Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 23, 7 June 1877 — Page 2

Page PDF (1.28 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IUNE 7, 1877.

          E malama ia ana ka Hoike o ke Kula Hanai Kaikamahine o Makawao, Maui Hikina ma ia wahi no, ke hiki aku i ka la 28 o Iune nei, 1877. Ke poloai ia'ku nei na makua a me na makamaka a pau e hele ae ma ia la a e ike i na hana.  MA KE KAUOHA.

          I KA Poalua nei o keia pule, ua hoomaka ka halawai ana a ka Ahahui Euanelio Hawaii, e like me ka mea i hoolahaia e makou a i hooholo ia hoi e ia Aha ma Kawaiahao. Mahope iho o ka wehe ia ana, ua kohoia o Rev. S. Waiwaiole i Lunahoomalu; o Rev. J. M. Alekanedero i kakauolelo ma ka olelo Beritania, a o Rev. S. Paaluhi i kakauolelo ma ka olelo Hawaii.
          Inehinei, ua koho hou ia o E. O. Hall Esq. i Puuku no ka Papa Hawaii, a o Rev. H. Bingham i kakauolelo no keia kau aku. Ua akoakoa mai no kekahi poe, aka aole no nae i pau loa mai, a me he la ma na moku e ku mai ana i keia mau la aku e pau pono loa mai ai. A o ka makou e noi nei, oia ke kokua ia o ka lakou mau hana e ke aloha lani, a e holomua ka pono o Hawaii ma o ka lakou mau hooponopono naauao a hoopono ana.

          I KE AHIAHI Poalima o ka pule i hala, ua haalele mai la ke Alii ka Moi i ke Kapitala nei, a kau aku la maluna o Kilauea no ka mokupuni o Kauai. Ua holo aku ia, pela ko makou lohe, no ka hooponopono ana i ke ano o ka noho'na a me na hana a kekahi poe o kona lahui ana i hooikaika iho nei a loaa ka aina a me na pono e ae o ka mahi ko, ma Kealia. Ua hoike mai keia hana i kona ake e loaa ka pomaikai i kona lahui, a o kona lawelawe pu ana, he kumu maikai ia na kakou e apo aku ai me ka manaolana. Malalo o na pu aloha mai Puowaina a me na manuwa Rusia ekolu kona haalele ana mai i ka aina, a i ukali pu ia aku e ke Kuhina Kalaiaina, ke Alii Kaai a me kekahi poe makahanohano e ae. I keia kakahiaka oia e huli hoi mai ai maluna o ka moku manuwa Beritania Fantome.

He Makaikai ana ia Amerika a me ka Hoikeike Ceneteniela ma Piladelapia.
HELU 9.
Kakau ia e H. H. Paleka.
NU IOKA.

