Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 17, 26 April 1877 — Page 2

Page PDF (1.26 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, APERILA 26, 1877.

No ke Kula o Lahainaluna.

          I ka hoomaka hou ana o ka makahiki kula, ma Iulai e hiki mai ana, e hoololi ia ana ke ano o ke Kula Nui ma Lahainaluna, a e hoolilo ia ana i Kula Nui ma ka olelo Beritania no na keiki Hawaii; a penei ke ano o ke kula :
          1 E mau ana na mahele no na makahiki eha; a o ka olelo Beritania ka olelo e ao ia'i ka nui o na lala o ka ike.
          2 E hoike ia ana na haumana e manao ana e komo ma ke kula nui ma na lala o ka naauao e ao ia nei iloko o na kula apana, a ma ka "Primer" Beritania no hoi kekahi.
          3 Mahope o ka aponoia ana o na haumana komo hou, e hookomo ia ana lakou ma ka papa a lakou i makaukau ai ma ka olelo Beritania, mahope o ka hoike kakau lima ia.
          4 He hoike makahiki no kela me keia papa o ke kula—hoike kakau lima ia ; a o na haumana i aponoia ma keia mau hoike e komo ana lakou ma na papa kiekie ae, a e haawi ia ana na palapala hookuu ia me ka mahalo i ka poe i aponoia o ka papa helu akahi.
          5 Ma na kaha e aponoia, a e ahewaia ai kela me keia haumana, ma ka hoomalu ia ana o ke kula i na manawa a pau, a me ke ana ana i ka ike o na haumana ma na mea e ao ia ana.
          6 E ao ia ana ka Moolelo Hawaii, Moolelo Baibala, Wehewehe hala, Kumukanawai, Hoike Akua, me ke Kalaiaina, ma ka olelo Hawaii.
          7 E hoomau ia ana ka hana lima o na haumana.

Papa o na Lala o ka Ike e Ao ia'na ma ke Kula Nui o Lahainaluna.
NO KA PAPA 4

Eia na buke haole a lakou e pono ke loaa.
Heluhelu—Will son's First Reader.
Helunaau— Colburn's Intellectual Arithmetic.
Helukakau— Thompson's Practical Arithmetic
Hoikehonua— Cornell's First Steps
Moolelo Baibala, a Moolelo Hawaii ma ka olelo Hawaii.

NO KA PAPA 3.

Heluhelu—Will son's Second Reader.
Helukakau— Thompson's Practical Arithmetic.
Hoailonahele.
Hoikehonua—"Ou r World" No 1.
Akeakamai— Science of Common Things.
Kakau, a haiolelo ma ka olelo Beritania.
Kumukanawai, me Hoike Akua ma ka olelo Hawaii.

NO KA PAPA 2.

Heluhelu—Will son's Third Reader
Hoailonahelu.
Anahonua.
Buke helu.
Akeakamai.— Science of Common Things.
Moolelo-hui.
Kakau kumumanao, a haiolelo ma ka olelo Beritania.
Moolelo o ka wa kahiko ma ka olelo Hawaii.

NO KA PAPA 1.

Grammar.
Moolelo-hui.
Anahonua, me Anaaina.
Akeakamai.
Hulikanaka.
Haku manao, a haku haiolelo ma ka olelo Beritania.
Wehewehehala, a me Kalaiaina ma ka olelo Hawaii.

NA HANA HUI.

Ka papa ma ke kamailio ma ka olelo Beritania—oia no ka huina o na papa eha, no na makahiki eha. Ka papa himeni—e like me ka papa maluna na Haiao o ka Peresidena i na papa 1 me 2—e pili ana i ka Oihana Kumukula.
Ma ke kauoha a ka Papa Hoonaauao.
Ap r. 19, 1877.  17  3t.  803  3t

Ka Hoolewa o ke Keiki Alii Leleiohoku.

