Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 15, 12 April 1877 — Page 3
NA ANOAI.
E holo ana o Kilauea i keia pule ae no Kawaihae, a hoi mai, a ma ka Poalima, e holo aku ai i Kauai.
Ma ka Poalua nei i ku mai ai ke kialua Biriki Hesperian mai Kapalakiko mai.
Ma ka Poakahi nei, makai loa o alanui Nuuanu, ua pa-le pio (hakaka) ae kamalii kiai aekai, a ua weluwelu na wahi lole.
E na tausani makamaka heluhelu o ka LAHUI HAWAII, mai nauki mai no ka loihi loa o ka kakou pepa, oiai, he ukana walohia ka makou e waiho aku nei na kakou e kanikau me ka lihaliha.
Ke hoea mahuahua mai nei ka opiuma maweana o kakou, ma ka imi akamai ia ana o kahi e hiki mai ai me ka huli ole ia. He mau pahu ano hou e kuhi hewa ia ai he mea okoa, a pela ia e kokomo nui mai nei.
Ma ka nupepa haole a Wini o ka Poakolu nei i ike iho ai makou i ke kii ohaoha makamaka o ka Hooilina Alii Leleiohoku, me he la oia lahi okoa no a e ao. Aloha no.
O ka hihia hope iho nei o C. Kanaau kela kanaka nana i pepehi ke kanaka o Panoa a make, ua pepehi hou iho nei no i kekahi kanaka, a oia hihia aole i maopopo kona hopena. Aka, he manaolana ko makou e pono e ao ia oia e ke kanawai.
Ma ka Poakahi nei, ma ke alanui Moiwahine, ua pii ae ka huila o kekahi kaa kikane maluna o ke kino o kekahi keiki ua hele a kunewa i ka waiona, a ua eha loa. Pela ka ike aku.
Makai o Ainahou i ka auina la o ka Poakahi iho nei, ua hoolapa ae la kekahi mau keiki o Waikakalaua, he hookahi o laua he hapa pohu, a ua opea ia ae na lima a noho ana i ka punana o ka Aeto ma ka halewai.
Ma ka Poakolu nei i haalele mai ai ke kiapa Iolani i na kaiaulu o Honolulu a holo aku la no Kapalakiko me na waiwai kalepa he nui.
Ma ka Poakahi nei i ku mai ai kekahi wahi kuna nona ka inoa o Loleta, no William Pfluger (Uilana Puluka) ua wahi moku la, a e holo loa aku ana oia i Alika.
E leha'e na maka, a e ike i ka puana hoolaha a ke keiki ahui maia nui o Kalihi-uka, oia o D. Kahakalau; e pili ana i na loi kalo ana, ua pau i ka puaa. Nee ia ka waiwai i nui, a he kapena ka hoaolelo e kohu ai.
Ma ka Poalua nei, oia ka puni ana o ka elua makahiki o kekahi kamaiki a ko makou makamaka o ka makapeni hookahi e kaukoo pu nei ma ko kakou waa nupepa, a ua malama ia he paina ma ka home o ka makua, ma ke ahiahi liula.
Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Auseteralia, ua hoi pu mai la maluna ona o Col. C. H. Judd me kana lede, Cap. Black, a me kekahi poe e iho o keia kulanakauhale, a he mau malihini kekahi i kipa mai e hooipo ma na kaiaulu o Hawaii nei, a huli hoi aku no ka home makua.
E HOOLOHE!
Ke kauoha ia aku nei ka poe lawe pepa a D. Manuia e hoike koke aku ia lakou iho imua o na keonimana malalo iho nei: Parao, no Kapuukolo, Kikihale, Iwilei &c. Namauu, no Honolulu &c., Rabati no Honolulu &c. a me ke keena oihana kekahi o ka LAHUI HAWAII, imua o J. W. Mikasobe, o ke kumu o keia kahea ana pela, i pololei ka oukou mau pepa.
Ma o ke ku o ana mai a na leo kani minu te kumakena lihaliha a na elemakule pu o ka puu o Puowaina i ka niponipo kakahiaka nui Poalua nei. Ua pahola koke ae la he lono eehia walohia, ua make ka Hooilina o ka Lei Alii a ua hoohapa ia iho la na hae o na aupuni a pau ma ke alo alii a me na moku. A ua ukali pu ia mai ia leo kaniuhu e na pu o ka moku kaua Beritania Fantome e ku nei ma ke awa. A i ka hui ana oia nei hanehane eehia me na koni ana a ka puuwai, na ka waimaka no e hele.