          O kekahi o na mea a'u i mahalo nui ai ma keia kulanakauhale, oia na hana i hapai ia no ka pono o ka poe ilihune a me ka poe poino. Ua hoohalawai ia au me kekahi wahine lokomaikai, a he wahine waiwai, ua kaulana oia no kana mau hana ku i ke aloha, ma o na la i loaa ai ia'u ka pomaikai o ka ike ana i kekahi mau hale kaulana. He hale kekahi i kukulu ia e kekahi haole kaulana, o Isaac T. Hopper kona inoa, he haole Kueka ia. He hale ia i kukulu ia i mea hoopomaikai i na wahine auwana i ike i ka hewa o ka lakou noho hewa ana a makemake e huli i ka pono. Ina e hele mai ka mea oia ano i kela hale e kokua ia ana oia ma ka haawi ia ana i home nona a me ka hana i kupono iaia e loaa ai kona ola. He hale nui keia, eha paa alapii. Ua alakai ia au e ka lede o ia hale a puni na rumi, a ua hoike mai oia i na hana a ka poe e noho ana; he holoi, aiana, humuhumu, a me na hana a pau e pono ana i na wahine. He nui na wahine i hoopakeleia mailoko ae o na hana hewa, a mailoko mai o ka make e na kahu malama o keia hale.
          O kekahi hale e ae a'u i ike ai, he hale kahi e malama ia ai na keiki makua ole. Ma na kulanakauhale e like me Nu Ioka, he nui loa ka poe hewa, a o ka uku no ka hewa, he poino, he hilahila, he make. He nui na keiki kamehai, a no ka hoowahawaha paha o na makuahine, a no ka hilahila paha, ua kiola ia na keiki he nui, a ua haalele ia, e lohe ana oe i ka leo uwe o ke keiki uuku i kekahi wa mawaho ae o ka puka o kou hale, a i hele aku ka hana e nana, aia ke keiki uuku ua wahi ia, a waiho ia iloko o ke ie, a ua lawe ia mai a ka puka o kou hale, ilaila kahi i haalele ia ai, aole e loaa ana ka makua, ua haalele loa ia; no na keiki o ia ano i kukulu ia ai keia hale. He mea kamahao no hoi ia'u ka ike ana aku i na keiki uuku, mai ka poe ai waiu a hiki i ka poe i loaa na makahiki ekolu, eha, elima, eono, a maluna iki aku no, aole nae na keiki nui, he elima haneri ka nui a oi ae i Paapu na rumi i ua poe keiki uuku nei, iluna ke alo o kekahi poe, a kolo ana kekahi, akahi a hoao e hele kekahi , a e holoholo ana kekahi. Ma kekahi rumi a'u i komo aku ai, mumulu nui la na keiki a puni au, paa mai la i ka lima a me na wawae o'u, a me kuu kuka, e hooke ana, a paani ana, me ke kahea ana mai i kekahi poe ma ka inoa, "e papa, papa" a i kuu wa i haalele aku ai, uwe mai la kekahi mau mea, a aneane uwe no hoi au no lakou. Piha loa ae la au i ka mahalo i ka poe maikai o Nu Ioka nana i hapai keia hana maikai no ko laila poe kamalii poino.
(Aole i pau.)

Ka Hoike a na Komisina Roiala o ke Aupuni.

          O kekahi mau laau waiwai i hoomaopopo ia e ke Komisina, oia ka neneleau (sumach.) ke ulu nahele nei keia laau, a ua oleloia, o keia maoli no kekahi waiwai e kalepa ia nei ma ka hooluu ana i na ili maikai loa ; a ina, e pau i ka hoomakaukau kupono ia no ka hooluu ana, o kona kumukuai ma Kaleponi, he $150 no ke tona hookahi. O ka manao o ke Komisina, o ke koi aku i ke aupuni, e hoomakaukau i ua neneleau nei, a hoouna aku i na aina e, i mea e ike pono ia ai kona ano a me kona waiwai io maoli. Ke lawe ia mai nei keia mea e pono ai ka hooluu ana, mai ke aupuni mamao loa mai o Sikili ; a ina he maopopo loa io mai kona waiwai, he hiki i na ululaau neneleau o Hamakua, o Hilo, a me kau mau wahi e ae ke hoolako piha aku i na mea a pau e makemake ia ana o ia ano, no ke kapakai komohana akau o Amerika Huipuia.
          Malia he nui a he lehulehu e ae no na mea ulu waiwai e manaoia ae ai, ina, e noho mai ana kahi poe kanaka i ike i ka noonoo a me ka hoomakalii ana i na mea e pono ai keia mau apana. Na ke kulana o ko kakou mokupuni, e pili ana i ke Kapakai Komohana Akau o Amerika, e hooia mai, e lilo mau anei kakou i wahi ano nui, nana e hanai aku ia mau wahi i ke ko, raiki, kope, a pela aku. He kumu keia e hookanalua ole ai i ka poe mea dala e lawe mai ia nei e hoopukapuka ai ; a he kono ana mai no hoi ia i ke Aupuni, e komo aku me ka wiwo a me ke kanalua ole, ma na kumu a pau e hiki ai ke hoeueu ia na waiwai ulu o ko kakou aina, a e paulele me ke kanalua ole i ka pii ana mai me ka mahuahua nui o na auhau waiwai, i mea e uku ai i na lilo no keia mau hana hou o ka hoeueu ana i na waiwai ulu a kuloko hoi o ke Aupuni.
          O na apana o Hilo me Hamakua, ua hiki kupono ka malama, mai ke 30,000 a i ka 40,000 kanaka, a he manaoio ko ke Komisina, o na lilo o ka lawe ana mai i na lima hana, a me ke konohia ana aku i ka hoolehulehu ana i keia mau apana mamuli o na hana hou i manaoia,—e hoihoiia mai no ia mau lilo a pau i ke Aupuni, mamuli o ka ulu mahuahua ana mai o na waiwai auhau kuloko o ia mau apana.
          He mea kupono loa ka hanaia a maikai pono na alanui a me na alahaka o ka apana o Hilo. O na alanui i keia wa, aohe malama pono ia.

