula uliuli i na kulina, he mau kanaka, na pipi kauo, na hipa, a me na mea e ae e hanohano ai ua mokupuni la.
          Ua mau ka noho oluolu ana o na kanaka o ua moku la i kekahi mau makahiki. A i ka wa i ku aku ai kekahi kalepa Pelekane, manao ae la ke kapena a me na luina o ua moku nei, ua loaa ia lakou he wa hooluolu kupono no lakou e hoohala ai. Ua noho lakou maluna o ua wahi mokupuni nei no kekahi wa, a haawi aku la i barani, a me kela ano keia ano o na waiona, a huliamahi nui mai la na kamaaina i ka ona, a lilo iho la ka mokupuni i mea ino loa. A i kekahi la, manao iho la o Kapena Hilamecera e kau i rula no kona mokupuni, ee iho la oia iluna o kekahi waapa, a holo aku la iluna o ka moku ; no ka huli hoi aku i kona one hanau. O ke kumu o ka hoi ana, e kii ana i na mea kaua, i hiki ai iaia ke hoopai aku i na kanaka o kona Aupuni no ka hana i ka mea ku ole i ka maluhia a me ka naauao. I kona wa i lako ai ia mau mea, o ka huli hoi mai la no ia i ua mokupuni nei. I ka hiki ana i ka latitu a me ka lonitu kahi i moe ai ua aina nei, aohe ua aina nei, aole no hoi wahi lihi iki i ike ia, o ka ili palahalaha wale no o ke kai ke waiho ana me kona mau ale kupinai ; oi noke wale oia i ka imi, a aohe wahi mea a loaa, a no keia mea, ua hoi luuluu aku la ke kapena olelo e i ke one o Hanakahi. Malia paha pela iho la ke ano i nalowale honua ai ka mokupuni lepo manu, ma ka inoa o PhÅ“pes.

No ka Tiga.

          He holoholona maikai ke tiga, ua nui ae ia mamua o ka ilio, a ua like kona ano me ko ka popoki. O kona ili he melemele, i kahakaha ia me na kaha loloa eleele. He oi loa kona mau maiuu, a he ikaika loa kona mau niho. He ai oia i na holoholona, me ka luku ana i ke kao, dia, a me ke kanaka. Ua loaa nui keia ano holoholona ma Asia. Hele na kanaka e uhai i keia holoholona ma ke kua o na elepani.
          Pepehi aku lakou me na pu i hoopiha ia i ka poka. Pee ke tiga ma na nahelehele me ka hoohalua ana e popoi aku i kona enemi, e like me ka hana a ka popoki ma ke poi ana i ka iole.
          Aia kekahi kanaka Beritania e noho ana ma Inia, ma kahi kokoke i kekahi muliwai nui akea. Ma kapa o keia muliwai, he nani ka nanaina i ka uluwehi i na laau, a ua maa mau na kanaka i ka holoholo ana malaila no ka hoohala ana i kahi manawa. He wahi kaikamahine ka keia kanaka Beritania, he ewalu ona mau makahiki. I kekahi la, hele mai la kekahi makamaka ona e noho ana ma kekahi wahi mamao loa, e ike iaia.
          Ua ane like pu keia mau kaikamahine elua ma na makahiki, a ua olioli loa ia laua ma ka hui pu ana. Nanea iho la laua me ka olioli ana iloko o ka hale no kekahi manawa; a haele aku la laua iloko o ke kihapai pua, malaila laua i ohi ai na hua alani me na hua fiku, a noho iho la e ai. Liuliu iki, hooholo like iho la laua e hele i ka holoholo ma kapa o keia muliwai. A no ka wela loa o ka la lawe ae la laua i mamalu i mea malumalu no laua; he mea hoi i kamaaina i na kanaka o Inia.
