Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 20, 17 May 1877 — Ka Hoike a na Komisina Roiala o ke Aupuni. [ARTICLE]

Ka Hoike a na Komisina Roiala o ke Aupuni.

No Waimea. Mai Pūohoe aku, holo nku la ko K.omisina ika Apana o Waioaea. Aia ke moe ia ke ala ia-i na kakai mauna o Kohala, ma Kawaihae-uka aku ; o na ululaau uia keia Wahi, ua pau i ka make, a ko hele aku la e nalowale loa. Ua hoolilo nni ia keia mau wahi no ka hanai holoholona, a he aina kupono nae i ka m»hi uala na kakai mauna. Ma na waihi lululu, aoiie e nele ka nlu nui ana o ke kope, aka no ka uiiku o na kaoaka a me ka pau i ka auwaua ma kau maa wa* bi okon, kn kuinu e oneanea loaai ka aiua. oke kula momona a i piha ina i kanaka in;unu<i o Wain»ti;i, ua iino <,neai ooa a papaala i ko uiakou liiki hiih «ku, i lie kii aiio e vh >o.ti>i ai, ko li.ioinanno no iia K.otial.i-loko uih keia aoao o ka mauna. O ka oihma hanai holiliolou-i ka mea uui ma Wnimea ; ua lilo iai mea hoeini ika oihana m iliiai. Ua emi ka wai ;t me kalu mau mea, mauiuii o ka inalama pono ole i.« aua o na ululaau ; a mi ka nele aua i keia uiau mea, ua pau na kanaka ika hele aku ma kahi e. Ma kalii hal;t\Vfti mia o n;i makaainaua, i inalamaia ika la o Feberunri, Oia ka II;»Ie 110 >kolokolo o Waiiuea, ua nui ka Jioohiil.iliala o na k inaka, no ka uukn a ine ke ino o ka wai i na holoholona ; a ua lioopuka nni na kanaka i ko lakou manao, e hoike aku na Komisina i keia inea imuao ke Aupuui, i loaa ai ka m**» nana o lioopan ia uian ino. Oiai, aole i pili pono lo t i ka haua a na Komisina lUulalo o keia kanawai, aka, ua inanao lakou, iie iuoa knpono ka oaua ana maiiope o ke ola a ine ka holoinua ana o na kanaka o ia apana, a malia o hiki iii.ii anei ka mau.iuM a hoeueuia ai na waiwai ulu—uolaihi, ua helo aku lakou a ii iiih pono i'iia auwai nei, a hiki «yalo i kaln o ka wui o maliule lua ai.

U» kupono ka hoohiil-ihnla iina.o na kan ika. Ua ino ii' ioli k;i wni a l*kon e inu ai. i k;i hehiia e kahipi, ka lio a nie kahi poe iioioholona e ae : a uo ka lana m.il o a nie ka ikaika 010 o ke kololio o

ke k-ihe ;»nn o k;t wai. ;»ole'c hiki ke b<H>triacm;tC iaiii iho : a ii;s lilo k<i nialaliiaoiA m«M\, i kumu e l »aa mai ai'ku m.ii;» mo ka unko, «imwaona oim keiki k;i ha|uinui. 11«> ui no no, o lot* md;i i.« l.ikou ku \v;ii ui:iciniu\ mn ko kii ;ttia i imw.ihi ni.iui.io itkn, lie iu;«u inile k;i lo;i : iik t, 1.0 kakiiik ilii k < poo i> kii hiih pi'la. Aolo nn p.iln hy tnoa k.iliiilm ia, ii);t «• k.nin ;iim kalii i kana oo ui, a holii vv;il<> it m ii o im liipa a k;i [to«> waiwai koikoi ;i bipi p ih t, n i nt;ti k t ohana, m tlia.no ka inu an» i ku wai ino. — t nawai e 010 u ni!ta m< ka manao h tn t a me kn hoonnnawaniii, a ha il«>!.> iho la i kona hoin», a imi liam aku 11 m < kan nian wahi okoa aku, o l >a t p i;n» t»lo «i p«ha k» lioiuo i ū i. M.i ka noonoo «n* oke Komisina no ka pono o na okei* Apnnn, ke hoiko akn noi, ho moa pono i ko anpnni ko h«->otnaopopo, a o hoohw* pot>«> hoi i nn kanakn i ka whī mnna oho wai. a nia o lii hiiwh» U hm-i nhii*, i nlo ai o loaa ika h inaino ■an-» na h<»loht»l«v iii*. 11 o n.i>;% kupouo oho >innia n;t lt«v loholoii i inai na wai i h >okioia maloko «» n» ha w.ii. On » wili. n t h ilo hovtlun ili u »oo kokahi m »n h «lo hooh-tn;i o »o. ho mo» pono o hn>Ukoin ka wai no i.i ni'in mt>i inaloko mai o n* i»ho \v*i.

