Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 17, 26 April 1877 — Page 4

Page PDF (1.31 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, APERILA 19, 1877.

KOMI TE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.

LAIKI MAKUA,  MRS. KELA A. GILIMANA,
M RS. ELENA MAKALE,  MRS. C. C. COLEMANA.

MANU AETO ME KA PUNANA.

          Ma na aekai o ka aoao o Beritania, ua oioi mai na lae pohaku iwaho, iloko o ka moana.
         Ua loaa i na manu na wahi maikai he lehulehu wale no ka lakou mau punana iwaena o keia mau pohaku. He kiekie keia mau puu pohaku. Ua manao au, ma kahi o ka 800 kapuai ke kiekie. Ua hoolilo kekahi poe, o ka lakou hana ka lawe mai i na hua o na manu a kuai aku i loaa ko lakou wahi ola, a ola ka ohana. Penei lakou e hana'i: Kakia lakou i pahu hao maluna, iloko o ka honua. Me keia pahuhao, nakinaki aku lakou i ke kaula a paa, alaila, paa aku ma ke kaula, a hookuukuu iho ilalo, a hiki i kahi ana i makemake ai e ku a nana i na hua.
          Eia keia kanaka, aia he hinai ua hoopaaia ma kona mau poohiwi, a me ia oia e hoopiha ai me na hua o na manu. Ua iho iho oia ma ke kaula ana i hana ai. A iaia e hoiliili ana i na hua o na manu, me ka hookomo ana iloko o ka hinai, ua hemo aku la ke kaula mai kona mau lima aku. Auwe ! auwe ! wahi ana, pehea la wau, aole he mea i ike eia wau maanei, aole hoi he mea e lohe i ko'u leo kahea. A ina e haule aku au ilalo, e make ana au iluna o kela mau pohaku haloaloa e waiho mai la ilalo. Aole no hoi au e hiki ana iluna, ke ole kela kaula a ka makani e lele kowali maila ; a e make ana au maanei, ke ole e hookokokeia mai kela kaula, a loaa ia'u ka hopu aku. E manao anei oe, aole oia i pule aku i ka Makua Lani, e kokua mai iaia iloko o ka wa pilikia o kona ola ana? Lalau aku la kona mau lima i ke kaula, i ka wa e kokoke mai ana iaia ; a me kona ikaika a pau i lele aku ai a paa aku la i ke kaula, a kau aku la iluna o ka lae pohaku, a palekana iho la.
         
I kekahi kanaka e haiolelo ana, hoike aku la ia i keia moolelo. Olelo aku la ia i ke anaina, Ua hewa lakou, a aia iloko o na popilikia he nui, e like me keia kanaka, a hookahi wale no ala e pakele ai lakou ; a o ua ala la, oia no o Iesu Kristo i ka poe hewa, e like me kela kaula i kela kanaka. Aole i manao kela kanaka e paa ana iaia kela kaula, a malia paha ina e moku mai, aka, ua makaukau o Iesu e hoopakele i ka poe a pau i haalele i ke ala e, a paulele aku Iaia wale no, no ke ola mau loa.

No Christophur Columbus.
HELU 8.