          Ia laua e hele like ana, hiki aku la laua ma kapa o ka muliwai; a no kekah manawa, ia laua e hele ana imua a ihope, e hauoli piha ana i ka waiho lai a ka wai, a me ka wehiwehi olu o na laau nani ma kona mau kapa. Mahope iho, ua luhi ia laua, a noho iho la laua e hooluolu ia laua iho. Noho iho la laua iluna o ka mauu no kekahi manawa loihi loa; a liuliu iki, hoomaka aku la laua e ako i na pua a puni laua, pela i hoonanea ia ai laua no ka hora hookahi a keu.
          Mahope iki iho, lohe aku la kekahi o laua i kekahi nakeke mailoko mai o ka nahelehele, ma kekahi wahi kaawale iki aku. Alawa ae la kahi o laua a puni, aka, aole ana mea i ike. Ia wa koke no, ike aku la ia i ka mahae ana ae o ka nahelehele; a ma kahi i mahae ae ai, halawai koke aku la kona ike me na maka nunui hulili o ke tiga. E kokolo malia mai ana me ka maalea imua i ona la a me kona kokoolua.
          Hoomaopopo koke iho la kahi kaikamahine, ua kokoke ke tiga e lele mai, a o ka mea pono wale no e hana koke ia ai, oia ka imi ana i mea e pakele ai. E waiho koke ana ka mamalu ma kona aoao iluan o ka lepo. Lalau iho la ia, a hoohaliu aku la i ka tiga. Ke kokoke loa mai la nae ke tiga, a wehe koke ae la ia me ka hikiwawe loa imua o kona mau maka.
          Ia wa, ua hoohikilele loa ia ke tiga. Holo aoao ae la ia, a lele mai la me ka ikaika nui, a haule hou aku la iloko o ka nahelehele loloa, a nalowale aku la mai kahi mua aku. Holo aku la na kaikamahine i ka hale, me ka mama i loaa ia laua, a hoike aku la i ka moolelo o ko laua pakele ana mai ka popilikia mai.

No Christophur Columbus.
MAHELE III.

          O ke awa o Palo s kai koho ia oia kahi e hoomakaukau ia ai na moku no Columbus, a mailaila aku oia e holo ai.
          Ekolua mau moku i kaana okoa ia, a haawi ia aku la ke kauoha, e hoopiha ia lakou a e hoolako ia me na mea a pau no ka huakai aukai.
          Kakau iho la ka Moikane a me ka Moiwahine i na palapala i na alii o na aina mamao aku, e noi aku ana ia lakou e lawe aku ia Columbus i Amebasedoa no lakou, a e hookipa hoi iaia me ka oluolu.
          Aia nae ua loohia ia iho la me kekahi keakea. O na luina aukai aole e hele. O na luina kahiko i maa i ka hele ana o ke kai, ua makau loa iho la. Aole lakou i hilinai no keia manao ano hou, ua manao lakou, e make ulia wale ana ka poe e hele ana a mamao mai ka aina 'ku.
          Mahope iho, hele mai la kekahi kanaka waiwai a mana nui hoi, nona ka inoa o Alonzo Pinzon, e kokua ia Columbus. He ana moana kana hana. He nui wale na moku malalo ona a me na luina he nui loa. Oia a me kona kaikaina, o Vincent Pinzon, olelo iho la laua e hele pu me Columbus. Kono aku la laua i ka nui o ko laua mau hoa'loha e hele pu, a me ko laua kokua ana, ua hoomakaukau koke ia ua mau moku nei ekolu iloko o ka manawa pokole loa. He mau moku liilii keia. Elua o keia poe moku, aole he papahele o waena, aka, ua kapili ia a kiekie ka palekai o hope, me na wahi e moe ai na luina. O ka inoa o keia mau wahi moku, o Pinta a me Nina. Ua hookele ia laua malalo o ka hoomalu ana a na Pinzons.
          He moku nui ae ko Columbus, a ua uhi ia i ka papahele mai mua a hope. O kona ino o Santa Maria. Maluna o keia mau moku a ekolu, he kanawai wale no kanaka me kekahi poe kakaikahi e hele ana i ka makaikai.
