Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 15, 12 April 1877 — Ka Mea Kiekie ke Keiki Alii WILLIAM PITT LELEIOHOKU Ua Hala! Ua Nalo! [ARTICLE]

Ka Mea Kiekie ke Keiki Alii WILLIAM PITT LELEIOHOKU Ua Hala! Ua Nalo!

I keia la, e ka lahui Hawaii, ke maalo aku nei makou imua o oukou, me ka ukana aweawe, lihaliha, luuluu, menemene, minamina, kaumaha a me ka pilihua maluna o ko makou hokua, i ka pahola ana aku i ka lono: "I kela po lele ke aho, huli ka pewa lipo, Ka hauli o malama, newa Manokalanipo: Kaha ka ui ke kuku lalani o Makalii Ke olomea ka onohi ku i ke kai a Kekaulua. E kui ke ana kani-ke, holo-ke, olopa-ke ana, Neo, tfic lia hano, mu—he -i ka 100 liaiK', A kela ouli walohia eh:U'li:i Aīm ho olina aiiii! "Ua ktuic\v a' l ku la Va kuuewa aui ia ht> hmi, lle iniliiiiili n:i Ihwau u •wal ihiu'i, Ika iiiati nna'ku v * O Ka Mea Kiekil' lu- Koiki Alii llooiliua Moi o llawaii o Wim.iam P.itt Lki.moiioku, i ka auiiiA o ka po Poiiknlii, Ai'i iila % lu' iwakalua miti : uto mainua'e o ka ■h«>ra 1. mahiko .1 ka poai o na paia lio!dc i> ka pa Alii lolani. Ua liaah !e mai la i koiia .U"i a iiu* na Kiui\i'uh> hanau iuu:i, koua uiakua alnln, a īu<• leakoii na ■inakiiainaua, a Ilv»oikv aku la lualahi *.i ua wawao o ka uolio aiii o ka 3loi o ii;i 3lni, a w;iiho iho la ia ll;i--waii i ka inuli.waa iui, o u pauiu.iko,; ;i o kuuiiiki'iia ii.ma; Aoli' no i liuiiu loa ka aui aua ,ao iu i 0 i:a ia.'mai 'ka hooni.ika ai.a inai o ka nui t'iva nu' l:a hu'i īiialuna o koiia i>iwi ■o]iio. a i ke kaalo an;iV hoi o ka mahina okoa nia la'ui niot'. ua ialau inai Ia ka • l, i.' a ka lua kupai au. a niau hookahi aku la ko:ni uhaui'. a haah.lL' iiio la i ka hal' kino a!ii inalio;-' noi, inakaiiiki i hala'o nei nialio; »•. Ika la l 1 » hni o ianuan. i ka ihiM 10 j oimi nia kakahiaka, i ka wa a ka hi iau kaa ku]);i|>:tu'ino kc kiiola h.ioii wa i hoomaka aku iii «.■ uaiu» niai ka llulealii Iv>laui niai ino ka olow,>.;i o ko kino niak" 0 ka M >i Kauilo aouli. o ka wa no ia a le Akna i oluolu ai e haawi inakaua akt; 1 na'lii Kai>aakt:'a a 111 ' ■ Koo:tokalo|i». ;i liauau iii > la ia manawii. h ' k.'ikikaini;;i hiua, niii'ko laiui hoino ai'kai nia lloiiuiik:iiia, a loaa'i ke'lii a kakv»u o u i.v i. o L::i.KKinoKr. i kaiwia'i hoi ninho}i«» oia la anoauo a n liia, o Kalalu>v>lowa. Nolaiia, o ka loihi o kon:i ■niau l;i o ka iiohu aua 'kh' kakou, ho iwakalua k'.nnanialu;» makahiki, a nie okolu maliiuia oi. Iloko o ka [>u!e i hala ao nei, ua lono i.i ao koiia ano j>auuu'uine onuwiiiiwali. nio ka ni.uiao ole īa no nau ua kulō niil:ot;u kia iu<> la Ko kaonn aua ona i>'Uai ka-iuake malnna .o koua li<><i} «•< 1 kii ar.ii.ii i i o ka i'oak.iln, ua at.« •.