          Ua noho ia ka Pae Aina o Inia komohana ia manawa e kekahi mau lahui elua i like ole kekahi me kekahi.
          O ka poe ma na moku nui, he oluolu, haahaa a akahai.
          O ka poe hoi ma na moku liilii iho, he ahiu a weliweli, he poe kolohe a he puni hakaka. I ka wa a lakou e lawe pio ai i ko lakou mau enemi, pepehi aku lakou a make a ai aku ia lakou. Ua like ke hakaka na wahine e like me na kane; me ka pana a me ka pua lakou e kaua ai; ua maa no hoi keia poe i ka holo maluna o na waa e luku ai a e hoopio ai i kekahi mau mokupuni e aku; ua kapa ia keia poe o ka poe Caribus, a ua kapa ia ko lakou aina, na mokupuni Caribee. O ka poe ma ka aina nui, ua weliweli loa ia lakou no keia poe me ka hookae aku ia lakou.
          Ua maopopo lea ia Columbus ka lahui i loaa iaia ma keia mau aina, hoolaulea aku la oia ia lakou me ka oluolu a me ka haahaa, me ka hoolaulea mai ia lakou me he mau hoa'loha la. Iaia i ku ai ma ke awa o Port Conception, halawai mai la me ia kekahi Cacique opiopio me kona mau ukali 200. Ua hali ia oia ma ka manele e na kanaka eha; a iaia i hiki aku ai, e ai ana ka Adimarala i kona paina awakea. Hele aku la ua alii opio nei iloko o ke keena kapena, a ua hoonoho ia ma ka papaaina; elua hoi mau elemakule i hele wale mai no i ke keena kapena, a ua noho aku laua ma na waewae o ko lakou alii, ua hoike mai laua, me he la, o laua kona mau kuhina. Kauoha aku la o Columbus i ai na lakou, hoopa wale iho la no ua alii la i ka ai, a hoouna aku la na kona poe ukali maluna o ka oneki. Mamua o ko lakou inu ana i ke kiaha, honi iho la lakou i ke kiaha me ka haawi pakahi ana aku ia lakou a pau.
          Mahope iho o ka paina ana, haawi mai la ke alii i na makana ia Columbus i na makana o ke gula i hanaia me kekahi apo nani, a ua panai pu ia mai no hoi oia me na makana mai ia Columbus mai, e laa ka uhimoe, na pupu lei a me na kamaa ili ulaula. Ua nui ko lakou makemake me ke kahaha no na mea a lakou i ike ai no ka mea, ua manao lakou, mai ka lewa i hele mai ai na malihini.
          Ia Columbus e imi ana i ke kapakai akau o Haiti, kuu iho la ka heleuma o kona moku maloko o kekahi kaikuono maikai, i kapaia i keia manawa o Acul ; holo mai la na kanaka i ka moku, me ka lawe pu mai i na huaai o kela me keia ano, a me na apana gula.
          Hoouna mai la kekahi cacique kiekie ia Columbus i kekahi palapala poloai, e kono mai ana iaia e hele aku oia i ona la; o ka inoa o keia alii o Guacanaquri. Hoouna mai la ia ia Columbus he apo i hanaia me ka uhimaka laau, me na maka, ihu a me ke alelo gula. A no ka hiki ole ia Columbus ke hele aku, nolaila, hoouna aku la ia i kekahi o kona poe kanaka ma kona wahi. Loaa aku la ia lakou kekahi kulanakauhale nui a maikai i kukuluia, a hookipa aku la ka poe Cacique i ka poe Sepania maloko o kekahi huinaha no ka lehulehu, kokua mai la ia lakou me na hanohano nui, a me ka makana ana ia lakou.
          Ma keia helu ae e hoike aku ai makou i ka ili ana a nahaha o ka moku o ka Adimarala, oia ka Santa Maria.

KE ANO O KA OIHANA A LEVI, A ME NA MOHAI.