          Holo aku la keia mau moku mai Palos aku, a holo aku la ma ke komohana hema o ka pae aina o Kenere, (Canary Is.) Ina oe e nana ma ka poepoe honua e ike no oe i keia mau pae moku ma ke komohana o Aferika a me ke ala o ko lakou holo ana. Mai ka pae aina mai o Kenere, (Canary Is.) e holo ana lakou ma ke komohana.
          Mai hoopoina nae oe, ua manao mau o Columbus e loaa ana iaia he aina e kokoke ana i Asia. Ua lohe wale nae ia ia Cipanque, i kapa ia i keia wa o Iapana, a ua manao oia e loaa ana iaia ia mau pae moku.
          Mahope iho o ko Columbus haalele ana i ka aina, hoomaka iho la ia e kakau i kana huakai hele, me ka manao e kakau i na la a pau loa no kana huakai aukai.
          Hana no hoi oia i na kii a me na palapala aina. O keia mau kakau ana a me na kaha ana i na kii, he mea hoouna i ka Moikane a me ka Moiwahine o Sepania. Ua hiki ola aku keia poe moku ma na pae moku o Kenere. E haalele kakou ia lakou ilaila a hiki i keia pule ae.
(Aole i pau.)

KA HAKAKA ANA O KEKAHi haole Amerika me na Powa o Italia.

          E hahai ana kekahi nupepa o Felorene i Italia no ka hakaka ana o kekahi haole koahele Amerika wiwo ole me kekahi mau powa elua maloko o kekahi Hotele ino, nona ka inoa, Leons d'Oro, a ma keia hale i noi ia mai ai ke kanaka Amerika e noho e kekahi hoalauna ulia, oiai oia e holo ana ma ke kaa ahi, mai Anconia ae a i Foggia.
          O Stuyvestant ka inoa o ua malihini Amerika nei, a i kona hiki ana i ua hotele nei, ike iho la ia he poe kanaka ino kolohe ko ua hotele nei, e nana hakilo malae mai ana iaia nei. Mahope koke iho no o kona hoi ana 'ku e moe, ua hoohikilele ia oa e kekahi leo ahiu i wawa ae mawaena o ka puka uwai o kona rumi e moe nei, a me kona keena noho. Ala ino ae la o Stuyvestant, a komo koke iho la i kona lole wawae, me ka hoomakaukau mua ana i kana pu panapana, a me na poka keleawe (kui puupuu) elua. Me he la he aoa paha i hala mahope iho, aohe wahi mea a lono hou ia he leo; aka, ua makaalahia loa oia mai ia wa mai.
          Aohe i upu iho ia hiaa ana, ua hoalahia mai la kona mau noonoo ana e ka nehe o na kapuai wawae ma ke keena e pili mai ana me kona. Ia wa hoomoemoe iho la ia, me he la ua pauhia e ka hiamoe kupouli. Lohe aku la o Stuyvestant i ka hukina ia ana'e o ka puka uwai a kaawale, a lohe aku la i ka hawanawana a na kanaka ma ka aoao o ka moe, e i ana kekahi i kekahi: "Mai makau oe, ua hiamoe oia," no ia mea ua ho-a ia ae la ke kukui makani (kukui gasa.) Ike pono aku la o Stuyvestant he mau kanaka powa nunui elua me na helehelena ahiu. Nana iho la i ko ia nei eke, a haha iho la ma na pakeke o kona kuka, a lawe ae la i ka pu-a pepa. A ia wa no i ala ino mai ai ka malihini mai kahi moe mai, a kauoha mai la i na powa e waiho i na pepa. Ia wa koke no i haalele naaupo mai ai kekahi o na powa i ka pahu iaia nei me kana pahi pokole. Me ka imo ana o ka maka, ua ku aku la ka poka ma ka poohiwi o ke kanaka powa, a huli 'ku la ka waha ai ai i ka honua.