•- Jif lii'» 1 ia na oj>io;>i t :.ihua o k<> m.ikon }<iiuwai. i ka inono īa aiiii m,ii, ua ano ]■ohala loa v>ia. a u,i ;nr ] i1 ■ -Ual:aka. maniuae s> Ka iuM-a aua niat •> kne.ilu la ;!••. ua lawe k<Miana īa iileu ia oia. I a leh' ka haun. a hf- haaw. nui ma io' kua 0 ki'hi ;i mv ki'ia. 1 k i loli-- aua aku i ka !i'.< l.anikau o na ]'U •> l'u ..vai: a. v k.inikau niai ana nu' k< kuiuak. ;i,i. a o ;;li >!a īlio ana Imi i oa hi-'ua !can::.a:t luuluu m'i'uua o ko Kiuiinakauha! ' Ani i.'-ii: a 1 k.i nia ]■. >ii.i an.i ar o i<a la. tia wouo 11 ua liH' haj>;t <> k'.' ka-ma 1 ko i.iko l iiuu » !i. u i ka maK iui. < uiai iiua i ka iiiuiuu, a m<' ka wulonia o ka mauawii. Uik uaawi i i na t.<f .> na kauka ; a tta h'H-ikaika la v lt!o' nr> ka Ihki <■ kaoiu mai ī kon.i ea aln. a c ImoloUii ia ak'u !uu koi:a mau la. aka. " v> ka . ni-»kr:ua:xO o lo' Aku.a, o h >fk <ia " Ika I\)a;:;a . i n!v.« m- ua h.>o.ah.t a ka i'uuku A:ii 1 iiv.>;<uka i . • i.i kaiia ui.ika nioli 'iuu'hu. |»t .a i;o i \v;i;.t» h 'onani la i kon i kiuo iium' ma1»».,0 o ka iiiiiii t>lll vi K;i llah- A!u IhiK-.inkala-t !<• » v t i n i inakaaiUHi.a ki niauawa . tvl.-1 !loj 1...1 Kll UI 1 k.l W.Oa » ;; k.»|.;> kuu» kti| at.au. Ika lu«r i •> k. K.ik.ihiaki». ua li >-a :<tt la na koa iu .uano,lan<» a ku :l;o la ni i!.>.o> ak:i o ka ] a ,i j a ma A'auui Ma.mik. !a a >.::• k-m ;; >a.. <• kf alaiu 1. < lii'>: aku ai 1 ~a i kau maha ai ka hra li l . u.h. i.v :a t;a j uk.i .; u.;:;;ama. v n.>.:«•!'. :,.il 1 ka !>• ;r.i. u ; u.-lv><<i».>a o ku m■■. . ~l. ii . < i.i >•. i: < h. , . .' < la'iini» I. i.:i.:ia..t ,a. a a ; <\>; !,. hi' ! <t..'.: I i.a A... ' i . t Mt- i, i <•ht i i „i>:.r> a.ca ai ua ; a : leli'.i a ita» akn la. .a » i\ ii- >a . • ■■ „a liuu: t.-r. m . na .. !v.... i .: •■■ • . .a:: ,* i 11, a I llhl|,| *l |. • k' K • i '.V» I! , " . t • '.. t Uio ' :n?:a !..• 'u i - ' « ! ■ .• ii i Ahi .•• ; ■ t>. i Mik-i a i . t :i.. .. v. k.ou - ii.o • ::a t; i k ..&t.: ;-a . a ::ia kona j .. . i.ii a;.a t .ua t; a t n-.i. J* ; t I.'O n>tVllia I. v a <i \J-o: ,a i ■•., .> k.' t■» ■ ' • ...» t; .«• vk i u: t,.a K i- »:.• < : . ' . . .. Mi. . K-.-i I. a a'• . i • ■ • • . . ■■ :a 0..! a \,.; : I A ; .: .i i .. _

ko lakou )ru«u a»hu {Jka. $ta na ao;io g ke'kupapau kā Kiekle a ratf nn Kuhina o ka Moi, a me ua hoa o'kt> alo AHi. Ua hoonamia ma o a mtuuici me tm pua, a ua ei'hia ke ano oka inauuwa. Ona hiona oke kupa}iau Aiii, oia iuau 110. Me ka «ahu nai]i, ka Upiue e kne'i aim ma kona nmaama, na hoku hoailoiiii o leona knlana 'Lii, a nie kon;i kino nui mohahu, mc ka maloeloe maikai o kona uiwi, me he 'la ua piii iho kona niau lihilihi, a i]olco.,o k» liihio inoouluun', iux>:nao|)oj)o ia'kii ia ka mino aka wui|»aht* maluu.i