APANA O PUNA.

          Ua uhi paapu loa ia keia apana o ke a a me ka pahoehoe, a aohe he mau lawelawe oihana mahiai nui ana, koe wale no o ka hanai holoholona ka mea e hana nei ia la. Aka nae, i ka nana ana aku i na kane, na wahine, a me na keiki, a me ko lakou wahi noho, ua maemae, a ano oluolu pono ka noho ana. O ke kope, ka niu, a pela aku na mea kanu a kolaila poe. Ua ulu hewahewa ka niu iluna o ka pahoehoe, a iwaena o na mawae pohaku ; a aia a hiki mai ka manawa e manao nui ia ai ke coprah (aila niu) e lilo ana ka niu i waiwai ano nui e hoouna ia aku ai i na aina e. Aia ma Kula, o kokoke ana i kahi o Eldart, he wahi maikai loa e pae ai ka waapa, a e hooili ai ka ukana. O ka mea pilikia wale no i keia manawa, o ka hookomo ana aku, a ina e pau i ka hoopahupahu a me ka palepale ia ae o ka aa, alaila, ua kupono loa no ke komo ana o ka waapa ; a malalo mai paha o ka $250 na lilo ke hanaia. Ua olelo pu ia mai no hoi ke Komisina, o ka awa kahi e ku ai ka moku, he maikai, a ina e loaa ka mouo, ua lawa iho la ia wahi me ia awa i manaoia ua kupono no ia apana. He mea pono ka hana hou ia na alanui e holo ana, a hiki i kahakai i kahi o ke awa. O ke ano nui o na alanui ma keia apana, he maikai.

APANA O KAU.