          Mamua aku o ke kukulu ana i ka oihana a Levi, aole no he oihana hoomana laula no ka I seraela. O kela a me keia makuakane a i ole ia, poo ohana no paha, oia ke kahuna no ka ohana, a iaia hoi ka hooponopono i na mea a pau pili i ka hoomana, me ke kaumaha hoi i na mohai a pau, no ua ohana la. Mahope nae o ka puka ana oia lahui mailoko ae o Aigupita, no ko Iehova manao e hoolilo iaia i lahui nona ponoi he mea pono i kona manao e kukulu i wahi oihana hoomana laula no ka lahui okoa no. A ma ka mauna o Sinai i hookoia 'i ua manao nei ona, me na ouli weliweli ano e no, a ma ia wahi hookahi no kau no oia i ke Kanawai Levi. Mahope nae ia o kona kalakala ana i ke Kanawai mau pili i ka pono me ka hewa, maluna o na papa pohaku a elua. He Kanawai manawa wale no, ke Kanawai Levi, me oukou a pau e hoomapopo nui—No ka mea he kanawai pili kino wale no ia, oiai, o kela kanawai a kakou e olelo nei, he kanawai pili uhane ia, a nolaila hoi ua mau. He mea loli ole ka uhane o ke kanaka. Ua maopopo no ia.
          Eia nae ka pilikia i loaa'i ia Iehova, i kona manao hoi e hooko i ka mea i holo e iaia. Iloko o kela mau haneri makahiki eha, i noho ai ka Iseraela ma Aigupita, ua pau ka hapa nui o lakou i ka lilo mamuli o ka hoomanakii. A nolaila e like me ko Hawaii nei i ka puka ana mai o na kauwa a Iehova maanei, aole loa o lakou i makaukau iki e hoomaopopo i ka oihana hoomana uhane, e like me keia a kakou e malama nei.
          Ma na mea uhane, he mau keiki wale no lakou. He lahui kamalii hoi, a nolaila o ka waiu wale no o ka pono, aole o ka ai paa, ka mea liilii pono ia lakou, he mea milimili maoli no e like me kamalii a kakou e noho nei, oia hoi ka A, E, i, wale no, aole o ka holookoa ma ka ike.
          A nolaila ko Iehova haawi ana i ka Iseraela ia Oihana Levi, he hoomana pili kino, ano iho maha maali ia no, a milimili hoi, no lakou la.
          No ia mea hoi ka hoolakolako ia ana o ka Halelewa mamua, a i ka luakini no hoi mahope mai, i na mea ano nani a hanohano hoi, me he mea la, o ko Iehova hale ponoi no ia. O kona wahi i noho pu io ai me lakou la i ike maka maoli ia no.
          Aka nae, ea, i lohe oukou, aole loa i paa ua lahui kamalii nei, ma ka pono, i ua mau mea milimili la a ka Makua lani i nou wale ai ia lakou. Puni mau lakou e like me na kamalii ano kolohe i na manawa a pau a lilo loa ka lahui okoa mamua o ka hoomanakii.
          Manao no o Iehova e kai i ko lakou la manao, ma o na mohai la a me ka hoomana pili kino iaia iho no, i ka mea uhane. A no ia mea, no ka manawa wale no Oia i kau aku ai i ua Oihana Levi nei i kanawai hoomana no lakou la.
          E like nae me kanaka a pau, he poe "mamuli o ke kino" lakou, a e like me ka poe Pope me kekahi mau ekalesia e ae i keia wa e noho nei, nalowale ka io o ua oihana hoomana la, oia hoi ka hoomana uhane a lilo loa lakou, a pinepine lakou, mamuli o ke kino oia ke aka wale no, oiai lilo ka io i mea ole, i mea poino wale i ko lakou la manao.
          No keia hewa nui, hoopai pinepine o Iehova, a haawi pio aku no hoi oia ia lakou iloko o ka lima o na enemi; a kai pinepine ia aku hoi lakou iloko o na aina malihini e noho ai i poe kuapaa na ka poe hoomanakii.
          Aole nae i pau pono ko lakou kuko ana i ka hoomana kino, oia hoi i ka hoomanakii, a hiki i ko Nebukaneza lawe pio ana ia lakou ma 606 B. C. Kaiia'ku lakou a hiki i Babulona; a malaila no lakou i noho pio ai a hiki i ko Cyrus hookuu ana ia lakou e hoi i ko lakou aina. He 70 na makahiki o ko lakou noho pio ana ma Babulona ia manawa. Ma ia hope iho, a hiki i keia wa e noho nei, aole i lohea ua hei ka Iseraela i ka puni hoomanakii. Mamuli o ka oihana a Levi kekahi kapa o na Iudaio e noho mau nei, oiai o kekahi hapa nui, ua haalele loa i ka hoomana ia Iehova, a lilo loa mamuli o ka hoomaloka okoa no. Aole o lakou i paa ma ka hoomana ia Iehova, i ka oihana a Levi, no ka mea lawa ole ka hoomana kino no ka anoi o ka uhane a nolaila hoi ka pakika mau o ko lakou mau kapuai a haule loa lakou ilalo a hiki i ka hoomanakii a hoomaloka okoa no. A o ke ano hoohali no ia o ka poe hoomana kino oia, o ka poe hoomau i ka oihana a Levi a hiki i keia wa e noho nei. No ka mea, o ka hoomana kino, he aka wale no ia, a kena ole hoi ka makewai o ka uhane iaia. Aole no hoi i lawa iki kela hoomana a Levi no ka uhane. O ka poe i nana 'ku i ka io ma ua aka la, oia, i ike aku ia Iesu ka mea i hai nui ia aku, ma na mohai kino i kaumahaia'i, o lakou wale no kai waiwai ma kela oihana kahiko a Levi.
          Ke ninau hou mai nei paha kekahi o oukou, "Ina pela ea, heaha la ka waiwai o kela oihana kahiko?" Oia hoi ka'u i hai aku nei maluna'e.
          Ea, heaha la ka waiwai o ka A, E, I, oia hoi o ka (Primer) Kumumua iloko o na kula? Kainoa he mea ia e nana e kai aku i kamalii iluna'e a iluna'e iloko o ka ike, oiai nae aole loa o ua Kumumua nei ka ike. He alakai nae. A pela hoi ka oihana a Levi. Aole ia he hoomana ku i ko ke Akua manao. He alakai nae ilaila, ke malama pono ia.
          Ma keia ea, ua ike pono ia, he Hoomana manawa wale no ka oihana a Levi, e like me ua Primer nei. Aohe ona waiwai e, o keia wale no, i lilo oia i alakai io Iehova la a i kana keiki hoi io Iesu Kristo la. A nolaila hoi, a hiki mai o Iesu ua pau ka waiwai o ka Levi oihana, no ka mea ua hiki mai Io a ua pau aku ke Aka a mau loa, no ka mea ua elemakua ia a ua mae wale kona nani.  Pau ka Levi Oihana,
Pau ko laila mau mohai,
Pau na kanawai hailona,
He aka no na mea maikai.
REV. E. BOND.

Ke ano o na hana a ka Haku ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka
MOKUPUNI O MILE.