HE HOALOHALOHA ALII.
I ka Moi o ko Hawaii Pae Aina:
DAVID KALAKAUA.
Aloha oe:—Ua oluolu i ka Makua Mana Loa, ka lawe ana aku i ke ola o Kou Pokii, ke Alii ka Mea Kiekie, William Pitt Leleiohoku, ka Hooilina Moi o ke Aupuni. Nolaila, o makou o na Lala o ka "Ahahui Imi Pono Karistiano o Kawaiahao," ke komo pu aku nei makou me Oe iloko o ke kanikau kumakena no Kou Pokii i aloha nui ia.
Nolaila, ma o ke Komite la, ke waiho haahaa aku nei i ka makou mau Olelo Hooholo, oia keia.
Hooholoia. Ke hoike aku nei makou i ko makou aloha Alii, ma ke komo pu ana aku me Oe iloko o na wa kumakena no ka make ana o Kou Pokii.
Hooholoia. Ke uwe kanikau pu aku nei makou me na kaikuahine Alii o Olua, a me na Alii hanau o ka aina, a me ka Lahui holookoa.
Hooholoia. Ke kulou haahaa aku nei makou imua o ka Mea Mana Loa, a ke nonoi aku nei hoi i ka lokomaikai o ka Haku, e hoomama mai i Kou naau kaumaha, a Nana hoi e kokua mai ia Oe i na manawa a pau o keia mau la kanikau.
MO SES MAHELONA.
Na Komite. E. S. TIMOTEO.
D. K. PA.
"KA LUA GULA, A LUA DALA O HAWAII NEI."
Koena mai kela pule mai.
Oia iho la no na mea nui, a kakou e noonoo ai. O ke kanaka ke kumu e loaa ai ka hana, a o ka dala ke kumu e holo ai ia hana.
No ke kanaka, he mea hiki no ma ka hooponopono akehele ana o ke aupuni me ke aupuni Enelani, ke loaa mai me ka oluolu, oiai, he nui ka wi ma Inia, a ua piha na aina i ke kanaka, a he nui ka lilo o ke aupuni o Beritania i ka hanai ana i kona mau miliona kanaka e noho la me ka ai ole.
Ma na mea e ike maka ia nei, o na kanaka o Inia i moe i koonei mau wahine, ua hoohua nui mai lakou i na keiki. Pela hoi me na pukiki, a o ko lakou welo he welo ikaika, pela no me na hapa pake a me na hapa haole.
Ma keia huikau ana o ke koko o keia lahui me ko na aina e, e maopopo ai, e ulu hou ana he lahui ikaika ma nei hope aku. O ka ikaika o ko ke kanaka a awili me kona malihine, e ikaika loa auanei, a he kumu nui no hoi e hilinaiia ai e mau loa ana ke kuokoa ana o keia aupuni.
No ka dala pepa, aia malaila ke kamailio hope, alaila, e hookuu ia keia kumumanao. Heaha la ke kumu e maka'u ia nei ka dala pepa?
He olelo kekahi poe, no ka mea, aole he like kona kumu waiwai me ko ka dala paa. He oiaio ia, aka, e nana ae kakou i ka dala paa. Aole anei i haunaele iho nei keia aupuni no na dala una peso, i emi loa iho nei kona kumu waiwai ? Ae. He dala paa ia, aka, ua emi no nae kona kumu waiwai. A i ka wa i emi ai, i hea kahi e hoona ae ai i wahi e pakele ai ka lehulehu ? I ke aupuni. Ina pela, oia okoa iho la no ke kumu hoohalike ma keia dala pepa; aka, he oi aku ka hilinai ia o ka maluhia o ke kumu waiwai o ka dala pepa mamua o ka dala paa, no ka mea, ma Hawaii nei, ua hoopuka ia keia dala pepa e ke aupuni, me ka olelo ia ma ke kanawai, e hooponopono ana no ia mea, e hoolilo no ke aupuni i ka dala pepa, ana i hoopuka ai elike loa me ke kumu waiwai, o ka dala paa. He keneta no ke keneta, he dala no ka dala, a he dala gula no ka dala gula.