          Ike ia Kaukini he kanaka lawaia mano,
          He upena kuu i ka noe Kopokahi,
          Ua hoopuni i ka ohu Kakikepa,
          Kena ili i ka luna o ka auwana,
          O Kauwahi ke kapeku,
          E hei ai ka ia manu o Puoalii,
          Ke 'Lii wale no ka'u makemake.
          Ka luhi o maua me ia nei,
          O ko makou lealea no ia,
          Ua ike—a!
          E like me ka makou i hoike mua aku ai i ka lehulehu i ka pule i hala aku nei, pela no i malama ia'i na hana hope loa no ka waiho ana'ku i ke kino kupapau o ke Keiki Alii i make ma kahi i hoomakaukau ia no ka hopena o na 'Lii o Hawaii ; eia hoi ka maneleia ana'ku o kona kino a waiho ma Wananakoa, i Maemae.
          I
ka hora 9 o ke kakahiaka Poakolu, ua hoomaka mai la ka ike ia ana'ku o ka nee ana mai o na makaainana mai na wahi mai a pau o keia mokupuni, a i ka hora 10, ua piha mai la na alanui, a e olo ana ka makena ma ke alanui Moi. I ka hora 10 1/2, ua malamaia ke anaina haipule maloko o ka lumi, kahi a ke kupapau alii e waiho ana, malalo o ke alakai ana a Bishop Willis o ka hoomana Bihopa. O ke ano o ke anaina, ua uholaia e ka luuluu a me ke kaumaha a oiai na pepeiao e lohe ana i na olelo eehia, e kulu makawalu ana ka ukana a ke aloha he waimaka.
          Mamua mai o ke poo, e noho ana ke Alii ka Moi a me ka ohana 'Lii, a ma na aoao na Kuhina, na Kiaaina, na Luna Aupuni e ae, na Luna o na Aupuni e, a me na maka hanohano o ka aina. O na kahili mamo nunui a me na kahili e ae, e ku ana ma kela a me keia aoao; a o ka olowaa hale hope loa o ke Kino Alii i nalo, ua uhiia me ka uhi veleveta kalaunu, a e hoolu ana ke ahe makani ia loko o ka hale i ke ala o na pua nani o kela a me keia ano. Oiai e meha ana o loko aohe leo pane i ka wa e malama ia'na ka hoomaikai ana'ku i ke Akua, aia hoi, ua like me he kuaua nui la ka leo o na makaainana, e wawa ana me ka wawalo eehia, a e hookupouli ana i ka puuwai me ka ehaeha, a e uhola ana i ke aloha paumako maluna o na hiohiona o na makaainana.
          I ka hora 11, ua hoomaka mai la ka huakai e nee, malalo o ka hooponopono ana a ke Kiaaina o ka moku o Kama, (Moehonua), a ia manawa, ua hoohikilele ia'e la ka naau i ka lohe ana'ku i ka leo kanikau o na pu kani minute o Puowaina a me ka manuwa e ku nei i ke awa. Me ka nee malie na "Poola" he mau haneri ka huina i huki aku ai i ke kaa kupapau, i hoopuniia me na kahikli he 40 a oi aku, malalo o na hooponopono ana a ke alii S. Kaai.
          O na leo uwe kanikau o na makaainana ma o a maanei o na alanui, ua ku no i ke aloha a me ka eehia, e hoike mai ana i ko lakou minamina me ka pilihua no ko lakou Haku Alii Opio i ako ia'e oiai e omaka'ku ana iloko o na la o ko lakou manaolana.
          I ka hiki ana o ka maka hope i ke kihi o alanui Nuuanu me Moi, e pii ana ka maka mua i ka pii'na o Maemae. Ua manaoia, o ka nui o ka poe i hele maloko o ka huakai, he ekolu tausani a oi, a o ka poe makaikai he umi tausani.
          I ka hiki ana i Maemae; mahope iho o ka pau ana o ke anaina haipule a me na hana a ka Hui Malu, ua haawi ae la na puali koa he ekolu mau kipu aloha ana, hoonoho ia'ku la ka hapa nui o na kahili, a me ka walohia, hoomoe ia'ku la ka hopena o ke Keiki Alii Leleiohoku mawaena o Kona mau makua, olo ae la ka makena, a waiho ia'ku la ia me ke aloha, a huli hoi mai la ka lehulehu me na hoomanao halialia ana no ka Pua i mae.
          Aloha, aloha ia i maaloalo iho nei i keia mau la, e hoopiha mau ana i ka puuwai o na makaainana me na manaolana, a i keia la, ua nalo, ua nalo, ua nalo loa; koe na hoomanao manaonao ana no Kona mau hiona a me Kana mau hana.

He Pomaikai.