          43 Ka loaa ana he mau keiki ia maua. Ma ka lokomaikai nui o ko kakou Haku, ua haawi mai la oia i hua mailoko mai o ko maua mau puhaka, ma ka aina malihini, no ka mea, ua noho keiki ole maua no na makahiki elua me na malama keu elima a me na la. I ka makahiki 1872, i ka malama o Dekemaba, i ka la 13, loaa ka maua makahiapo, ("Ma'ijen,") oia ma ka olelo Makala. Ua nui ia keiki, a eia oia ma Hawaii nei, a ua ike kekahi poe o Hawaii nei iaia. O kona inoa, ua kapaia ma ka hua kumu o kona Papa a me ka aina kahi i loaa ai oia, oia o Simeona Mile Kahelemauna. O ka nui o kona mau makahiki, he eha a me na malama keu eha a me na la. I ka makahiki 1876, i ka malama o Mei, la 3, ua loaa hou he keiki na maua, he kaikamahine, a ua kapaia kona inoa o Luisa Kaanoalii Kahelemauna. O keia keiki, aole i ike kona Papa i kona mau maka, oiai ua hala e oia i ka aoao mau o ka honua, iloko o Ianuari 1876, i ka la 9. Owau wale no ka i ike a kai lei ia keiki a maua, a hiki wale i kona haalele ana mai ia'u, a hahahai aku la ma ke alanui a kona Papa i hele mua ai i ka wa o ka huli hoi ana mai i Hawaii nei. O ka nui o kona mau la, he 7 mahina, he 14 la a me na hora 4 a me 10 minute. Pela e ko mau ai ka ke Akua mau olelo hoopomaikai, maluna o kona poe ponoi, a oia ka mea e hoonani mau ia ai oia ia ao aku, a ia ao aku.
          44. Ka malama ana a ko Mile holookoa ia'u a me ka maua mau keiki. Ua hala kuu makua, a ua hala pu no hoi me na mea e pono ai, a ua noho iho au a me ke keiki a maua, e noho u ana iloko o na manao kaumaha. Aka, mai na Lani mai ka lokomaikai, a oia lokomaikai, ua uholaia ae iloko o ka naau o ke alii nui Kaibuka a me kona mau alii a i na makaainana, a eia ka lakou mau hana i maopopo i ko Hawaii nei, ua malama io ia wau e ko laila poe.
          I. Na kanawai i kau ia. Oia ka mea mua e maopopo ai, ua malama pono ia wau e ke kanawai. Ua hookapuia na kane, aole e komo maloko o kuu hale, a ina e ike ia kekahi kane e komo ana, e make ana ia. Aka, ma ia kanawai, ua uwao aku au, e pale i ka huaolelo make, a e komo malaila, "e ao," a ua ae ia mai. 2 Ua kapu pu no, aohe mea (kanaka) e pili ae maluna o kuu pa hale. Ua hookoia keia kanawai, no ka mea, ua pii ae ekoku kanaka maluna o kuu pa, a ua hooukuia; aole koe lakou i pii ma ke ano kolohe. I kekahi la e pepehi puaa ana maloko o kuu pa, holo mai la kahi kanaka a lele no maluna o ka pa, a ua ike ia e ke kiai, a uku oia hookahi puaa. O ka mea elua, i hele mai oia e hookala i kona koi, maluna no nae o ka pa kana pii ana a komo iloko, a ua hooukuia no hookahi puaa. O ka mea ekolu, no kona lohe ana e kii ana o Lijakmar e kaua ia Jebrik ke 'lii o Mejeru; ua holo mai keia kaukaualii a lele no maluna o kuu pa, oiai he loihi loa ka puka, a ua makemake nae oia e hiki koke mai, a ua hai mai i kana nu hou, a ua aloha au. Ua hoopaiia no nae oia, he elua mau moena nui a me hookahi paa moena pa-u. 3 O ka poe a pau e komo mai ana me na mea ai, ua ae ia oia, a o lakou paha. Aka, ina nae i ka po, aole no e ae ia, a eia nae, e haawi i ke kiai, a nana e lawe mai. Maloko o keia mau kanawai, ua malama pono loa ia wau ; aole a'u ho-a ahi, a hoomakaukau no na mea ai, aole hele ana e imi i i na mea e pono ai ka noho ana, e like me ka wa e ola ana kuu kane. Eia hoi kekahi ; o na apana a pau o Mile holookoa, aia iloko o ka hiki ana i ka mahinahou, e hele mai ai ko kela a me keia apana, e hoahu i ai, a i i-a a me kekahi mau mea e ae i Mile, a oia mau mea a pau, na'u wale no. Eia no hoi; ua hoonoho mai no ke alii i mau mea e noho pu ai me a'u, he kane a me kana wahine, a ua noho pu makou a hiki wale no i kuu wa i hoi mai nei, me ka malu a me ka oluolu o ka noho ana. Ma keia mau mea, ua maopopo ia oukou, he poe malama a haipule io ko Mile nei, no ka mea, ua oleloia, "E malama i na keiki makua ole a me na wahine kanemake."
          45. He nune kaua. Me he la ma ka malama o Maraki 1876, ua ala ae la he wahi nune kaua, a eia ka moolelo : Iloko o keia mahina, ua holo mai o Jebrik mai Mejeru mai, i mahuka mai, no ke kaua ana o na alii nei me Kaibuk, a ua holo kaapuni oia mawaho o Mejeru ; a no na pilikia a me na poino i loaa iaia, ua upu kona manao e holo mai i ka mokupuni o Mile, a ua pae ma Bar. O ka mokupuni o Mile, ua kaulana ia no ka huli nui o na kanaka i ka pono, a ua manao lakou aole e hoino ia'ku. I ka wa nae i manao ai pela, ua hailona e ke alii Jebrik no ka pono o ka holo ilaila ; a i ka hailona ana, ua maikai. I keia wa, aole makou i ike no Mile ponoi ia poe, no ka mea, he loihi mai Mile aku a hiki i Bar. I kekahi la nae, holo mai he kanaka no Bar, a hiki i Mile, a hai mai, ua hiki mai o Jebrik, eia i ka moku o Mile nei, aia ma Bar. Ua hai pu mai keia kanaka i ka nui o na pilikia a me na poino imua o ke alii nui a me na alii, ua nele i ka ai, ua popopo na waa, a ua pau ehiku waa i make i ke kai, a he 12 wale no waa i koe.
         