O ka dala paa, aole pela, a ua ike maka iho nei kakou ia pilikia o na makaainana no ia mea. No na aina e ke dala paa e lawe ia mai nei ianei, e hoopukapuka, a i ko na aina e no ka hoopii iluna a ilalo o kona dala, a oiai, ua hiki ole ia kakou ke hooponopono no ia dala, e waiho no kakou ia, a ma o ko kakou no kakou e hooponopono. Aka, e olelo au, ua naaupo loa na Lunamakaainana o keia kau i hala ae nei, i ko lakou ae ole ana, e hooili ia maluna o ke aupuni ke kaumaha e auamo, a aole hoi maluna o ko lakou mea nana i koho i mau Lunamakaainana. Ua kuhihewa lakou e noho mau ana lakou me ka Haleahaolelo a puni na makahiki elua, nolaila, ua hoihoi lakou i ke kaumaha maluna o na makaainana, e laa ka pilikia.
I ko lakou hookuu ia ana e hoi i ko lakou mau home, a hoi hou ae la ka mana hooponopono o ke aupuni i ka mana hooko, ike ia ae la he mea ole ka $6,000 dala a $10,000 dala una peso, i ke aupuni ke auamo, aka, he kumu hoopilikia nae i koho e malama i ko lakou mau pono.
He oiaio, e emi ana no ka dala pepa, elua a elima paha keneta malalo o koa kumu waiwai, aka, e aho ia mamua o ko ke kanaka uku ana i na keneta uku hoopanee he .12 keneta i ka makahiki, he emi loa ka .02 keneta a i ole .05 keketa paha, aka, ina oia e hoohalike ae me ka dala ana e aie maoli aku ai i ka poe mea dala, alaila, e ike ana oia e aho ka dala pepa mamua o ka aie maoli ana i ka dala paa.
O keia emi ana nae, aole me ke aupuni, no ka mea, e kau kanawai maoli ia ana keia hana ana i ka dala pepa, a malaila, e pono no e kau palena ai ke hoemi ia ilalo o ka dala pepa e ka poe hoopukapuka dala, a e hiki no ke haawi ia ka mana i ke Kuhina Waiwai, e kau i perimuma (uku oi) no kela dala pepa keia dala pepa, e puka ana i kela a me keia manawa e hoopuka ia ai. Ma ia hana ana, alaila, aole e haule ana ka da-pepa ilalo kona kumu waiwai a e apu mai ana ka dala o ko na aina e, e kuai nui i keia dala pepa. Ma ia hana, e maopopo e komo nui mai ana ka dala iloko nei o ka aina, e hoopukapuka ai nona iho, a ma kahi o ka Banako hookahi e ku nei i keia wa, e ku ana he Banako ma Kau, Hilo, Puna, Hamakua, Kohala a me Kona, a pela ma Maui, Oahu, Molokai, Kauai, a ma Honolulu nei he umi a keu.
Hoike a E. Bailey, Ka EleLE O KA PAPA HAWAII, NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA.
[Kakauia no ka LAHUI HAWAII.]
Aole loihi ko makou ku ana ma Butaritari i ka holo mua ana. Holo hou makou i Ebon ma ka la 11, aka, ku hou makou ma Butaritari i ka hoi ana mai, mai ke komohana i ka la 19 o Dek.
E noho ana na misionari iloko o na hale i kapiliia i ka papa ma na aoao, a he paku papa no hoi; aka, ua ako ia maluna i ka lauhala, a i ole ia, i ka lau niu, uaua ka lauhala o Maikonisia; a ina e ako ia ka hale i ka lauhala e nui na makahiki o ka paa ana, aka, e ako pinepine i ka lau niu no ka popopo wawe.
Maikai ka waipuna o Butaritari. Hoopiha makou i na pahu wai o ka moku malaila. He aina momona, aka, he aina haahaa e like me ka nui o Maikonisia, nui ka niu ka ape a me ka hala. Aia ma ka aoao akau he mokupuni liilii, o Makin ka inoa, elua paha ekolu paha mile ke kaawale. He hale pule okoa ko Makin; o Rev. Maka ke kahu oia ekalesia, a ma kekahi wahi ma Butaritari—malaila he hale pule okoa, he 56 ka nui o na hoahanau malalo o ka malu o Maka.
O ka ekalesia ma ko makou wahi i ku ai, aia ia Rev. Mr. Kanoa ka malama. Ehiku wale no ka nui o na hoahanau, ua nui lakou mamua, aka, hoi hope ka nui.
