Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 13, 29 March 1877 — "KA LUA GULA, A LUA DALA O HAWAII NEI." [ARTICLE]

"KA LUA GULA, A LUA DALA O HAWAII NEI."

Koena mai kela pule mai. Kc nana ilio kakou i ka nui o na aina knpono i ke kanu ko, aole o kana mai ko uana ae 'eakou i ka mokuaina o Kau holookoa. Oke kula o Kamaoa i na la mamua o ka hiki ana mai ona lioloholona, he ko ulu wale no ia mau kula panoa me ka wai ole, a puni ka makahiki, a ina e noonoo aku kakou mai ke kula o Kamaoa ahiki i Kapapala, he aiua ia i piha i ka momona. Aia hoi iloko 110 oia moku aina liookahi, e hiki ana i ka $10,000,000 dala ka lo.ui o ke aupuni 110 ka makahiki hookalii, a lie 5f'20,000,000 ilala e komo aua iloko o ka pakeke o kela a me keia kanaka i liooikaika ma ka mahi ko. E pono e ala na makaaiuana oia apana, a kukulu i na halawai kukakuka no ia mea. i Oka wa loaa no nei oka aina ina i kanaka Hawaii ma ka hoolimalima a hoohana aku ma ka maliele, aka, ma nei hope aku, e pii loa ana na aina o kela wahi keia walii, e lo;ia ole ai i na j wahi dala uuku mai nei. i Ho.mea mau ma na aina kann ko a j | pau o ka honua nei, o ka awalika o na j tona I ka eka, he hookahi a elua ke i kiekie. Ma Hawaii nei, he eha a hiki ii ka elima a eono ke kiekie. I keia wa ; ma Honolulu noi, ke kuai ia nei ko ko-i : paa he .oi> a .10 konota ke kiekie 110 J :ka paona. Ina ho oha tona ka awali- j ka, a he .00 kenela ke kumu kuai ina | Honolulu noi o ke kopaa, ua like ia jme $720 110 ka eka. Aia hoi ma kelu eka lopo koia oka lepo o Hawaii uei, he $720.00 ilala iloko olaila. i Ina kakou e noonoo ae ika nui ona eka aina o Kau, aole jwha e emi inai malalo o ke 00,000 tausani oka aina kupono ika iuahi ko ma ia a|>ana. E hoonui i'ka 00,000 eka me $720.00, ua '

like ia ine iliila ka loaa o ; īui ekii aiua ko i kola iv mo kei;i maka-: hiki o ka nioku o Kau. Aolo i kaua uiai o ka waiwai. J Ho WiUii liakina M-ale no «: Kau n« ! na Mokuaiiia « Hawaii, o hole uo ka- j kou i Puna a nana iua he mau ainaku-1 |K)no kolaila. f Ma Puna, lie aina nlu kela o ko ko \ iloko « ko aa a me ko «ne. Aolo « kana niai- « ka loloa o ko ko. Ma Puiw, o 01010 paha kakou lio (>.(KK> fousani oku kujK>n« mal iila. Ho $4,&M,000 ko laila l«iia « ka niakahiki. Ma Hilo, o 01010 au u,i liko mo Kau ka imi o na aina kii|K»uo i kn inahiko. l-'alike. ia me UUHHMRR> na «lala k«tn« iloko t»ia apana. , Ma Hainakua. ua liko a «i nku m> ( j»iiha luaimm o Kau a mo Hilo, a jH'la no hoi o Kohala. "O ka lioko hoi ia.", Ma Kohala ka alitna tona i ka eka. E hiki aua ka; hwa « koia aj>iuiii i ks», i ka makahiki. ; O ko Kona niau wniwai « ko k«jn\ A ua ntMO|H>|K) ina e jviA jh»uo nuh ka aina i ko koj>e. alaiLii, ua liko mo fT>,ikKMKHI «lala o kinno .tii**il«k« «i* «|wT-" ua. Aolo i -helu ia ao nei na kumu »ai»Hi o ao «> keia niau aina kul* palaha! iha waiho w.ile e waiho raai nei, O k,»!r ul.iula. h» i;it\v ailahaua maikai !■».( i.i. n i i.k< u:< i' tlala a «i aku iu> ki» i. ii.i, A il>>k • .»!.<< ku v Uv»a aua * lua

« ekr&u te*ja, oiiā, momonā, ko Hawail ael lepo. Oka kMaia, kapla, Yenil», a nse ke jute- He ioatt laan wawai walfe 330 ia ē hookōmo mai ana i lea waiwai Ooko nei o ka aina. Hoko ona tansatii eka i hoike ia ae nei, fta hiki ke hoonlu ia keift mam mea, me ka hoopilikia ole i na ai&a mahiko. Aka, e hoohnli mai kakoa i ka7ē]sb o Hawaii nei i gula, aiā a hoohana ia laikou, aole o kaiia mai o kaT waiwai o ka aupuui a me ka lah«i kanakamaielao. 3fa na waki aa o Kohala a me Kanima ma Kona a Kahuko, ua hiki ke kanu ia ka paiiini, ao ka zuea waiwai ma ia rbau kula panoa, oke ukuula, ua ka4aia oke ooehkieal. He mea kumu |īuai nui loa keia. hoohua mai ana nae iai mea kumu waiwai i kahi panoa aa, inomo loa, kahi e manao ia ai aole he w&iwai nui, ma keia mau kula pauoa. He kupono e hoohua mai ka mokupuni o llawaii, makahiki 1887, he mau haneril miliona. . Pela o Maai, o Oahu, Molokai, Lanai a me 0 hookomo ia lakou inaloko oJta haneri miliona dala loaa p&kahi. He hoi&e na kula palahalaha waiho wald & waiho mai nei, aole i hoohana iaka aina, no ka lua gula o Hawaii nei, e kiei wale nei no na aole nae he lalau akn o na lima a 10-o i mai i ka pakeke. I ka nana ana i kahi e loaa ai keia man mea ntii, e lilo io ai i gula, eia no ia. Elua niea hemahema nqi oke aupuni e iko inaopopo ia nei. 1. Oke mele i ke kanaka ole. 2. 0 ka dala ole. 1. Ina ua nele ka aina i ke kanaka ole, e kii ke kanaka i ko naainae. 2. Ina ua nele ke aupuni ikedala ole, e hoolilo ke aupuni i ka ' 'pepa" i dala.