I ka wa nae i loheia ai keia mea, ua hui koke ae la ke alii me na'lii, a ua noho lakou e kuka a e noonoo i ka mea pono e hana aku ai. Ua hooholo lokahi iho lakou, e kokua aku i na poino, a e hoopau hoi i na pilikia. Ua hoouna aku la keia aha alii i kekahi elele, e hai aku e holo i Mile, a ua ae oluolu ia lakou e noho pu. O ka inoa nae o ua elele nei, o Laijapaunene, a ua holo mai e like me ka olelo a ka elele. O kekahi alii nae o Mile, oia u Lijakmar, i kona lohe ana, ua hiki mai ke alii o Mejeru, oia o jebrik, ua upu koke ae kona manao e kaua aku, a ua nui na kanaka i hoohui aku ia lakou me na alii nei.

MOOLELO O KA AHALUNA O NA EKALESIA I HUIIA MA OPIHIKAO, PUNA, HAWAII.

Akoakoa na lala ma ka hora 11 a. m. Ma ka o lima ana, ua kohoia o J. Ili i Lunahoomalu, a o S. W. Kaikuahine i Kakauolelo.
Hoomaka na hana me ka pule a ka Lunahoomalu. Kaheaia na inoa.
Pohoiki " " Kamaili & Kehena
A. D. Alapai " S. Kaleopaa
J. W. Kamohoalii " J. W. Kealo
P. Piena " " H. Poohiwi
Opihikao " " S. W. Alapai
Rev. D. Makuakane " Kaimu
J. Kalaokahaku " J. Paakaula
G. Kaheiki " " Kalapana
Z. Malua " S. W. Kaikuahine
Benj. Manoa " " J. Ili
J. Kaai " " T. H. Kaaehili
Kaanaana " " J. H. Kaaukai
S, Akowai " " S. T. Piihonua
Paele " " " Kahaualea
Hoolapa " " Wm. Kaloi
Na Kaikuahine i noi mai e lilo o S. P. Kaaia a me J. Kaaukai i mau hoakuka. Hooholoia.
Noi mai o Piihonua e koho i komite imi kumuhana. Hooholoia.
Kahea ka Lunahoomalu ia Kaaihili, Manoa, Alapai. Kaawale na komite. Lilo ia wa i haipule.
Hoike mai ke komite imi kumuhana.
1 Manawa haipule.
2 Hoike a ka Puuku.
3 Hoike a ke Kakauolelo.
4 Mahele dala.
5 Hooponopono Kahu.
6 Koho hou i Kahu.
7 Kahi e hui a me ka manawa e halawai hou ai.
Aponoia ka hoike a ke komite.
Hapaiia ke kumuhana mua, ua pau.
Hapaiia ke kumuhana 2. Ua hoike mai ka Puuku i ka nui o na dala mai kela a me keia apana mai i hoihoi ia'ku iaia, he $100.20 ka huina, a ma ka lima o ke kahu, he $21.10, huina pau o na dala, he $121.30, oia na dala mai ka wa i koho ia'i o Rev. D. Makuakane a hiki i ka la 31 o Maraki. Aponoia ka hoike a ka Puuku a me ke Kahu.
Hapaiia ke kumuhana 3, he neo.
Ua hooponopono kekahi mau hoa no keia kumuhana, a no ka hemahema, ua aoia na luna o na apana, ina e loaa ia lakou na dala i luluia no ke aupuni o ke Akua, e hoihoi aku i ke dala i ka Puuku, a e waiho aku hoi i ka bila dala i ke Kakauolelo. Hooholoia.
Hapaiia ke kumuhana 4. Noi mai o Kaaihili e koho i komite. Hooholoia. Eia na komite, Alapai, Manoa, Kealo, Paakaula, Kaaihili, Kaikuahine a me Kaloe.
Hoomaha na hoa no ka hapa hora.
Akoakoa na lala a pau i ka hora 2 p. m. ma kahi mau.