O Nan Teitei kekahi hoahanau kupaa. Ma ka hanau ana he hoahana a ke alii. Mahalo au i ka oluolu o Na Teitei, haawi mai la oia i $200. o kana dala ponoi e hana i ka halepule hou ma kona wahi.
Paapu ka noho ana o na kanaka ma keia wahi.
Eia maanei ka maneapa oi o ka nui o na maneapa a pau o Kilipati. Aole au i ana pono, aka, olelo kekahi 200 kap. a keu kona loa, 80 ka laula, 70 paha ke kiekie.
Malalo, he hakahaka wale no a puni, 5½ kapuai ke kiekie o kahi hakahaka, ua paepae ia na kua lalo maluna o na papaakea e ku nihi ana. Aole komo kona mau pou iloko o ka honua; kau wale no maluna o ka paapaa koa. Ua kooia ka hale i na kumu niu i pio, a ua hoohuliia ka kumu i pio maloko o ka hale, a lilo ia i koa. Elua nae hina ana o ka hale i ka makani ino, i ka wa i kukulu ia'i, mamua o ka paa pono ana. Aole no na kanaka a pau loa o Butaritari & Makin—3000 lakou—aole lakou a pau i hana, aka, o ka poe a pau e noho ana ma ia wahi kokoke wale no, no ka mea, nui na maneapa e ae ma Butaritari, he hale hula, he hale hookipa malihini, a h e hale ahaolelo hoi ka maneapa.
Olelo na misionari, aole nui ka aihue ma keia wahi. I ko lakou wa hele, aole e kolohe ia ko lakou hale a me ka waiwai. Haawi mai na misionari i mau haneri niu no ka Hoku Ao. Inu pinepoine makou i ka wai o ka niu i ko makou holo ana ma Maikonisia.
Ua pa ia ka pa o na kumu, he pa pohaku—he papaakea no loko o ke kai a kahakai paha. Mahuahua iki ko lakou aina maanei, he eka paha a me ka hapa ke hui ia me ka loi ape. Nui maoli ka ape ; 10 paha kap. o kona kiekie, a keu aku kekahi, He kino nui loa kona, aka, o ka ai ana ua ane like me ka ai ana i ka pauku laau, aole momona e like me ke kalo o Hawaii nei.
Maikai ka hua o ka hala, a ono loa i ka ai ana. Haawi mai o Malaia, ka wahine a Rev. Mr. Kanoa i ka hua nui na makou e ai ma ka moku, he 30 pauna ke kaumaha i ko'u manao.
I kekahi manao ana, e aho maanei ke kula nui o Kilipati, no kamea, he ai maanei, he aina wi o Apaiana. Maikai no hoi ka holo o ka moku a komo maloko o ka lakuna.
E oi no ka maikai o ka wai, he ano lako na kanaka. Aka, eia paha ka mea keakea—o ka ino o ke Alii. Lehulehu kana mau wahine, ona pinepine oia, a pepehi wale.
Oia ke alii nana i ki pu a make na kanaka Hawaii ekolu i kona manawa ona. A pepehi no hoi oie i kekahi mau wahine ana a make. Aole maopopo ka pono o ka noho ana, ka mea ia i kaulana no kona ai ana i ka io o ka wahine, i ai nana. Ike makou i kekahi keiki ana 10 a 12 paha ona makahiki, nui loa a momona kona kino kapa ole; 100 pauna paha ke kaumaha; kau wale no ia maluna o ke kua o ke kanaka, aole makemake e hele ma kona wawae ponoi, me he bipi la i kupalu ia i ka nana'ku.
I kuu noonoo ana i ka home ma Kilipati, aole e maopopo ka pono o ka hana i keia manawa, loihi ka hooikaika ana o na misionari malaila, 20 makahiki, a ua hua maikai i ka hua. Aole makehewa ka hoomanawanui iloko o ka pilikia nui wale a ke malamalama mai nei ka pouli oia Pae Aina, aka, nui loa ka hana e koe, a ua nawaliwali na paahana e koe, a ua haule kekahi i ka make.
Kakaikahi na mea e koe ana me na kino oluolu, o ka hoi pinepine mai e hoomaha ka pono. Nawai e hapai i ka hana i ko lakou hoi ana mai, a mahea hoi na panihakahaka no na mea i make?
Nolaila, i ko'u manao, ekolu mea e ku nei imua o kakou.