          O ke ano o na aina mai ka luapele o Kilauea a hiki i Kapapala he kupono no ka hanai holoholona, a aia no hoi ia mau aina ma ka hoolimalima a me ke kuai ma ka lima o ka Hui Hawaii Mahi Aina, o ka hapanui nae he mau aina hoolimalima ; mawaena aku o Kapapala a me Punaluu he mau apana aina nunui kekahi kupono i ke kanu ko e waiho nei ma ka lima o ua Hui la. E kokoke ana i keia mau aina kekahi mau aina e aku no na kanaka a me kekahi poe e ae, he momona loa, a ua manao ia he mau aina e hoohua nei ana ina e mahi ia ana. Ua manao ia he kupono e hana ke aupuni i kekahi alanui ma Punaluu a ke awa pae. Ua hai ia mai ke Komisina e manao ana ka Hui e kukulu i kekahi wiliko nui ma ke ano kanu mahele, a me he la e pomaikai ana no ka poe nona ka wili a me ka poe mahi. He mea maopopo, o na hookele oluolu ana a ka Hui ka mea nana e hooulu i kekahi ohana kanaka waiwai ma ia wahi a e hoohamama ai i ke alanui e lawa ai ka poe e hiki mai ana io kakou nei i ka hana. No na pono a me na pomaikai e loaa ana i ka Hui e kono aku ia lakou e malama i na ululaau, a ma ia hana, o ke aupuni no kekahi mea kupono e kokua. O ke kumu nui e lolohi ai ka holomua o keia apana oia ka nele i na paahana, oiai he apana oi aku o ka momona o ka aina mamua o kekahi mau apana e ae, ma kona ano maoli iho. Ina e hoopahupahu ia kekahi wahi no na waapa e komo mai ai, alaila, ua hiki kupono no ke hoolilo ia o Honuapo i awa pae. O ka aina he maikai no na mea kanu. Aia mauka a e holo pu ala me ke alanui kahi o na mala o ka wili ko o Naalehu a me Waiohinu, e moe kamoe ana a hiki i ka 1600 kapuai ke kiekie ; mauka iho oia mau mala waiho kamoe hou aku la kekahi apana aina maikai, he 5000 eka ka nui, e holo ana iuka a hiki aku i ka 2200 kapuai ke kiekie—he momona loa keia aina, a he lawa pono no hoi no na hana lima. Ma kekahi halawai ma Waiohinu ua hoopii ia mai no ka hana ino ia o ka wai, a no ka ikeia o keia pilikia i ka nele i ka wai maikai a me ke kupono e hoomaha ia, ua manao ke Komisina i mea e maluhia ai ka wai mai na hana ino a mauna wale, he mea kupono e kukulu ia kekahi pa ma na aoao o ke kahawai, a ma kekahi wahi he 400 kapuai ke kiekie, e hookio ia ka wai ma kekahi kio wai e kukulu ia ma keia hope aku a e hoomoe ia na paipu wai no ka pono o ke kauhale e like me ko Honolulu nei.
          He maikai ke awa pae o Kaalualu a he kupono e hana ia i wahi hoopaa no na moku a i mouo kekahi.
          Aia mawaena o Kahuku a me Waiohinu kekahi mau apana aina kupono no ke kanu ko ina e hoolako ia ana ka wai no na wili. He 1000 eka a oi aku ka nui o ka aina e kupono ana i ka mahi ko ia ke hiki ia mea.
          Me na lako kupono ua ike ia ka maikai a oluolu o ka hanai holoholona ana ma Kahuku. He hoike ana i ka hiki o ka hanai holoholona me ka oluolu.
          Ma ke ano o ke alanui e holo ana i Kona ua hoike ia ma ia hana ka mahalo no ka hooko pono ana o ka makaala o ka Luna Alanui, a he mea kupono no hoi ka hoomau ia ana aku o ke alanui. Ua hana ia he alanui maikai maluna o ka pahoehoe a me ke a ; ua lawe ia aku ka lepo a ua kanu ia ka mauu manienie ma ke ala i mea e paa ai, me na haawina maikai. O na alanui maikai ka mea nana e kauo i ka poe makemake e hookuonoono iluna o ka aina, a he mea kupono e kiai makaala ia na hana a na Luna Aupuni. Me he la he mau mile o keia apana he kupono wale no no ke kanu kofe a me ka awa, a makai o ka ulu nahele no ka hanai kao hoi, pela wale a hiki aku i Kona.

APANA O KONA.

          Ua hele pu o Kinuwe (Mr. Greenwell) me ke Komisina ma na aina ma ka aoao o ka mauna maluna aku o Kaawaloa, a hiki i ka 1600 kapuai ke kiekie loaa aku kekahi aina kamoe kupono no ke kanu kofe, he 3000 eka ka nui. Ua manao nui ia e ike ia ke ko ana o na manaolana o ka mea nona ia wahi a e piha ka aina i ka poe e hookahua ana malaila ma ke konu kofe.
          He kupono ka aina a me ke ea o keia apana no ke kanu alani a me ke kofe, a ina e pau ana he kakani e lilo ana no keia i apana waiwai.
          O ka uwapo o Kaawaloa ua pau i ka helelei i keia manawa no ka malama ole ia, a he kupono loa e hana hou ia.
          O na alanui o keia apana ua oki loa i keia manawa, a oia kekahi hana kupono e hana ia.
          Oiai he mea nui ke alanui no ka hooulu ana i na pomaikai o kela a me keia apana, ke hoike aku nei ko oukou Komisina imua o ke aupuni i ka hopena waiwai ole o ka hoohana ia ana o ka auhau alanui ma ka hana ana ma na alanui. Ua ike na Luna Alanui aole he loaa mai o ka hana kupono mai ka poe e hana i ko lakou auhau ma ke ala. Nolaila ka kono aku nei makou he kupono e ohi ia na auhau alanui a pau, ma ka uku dala, a e hoolilo ia ma ka hoolimalima ana aku i ka poe kupono i ka hana alanui, malalo o na Luna Alanui i akamai i ka hana alanui.
          Ke hoike aku nei no hoi ke Komisina he kupono loa e makala ia ke kukulu ia ana o na mouo ma na wahi a pau o keia pae aina, a i na wahi a pau i pakolu ia ka loihi o ke kaulahao mamua o ka hohonu o ka wai, a iloko o kela a me keia ekolu mahina, e nana ia a e pena hou ia, a e hiu ia hoi iluna i ike ia ai ka hihia ole o ke kaulahao. A ke kono aku nei no hoi e kukulu ia na mouo kia-laau ma kahi he 8 anana ka hohonu, a o na mouo hao ma kahi oi aku o ka hohonu o ka wai. He nui na pomaikai e loaa ana ma ke akahele ana.
          Aole ko oukou Komisina i hoao e houluulu i ka nui o na aina kupono ma kela me keia apana, oiai he pono koho wale aku no no ka nele i na ana aina pololei. Pela no hoi aole makou i houluulu i ka lilo no na hana ana e noi ia ma keia hoike, oiai ua manao makou na ka Luna Hana o ke aupuni e houluulu a na kekahi poe e ae paha i ike ia ke kupono.
          (Ua kau aku ke Komisina maluna o ka moku "Fantome" ma Kailua i ka la 20 o Maraki, no Maui.) Ma keia wahi, ke hoike aku nei makou i ko makou mau manao mahalo a hoomaikai i ke Komisina Kanikela Kenela o ka Moiwahine Beritania ; a i na Kapena Long me Maquay, a me na luna o ka moku kaua Beritanla "Fantome," no ka lakou mau hana lokomaikai oluolu he lehulehu wale.  H. A. P. CARTER.
JNO. M. KAPENA.
JAMES MAKEE.