Hoike mai ke komi te ma o ke Kakauolelo la, 3 no mahele. 1 Ke ola o ka haiolelo, $50.00. 2 Kula Kahuna, $5.00. 3 Na pilikia o na ekalesia, $66.30. A no ka Papa Hawaii, ua kaawale kona he $24.00. Aponoia ka hoike a ke komite.
Hapaiia ke kumuhana 5. Ua koho na ekalesia ia Rev. D. W. Makuakane i kahu, ma ka hoao ana no na malama 6, a ua ike ka ekalesia, nolaila, ua hookuu maikai ia oia.
Hapaiia ke kumuhana 6. Me ka lokahi o na ekalesia, ua koho koke lakou ia S. P. Kaaia i makua hanai mai i ka olelo a ke Akua iwaena o na ekalesia nei, me ka hoao pu ia ona no na mahina 6, a o kahi kenikeni ola nona no ia manaa, he $60.00, aole nae ia o kona uku piha, o ke pani ia olalo, ua hamama no o luna. Ma ke kamailio ia ana nae nona, ua noiia oia e kaawale iki no kekahi mau minute, ua oluolu no kela. Ua noonoo ka hale, a ua hooholo oia ke kahu, a he $60.00 no na mahina 6. Na kekahi komite a ka hale i koho ai e pane aku iaia.
Ua pane mai kela me ka malie, oluolu, a akahai. Ela kekahi o kana mau olelo. "O ko ke Akua leo keia e pae nei, oiai, ua pae Kona leo ia maua ma ka makahiki 1869 e hele i ko na aina e, a ua hooko no e like me ia leo, a ua noho maua malaila no na makahiki 6, a no ke omaimai o ko'u hoa, nolaila, ua waiho ia leo kahea, me ka lana no o ka manao e hoi mai e hoomaha no hookahi makahiki e noho ai ma Hawaii nei, aka, no ka mau o keia ano nawaliwali, nolaila, ua hele aku nei au e hai me ka Papa Hawaii, no ka pono a me ka ole o ka hoi hou i ko na aina e, a ua hai pu aku i ka oluolu kupono ole o ko'u mama e noho nei, nolaila, ua hookuu mai ka Papa Hawaii e noho maua a loaa ke ola pono hoi hou i ko na aina e, a ua hookuu pu ia mai maua e imi i ko maua pono o keia noho ana. Nolaila ke oluolu loa nei maua no keia leo kahea o ke Akua ma o oukou la. Ua oluolu pu no hoi au i ka oukou mau mea a pau i hooholo iho nei, a na ke Akua no e hooholo pono i na hana a pau e pono ai."
Ua noi mai o Kaaihili e kohoi komite nana e hana ka palapala kahea i kahu a waiho aku i ka Aha Euanelio o Hawaii Hikina, ma ka Poalua elua o Aperila ae nei, ua aponoia. Kohoia o Piihonua, Ili, Kaaihili. Hooholoia.
Kauoha ka hale e hana koke ke komi te a hoouna aku ma ka lima o ka elele, oia o Paakaula.
Hapaiia ke kumuhana 7. Ma ke kukakuka ana, ua hooholoia, ma Kehena e hui ai, i ka Poaono ekolu o Mei, la 19.
Noi mai o Poohiwi e heluhelu ia ka moolelo. Aponoia.
Noi mai o Manoa e hoouna ma ka nupepa LAHUI HAWAII. Hooholoia.
Hookuuia na hana me ka pule a S. P. Kaaia.
He mahalo piha ko makou ia Rev. D. Makuakane, no kona malama, hookipa, hanai pono ana ia makou, ma ka hoomaha a ma ka hookuu ana o keia aha, ma na mea ai, ia a pela aku, ua ai a lawa, ua inu a kena, a ua oluolu makou a pau.  S. W. KAIKUAHINE.
Kakauolelo.
Kalapana, Puna, H., Apr. 6, 1877.