          O ka lua hoi o na powa, wili ino ae la ia i kana pahi me ka hou ikaika mai i ka puuwai o ke kanaka malihini. Me ka eleu nui i pale ae ai ke kanaka Amerika, a me na puupuu elua o na poka keleawe i kamau aku ai oia i ka powa, kolili ana na wawae i ka papahele. Ua loaa no nae i ka malihini ma ia paio ana, he wahi moku lihi ma kona lima akau.
          Mahope o keia paio ana, he nui wale na kanaka ino ana i ike aku ai e mumulu mai ana ma ka puka o kona keena ; aka, ua haawi ae la oia i ke kauoha, aole mea hookahi e komo mai, o ka mea wale no nona ka Hotele. Laka ae la ka Amerika i kona puka, haawi aku la i kana pu panapana i ka haku hale, me ke kauoha aku iaia e noho malie, oiai oia e wehe ana i ka puka aniani. Mai ka puka aniani aku kona lele ana a kau iluna o kekahi wahi hale, a mailaila 'ku a hiki i ke alanui—a holo awiwi aku la e hoike i na poo makai. Ua hoopaa ia iho la ua Hotele Leone d'Oro nei, a ua hopu pu ia kekahi poe e ae. O kekahi o na powa i eha, o Erebereto Bonacio, kekahi o na paahao karaima kaulana, a he kanaka powa mau; ua komo pu oia me kekahi Luna Powa kaulana o Fillippo Casabianaco a me kona Hui. Pela iho la kahi moolelo i loaa ia makou mai kekahi kope kahiko o ka nupepa Makai o Kapalakiko.

HAAWINA KULA SABATI
HELU 12.—SABATI, MAR. 25.
KUMU HANA. Hoi hope.
PAUKU BAIBALA, I Na Lii 12:12—20. a II Na Lii 2:13—25.

Pauku gula, "o ke Akua ka Lunakanawai, ua hoohaahaa oia i kekahi; a ua hookiekie hoi i kekahi." Halelu 75:7.
Mele.—Him. 59, 6—8 ano e Leo. Maui.
E mele i ke Lii
Na leo, na naau,
I kona aloha e,
Me kona mana pu;
Hoolaha nui oli ae
I kona lokomaikai mai.
Pule hoomaikai no na pono &c o ka hapaha i hala, &c.
(I ke kahu ka ninau ana.)
Na makua. Hai mai i ke kumu hana o ka Haawina I. Ke aupuni aha ka i mokua hana? Heaha ke kumu o keia mokuahana ana? Owai ke lii o ke aupuni okoa o ka Ieseraela? A maheleia i elua aupuni, ehia ohana i pili ia Rehoboama? Ehia ohana kipi, a koho lakou ia wai i alii no lakou? Ua lohe e anei Iereboama e lilo ana oia i alii no na ohana he 10? Lohe ia wai?
Na keiki. Owai ke lii o ka Iseraela okoa? o Rehoboama, ke keiki ia awai ? a Solomona. Ua ao nui ia anei oia e kona makuakane? Ae. Aia no na olelo ao he nui wale ma ka Buke o Solomona Mok. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. Ka pauku gula, hai mai. Haalele ae la oia i ka olelo a na kanaka kahiko, a lakou i haaw ai ia ia. A hele oia mamuli o ka olelo awai? a ka poe ui. Pela anei oukou, haalele i ke ao ia e ka poe kumu e na kahu maikai, a hele mamuli o ke ao lalau ana a ka poe ui? Heaha ka hope o Rehoboama no kona hookuli i ka ka poe kahiko, a hoolohe i ka ka poe ui? Kipi a haalele ka nui o kanaka ia ia, a koho i alii hou. Heaha ko oukou hope ke hookuli a haalele i ke ao maikai ia, a hele mamuli o ke ao pono ole ia?
Na pokii. (He mau ninau kupono, na ke kahu e haawi ia lakou.)