Nu Hou o na Aina E.
Muu mokaki ka make maluna o ke kahua kaua!
HOAANO KE TIGA INU KOKO TUREKE
Kau ka weli i ka Bea Rusia.
Aneane ka Liona Beritania e oni!
Weli hulili na maka o Geremania
Hiolani malie ka manu Aeto Amerika.
Ko Bisimaka kumu i hoomaha ai, a me ke kahea hou ia ana e ka Emepera Wiliama.
Ke kumu o ke kai hoee.

          Ua loaa ae ka lono ma Ladana i ka la 14 o Mei, e hai ana no kekahi kaua hahana nui a weliweli mawaena o na Rusia a me na Tureke, i ka hora 5 kakahiaka o ka Poalima aku. Ua maki mai la na Rukini me ke kauo pu ana i ka lakou mau pukaa pukuniahi a hoea i na kiekiena e hoolulu ana ia Batoum, a hoomaka aku la lakou e kipu aku me ka hae a wela i ka inaina.
          O na puali Otoman o ka aoao Tureke, ua kaa pono lakou malalo o ka malu o na puu liilii, a ua wehe mai la i ka lakou mau pu kuniahi me na pu kaupoohiwi, a hoolei mai la i na ukana weliweli a hookahe koko.
          Ua kakau kekahi mea i ike pono i keia hoouka kaua weliweli penei: "Ua like na koa Rusia me he mahinaai raiki la, i ka wa a ka oi o ka pahi a ke kanaka oki e pa aku ai, e moe like aku ana ma kela a ma keia aoao, pela na Rusia imua o na tiga inu koko o Tureke ma keia kaua. E kamoe ia ana lakou ma ka pahaneri a muu mokaki iho la me he lau laau la ka waiho imua o ke kahua kaua o na puali Tureke. I ka wa e kaua ana me ka hahana, ua oili mai la he pualikoa kaua lio mailoko mai o na ululaau mahope pono o na Rusia, a iloko o ka manawa pokole, ua lilo ia kula i luakupapau no na koa Rusia i make, a i wahi moe hoi no ko lakou poe i loohia i na palapu a ka eha.
          Ua hoomau ia keia hoouka kaua ana me ka hahana e na aoao a elua, a i ka auina la, ua ano nawaliwali mai la ke kani ana a na pu, a mahope iho, emi aku la na koa Rusia me ka nui o ka make. Ua olelo ia, hookahi wale no kumu nui i lanakila ai na Tureke ma keia kaua, oia hoi ke kupaa me ke kuemi hope ole o na koa Ottoman, a ua uuku ko lakou poino.
          Ua kaua ikaika aku na koa Bashi-Basouks, a o ka nui o na poino o ka aoao Rusia ua oi aku mamua o 4,000. He 8 hora ka loihi o ke kaua ikaika ana, a i ka hiki ana i ka waenakonu o ka po, o ka pau loa ana ia o na koa Rusia i ka emi hope. He lehulehu na pu o na Rusia i lilo, a i lawe pio ia. O ke alii koa hookahi i make o ka aoao Tureke, oia o Khalim-Beymajor o na koa kuwaho.
          Ua hooia aku ke keiki alii Milan me kona mau kuhina ia Count Audrassy o Geremania, aole loa e hoonioni o Servia i ka noho maluhia ana.
         