o kona niiiu pnpalina. (> na hiona a pau, mo ho 'lae hiamou ana no, a na ake makou e oiaio ia mau hionu, aka, na ka wawalo o na 100 i kumakoua, o. liaehao ana i ke ea o ka lewa, i okonio inai i ke anu maeele i ko ! i inakou honpo. a hoomanao ne la; ae, e i hiamoe io ana uo. aka, ° kana hiauioe : hoj>e loa anana -. Aloha. ! Iloko o keia mauawa, ua hiki ole i kt>na 'kuaana Moi ke nana mai i ke kino Ikupapau o kona pokii i ka waiho aku na liele kauhai e !;a hoa piii o ko kino ; a ua pilihua hoi ka uianao o ka Moiwahine 110 k< ia pilikia. Aloha ! Aloha wale ka ako ia aua'e oi;ū e opnu ae ana, a nele iho'-la k:v hihui i ko 'Lii nona na manaolai!;i l:i, a au lioi e llawaii e kaniuhu nei . • ;ji ki'ia la me ke jhhv kulou. : j 1 kona m:iu ia o] io, ua hoolilo ia iifo I la oia i li mai n;i k»;. 'Lii ltuth Keelikolaiui, aiualalo o kona malii, iloku hoi o kona Jpoli kalii i iioho iho la a liala wale no. I jka hoo:n:ikiūa aua o ke kula nui o Kaa:jjl;ui, niaialo o Mr IhhoUon, ua hoonoho gia'ku oia malalo o kana ao ana : a inahoj>e mai. mahi'o o Mr. Atkinson, ke \ kumu o kria mau la. Ika 1572, ua ko- » aku oia i ke. Keena Oihaua o ke Kui.i ;a oko na Aina e o keia anpuni, n.uv aiio lie Kakauolen». Ma ia wahi oia hoike ai i kona- kulana kiekie. ma na jmea o ka ike, a i loaa'i hoi ka mah;ūo •nuiia e ka poe i hui jhi me ia ma ia Kee]u:i Oiiiana. uia kona mau ano a ]iau. 1 k.x la 14 o ]'M>eniaii, 1574, he elna ia niiiho]ie iho o ke kohoia una o ke | Al-ii ka Moi, na kuahauaia oia i Hooiiiiia inoka Noho 3loi o llawai' nei, a hoahu me ka iuoa Alii. ka Mea Kiekie, a ma ni a. i loaa'i-ke kolana i.ūa makūo iho i|o ka Moi, a maluna'e o na niakaainana a na aiii eaeo ke uupnni Ika la l.'l Jo Nineniaha. o ia makahiki no. mamna 'iki iho o ka holo ana ku o ka Moi i Aineiiika, ua kuahaua ia'e oia i Kahu Aii|iuni." * a «i, . :a Luiana oia i noho ai me ka ftia L l'hima malnhia ana i na hana a ]>au o ia *noiio. a iiiki i ka imli hoi hou ana inai o Ika Moi. a ua ik< ia k>»na makankau a m<_|k i lawa j:ono no kaht ana i nolio kuhu f;ū no k-'ma knanna Moi, ka malama ana ' i k i Nol.o Alii. O ke Keiki Alii i luūa'kn. lie lv\i no ik'' K< a Xaiki llanohauo o Kaniehameha * i ni. l Kalakana. hoa no ku Ahakukaiualu -o ka M.'i, K;m na no ka Pnali L. h iohoOnani. a iie Lala no k i ilni llauo"'lkuio ok a Fr'e Mason*. O kona ano a ipan. a me ko:ia kulana, in hiki ke olelo *ia. h ■ ka'K'.ka oj<io :iona ke kulana aiii, a ; lie kaiina u <i a ki miikaamana e kuluma ,u. O koua mau la ok ' ola ana Hio r?n: i. le' ni '.n īa i j iha m<» na inaiuioKina. a o i:a moua uiamua o koua aio t:o na Ila e i.'