1. E haalele kakou i kela kihapai, e hoihoi aku i na misionari o Enelani—a i ole ia,
2. E hoonui i na misionari Hawaii no ia kihapai, a lawa—a i hiki ole ia,
3. E haawi hou i kumu a i dala no ke kula nui o Kilipati, i nui ka poe makaukau i kumu no lakou iho.
Ke hele nei ka Misiona o Kilipati i ka nawaliwali loa, nui loa na kanaka oia pae aina, a ke puka mai nei ka malamalama, aole make waiho e pio hou i ka pouli.
He kihapai nui keia. O ka nui o na kanaka o Kilipati, ua manaoia e kekahi he 30,000, aka, manao kekahi he 50,000. Malia paha he 40,000. O na pae aina elua, o Makala he 10.000 wale no, a hiki paha i ka 15.000, 5.000 o Ponape, 3.500 no na Mortlock, o Kilipati ka hapa nui o Maikonisia. A ua pili pono keia kihapai ia kakou o Hawaii nei. Makemake na kanaka o Kilipati i na kumu Hawaii, oluolu ko lakou manao i na kanaka Hawaii. He poo Polunesia lakou e like me ka lahui Hawaii.
No ka paapu o na kanaka, me ka uuku o ka ai e hele auanei lakou ma na aina e i ola no lakou. E hoonaauao ia lakou mamua o ko lakou hele ana, oi noho kamaaina 'na lakou, a e hiki ia lakou ke ao, a heluhelu i ka olelo a ke Akua ma ka lakou olelo ponoi.
Ina e ninau ia mai, ehia misionari Hawaii e hele malaila i lawa, eia ka'u, i eha no Tapiteua, elua ma Nonouti, akahi ma Maiana, akahi ma Kuria, elua ma Tarawa, a, ina e haalele na misionari o Enelani i na mokupuni ma ka hema, oia o Arorae, Onoatoa, Nukunan, Aranauka, Tamana, alaila i eono hou aku no ia mau mokupuni—16 ka lawa pono i keia manawa, aka, ina e kahaha oukou no ka nui loa, alaila e haawi i aha no keia holo ana o Hoku Ao, a mahope kekahi, no ka mea, he pilikia ka hana no ka uuku o na lawehana.
E haawi i ko oukou mau kanaka maikai no ia hana, o na mea oi loa ka oukou e haawi. O ka mea hooholo i ka hana maanei, e oi aku ia malaila, o ka mea alakai i na kanaka maai, e oi aku ia malaila. O ka mea naaupo, a mea ole maanei, e mea luuluu wale no ia malaila, he mea ole loa no. O ka mea puni waiwai, a puni hanohano, aole make hele. Aka, o ka mea naauao, a mea manao kupono, o ka mea i piha i ke aloha o Iesu, oia ka mea kupono ma ia hana. Aole make lolelua o ka manao, e pau loa ka manao ma ka hoola ana i na kanaka mailoko mai o ko lakou pio ana i ka hewa, a e hoolilo ana ia lakou i poe naauao, i poe kanaka no ke Akua.
Ma ka pepa hou e hoike au i ka Mokupuni o Makala.
Ua lohe wale ia, i hakalia wale no ka manele ana o ke kino o ka Hooilina Moi, i ka paa koke ole ae o ka panu e lohia nei e na lima paahana o Mr. Wicke a palahinu.
Hanau.—Ua hanau mai na Haaheo (w.) he mau kaikamahine mahoe, a ke ola like nei laua a i elua, he mau keiki kamehai laua, ma Kuhua, Lahaina nei kahi i hanau ai, ua manao koho wale ia nae ka makuakane o keia mau iwa, na kekahi o na kumakahiki a J. Campbell ma.
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y) [51]
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
OLELO HOOLAHA
E IKE mai auanei na mea a pau ke nana mai lakou, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i kela a me keia mea, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia Mrs. Liloa, oiai, ua haalele kumu ole mai oia ia'u. A ina e hoaie mai oukou iaia, alaila, maluna no ona ko oukou poho. J. P. KEO
Lepekaholo, Honolulu. 15 2t
OLELO HOOLAHA.
O ke Ahupuaa o Puapuaanui e waiho nei ma Kona Akau, Hawaii, ke hai ia'ku nei ka lohe i na mea a pau, ua kapu ua Ahupuaa la mai ke kai a hiki i ka uka. Ke kauoha ia'ku nei, o na ano holoholona a pau i ku i ke kanawai e helehewa ana maluna o ua Ahupuaa la, e hoouku ia e like me ke kanawai. Ma keia, ke kauoha ia'ku nei ka poe mea holoholona i kuleana ole, e hookaawale aku i ko lakou mau holoholona mai luna aku o kuu aina hoolimalima. E hoolohe e na makamaka i keia. Owau no.
