Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 21, 24 May 1877 — He Kai Hoee Weliweli ma Hilo!! [ARTICLE]

He Kai Hoee Weliweli ma Hilo!!

Ua uhi aku ia maluna o ke kahua nona na eka he haneri a oi aku, a ma ka avarika he umikumamalima kapuai ka hohonu. Nana i ulupa a make loa na kino kanaka elima;-Eha loa me ka nawaliwali na mea e ae eha-a, ola mahunehune na mea e ae he kanalima a oi aku. Pau na hale he kanakolu a oi aku i ka ulupa ia; a okaoka liilii a lilo i ka ole ka hapa nui o lakou, a pela na waa a me kekahi mau waapa. Hina na laau, hiola na pa pohaku, a hui aku hui mai na loko ia—A make na holoholona he umikumamalima a oi aku. Aolo e emi iho malalo o $35,000 na poho i ili iho maluna o ke kahua i hooneoneo ia. Oneanea, a anoano na hiohiona ke ike aku; hoohewahewa oe e ke keiki nona keia aina kulaiwi ke hoi mai a nana i kona mau papalina; kulu kou mau waimaka, a holo ke anu maeele i kou puuwai, no ka mea, o ka nani a me hie o kou home makuahine ua nalo aku ia.

E hoolohe mai e na lani, e papa mai i na kai hoee; mai uhi hou kona mau ale maluna o na kapakai o Hanakahi, aole hoi e hooneoneo i ko laila mau kini kakaikahi. E na nalu o Paikaka, mai kokua i na ale malihini o ka aina e mai, aole hoi e ae aku ia lākou, e hohola mai ma na kapakai o Ohele. E ka wai o Wailoa, mai noho a hanupanupa hou aku kou mau mapunawai, aka, e akahele malie kou kahe ana, a e nana i na pokii liilii e auana ana ma kou mau kapa muliwai. E ka wai o Waiolama, e nana i na aekai o Punahoa, a mai kuilima pu me na ale-nahoa o ka moana lipo, e komo aku ana e ulupa i na pokii o ka aina ua lehua. I mahiehie no oe i ka nui o na pokii e auau ana ma kou mau wai huihui. E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe; Ano, ua loaa iaʻu he mea hou ano nui e hai aku ai ia oe; a oia no keia i hoike ia ae nei maluna ae. Ma ka hora 5 me 10 minute paha o ka wannao Poaha aku nei, (Mei 10), ua pii mai ke kai hoee ma Hilo nei, me ka wehiwehi maoli. He pokole loa no ka moolelo no keia mea, aka, mahope iho o kona hala ana aku, ua waiho iho la oia i kana mau hana i kaao loihi no keia mau la. He kakaikahi na poe i ala e a ike pono loa i ka pii ana mai o ke kai, aka, he ano like no nae ka lakou mau hoike ana. Ma ka ike a ko Waiakea poe, ua emi mua ke kai, a mahope ka pii ana aku, maiwaho aku nei, a huli pono aku la o march ana iuka pono o Waiolama. Loaa e aku la nae ka moku okohola e ku ana, a hukia aku la oia iuka me kona pokaakaaia. Oiai, aia ka welau akau o keia puali iwaho ae o Kaipalaoa, a o ka welau hema hoi, ke pio aku mai oia maluna ae o kahi i ku ai ka moku, aka nae, o ka manoanoa loa, ke hakiana aku nei no ia iuka o Waiolama-E like no me ka hele maoli ana o na puali kaua, pela no keia kai hoee. I kawa no i ko mua poe a hehi ana i na kapakahakai o ke one o Punahoa o ka huli mai la no ia o ko hope nei poe i kai nei i ia wa no i nee papa mai ai kakou i elima mau papa kekahi mahope mai, maluna iho o kekahi ???? elima nalu e wili mai ana i kai. kekahi