Na makua. Ke kumu hana a ka Haawina II heaha? Heaha ka hewa mua o Iereboama? Heaha na akua hoomana? Ehia? mahea? no keaha? Owai na kahuna ona? Ka manawa aha ka i hoololiia? Heaha na hana, na olelo hooweliweli a kekahi kaula ia Ieroboama? Ua hookoia anei mahope? e wai? No keaha ko ke Akua koho ana i keia kanaka hewa loa i alii no ka poe kipi? No keaha hoi kona koho ana ia Saula i alii no ka poe Iseraela? A no keaha Iesu i koho ai ia Iuda Isekariota i haumana nana? Wehewehe mai.
Na ke ki. Ehia Akua oiaio? Ia Mose ma ka mauna o Sinai, heaha ke noi o ka poe Iseraela ia Aarona? Heaha ka Aarona i hana'i i akua no lakou? A kapa lakou i keia keiki pipi gula i ke Akua nana lakou i alakai mai hea mai? Lalau loa ea—Ehia keiki pipi gula a Ieroboama i hana'i a kapa ia laua i aha? He mana anei ko laua? Hoolohe anei ke pule ia laua? Hewa loa ea ke lii me na kanaka i ka hele ana mamuli o na akua lapuwale. Hai mai i ka pauku gula. "A e hookuu wale ae oia i ka poe Iseraela no na hewa o Ieroboama, ka mea i lawehala, a i hoolilo i ka Iseraela e lawehala. Ina hele oukou mamuli o na
kii, na lealea, na hewa o keia ao, pehea ke Akua ia oukou?
Na pokii. E ninau ia lakou no kekahi mau mea ?
1
Mele.   Na pokii, e ala mai,
Hulil, mihi, pule ae,
E hoomana ia Iesu,
Mele a hoomaikai pu.
2
Hele mai a mau a mau,
Imi i ka naauao,
Huli, huli i loaa,
Huli a hoopaa i paa.
Na makua. Haawina III. ke ano o Omeri ma Ahaba, hai mai. Ma keaha i lilo ai Omeri i alii? Hele Omeri mamuli o ka hewa owai? A make oia owai kona pani? A lilo Ahaba i alii heaha kona hewa nui? Ka hoomana ia wai kana i kukulu ai ma Samaria? Owai kana wahine? Heaha hoi kona ano? Pehea Hoikeana 2:20? Owai na Iezebela maanei?
Na keiki. Ka pauku gula, heaha? "Aka o kanaka hewa, a me ka poe hoopunipuni, e mahuahua ana ko lakou hewa, e hoopunipuni aku ana, me ka hoopunipuniia mai." Pela anei na lii me ka poe Iseraela mai ia Ieroboama mai? Ae, pela a hiki ia Ahaba ke lii pakela ma ka hewa. Pela anei na keiki hewa? Ae, hele lakou mai kekahi hewa a i kekahi hewa, mai ka aihue uuku, a i ka aihue nui, a i ka powa, a pepehi kanaka, a hoopaa ia iloko o ka hale paahao, a mailaila aku paha a i ka amana kahi e liia'i. E makau, ea, i ka hoomaka e hana hewa, e aihue, e wahahee, e inu rama.
Na pokii. Elua keiki i make, ka hanau mua, ka hanau hope, no ka hookuli o ka makuakane, owai ia makua? Heaha hoi ia hookuli? (Na ke Kahu e wehewehe no na pokii.) He hewa nui ka hookuli; mai hookuli oukou.