Ho uu< |»« «l»io!uo i krt ttmkxm !i.-i kuI,a o Waiim»* w !tu* i p»i mitiioi t»s«T» hv-i fet» )ntkiki «n», <» k» ol,»i»ol.>!n> K»t o i»4 ninUau o nn U i Mm i»4 v\Ml<t U>hul«hti wnle, q« m«ik<o |w>no k« M»ti« no ko ko « mo koknllt H><ll 11«*« ttill »' «l\ 1 lUOA O htt*»tt« «*w in M» u* Km« tu«ht«t o kvi* tet«u «»< l»i. 1»«' mv>* |>\M»\) h«p«t«A t»j* h«vto «m» »to k* i»v>iit>M i«ou *n« ihmi i k« ttli»!i »*u o u« ni»i4 <t). .■* r ii«H>p>i»o|HttKtt« k« Ukh k«stM k«H*> <«tt« i k* \v<tt Ut» ))« |H>ttO lU«< l)Mt. 1 k«M4 W4. U« itK> U(H Km k« W««t »h> t»* IHM"» il..tt<t ltv»<v>J»x»4»Wt« ; « lt(«| tv o. «»»• ii.> 1«, t k« tt«tt*ttt* <k>W kv*> <s k<« <»i«i»*« <».M V ki»vUvM»A. t k*» ktkkntl«l« *»* O .v«U.t»« M« >it« «1, A&,. IMO « Hl tk.«tl tA Wt *\U«» « br>4xMMtl4 k« u tt* *W«Ut««l KtO (Hk kwU I k« u;»» t v» t»x wUttwA«t. Mo b<« «».»* U. ho ||«M b tt<> t».».» I < i,.« « «k<> k« )HMMt>vtk«t 0 W* *t>a * P*t», $ k* V*tU*n« l)«tt«« '» .»..<»«* k» »mii , t«t« «'h *wn% k« «t«tt < »4i *< ,«»t •>,.> t» nt |»iHi bi|»i, * !»•>*«■< «'imii' * ,«r !»V« | U l». i.. . . >\ h« Wwmm

aka, maiema p* knhi o 3sk 0 Ha- 1 makQ». Ua Mmlmo in, »o b&la t aole P*ha i mamao ioa akn k» manawa, ja Hui o m atna maīkaHi ka hiai, I wahi knpouo ole «6 ka mahiai a ime b banu holoholona; ao ke laaan noi.o ia, no ka. maamaoa om &«eln hat|ena ke feao ©aloo o keia iaso hooilo hope mai nei, a no keia man ktw maloo, ka nele i k'a wai ole o aa waipuna., U* oleloia, he mau tnns-4ni ka mi o na bipi i pau i ka make i ka hooilo i hala iho noi uo ka neie i ka wai ole ;i a pela pu mo na hale hoolua ili a paila 6īpi« ua ku waia no kahi maa malama po ka nelo i ka wai oie.

Aole ke Komiaina i manno maanei e hoopuapaa nai uo na ninao hoonankiuki 0 na kumu i pau ai i ka m«ke o na nluiiiau, a ke maloo nei hoi na kahawai a me na waipnna ; a ina me keia holo maa ana o na* bipi, he mea makehewa ka hoao ana e hoinoi hoa mai i ko lakou mau iilioii man. Aka, ina he manao nni ke Aupuui e malama mai ia hapa o ka moknpnni o H«waii, ma kahi poino ano uui o hiki inai £ga, he ka hoao nna i keia manawa, e hoihoi 1 hou mai i na ulu]aau.

Ma e hoopnka aku no rnakou i ko laakou minamina i na apnna «in » Aupuui a Leiaiii hoi i hoolimalima .koke i* iho nei no ka hanai holoholona, a.no ka* nnnnwa loihi no hoi. No ka ine», aoie i hōokoinoia kekahi mau hoak»ka ana mn na pnlapnl», e malama aī i ka nlinli mau o na ululaau ; a o kahi inea iuiiiHtniua nni no hoi, ka hanle ino ioa ana, inalalo o ko lakou mau kumukuai kupono. Ua manaoke Romisina, ho mea ano nui loa keia a ko Aupuui e hooiuaopopo ai; a iiuipuia hoi mu keia mea ka holoiniiii aiKi o keia mau apaua waiwai nni a i elua. He nni wale na laau hina maloko o ka uliilaau, a o ko lakou laweia ana aku he meaia.o hoopomaikai ai i ka nlulaau; a e hoihoi pu mai ai iioi i na poho, ke laweia e kuai i wahie ma Honolulu. Hamakua.