I ka la 10 o Mei, ua lawe ae la ke keiki alii o Roumania i ka oihana alihikaua maluna o na koa, a nana e alakai kino aku imua o ke kahua kaua.
          Ua aie ae ke aupuni o Rusia i na Banako o Berelina, ma Geremania a me Parisa, he umikumamaono miliona dala, me ka ae pu ia mai e aie hou aku e like me ia huina ke makemakeia.
          Ke kali mai nei o Rusia me kona mau maka popoki, o ka lele aku o Enelani, o kona manawa ia e a-e aku ai maluna o ka muliwai Pamir, a komo aku maloko o na palena o Inia. Ke hoomoana la na puali koa malalo o Kauffman me ka makaukau loa no keia mea.
          Ua lawe pio ia kekahi moku kaua Tureke mamuli o na pu o kekahi papu o na Roumania.
          O ka olelo a kekahi poe, ua paa ka maluhia mawaena o na hana a me ko Enelani noho ana ma na mea e pili ana i ke kaua. O ka hoomakaukau ia o na puali koa, aole no ka kaua aku, aka no ka hoomakaukau ana no ka hiki mai o na ulia wale i ike mua ole ia.
          O kekahi oleloia, ua ulu ka manao o Beritania e hookomo pu aku i kona lima iloko o ke ahi a ke keiki Rusia e ho-a mai la. Ua ano pihoihoi na nune ana mawaena o ka lahui no ke kukala io ia o ke kaua, a nui ke poho mawaena o ka poe imi waiwai.
          Ua oleloia, ua hoopuka ae ka Haku Beaconsfield i kana manao imua o na lala o ke aupuni, oia hoi e komo pu 'ku i ke kaua. Ua oleloia no hoi, o kona makemake a me kona manao maalea, oia no ke kali ana, a ae aku la Rusia a me Tureke e kaua a hiki i ko laua nawaliwali ana, alaila, e komo aku a lawe ae i ke kulanakauhale o Conatinopela, a loaa iaia ka mana ikaika nui no ka maluhia o Inia.
          Penei ka manao o kekahi alii koa Beritania: O Rusia, i ke kaua Crimea, aole i like kona ikaika e like me ko keia manawa, aole hoi i makaukau loa; ua kue mai o Farani me Sardinia iaia, aka, iloko o ia au kaua loihi a weliweli, he hookahi wale no wahi papu uuku o Rusia i lilo, a mahope iho o ka luku nui ia ana o kona mau enemi. I keia manawa, ua makaukau pono o Rusia a ua lawa, a aole loa e hiki ia Enelani ke oni ae me ka ole e halawai pu aku me na koa o Rusia he alo a he alo, a he hiki iaia ke hoolawa i na koa i oi aku ka heluna mamua o ka mea hiki ia Enelani ke hana. Aole no i ike ia ke ano nui o ke kaua mawaena o Rusia a me Tureke aka, he mea hiki ole ke huna iho i ka ikaika nui o ke kulana o Rusia i keia la, ka holomua ma kana mau hooponopono ana mai nei i kona mau puali kaua, a o kona kulana imua o ke alo o ke kanaka i ike i ka hooponopono ana i keia mea he kaua, a imua o ka poe naauao a me na aupuni i ike, ke hooia mai nei no ka hala ole o kona lanakila maluna o kona hoa paio.
          Ua manaoia mamuli o na lono nune, e komo pu ana o Aigupita iloko o ke kaua.
          Ma Batoum, ua maki aku na koa Rusia imua pono o ke alo o na enemi, a ua manaoia e ulu ana kekahi hoouka kaua i kekahi la ae.
          Ua pioloke nui na kanaka ma Qiddah i ka lohe ia ana aku e komo ana he aumoku kaua Rusia iloko o ke Kai Ula.
          Ua kukala ae o Auseturia, ina e mau loa na haunaele ana, e lawe ana oia ia Servia.