          Ua hauoli nui makou i ka lohe mau mai no na hana mikiala a ke Kiaaina Bush o ka moku o lalo, mawaena o na makaainana o ka Moi e noho ana malaila. Ua hoa'la'la oia i ka manao o na kanaka e imi a e hooikaika ma na hana, a e ohi i ka pomaikai i hoohemahemaia, a e hoohemahemaia nei. O kona makemake, wahi a ko makou lohe, oia no ka houluulu ana i na kanaka, a e haawi aku ia lakou i aina, a e mahi lakou no ko lakou pomaikai iho a no ka pomaikai no hoi o ka aina. Ua lohe mai no hoi makou, ua loaa iaia kekahi mau aina nui waiwai o Kauai, a o kona makemake wale no, oia na lima makemake i ka hana. O ka manawa keia no Hawaii e ike ia'i, a ke paipai aku nei makou i ka poe ake hana, e kamailio pu me ke Kiaaina, a e hopu i neia pomaikai.
          He makemake makou e hoakaka piha aku i na mea a pau e pili ana i keia hana i hoalaia, aka, ua haiki ko makou manawa i keia pule, a ua hookaulua a ma keia hope aku.

He Makaikai ana ia Amerika a me ka Hoikeike Ceneteniela ma Piladelapia.
[Kaka ia e H. H. Paleka.]
HELU 5.

          Mahope iho o ka hala ana o na la ehiku o kuu noho ana ma Chester, ua hoi hou aku la au i Piladelepia. Aia hoi, ua ano hou ae la ua kulanakauhale kaulana nei. I mai la kamaaina, ua hoi ae ke kulanakauhale a kona ano mau. Ua hala ka wa piha ino o na hotele, ua mama iki ka holo ana o na kaa ma na alanui, aole paapu i na ohua e like me na la mamua iho a'u i ike ai. O na alanui hoi, a me na hale o na kaa mahu e komo ai, aole i piha malihini e like me mamua, no ka mea ua pau ka Hoikeike Ceneteniala, a ua hoi na mea a pau i ko lakou wahi ponoi, a i ka lakou hana iho.
          Ma Piladelepia kahi a'u i ike ai i na hoki nui ; aole i ike ia ma Hawaii nei na hoki e like me ia ka nui. Ua like na hoki oia wahi me na lio nui o Mr. Ward e kauo nei i na kaa kikane ma ko kakou mau alanui, a oi aku no ke kiekie o kekahi mau hoki. O ka lakou hana oia ke kauo i na kaa lanahu a me ha ukana e ae. Ua ike au he umi paa hoki a hiki aku i ka umikumamalima paa e kauo ana i na kaa he umi a keu i hoohuihuiia a paa me na kaulahao. He ikaika loa no keia mau hoki, he mau tona ke kaumaha o ka ukana a lakou e kauo ai. Ua ao ia a laka, a ua like ko lakou kauo ana.
          O na hoki na mea oi o na holoholona laka a'u i ike ai ma keia wahi. O na lio, he inoino, e like me ka nui o na lio o Honolulu nei. Aka, ma Nu Ioka a me Bosetona, malaila na lio maikai loa i ike ia. Mahope aku e kamailio au no ia mau mea.