D. ALAWA.
Puapuaanui, Kona Akau, H., Mar. 30, 1877. 15 tf
E HOOLOHE E PONO AI!
E IKE auanei na mea a pau, ua kapu loa ka Aina mahi kalo o Hale Kawa, ma Kalihi uka. Ua ike ia i na manawa a pau, ua poino mau keia aina i ka ai ia e ka puaa, nolaila, mai keia la a mau loa'ku, e ki ia no i ka pu ka puaa ke ike ia maloko o ka loi a ma na palena o Hale Kawa me ka hala ole. A e uku ia no hoi ka mea nana e hopu a loaa ka puaa, elua dala makana. D. KAHAKALAU.
Kalihi-waena, Apr. 10, 1877. 15 3t.
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
O KA POE a pau he mau kuleana koina ko lakou i ka waiwai o ka Mea Kiekie CHARLES KANAINA, i make kauoha ole, ina oia mau kuleana koina he moraki maluna o na waiwai paa a ano e ae paha, ke kauoha ia'ku nei e waiho mai ia mau mea, me na hooiaio kupono, i ka mea nona ka inoa malalo iho, ma ke Keena Ilamuku ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, me ka lohi ole, a ke hai ia'ku nei, ina e waiho ole ia mai ia mau kuleana koina iloko o na Mahina Eono mai ka puka mua ana'ku o keia hoolaha, a iloko paha o na mahina eono mai ka la e kikoo ia'i, alaila e hoole loa ia no, a aole loa e ae ia ka Lunahooponopono Waiwai e uku aku ia mau kuleana koina. A o na mea a pau i aie i ka waiwai i oleloia, ke kauoha ia'ku nei e uku koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho.
W. C. PARKE.
Lunahooponopono Waiwai o H. H. C. Kanaina i make.
Honolulu, Aperila 6, 1877. 15 4t.
Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.
E KUAI KUDALA aku ana ka mea nona ka inoa malalo iiho, ma kahi noho o ka Mea Kiekie C. Kanaina i make, ma Haimoeipo, ma ke alanui Palace, Honolulu i ka Poakahi la 30 o Aperila, i ka hora 10 kakahiaka, na waiwai pilikino malalo iho, o ka waiwai o ka mea i make penei:
NA LAKO HALE, na koki me na pale like ole, na noho paipai, na noho hooluolu, na noho ohe, &c. na pakaukau koa, na pakaukau mabala o luna, na pakaukau hooloihi &c., na aniani o na ano a pau, na mea waiho hoonani, na ipu aniani hoonani, na aniani hoolele aka, na moe koa, uluna, pela hulu, na uhi kilika a veleweta, na holowaa waiho lole koa a me ka laau rose, na pahu humuhumu, na pahu Iapana a Pake, na pahu papale, na pakaukau hana, na mea waiho omole pakaukau, na pakaukau rumi hookipa, na noho loloa hooluolu, na pahu ume, na pahu kakau, na holowaa aoao waiho aulani, na kukulu buke, na moe hao, pela koki, na mea holoi maka, na pahu iliahi, koa a ano e ae, na peahi, na ipukuha, na eke ili kaahele, na ohe aniani liilii, na apa lole kilika, na pu kaupoohiwi, na pu panapana, na buke waiho kii, na lei a-i, na pahikaua, na kukaa moena, mea hoonui kii, na upena me ke aho he mau haneri umeke o na ano lehulehu.
NA PONO ANIANI.—He mau pahi a me na O pake hou, na pono dala a me na ano e ae, na bola, na kawele &c. Kapuahi a me na pono, na ipu ti, na kukui a me na uhi.
1 Lio kea, 1 Lio wahine, 2 paa lio haulaula, no ka holo hookahi a palua, 2 lio e ae, 19 bipi hana, 1 kaa lawe ukana a ohua hou, 1 kaa kahiko oia ano, 1 kaa uuku, 2 paa ilikaa palua, 1 paa ili holo pakahi, na keehi noho, na noho lio, na kepa, na punuku a ili poo, &c. 7 kaa bipi, 9 Lei bipi.
2 waa, 2 heleuma, 20 moa wahine, a he lehulehu wale aku o na mea maikai a nani. W. C. PARKE.