Na makua. Na Haawina 4, 5, 6, 7, 8. Heaha na kumu hana? 1 Elia ka Tirebite. 2 Elia me Ahaba. 3 Elia me na Kaula o Baala. 4 Elia me kana mohai. 5 Elia ma Horeba. Heaha ka olelo hooweliweli mua a Elia ia Ahaba? "Ma ke ola ana o Iehova ke Akua, o ka Iseraela, aole he ua, aole hoi he hau i keia mau makahiki." Ehia makahiki a ua ole? No keaha ka ua ole? Mahea Elia i malamaia'i iloko oia mau makahiki? Ma kekahi hana mana'ha? Ma owai la i kauohaia'i Ahaba e halawai pu me Elia? I ka halawai pu o laua, heaha ke kauoha a Elia ia Ahaba? E hoakoakoa i na kanaka me na kaula aha mahea? Heaha na hana ma ka mauna Karemela i mea e loaa'i ka ua? Pehea ka ninau ana a Elia, ina kanaka no ko lakou manao kapekepeke mawaena o ke aha? Ma ke aha e hoomaopopoia'i ke Akua oiaio? Owai ka i pane mai ma ke ahi? Heaha ka ke ahi i hana'i, a hooho like kanaka, owai ke Akua? Heaha ka hana a na kaula wahahee i hana'i i hoolohe Baala ia lakou? Ua pane mai anei? Heaha ka hope poino o na kaula o Baala? Heaha ka hana i koe a Elia i loaa ka ua. Ua haule mai anei ka ua? Mana ka pule, ea. Nana Iakobo 5:17, 18. Heaha ka kakou e hana'i i loaa ka ua no ka honua, a i loaa hoi ka ua o ka Uhane Hemolele i huli kanaka me kamalii ma ka pono.
Na keiki. Ma ka Haawina 8, ua mahuka Elia, no keaha kona mahuka ana? A holo oia a hiki i ka mauna hea? Ka mauna o Horeba, oia hoi kekahi hapa o Sinai. Nohea ka ai ana i ai ai a hele a hala na la 40 me ka ai hou ole? Nawai e pane mai? Hai mai i na mea i loaa ia Elia iloko o ke ana, a me ke kauoha a ke Akua ia ia, malaila? E ku a hoi i kana hana. Heaha ka ke Akua kauoha ia oukou? ke Kahuna 9:10.
Na pokii. Nohea ka ua? nohea ka maloo a me ka wi? Nohea ka ai? Heaha ka pule no ka ai? "E haawi mai oe ia makou i keia la i ai na makou no keia la. Ae, he pule mau ia.
Mele. Pau na kaula o Baala,
Pau na kaula wahahee.
O Iehova ke Akua,
Aole he Akua e.
Pau, e pau ke kanalua,
Pau na hewa hoi a pau,
E hoomana ia Iehova,
Ke Lii mana o ke ao.
Na makua. Na Haawina 9, 10, 11, na kumu hana, hai mai. 1 Nabota, 2 Elia, 3 Elisai. 1 Ahaba me Nabota. Heaha ka Ahaba noi ia Nabota? Pehea hoi ko Nabota hoole ana? Heaha ka hana ino loa a Iezebela ia Nabota i lilo kona malawaina ia Ahaba? Heaha ka olelo hooweliweli a Elia ia Ahaba no keia hana mainoino? Ua hookoia anei? Ua loaa anei kahi mihi ia Ahaba? Heaha na hana hope a Elia, a laweia'ku oia i ka lani, mahea? ma keaha? Owai ka i ike? A ike Elisai, pehea kona hooho ana? Owai ka i hele e huli i ke kino o Elia? Loaa anei?
Na keiki. No keaha ka loaa ole? Owai ka mea mua i lawe ola ia'ku i ka lani? Ka mana owai ka i haule maluna o Elisai? Heaha kana hana mana mua me ka aahu o Elia? Heaha kana hana mana elua no ka wai ino, &c? Heaha kana hoopai i na keiki hoomaewaewa ia ia? He hewa nui anei ka hoomaewaewa?
Na manao pili. 1 E makau i ke AKua, e malama pono ia ia. Mai haalele—mai hele mamuli o na akua e, na mea o keia ao. 2 Huhu ke Akua ke haalele kakou ia ia' a hana hewa—a hoopai mai i ka wi, i ka pilikia o ke kino o ka uhane. 3 Ma ka mihi a me ka pule e loaa'i na pono o ke kino, o ka aina, o ka uhane. &c. 4 E noho oluolu, aloha, na keiki, olelo maikai?
Mele.— Robina Gula, Mele 1.
Pule no ka hapalua e hiki mai ana.
Haawina no Aperila 1.  2 Na Lii 4:1—7.