na mala ai, na na holoholona; a olua --- ma ia kahua kaua. a hookahi keiki uuku. E haalele kakou ia lakou, a [illegible] i kai nei. O ka welau kema o keia puali ke iho ma nei ia e opiopi ana ma na ae-one mai Waiolama mai, o huli ana i Ohele, a o waena o ka puali ke pio ae nei ia o hele ana i kai, i kahi ka moku a lakou i haʻalele ai; a i ke komo pono ana ae o ka moku i ka waenakonu o ka puali, ua aneane oia o nalowale; a i ka hala ana o kea mahele ma kai aku o kahi i ku ai ka moku, ua pio ae la na ale, a ia wa i mahae ai i elua koena apana a lilo mai la keia mahele i koe i eheu akau hikina no ka puali e kuli pono ana iiuka o Waiakea; a na keia puali i luku paa loa i ko laila poe. O ka loa o keia wahi a lakou i march mai ai, he ane hookahi mile ia;-aka, he mau minute pokole wale no nae, keei ana ko lakou la mau wawae iluna o Waiakea. I ka olelo nui mai a ko Waiakea poe, aohe o lakou ike pono aku i ke townua hele ae la a kiekie iluna ke kai e pii mai nei-a he lohe'na ka lakou i ka uuina o na hale iloko o na ululaau-; a oiai ke hele nei na hale, na laau, na kanaka me ke kai, eia nae, ua maloo mai la no o hope; o ka poe i koe aku iloko o na hale ma kahi i palanaiki mai ka hele ana o ke kai, oili mai la lakou a holo ana mahope mai, he maloo wale no; oiai, ua hele pau loa aku la no ke kai, aole mea i koe iho. A he oiaio no ia, no ka mea, ua momoe no ka mauu iuka, aole i moe hou mai ihope nei. He mea aloha ke ike aku i ke ano o o ka aina-. o kohu no ka hoi ka aina i na hale me na kanaka; ke ike aku oe, ua ulupa ia na hale a ua kiola liilii ia na wahi apana hale i o a ianei nei. O ka hale o ke Kapena Hopu he 190 iwilei kona wahi e ku nei mai kona wahi i ku mua ai-a pela no me kekahi mau hale e ae. O kekahi mau hale ma kahi aoao o ka muliwai o Ohele, ua kaikai okoa ia no me ka ohana, a pae aku ma kahi nono, me ka poino nui ole. O ka awapo ua hoopaeia aku ia i 180 iwilei mai kona wahi mua i kukuluia ai. Ia oe e hele ai ma ko laila nahelehele, e ike aku no oe e mokaki mai ana na apana hale, waa, waapa, upena, pahu, papa a pela aku. O ka poe a pau i kamaaina ia Hiloone, e hoomaopopo iho no lakou i na palena i uhiia ai e ke kai, a penei no ia :- E hoomka kona palena akau ma na hale papa o Misters Reed & Sisson ma Kaipalaoa, a malaila ae ma ka puka o k Conway a i ko Alona; a ma kai no o ka pa pohaku e holo ana i Puna, a loaa aku ma ka hope o ko Apana, malaila aku i ko Pose, a i ko Kaiser, a ma kae aku o ka loko a ma kai mai o ko L. Kaina, a malaila aku e pili ana i ko Rainheart; a malaila aku e pili ana i ke kumu ulu ma kai iho o ko Kuhalehau wahi, a malaila aku komo malalo o kahi uwapo, a malaila aku ma kai iho o ko Keliikahi mau wahi hale, a malaila aku ma kai ae o ko Kaikaina me Mereana a hui aku ma Kumu-a me ke alo iho o ko Kaihenui, a ma ke kua ae o ko Kamakea ma hale, a ma uka ae o ko ke alii Keelikolani pa, holo a malalo iho o ko Nalimu ma hale, a holo a kokoke i ko Punini hale, a holo aku ma na palena o ka loko o Waiakea me Mohouli, a poai puni ae, a ma Hilo iki mai, o ka hale kai makaha, ma ia wahi holokikeekee i kai, a ma Puna loa ae o ko Kaianui ma mau hale, holo pio ae la i ko Kalaiwaa me Mailou, malaila aku, malalo mai o ko Pelau ma a ma ia aku iho e holo ana hoi i kai o Makaoka, kokoke i Mokuola, koe no nae he hale iluna o kekahi ahua, ma uka ae o ka makeke. I ka moku o Mokuola ua uhi holookoa ia, a lilo kahi hale. Eia na inoa o na mea i make. 1 Kaipo wahina a Kaaua, no Kalepolepo mamua. 2 Mahealani, keiki na Peka, no Punahoa. 3 Kaapa, wahine a Namakaelua, no Keaau, Puna. 4 Nakuaana keiki uuku, he moopuna na Kaelemakule ma, no Waiakea. 5 Keawepoepoe elemakule, no Waiakea no. Na poe i eha [illegible] loa ia. 1 Kauh[-illegible-hu] wahine, no Waiakea. 2 Kaelemakule no Waiakea. 3 Kalawaia no Waiakea. 4 Parker no Waiakea. O na poe e ae he mau kahakaha me na alima no lakou. He nui na moolelo liilii o na ohana aka, o keia no ka moolelo hui. Ma keia pilikia, he nui na ohana i hoomakua i na kane a me na pono kino. A ke kau nei he mai haneri dala i kokua ia e na hoa loha. Aole no e pau ana ka pilikia, no ka wa loihi aku. Aia i na lani na pomaikai nui no kakou a me ko kakou mau hoa iloko o keia pilikia. Owa iho no me ke aloha, Hilo, Mei 12, 1877.