          Ma kekahi la mawaena o ka malama o Novemaba, haalele au ia Piladelepia a holo aku la no Nu Ioka. He nui na kaa iloko oia holo ana, mawaena paha o ka umi me ka iwakalua. O na kaa mahu, aole holo pakahi lakou e like me na kaa lio o kakou. Ua hoohui ia he umi a oi, a hiki wale aku i ka iwakalua a oi kaa o ka holo hookahi ana, mamua kekahi enekini mahu e huki ai me kona kahu, a ina he nui loa na kaa, a ina paha he piina, alaila, elua enekini nana e huki. Mahope iho o ka enekini na kaa ukana, a mahope mai na kaa o na ohua helu elua, a mahope loa iho na ohua helu ekahi, oia na kaa i hoolako ia me na wahi moe a me na noho maikai loa, e like me na pala o ka poe waiwai.
          O ko makou kaa i holo ai ia la, ua hele a piha loa i na ohua. Ma kahi a'u e noho ana he wahi haole Europa e hoi ana i kona wahi ma Bosetona, a iwaenakonu o ke alanui, ua ulu iloko o keia wahi haole ka manao kuhihewa, ua kau hewa oia maluna oia laina kaa, a e holo ana oia i kahi e, aole i kona wahi i makemake ai. Iloko oia wa, puiwa ae la ia a lele iluna, a hoomaka ia e holo i ka puka mahope o ke kaa, kahea aku la au, me ka ninau ana: "Heaha keia mea i puiwa ai oe?" I mai la kela ; "Heaha anei kau, ke manao nei au ua kau hewa au maluna o keia kaa; aole o keia ke kaa a'u i manao ai e kau." Ea ua hikilele loa ka manao o ua wahi kokoolua nei o'u, lelele iluna a ilalo. Ua kuhi au e lele ana oia mai luna aku o ke kaa, ina pela, ina ua make oia. I aku la au, "ua pono e noho malie oe, no ka mea, ke holo nei ke kaa, aole hiki ia oe ke lele i keia wa. E holo ana au i Nu Ioka, pela kaua e holo pu ai, a ku na kaa i kahi e ku ai, alaila, lele oe ke ike pono oe aole keia o kou alanui." Ia wa hele mai la ke kahu kaa, a ninau ua wahi hoa nei o'u ina o kona alanui ia e hiki ai i Bosetona, ae ia aku la oia, a pau loa ae la kona pilikia.
          Ma ia ahiahi, hora eono paha, hiki aku la makou ma Jersey City, ma keia aoao ia o ka muliwai a ma kela kapa o ke kulanakauhale o Nu Ioka. Aole au i holo koke i Nu Ioka ma ia po. Ua lele au ma keia aoao o ka muliwai a hele aku la e imi ia Rev. C. B. Aneru me kana wahine, no ka mea, ua lohe mua au aia ilaila kahi o laua e noho ai. Ma ka hora ehiku oia ahiahi ua loaa ia'u ko laua hale, a malaila kahi i luana pu ai me laua a kani ka hora umi, e kamailio ana ma na mea he nui loa e pili ana ia Hawaii a me kela aina no hoi. A ilaila kahi a'u i ike ai i ka wela o ko Aneru aloha no ka lahui kanaka Hawaii, a me ke ake nui o kona manao e hoi hou mai ia nei, a e lawelawe no ka pomaikai o keia Paeaina. Pau ka makou kamailio ana, hoi au i ka hotele, kakahiaka ae holo aku la au ma kela aoao, o ka muliwai a komo i Nu Ioka.  (Aole i pau.)