15 3t Lunahooponopono Waiwai.
PILI LAAU HALE
Ma kahi o Walakahauki e loaa ai na Pili Laau Hale makepono loa i keia manawa. Nolaila, e wiki mai oukou o pau e. A malaila no hoi e loaa ai na mea nani a pau loa, o na waihooluu like ole i keia mau la kuai manuahi. 14 1m. J. T. WATERHOUSE.
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
763 1y
NU HOU! ANOAI HOU!
LOHE HOU!
WEHE HAMAMA HOOHIALAAI ANA.
HE MAU LOLE AAHU HOU AKAHI NO A WEHEIA!
O ka'u mau pono aahu, akahi no a hiki mai, mai Europa a me na mokuaina o ka Hema.
E hele mai hookahi, e hele mai a pau, a e ike a Kuai no ke Kumukuai Hookahi, e like me ko'u kuai ana'ku mai ka mea hana mai no ke dala kuike.
Na Lole Hou o na ano a pau, no na Iwa o ka aoao Palupalu.
Na Lole no na Lede, na Lole no na Kaikamahine, na Lole no na Kamalii.
Na Lole Kalakoa, a me na Ula Palani Hou Loa.
Na aahu no na Keonimana, na aahu no na Kanaka Ui Opio, na Kamaa Buti a me na Kamaa Haahaa na Papale a me na Papale Kapu.
E hele mai hookahi, e hele mai no a pau loa, ma kahi o
S. MAGNIN, ALANUI NUUANU.
E MALAMA A HOOMAU NO AU I KA'U RULA O EKOLU MAHINA.
Mai puni i ka pelo a ka poe malihini mawaena o kakou nei.
E hele mai a pau loa a e ike mamua o ke kuai ana'ku ma kahi e.
S. MAGNIN, ALANUI NUUANU.
Kokoke i Alanui Moi, ma Waikiki o ka Hale pohaku kuai pa o na Borabora. 12 tf.
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Ape rila 9—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kaapuni ia Hawaii
Ape rila 16—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kawaihae
Ku ana ma Honolulu i ke ahiahi Poaha.
Ape rila 20—Poalima, 5 p. m. . . . . . Nawiliwili
Ku ana ma Honolulu i ke kakahiaka la Sabati.
Ape rila 24—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Hilo
Ape rila 30—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kaapuni ia Hawaii.
Mei 7—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Hilo
Mei 14—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kona
Mei 21—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Hilo
Iune 1—Poalima, 5 p. m. . . . . . Nawiliwili
Ku ana ma Honolulu i ke kakahiaka la Sabati.
Iune 4—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kaapuni ia Hawaii
Iune 11—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Hilo
Iune 18—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kona
Iune 25—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Hilo
I KA HOLO ANA MA KONA, O HOOPULOA KA PALENA.
Ma na huakai a pau a Kilauea e hoi mai ai mai Hawaii mai, aole e haalele ana ia Kawaihae a hiki i ka hora 10, a mahope iho paha; Makena, e like me ka mea i hoolaha wahaia; Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. a mahope iho.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 14 3ms.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau o kela a me keia ano, ke papa a ke hookapu loa ia aku nei lakou, aole e hele wale a komohewa maluna o kuu Aina o Maunawili, ma Kailua, Koolaupoko, Oahu. Koe wale no nae i ka poe e loaa aku ana ke kuleana mai kuu Luna aku. O na poe a pau e hoolohe ole ana i keia Olelo Hoolaha, ke loaa aku i kuu Luna maluna o ua Aina nei, e hoouku aku no ia Elua Dala no ka mea hookahi, a ina aole e uku mai, e hoopiiia no ma ke Kanawai. E lilo keia i Kanawai no ua Aina nei mai keia la 20 aku o Maraki, 1877.
12 4t. (799 4ts 802) MARIA A. BOYD.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau o kela a me keia ano, ke papa ia aku nei lakou a pau loa, aole e hookuu wale i ko lakou mau holoholona maloko o kuu Pa Aina ma Kaohao, Kailua, Koolaupoko, Oahu. A ina e loaa aku i kuu Luna kekahi holoholona a kekahi poe maloko o ua Pa Aina nei, e hoouku ia aku no $2 no ke poo hookahi, a ina aole e uku mai, e hoopaa ia ma ka Pa Aupuni. MARIA A. BOYD.
Ma raki 20, 1877. (799 4ts 802) 12 4t.