I ka la 27 o Feberuari, ua hele ke Kontisina nia ke awawa o Waipia, a na inakaikiū ina wahi ano nui oia wahi. Ua lawa j»ono keia awawa i ka wai mai kopa mau luapiiiia |Kinoi iho. He luea haohao i ko wa inalaila, ka maloo oka wailt'lc o lliilawe. lle nui kahi e hooulu ia ni o ke kalo ma keia awawa, e hoolawa ana i tia Haniakua, Waiiuea, I a ino Koluvla no hoi kekahi, a me he la | he nui na pomaikai e loaa ana i ka |>oe | e noho ana ma keia awawa mamuli o ka ni;iik;ii oka aina. Ho inau eka inaikai no hui kekahi inaauei no ke kann ko a ine kv kanu kote.-aua. 2iaJte-kuloa n n.-> jvili ma kela a me keia aoao o ke awawa, he inau mouo kai manao ia he mea kuj j»no e hoolako ia no na waa-nalu, n oia hoi k<> ala m iika no ka lawe ia ana o na i waiwai īu.ii ka aina ak» a na moku nana e lawe aku a kahi e hiH>lilo ia ni. He ano maikai iki no ke alanui a na holoh*>lona e lawe ni i na u£ana, aki\, he loa ke ala a he nui aku hoi k* lilo no ka lawe ' nna a ke awa kujH»no aku e hiki ai ke , ia ina ua moku. Ma ka tuxu> heuia- | liikina o ke awawa o Wai|>io, aki hoi kei kahi awa i kajtaia o Houok;wi[v\ he hiH>kalii mile ke kiiawale m Uaila a'iu; i ke- • kahi maiMwa nialaiU e hooili u ai na mea lux>una ma na inoku, aki», oiai aole , i oi aku ke kobokv mamua ae o ke a\ra jv»<« o W.tijMo |<oth>i iho a lue ke kupoao : uianiua » ko na waa-iuUu, nolail* aole ; ke Komi>ina i nuumi> lw |toinaīkai ka ha- ! na ia ana o kēkahi H.lauui a Uiki aku i , ke awa o 2L>nokaa|H'.

l*a iMm* w ko avr.i jvu- o Houohmiliikv a «uvlo Ih> hana i hmiiao U<» pom*ūk.ti ai koia *ws* o oi ai ka ummum* o kv> koia w», aiA w«K> no n»o nm o lilo o hiki w».

Ho ku|n*».v rtu k» o KmwW»*. k* o W«ukot»bA\ f wiuha imh k 8. I v arkia, Bv> k*k»hi uwhiko noi * kn» Rm «mMk ulu *» *«• i m U. ula w« m «fc* k«u iluiM. (*iiM kttk*) ; wmmm ka K i*» * V iumlm k* »snt«» «uue Ma t«W lū uvau w*hi « \>V<U|4o * «W W kupkwo a» k» «m m> W kAtut ko « n» b» buiu «m i ka «p* *t« O JtaV nMk«ikAii4 k\ y »** («<> o nwku» a aoio i iki' wum tt* mk» » |«m i i kvi« w*. kv k«|<*ftik «> U l**4ik> a)»a i h* %i«U ih» UuK, Um, ** kukuluM Aiwk kvk«lu «&*fciku M* k*Ki v k*4vv>kv iu*i 4MMH U *wi< *- Uk* «m* )»«« I* AXT4 |«ln« i «a)u kttfMtt*t kr« I**' «»A i im ukau* mmw i U miliei )lo «» k» «Mbi « U *»*a *> *k* kM k» *m«« k*» uMuk* k* «Uuua Ih s «u*« )k*i»cn rk* m» kv4*lu o km *im* u«» kv- bn« kv» * iu« kr bnf« k\Mi- «uuk

M* k\itv* »*k-vs» *«♦ W" 1A «%* iKh' t> |l«V>.kk«Uk k« (V t» U* 4|«'« {«*•» h*» k» <*>** t U\. >vu,: ii, MU4 *L«kvW k«4i*Ut e i.i I Mi u.

ēa' «raaiffli -« $m/ ai» »fea, noi» *Bs* ō lt^ 0 ea |mmk» e It»ktaB ai rfe pfc '.-fejH» &»/ nni !oa ba Kio «o ® nao ia oa kn no I» aic» Q 3«HMsāui I ke awa, i» HoaalEaa. He s&» 6 Honokua, aka be kapooo oe "«> 091» kaaa ko ana. He hiki fee boo«!n kn» oa awawa laia o aīs\a ke ko&, |t» akai a sue ca la&u hmai e ae i kao&aina maaoei. tJa ol«ilo i& mai he kopooo o K&wela 1 waki pae, aka he waiū bm pdbaka «ale no e hoio anai Mtkai,a aote hoihe ialu i aa makaaL (Aeīeipam).