HAAWINA.

          "Heaha la ka hana kupono a ke kahu ekalesia e hana ai, i mea e ola ai oia a me kona ohana, ke hanai ole ia mai oia e kona ekalesia ?"
          He wahi Niele nui keia. No ka mea, ua pilikia maoli no kekahi mau kahu ekalesia ma Hawaii nei i keia manawa, no ka malama pono ole o na hoahanau ia lakou.
          I
ko Iesu hoouna ana aku i kana poe haumana he 12 (o Petero ma) e hai aku i kana olelo i ka poe hipa auwana o ka Isiraela, aole ona manao e hoolako e lakou ia lakou iho i ke goula, dala, keleawe, lole, kamaa, kookoo, a me ka ai, i mau mea e pono ai, a e ola'i ke kino ; no ka mea, wahi ana, "he pono ke loaa i ka mea hana ka ai nana." Oia hoi, he pono i ka oihana a Isiraela e hookipa, a e hoolako ia lakou ma ia mau mea.
          Eia hoi kekahi olelo a Iesu ia lakou. Mat. 10:14, 15. "O ka mea hookipa ole ia oukou, aole hoi hoolohe i ka oukou olelo, a hele aku oukou iwaho o kela hale, a o kela kulanakauhale paha, e lulu iho i ka lepo o ko oukou wawae. He oiaio ka'u e olelo aku nei ia oukou, E aho no ka hewa ana o ko Sodoma, a me ko Gomora i ko ia la kulanakauhale i ka la e hookolokolo ai."
          Pehea na ekalesia ma Hawaii nei? Ua hiki mai ka malamalama ma keia Pae Aina; ua maopopo ka pono o ko kakou Haku; a me ka pomaikai o na kanaka ke malama lakou i na kanawai, na kauoha, a me na oihana o kona aupuni; ka pomaikai hoi ke loaa mai he kumu maikai, naauao, akamai i ke ao aku, e alakai i na makua a me na keiki ma na mea e pono ai ma ke ao nei; a me ke ola mau loa o ka uhane ma kela ao aku.
         "Ma ka Buke Lawe Lima a ke Kahu ekalesia," ua ao ia na ekalesia i ke ano o ke kahea ana i ke kahunapule, o hele mai a lilo i kahu no lakou. A i ole e pilikia oia ma kana oihana, ua hoohiki lakou e kokua iaia ma na mea e pono ai ke ola o kona kino, i kaawale oia e hana mau ma na mea e pomaikai ai na uhane o lakou.
          Ua noi aku hoi lakou i ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni, e akoakoa mai, a hookohu iaia i Kahu no lakou. Ia manawa ua hooia hou i ko lakou manao e malama pono iaia e like me ka lakou olelo ana ma ka palapala kahea aku ; a e kokua hoi iaia ma na mea e ulu ai ka pono iwaena o lakou.
          Ina e hana pono ke kahu i kana oihana, e like me kona Berita ana ; a e malama pono hoi ka ekalesia iaia e like me ko lakou Berita ana, alaila ua pomaikai kela anaina kanaka.
          Aka, ina palaka auanei na hoahanau, a malama ole i ko lakou kahu, haawi ole iaia na mea e pale ai na hihia o keia ao, pehea la e nono ai ? Nolaila keia Niele? "Heaha la ka hana kupono a ke Kahu Ekalesia e hana ai, i mea e ola ai oia a me kona ohana, ke hanai ole ia mai oia e kona ekalesia?"
          Ma keia Niele, aole maopopo lea ke kumu o ka launa ole mai o ka ekalesia i ko lakou kahu ; no kona hewa maoli paha ; no kona hemahema i ka oihana kahu ekalesia paha. Ina ua hewa maoli ke kahu, a ua pau ka makemake o ka ekalesia iaia; pono ia lakou ke hoopii i ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni e hookuu, a e hookaawale iaia; alaila pau pono ko lakou hookipa ana iaia.
          O ko'u manao nae, aole no ka hewa maoli o ke kahu keia Niele; aka, no ka palaka a me ka minamina ole o ka hapanui o na hoahanau i ke aupuni a ka Haku, nolaila ka pilikia, a me ka pololi o ke kahu a me kona ohana.
          I ko'u manao, aole makemake o Iesu i kana poe paahana, e hana wale, me ka ai ole, a me ka ia ole. Eia kana olelo i ka poe 70, i kona hoouna ana ia lakou e hai aku i ka nu hou no kona aupuni.