HAAWINA KULA SABATI
HELU 6. SABATI, MEI 6.
KUMU HANA. Ka wi ma Samaria a me ka mea i pau ai.
PAUKU BAI BALA, II Na Lii 7:12—20.

12 Ala mai ke alii i ka po, i aku la i kana poe kauwa, Ano e hoike aku au ia oukou i ka mea a ko Suria i hana mai ai ia kakou. Ua ike lakou i ko lakou pololi ana, nolaila, ua hele aku lakou mai ko lakou wahi hoomoana aku e pee ma ke kula i ka i ana'e, Aia puka lakou mailoko mai o ke kulanakauhale, alaila, lawe pio kakou ia lakou e ola ana, a komo iloko o ke kulanakauhale.
13 Olelo mai kekahi o na kauwa ana, i mai la, Ke noi aku nei au ia oe, e lawe lakou i elima o na lio e koe ana, na mea i koe iloko o laila, (aia, ua like lakou me ka Iseraela a pau e koe ana; aia hoi, ua like lakou me ka poe nui o ka Iseraela i make,) a hoouna aku kakou, a ike.
14 A lawe lakou i elua kaulalio, a hoouna aku la ke alii mahope o ka poe kaua o ko Suria, i aku la, E hele aku a ike.
15 A hele aku lakou mahope o lakou la, a Ioredane; aia hoi, ua paapu ke alanui a pau i na aahu, a me na mea kaua a ko Su-
ria i hoolie ai i ko lakou holo kiki ana. A hoi mai na elele, a hai mai i ke alii.
16 A hele aku na kanaka, a hao lakou i ko kahi hoomoana o ko Suria. No ia mea, ua lilo o ka bakeke palaoa no ka sekela hookahi, e like me ka olelo a Iehova.
17 A hoonoho aku la ke alii i ka luakini, i ka mea ana i hilinai ai ma kona lima, e malama i ka ipuka; a hehi iho la na kanaka maluna ona, a make iho la ia, e like me ka olelo a ke kanaka o ke Akua, ana i olelo ai i ka hele ana o ke alii io na la.
18 E like no me ka olelo a ke kanaka o ke Akua i ke alii, i ka i ana'e, Elua bakeke bale no ka sekela hookahi, a hookahi bakeke palaoa no ka sekela hookahi, i keia manawa i ka la apopo ma ka ipuka o Samaria.
19 A olelo mai ua lunakiai la i ke kanaka o ke Akua, i mai la, Aia hoi, ina e hana mai o Iehova i na puka ma ka lani, e hiki mai anei keia mea? I aku la ia, Aia hoi, e ike auanei kou mau maka, aka, aole oe e ai ia mea.
20 A pela i hanaia mai ai ia ia: no ka mea, hehi iho la na kanaka maluna ona ma ka ipuka, a make iho la ia.
Pauku Gula. "O na mea hiki ole i ke kanaka, e hiki no ia i ke Akua." Luka 18:27.
Haalele kakou ia Elisai maloko o Dotana, ua puni oia i na enemi, i ko Suria poe koa e imi ana e hopu, a e pepehi ia ia. Ma kana pule ana, hoomakapoia lakou. Huli wale lakou i ka puka a me ka ninau paha, auhea, la ka puka e komo ai iloko o keia kulanakauhale? Pane aku Elisai, ua lalau oukou aole o keia ke kulanakauhale, aole o keia ke ala, e hahai mai oukou ia'u, a na'u e alakai a loaa ia oukou ka mea a oukou e imi nei.
A alakai oia ia lakou i hea. Mok. 6:19. A pehea lakou i ike ai, aia lakou iloko o Samaria? p 20. A ike Iorama, aia na enemi ona iloko o Samaria, a hiki ke pepehiia, heaha kona ninau ia Elisai, me ko Elisai pane? p 21, 22. Ua hanaia anei pela? A pehea ia poe hao wale? Makau ka poe hao wale i ka hele hou mai i ka aina o ka poe Iseraela; aka, pehea Benehadada, ke 'lii o Suria i hana'i? p 24. No keia hoonipu ana ia Samaria, heaha ka pilikia maloko? p 25. No ka wi loa, a ai ole a ia ole, heaha ka i hoolapalapaia i mea ai? Heaha ka wanana i hookoia? Kan. 28:53, 57? No keaha ka hoopii ana o ka makuahine i ke lii ia Iorama? A lohe ke lii i keia aua ino ana a ka wahine, huhu loa oia ia wai? p 26—31. No keaha kona huhu ia Elisai? No ko Elisai pule ana i hiki mai keia wi ; no kona pule ole paha i hoopauia keia wi.