          Ua kakau ia he palapala mai Conatinopela mai penei: "Ua hauoli au i ka hai aku i ka lanakila nui o ka poe Tureke ma Asia i ka Poakahi nei. Mahope iho o ka hoolei ana aku o Adimarala Hassan Pasha i na poka pahu i na papu o Sukum-Kaleh, ua hoopae aku la he mau heluna nui o na koa, a ua hui pu mai la na kamaaina. Ua hoomaka ke kaua nui me ka weliweli, a auhee aku la na Rusia me ka pioo mai Sukum-Kaleh aku. Ua oi aku mamua o 10,000 kamaaina i hui pu me na koa Tureke, a aia malalo o ko lakou malu na papu. Ua lilo ke kulanakauhale i koena ia na ke ahi, a ua ala mai na apana mawaho a ku ma ka aoao o ka poe Tureke."
          Aohe hana a ke keiki Amerika, ke noho mai la kela i ka lai, me ka lawa a makaukau pono i na wa a pau e hooni ia aku ai ka ale malie ana o kona mau kapakai a ooloku e na maiuu o ka Bea a me na niho wakawaka o ka Tiga, alaila paha, e kuu ia ka manu Aeto e pani i na omaka wela o ka la me kona mau eheu.
          Ua hoomaka aku na Tureke e ki poka pahu i ke kaona o Sookgum Kalech, a ua loohia aku na kamaaina me kekahi mau poino uuku. Ua hoao na Tureke e hoopae aku i na puali koa me na pukuniahi, aka, ua ahee aku la nae lakou, a waiho iho la he heluna nui o ka poe make mahope.
          Ua olelo ae ke Duke Nui Nikolosa, ka Alihikaua o na koa Rusia: "Aohe e hiki ke oleloia ua hoomaka ka hoouka kaua ana o ko kakou mau koa me na Tureke. He nui ka wela o keia mau la, a he maikai ke ola o ka puali kaua."
          Ua kauohaia he aumoku kaua Beritania e houluulu ae ma Corfu me na kauoha huna e holo loa aku i Borpoms, a ua hoomaopopoia ke ano ala o ka manao kokua mahope o Tureke.
          Ma ka la 10 o Mei, ua pa ikaika aku la ka makani, ua lumai ia a nalo ke kulanakauhale o Jquequi ma Peru e ke olai. Ua nui ka poino o ke la a me ka waiwai. Nolaila mai ke Kai Mimiki ma Hawaii nei.
          Ua manaoia, e hala ole ana ke ala o ke kaua mawaena o Greece a me Tureke. Ke weheia ka Ahaolelo, e haiolelo ana ka Premier no ke kaua i manaoia.
          O ke kumu o Bisimaka i haalele ai i kana oihana no kekahi manawa, ua olelo ia, no ka hoouna malu ana o ka Emepera Wiliama i kekahi leta i kona Kuhina Noho ma Parisa, me na olelo kue i ka Bisimaka mau kuhikuhi.
          Ua kahea hou aku ka Emepera ia Bisimaka ma kana oihana e noonoo i ke kulana o Farani, a me ka hookohu ana i Aha Kuhina hou.
          O ke kulana o ka puali kaua o Tureke, he ikaika a he makaukau. Ua mahele ia ekolu ano. Ka puali kumau; ka puali kumanawa; a me ka puali panihakahaka. O ka nui o na koa o ka puali kumau, i ka manawa kaua ole, he 150,000 kanaka, a he hiki ke houluulu ia a loaa he 210,000 iloko o ka manawa pokole ke hoalaia ke kaua. O ka puali kumanawa, he 240 bataliona, like me 192,000 kanaka, me ka makaukau i na wa a pau. He eono makahiki e noho ai i ka oihana kumau, a he eono i ka oihana kumanawa, alaila, komo aku he ewalu makahiki iloko o ka puali paniahakahaka, nona na kanaka he 800,000. Nolaila, o ka nui o na koa o Tureke penei no ia. Na koa kumau 210,000; na koa kumanawa 192,000; na koa panihakahaka 300,000; huina pau 700,000.
          Ka puali koa kaua o Rusia i keia la, penei no ia. Na koa kumau 867,040; na koa kumanawa 175,320; na koa hoomoana 279,787; na koa kuloko 363,639. O ka huina o na alii 44,457; o ka huina o na kanaka 1,641,319; a o ka huina pau 1,685,786.