          "O ke kulanakauhale a oukou e komo aku ai, aole hoi o lakou e hookipa ia oukou, e hele oukou iwaho ma ko laila mau alanui, a e olelo aku ; O ka lepo o ko oukou kulanakauhale i pili mai nei ia makou; oia ka makou e holoi aku ai no oukou ; aka, e ike oukou i keia, ke kokoke mai nei ke aupuni o ke Akua.'' (Luka 10:10,11.)
          Penei ka Paulo olelo i ka ekalesia ma I Korineto 9:7—14 "Owai ka mea hele i ke kaua me ka uku ole ia mai ? Owai ka mea kanu i ka malawaina, a ai ole i kona hua ? Owai hoi ka i hanai i na holoholona, a ai ole i ka waiu o na holoholona ? He olelo kanaka anei keia mea a'u e olelo nei ? Aole anei i olelo mai ke kanawai i keia mau mea ? No ka mea, ua palapalaia mai ma ke kanawai a Mose, "Mai hana a paa i ka waha o ka bipi nana e hehi i ka palaoa.
          Ke malama nei anei ke Akua i na bipi ?
          Ke olelo mai la paha oia ia mea no kakou wale no? Ua palapalaia no kakou no, i lana ai ka manao o ka mea mahiai i kona mahiai ana ; a o ka mea hoiliili me ka manaolana e loaa iaia ka mea i lana ai kona monao.  * * *
          Aole anei oukou i ike i ka poe hana ma na mea laa, ua ai lakou i na mea laa ? A me ka poe lawelawe ma ke kuahu, ua ai lakou i ko ke kuahu ? Pela no hoi i kauoha mai ai ka Haku, i ka poe hai aku i ka euanelio, e ola lakou ma ka euanelio."
          Nolaila, eia paha ka maopopo noloko o keia mau pauku. Ina e pilikia nui ke kahu ekalesia ma kekahi kihapai, no ka hookipa pono ole mai o na hoahanau ia ia, a me kona ohana ; he pono iaia ke haalele ia wahi, a neenee aku i ke kulanakauhale e ae, a hapai i ka hana a ka Haku malaila. E hoopii aku nae mua oia i ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni, a na lakou e hookuu pono iaia.
          No ka mea, aole pono i ka mea i hoolaa iaia iho i ka Haku, ka mea lako hoi i na talena no keia oihana ; a ua hookohu ia he kahu ekalesia, a ua lalau kona mau lima i ka oopalau a ka Haku, Ea, aole pono iaia ke noho hemahema, a hoomaunauna i kona manawa, a me kona mau talena me ka poe hookipa ole, a kokua ole iaia, o pilikia auanei e like me ke kauwa lokoino, hana ole, a huna oia i kona talena ma ka lepo. Mat. 25:25.
          Olelo mai o Iesu Kristo penei ; "Ua oi aku ke akamai o na keiki o neia ao i ka lakou hanauna, mamua o ko na keiki o ka malamalama.'' Pela io no ; no ka mea, i ko lakou ike ana he aina wi, panoa, hua ole kahi a lakou i noho ai ; a ua makehewa ka lakou hooikaika ana, a me ka hoomanawanui ana ma ia wahi, alaila ua neenee aku lakou i kahi e, i ka aina momona ; a i ole ia, ua hoololi lakou i ka lakou oihana, a malaila ua imi i na mea e pono ai, a e pomaikai ai.
          He mea paha kela e ao aku i na kahu ekalesia e noho hemahema ana iwaena o na hoahanau ma Hawaii nei. No ka mea, he nui na kauhale hemahema, kahu ole, me na kanaka pololi makewai no ka pono.
          Nolaila, pono ke neenee aku, a hai aku i ka euanelio ia lakou. Ina hookipa maikai mai lakou, alaila e hiki ke noho pu, a hana i ka ka Haku hana iwaena o lakou. A i ole hoi, he nui na kihapai e ae, a ka Haku, ma ke ao nei. Ikaika na leo kahea, mai Makedonia mai, a mai na aina pegana mai ; mai Nuuhiva kekahi, a mai Maikonisia kekahi.
          Auhea oukou e na kahu ekale sia pilikia, a minamina hoi i keia oihana ? Kainoa e pule nui oukou i ka Haku e hoomaopopo mai, kahi ana e kokua mai ia oukou e hai aku i kana olelo ; ma ka aina kuloko paha; ma ka aina kuwaho paha ; no ka mea, ke olelo mai nei oia, "he pono ke loaa i ka mea hana ka ai nana."
Me ka mahalo.   L. KAMIKA.