.ki mai ana. t:a ] ih.i īue na luuke i na m i:kat i << llawan. a o k 'ia kaih emo"I ia a:;:i j;n on i i;<<ko ona la opio, he ;, ivanhoia ri ;»:i:; tu.» no kah.iuie ana o ,;;a manao.;.v.a o k" aupnni. a hlo ī mau >m ij-<i .ii' o k liiika.i. 1 Ma ]i.ona ua;a aua ku. na īli aku maiina o k'Hia K.ukuaau i. na kaikuahme a uv- k<«na M.ikuahme ka pni kaumaiia •.o k- kmnakena. aī ko makoii hi»v>:naopojiti u;o i:o ka ouana ain. me he ia u.< kaī iukahata na li;otuoiia o ka iioho na <; a : vKauaiaua kuln>iiv<nu, a me he la ua < hapa ka nun i.» Ik< k:u: i!<» e I »h<,u, j lU' lli.i! l K»> K'OIO a i,e :uo!i », I Ot i k.i K'i ii.uiaiau wai 'in.i a i<>ko » k. k'l I .v.l ieuw;l;iai:l j>< !v k:l Illinnw;!, | i. ;a; ,u w.'.-.e . 'k<> 1 k.' aioha -ei Aia 'u i ;.a. i. ua nalo aku >a kekahi '<• io ko Kik i 1 l.ūe a owai la o» a nia::io ;><"ai o l. i ai:<a. a owai hoi o kakou 1 a ] k ' : .< i k i oi»io: i īa o k<> kakou , i»::i:m u t:".! v i nn.i.i.i.n. a ulu o;e ia h>l e 'k" k.*i' l k.i i.<■ .e o 1,. k'iut.tk< ua a iik k< l ka: īK ;u i a.a ' Ov\a; >< k ikmi e llawan, n < na.oM i.io i w.iai k;..u wannaka : . ;i.< k •:» iu. .. ko <..ia ole aua ku la lka u:,l P.'iik Kan. ?■. I Ai 'h i' a <.aa 1,0- a leo ika hone !to>»<l iia ,i :• ii mawa-":i o na kij.. na <» k» W ".' l i I llH'lll.l »':; S l. i 4,1.1 h>.<a: 1..1 i i t;e u.'oh ui.<ii no ka nu*- * •awa . a < . k i.s< k < tn«a i juv..; mua 'i.;H !a > i.. .kou o ponuie t; i tv»:.a : ■| ;'i t,.»« «> iiin.i, ;;.>(»<•. j-i uak >u •,i..n . i..;k,\t i ko'-a '..i:! »: t)t 0... \ ..'i.iui .< \\ .» 'l.ino. #".\ k » oai ni.iii ; .< i! w »w,ii r L-, ~; ia,v L >,a u«k,i a i k iin. ii.it, Ui i .n kou ii ; t i< »« <a ><f. t . i ' r. i, t;» ;m Kon <, . a ;.a ; ••» ♦ M 1"; •.. 11.u o L . «>» i■ e i ! -o. i;r.!.r • • t i. •! » I i. ,u w ~i i".,a i i i. m .;i i-.?«i.. <a

._! -' Pl-l * I MIUUIIL, B"'fe6 Ci .pHiua Aiil o Honoiulu, aole e e&a hoū kou IH.hppoA i bbl hwila o koīie koa! A! eka wehe olu kohai o Alānni Ennim, i a oki kau hoo{«iaaiia makamae ana iaia ! Eka aina o lalo, ona h:ilu kulwku o na waik'le o Namalokama, uuiel iā e lyho iioii i kou mau leo hoonaueue manun abha ! Ēka wai Kaouhoe ina j«li, aoleie uioni iiou oia i kan wahi kul" ou! E ofc leluia o Mokaulele, o kona kiuo wailua | aha ke lei ia oe—a e Hawaii ln.»loi)koa ua uhi niai ka malu o ke k«n akena walania maluna ou ;.a e hoomanaa ae nae j£akou, o ka inake ka |lei alii o ke ola ana; ina e idbole īa nmi jka make ana, c noho lapuwale aua kt ikanaka ilihuno. A .eka,lep< ka hoj>ena. . Me ke Alii ka Moi, kona niar. hin< j ams kaj Mukuahinei Alii, i.. Lii ame na ko makou-hoi pu ana'ku a liaawe i na hoomanao walohia. t! Lca kj* wa Kawi!rwahir o, I ke alii wih . n «ha—e, Na-lia k<i kauāka ka 11. ke t , ob n , Ka inak:imaka o ka moe c kipa'ku uī, "■ —Ua—i—ke—i-a—a.