OLELO HOOLAHA.
UA KAPU loa ka hele wale ana o na holoholona a pau maluna o ka lihi o MAULUKIKEPA maloko o ka pa pohaku o Kuilei a me Maulukikepa, ma Kamoiliili, Oahu. Ua lilo loa ia'u ia wahi malalo o ka ke aupuni hoolilo ana me ke keakea ole ia. E hoolohe na mea a pau i keia, o hoopii ia e a'u. Koe nae na wahi i kuai ia aku.
14 2t K. KAMAKAUILA.
Kamoiliili, Mar. 30, 1877.
NO KE KUAI!
KE KUNA KEONIANA.
I makaukau me na mea a pau.
No ka hoomaopopo pono ana, e ninau ia CHAS. LONG.
[8 3ms.] (Kale Lona.)
KUMUKUAI HAAHAA LOA!
KE AU O KA MANAWA KUPONO!
Ke hai aku nei o Messrs. Grrunwald a me Schutte i ka lono imua o ka lehulehu.
E waiho akea ia'ku ana no ke kuai, na Pono Waiwai Aahu o na ano a pau a laua, i pakele mai ke ahi o ke Sabati iho nei.
E hoomaka ana mai, a mahope aku o
KEIA POAONO AE, MARAKI 24.
Ma ka hale i noho ia iho nei e Mr. McCorriston, Alanui Papu, elua puka mauka o ka hale kauka o Ailuene Strehz. O ka hapanui oia mau no ka maikai, aka, e kuai ia'ku ana ma ke ano waiwai poino.
NO KE KUMUKUAI I HOEMI LOA IA.
A e haawi ana hoi he manawa maikai no ka loaa ana.
O NA MEA MAKEPONO LOA!
(799 4t 802) 12 4t
NUHOU MAIKAI!
UA LOAA MAI
ENELANI, FARANI A ME AMERIKA MAI!
He nui wale na mea nani e hoohihi ai ka manao.
E LAA NA
Noho Berekane, Noho Mareka, Noho Italia, a me na lako a pau e pili ana i na Noho Paniolo.
NA TINI AILA MAHU!
Na Aila Pena a me na Pena o na ano a pau.
Ma wahi waiho mea ai, e like me na Pa, Pola, Pakeke Poi, Pola Poi, a me na laau o na ano a pau.
Na mea Mahiai,
Na Oo, na Koi, na Kui o na ano a pau.
NA KAULA HE NUI WALE KE ANO.
NA HAO O KELA A ME KEIA ANO HE NUI WALE.
Kuaina, Kuaina Upena, Na Upena, a me na ano Kuaina he makena wale.
Na Makau Lawaia o kela a me keia ano.
NA PU KAUPOOHIWI NANI A MAIKAI, Ka Pauda, Lu, Kukaepele-pu.
NA AHI-KOE o na ano LEHULEHU
Na Lole o na ano a pau,
EMI KE KUIKE.
Ahina Belekane o na ano a pau, na Kalakoa Lilina, na lole e ae he nui, na Alapia, Pahoehoe, a me na mea Silika o na ano he nui, pau ole ke helu aku, na Palule, Kuka, Puliki, Lolewawae, na Kamaa kane, wahine a me keiki, Na Wai hoope kino e moani ai, na Waiala kela loa o ke ala huihui he nui wale ke ano. Na Bakeke laau a hao, Na Kapu o na ano he nui. Na Paakai hoohu maikai, a me na mea he nui e hiki ai ke kaana maikai ia. E kipa mai a luana ma kahi o Walakahauki ma ka Uapo.
J. T. WATERHOUSE.
Honolulu, Mar. 20, 1877. [12 3ms.]
E IKE IA KAKOU HOOKANAKA!
E LULU LIMA ALOHA!!
ME KO OUKOU MAKAMAKA!!
L. ASEU.
UA HOI MAI NEI AU MAI KO'U KIEI ana aku nei i kuu Aina Kulaiwi. Ano, ke ku aku nei au me ka makaukau mau e lawelawe a e kuai makepono loa me oukou e na makamaka o ka Ua Kukalahale, i na Lole Nu Hou loa o kela a me keia ano, mai ko na Lede, Keonimana a me ko na Kamalei. I pau ai kuhihewa, e naue mai ma ko'u Halekuai, ma ke kihi ma Ewa o na Alanui Moi a me Nuuanu. [8 6m.]
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike. [3—1y.]