Kekahi mau mahele o ke Akeakamai
Mahele 6.

          3. Ina hooiliia ke kaa bipi i ka ukana a hala loa iluna, 6 kap. a oi a emi mai paha : maluna ae o ke kaa, alaila, ua hoonee ia ke kikowaena o ka ume-kaumaha (U-K) iluna, ina hele ma kahi pali e kau ke kikowaena o ka U-K., ma kahi maluna mawaho o ka huila, a huli ke kaa.
          4. O kekahi hale o ke Kulanui ma Lahainaluna i hina ai i ka makani mamua, ua hio kona kukuluia ana, a no ia hio ua kokoke loa ke kikowaena o ka U-K i ke kikowaena o kona motio ; nolaila, ua hiki i ka makani Kauaula ke hoohuli iaia, aka, o ka hale hou aole loa i lawa ko ke Kauaula ikaika e hoonaueue i kona mau paia.
          Ke kikowaena o ka U-K ma na mea ola hanu. Ma na mea ola hanu, aia no ke kikowaena o ka U-K mawaenakonu o ke kino kokoke i ka piko, ua kukuluia keia kikowaena o ka U-K o na mea ola hanu, maluna o ke kahua kulanalana wale, oia na wawae. O ka holoholona eha wawae, ua kupaa, no ka mea ua akea kona kahua, aka o ko ke kanaka, ua ololi kona kahua, nolaila, ua hikiwawe ka hele o ke keiki a ka holoholona mamua o ka ke kanaka.
          Ko ke kanaka hooponopono ana i ke kikowaena o ka umekaumaha—Oia ka hooponopono mau ana o ke kino i mau ai ka hoonee ana imua a i hope, i kela aoao keia aoao i kupono mau ke kikowaena o ka U-K., maluna o na wawae. Aia mawaena o na iwi kulana aoao ko ke kanaka waihona kikowaena o ka U-K : ina e lawe ke kanaka i kekahi mea kaumaha a i ole he kanaka opu nui paha ia, alaila, o kona hooikaika wale no ka pono, e kupono mau ke kikowaena o ka U-K maluna o kona mau wawae, i pakele oia i ka hina.
          Penei e akaka ai. Ina e lawe ana oe i ka bakeke wai ma kou lima akau e paa ai, alaila, mai hoohio aku oe i ka aoao akau, o hina oe ; aka, ma ka aoao hema e hoohio ai i hoi pono ke kikowaena o ka U-K maluna o na wawae, i kou hio ana e hoolewalea aku ka lima hema iwaho, ma ia hana ana, eia na mea nui i ike ia. (a) O ka hoonee ia ana aku o ke kikowaena ma ka aoao o ka mea kaumaha.
          (e) O ka hoihoi iki ia ana mai o ua kikowaena la o ka U-K i ka hoohio (aui) ana i ka aoao hema. (i) O ka hoihoi loa ia ana mai o ua kikowaena la o ka U-K a kau like maluna o na wawae, i ka hoolewalewa ana o ka lima iwaho.
          2. Ina he haawe kaumaha ma kou kua, ua hooneeia ke kikowaena o ka u-k. mawaena o ke kua a me ka haawe, nolaila, e kulou oia imua i ole e hina, a pela e hoi pono ai ke kikowaena o ka u. k. Aole hiki ke hele pololei, a hoohi-o paha ma ka aoao.
          3. Ina he kanaka opu nui, aole hiki iaia ke hele pololei, aka, e hi-o kona kua ihope, no ka mea, ua hooneeia ke kikowaena o ka u. k. imua e ke kaumaha o ka opu, nolaila, ina e hoopololei i kona hele ana, e hina oia. Hookahi wale no ona pono, e hi-o kona kua ihope.—Ua ano like no ke kuapuu me keia, aka, eia wale no kahi ano e iki, ma ka hele ana; ko ka opu nui he hi-o ihope, ko ke kuapuu hoi he ano kulou imua.
          4. Ina he kanaka e kulou ana a kikoo aku kona lima e hopu i kekahi mea haule ma ka lepo, alaila, ua hooneeia ke kikowaena o ka u. k. imua, ke ole ia e hoihoi aku i kona hope ihope i kona kulou ana; nolaila, aole loa e loaa na mea kino ma ka ili o ka honua i ke kanaka ke hooponopono ole ia kona hope ma ka hoonee ana ihope.
          Eia hou kekahi mau mea e maopopo ai. 1. Ina he wahi kii lio laau (rocking-horse) e kukuluia maluna o ke kau wahi pakaukau, ua hoopaa ia he pokahao me ka uea; o ka poka malalo o na wawae (ua hiki no ina e hala mahope o na wawae) me ka hoopaa i kekahi welau o ka uea ma ka opu; alaila, e hoi pono kona kikowaena o ka U. K. malalo pono o na wawae; aole e hina, aka, he holu wale no iluna a ilalo.
          Aia ma ka hema komohana o Palani, ke kau wahi i kapa ia, o Landes, o ka hanai hipa ka hana nui a ko laila poe. He wela loa ke one i ka makalii, a i ka Hooilo ua uhi ia ka aina e ka (marsh); no ia mea, ua hana lakou i kukulu-a-eo, penei ke ano. He laau 6 kapuai ke kiekie ma kahi 4 kapuai, ua hana amana ia, o kahi 2 kapuai i koe, ua hauhoa ia a paa loa i ka wawae me ke kaula, me ia mea lakou e hele ai i na hipa; hookahi nae laau nui ma ka lima e paa ai, he 12 a 16 paha kapuai i mea e koo ai. Ua kapa ia, he Shepherds of Landes.
          3 Ina he peni kala, hou oe i pahi pelu liilii ma kekahi aoao a pela ma kekahi aoao kokoke i ka aoao lalo, e ike oe aole e hina kela penikala, ua hoi pono kona kikowaena o ka umekaumaha.
          4. Ina he poka-laau ua hoopili ia ke kepau ma kekahi aoao, a olokaa ia ilalo o ka honua, aole e kaa ilalo, aka, e kaa iluna, a hiki i ke oni poo ana o ke kepau.
          5. Ina he bakeke wai, i hoolewa ia me ka lihi o ke pakaukau, aole e haule ke hoonee ia aku e ke nehi laau a kaa ke kikowaena U. K. malalo o ka lihi o ka pepa.  (Aole i pau.)