No keaha ka wi loihi i ka wa ia Elia? Aimi Ahaba e aha ia Elia? owai ka i hoohiki e oki i ke poo o Elia? Ua okiia anei kona poo?
Ua hoouna Iorama i ke kanaka e oki i ke poo o Elisai; ua okiia anei kona poo? Ua ike anei Elisai ua hoounaia keia elele e oki i kona poo? Nawai i hai? Pihoihoi anei oia? Heaha kana olelo? p 32 Ua hele ka elele a ku ma ka puka o ko Elisai hale. Ua pani ia a paa loa a hiki ole ke komo; no keaha? no ka mea, ua haiia ia Elisai e ke Akua, ua loli ka manao o Iorama, aole make e make oia. Nolaila, ua hoopaaia ka puka a hiki ke lii ilaila, a hoole aku i ka pepehi ana. A ninau aku oia pehea? p 33. Ka elele ke lii paha ka pono. Ke ano paha keia. Ua akaka i ke lii no Iehova mai keia wi, keia pilikia nui. A e ninau ana oia ia Elisai i ka pono, i ka loihi, i ka mea e pau ai. Ahea e pau keia pilikia? No keaha ka pau ole? Mok. 7. Pehea Elisai i pane aku ai? p 1.
P 2. Owai kai hoomaloka i ka Elisai olelo? Olelo oia pehea? A pehea Elisai i pane aku ai? No keaha e ai ole ai oia?
P 3. Ehia lepera mawaho o ka puka? No keaha ko lakou noho ana mawaho? Oihk. 13:46. Heaha ka lakou olelo kekahi i kekahi?
P 4. A kuka pu lakou e aha?
P 5. A hele lakou a puka i kahi i hoomoana ai ko Suria poe, aia hoi, heaha?
P 6. No keaha ke kanaka ole? Heaha ke kuhihewa?
P 7. No keia kuhihewa pehea ko Suria poe?
P 8. A ike na lepera, aohe kanaka, heaha ka lakou hana no lakou iho?
P 9. Hoapono anei lakou i keia hana no lakou wale iho no? Heaha ka pono?
P 10. Hele lakou a kahea aku ia wai? a olelo pehea?
P 11. A aha na kiai puka nei? A nawai i hai i ke lii ia Iorama?
P 12. Heaha ke kuhihewa o ke lii ?
P 13. Heaha ke noi ana o kekahi o na kauwa? He noi naauao ea
P 14. Ae anei ke lii?
P 15. Hele lakou a hiki i hea? Aia hoi, ua aha ke alanui? A hoi na elele a hai ia wai?
P 16. Hele na kanaka a aha? Nolaila, ua kuai ia pehea? e like me keaha?
P 17—20. Heaha ka olelo a Elisai i hookoia no ka luakini hoomaloka ? Heaha kana mau hua olelo hoomaloka?
Ua ike maka anei oia i ka bale, i ka palaoa a nui wale ? Ua ai anei ? No keaha ka ai ole ?
Mele.—Him. 469. 8—7. Pauku 1, me ka 4.
Na ninau a ke Kahu.
Ua hoomakapoia kekahi, a alakai ia iloko o kahi pilikia a mai make lakou, pehea lakou i ike ai i ko lakou pilikia? Owai ka poe i hoomakapoia i keia wa a ike ole i ka pilikia, i ka make mau e kau mai ana?
Na keaha e hookaakaa i na maka i ike kanaka i keia make e kau mai ana ? Pehea e loaa'i ka mana o ka uhane ? Heaha ko kakou pono i na enemi ?
Hai paanaau mai Rom. 12:20. Mat. 5:44. Ua ike Benehadada ke lii o Suria i ka mana o Iehova, i na hana mana a Elisai, hoomaloka, a hoopilikia hou nae i ka poe Iseraela, makau ole i ke Akua, me kana mau kauwa. Owai ka poe hoohalike me ia keia wa?
Hai mai i ke kumu o ka wi ma Samaria, i kekahi hana ino a na makuahine. Kuhi o Iorama, nawai keia pilikia? Pela anei i keia wa, kauia na pilikia maluna o na haipule? Ka emi ana o keia lahuikanaka, ua kauia maluna owai e kekahi poe? Ka naaupo o kanaka Hawaii, a ike ole i ka olelo haole, ua kauia maluna owai?
Nui na Ahaba, na Iorama i keia wa. Nui na Elia, na Elisai, i kuhihewa no lakou na poino.
Hai mai i ka mea i pau ai ka wi ma Samaria. Ma keaha kakou e hoohalike ai me kela poe lepera? Heaha ka hope o ka hoomaloka? E ike ana i ka lani, aole nae e komo aku.—
Mele.—Him. 248. 8. Pauku 1, 3, 6.