HUAKAI A KALANI I KA MOKUPUNI KAILI LA O MANOKALANIPO.

          —Haalele ka mokuahi Kilauea i ka uapo hora 5.10 p m me ka lani ka Moi maluna malalo o na kani kui lua ana a na pu aloha o na manuwa a me ka batari o Puowaina. Me ke aloha hope i ka aina a kau aku la.
          Na hoa hanohano ma keia huakai, ke Lii ka Moi Kalakaua, His Ex. J. Mott Smith, Hon. S. K. Kaai, W. C. Parke Esq. James Makee Esq. Jno. K. Unauna, Peresidena o ka hui Kawaihau, P. Kanoa, S. Wilcox Esq. & lede, a me na keiki o ka hui Kawaihau.
         
I ke Kilauea mawaho pono ae e Kualakai, hooho ia mai ana ua lele i ke kai he wahi (pohu) no ka mahiko o Lihue no ka ikaika o ka wai hoomalule kino keia lele ana i ke kai, ua eleu koke ke Kapena Reynold, paa ka moku a hoi hou ihope me ke kii ana o ka waapa me ka hulipahu Bates a me na keiki o Liliu.
          Ku ke Kilauea i Nawiliwili hora 6 a m. malu ka moana a maikai no hoi ke ola kino o ke Alii ka Moi. Lele ke kuhina, Kanoa, ke alii Kaai a me kana lede a me 3 kaahele, M. Naluai, A. Kalauli a me ke keiki o ka makani ua apaapaa Mr. Kalai, he poe ike a kilo aina o Kealia a me Kapaa keia.
          Haalele ia Nawiliwili hora 8 am a ku i ke awa o Wailua i ke kakahiaka, me ke alo pu ana mai ia Kalani me Capt. Makee. Lele iuka hui me ke Kiaaina Bush a me E. K. Teriianaaina, a me kahi poe kamaaina e ae o ka aina; ma keia awa pau makou i ka lele, me na wahi ukana opeope o makou. Hoomanao ae la au i neia mau wahi lalani mele himeni:
          "Nani ka huila la o Kilalauea,
          I ka lawe malie i ka lai,
          Koali lua a hoolailai,
          Kapalii lua i ka ili o ke kai."
          Ia makou a pau iuka, ua auau a ua luu wai a akahi no a pau ae la ke poluea moku, i ka pa wahi wai ana aku paha.
          He mau wahi la wale no koe a eku na maka palau a na keiki Ilikani o ka hui Kawaihau. Me ka welina i na Kawaihau boys e noho la i ke Capital i alo ai i @@ po anunau koekoe me ka lani a lakou i hala aku la, he Kawaihau oiaio, a me ka L. H. a me na keiki o ka papa pai ka adieu hope.
JAMES H. K. K.
Wailua, Kauai, Iune 2, 1877.

          Ua heluhelu makou ma kekahi nupepa no ka hana hoomainoino a kekahi kahunapule kumukula katolika ma Italia. Ua makia oia i kekahi o kana mau haumana iluna o ke pakaukau me ke kui a paa, a no ka loihi o na wawae mamua o ke pakaukau, ua oki ia iho la. Ua loaa aku keia keiki i kona makuahine e waiho ana ua paa, a ua make. O ke kumu o keia, no ka hookuu ia ana e ua keiki nei he manu Canary na na kumu nei. No ka inaina loa o ka makuakane, ua imi aku la ia a loaa ua kumu Katolika nei, a ki ia i ka pu a make.

          I ke ahiahi Poakahi nei, ua kohoia na Luna Nui o ka Oihana Kinaiahi penei. Luna Nui, Jas. S. Lemon; Kokua Akahi, Geo. Lucas; Kokua Alua, Jno. Nott.