Ka Hoalohaloha Alii a na Keiki o ka Hale Pai Palapala.

I KE ALII KA MOI:
          E ka Makua.—Oiai ma ka oluolu ana i ka manao o ka Moi o na Moi, e lawe aku mai keia noho'na, Kou Pokii, ke Alii ka Hooilina o ka Noho Moi o ka Paeaina Hawaii, o William Pitt Leleiohoku Kalahoolewa, i ka aui ana'e o ka waena po o Aperila la 9, he iwakalua minute mamua'e o ka hora 1;
          A oiai, ma ka lawe ia ana'ku o Kona ea Alii iloko o ka opuu ana'e o na la e omaka'ku ai i ke kanakamakua ana, he kumu nui a hala ole ia e hooi ia'ku ai na koni aloha ana a ka minamina pau ole Nona, mawaena o na oiwi o ka aina;
          A oiai hoi, mamuli o ka ulia ana o keia haawina kaumaha, ua hoonele ia mai la Kou Kino Moi a me ka Moiwahine me ka Pokii ole;
          A oiai hoi, ua hoonele pu ia na Mea Kiekie na Aliiwahine Liliuokalani a me Likelike me ke Kunane Pokii ole;
          A oiai hoi, ua nele iho la ka Mea Kiekie ka Makua Alii Keelikolani i kana lei aloha he Keiki;
          A oiai hoi, ma ka oluolu ana i ke Akua Mana Loa e lawe aku Iaia, ua hoonele ia iho la ke Aupuni a me ka Lahui Hawaii i kekahi o na Kahua manaolana no ke au e panee ia mai ana; a e hoomailu mai ana hoi i ka heluna o na 'Lii Papa o ka aina i minamina nuiia, a i koe kakaikahi hoi;
          A oiai hoi, ma keia laweia ana'ku o ke Alii Opio, he kumu ia e hoonele mai ai ke Aupuni a me ka Lahui me Kona mau noonoo maikai a noeau, Kona makee aina, a me ke aloha makaainana; a ma ia mea i hoilihune ia mai ai o Hawaii me na pomaikai a pau i haupuia mamuli o Kona kulana hookanaka a Alii; nolaila,
          E hooholoia:—Ke waiho a ke hookokoke aku nei na Hoa o ka Papa Pai o Hawaii nei, i ko lakou mau hoa'loha'loha walohia o ke kumakena kaumaha imua Ou e ke Alii ka Moi, a me Kou ohana alii, e komo pu aku a e u pu me ko Oukou luuluu alii ana.
          E hooholoia:—Me ka naau haahaa a me ka mihi, ke hoomaikai ae nei makou i ka Haku o ko ke ao nei, ka "Mea Nona na makemake e hookoia," a ke noi ae nei me na poo kulou, e uhola mai Oia i Kona mau Eheu Hemolele o ka maluhia maluna o ka aina, a e ola loihi ka Moi o Hawaii, ka Hooilina Moi, na alii a me na makaainana, a e hoomaalili ia na ikiiki wela o ke kaumaha u ana.
          O makou he mau heluna makaainana Ponoi Ou e ka Moi, ma o ko makou Komite,
JAMES AULD, JAMES DUNCAN,
WM. H. TELL, WM. J. MAXWELL,
KAHIKINA KELEKONA.
          Hanaia ma ke Keena Oihana Papa Pai o Hawaii, ma Honolulu, i keia la 21 o Aperila, M. H. 1877; a i ka Eha o na makahiki o ke au Nohoalii o Kalakaua I.

          Maluna o ka pahu kupapau o ke Keiki Alii Leleiohoku, he kalaunu, maloko o ka poai lau, maluna o kekahi pa, ua kahaia neia mau huaolelo : "Ka Mea Kiekie ke Keiki Alii William Pitt Leleiohoku Kalahoolewa ; Hooilina o ka Noho Alii, Naika Kea Hanohano o ka Oihana o Kamehameha I ; a Kea Hanohano o ka Oihana o Kalakaua, Hoa o ka Hale o na 'Lii; Hoa o ka Ahakukamalu ; Make ma Honolulu, Aperila 10, M. H. 1877, ka nui o na makahiki 22." O keia mau mea a pau ua hana ia mai ka wai dala, me ka nani loa, e Wenner a me Peterson o Alanui Papu.