Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 23, 7 June 1877 — Page 3
NA ANOAI.
I ke ahiahi Poalua o Kilauea e holo ai i keia pule ae no Hilo, aole i ka Poakahi.
E ku mai ana paha ke Lii Liliulokulani i keia huli hoi ana mai a ke Kilauea i keia ahiahi Poaono ae? Aole paha.
Ua lilo ia Macfarlane & Brown ka moku kiapa Brontes ma ke kuai kudala no $500.
I keia Poaha ae, e holo aku ai ka Elele Lamaku Hoku Ao no ka Paemoku o Maikonisia, me na paahana hou.
Ua hoopaiia e ka Lunakanawai Hoomalu o Anina a me Aheyong, he mau Pake, he $250 pakahi, no ke kue i ke kanawai opiuma.
E hoike ana ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao ke hiki aku i ka Poakolu, Iune 13 i ka hora 9 kakahiaka, maloko o ka Luakini o Kawaiahao.
Ua haalele mai ka Rev. J. F. Pogue i ka noho Kakauolelo leta o ka Papa Hawaii, a o Rev. H. Binamu kai kohoia no keia makahiki aku.
Mai poina i ka Aha Mele a ko Waianae ma puukani i keia ahiahi Poaono ae, ma Kawaiahao. Imua! E kokua i ka hana maikai; a e manawalea oe e Hawaii.
O ka Poakahi ae nei, oia ka la o "Kamehameha Nui," Iune 11, a e wehe ia'na e ka Moi kahi i kapaia o "Kapiolani Paka" ma ia la. He mau lealea ke malama ia'na ilaila.
Ua hoi mai ka la i keia mau la, aka, aole hoi e like me mamua, ua pa mau mai kahi ahe makani i keia mau la, e hoole ana i ka umauma wela o ke keiki Poola o Honolulu.
"Ta haina wau, a, nui t hawaiwai" wahi a Ukali i nehinei, oiai na kulu hou e kulu makawalu ana ma kona mau kumu pepeiao, i ka ninau ia ana aku ina he olu a nanea ka wili i ka huila o kahi Papa Pai.
Inehinei makou i ike aku ai i kekahi kalaiwa kaa me kona papale nui, ka mamalu maluna'e, a o ka hale kaa maluna loa; me he la ua wela ia i ka la. Mai pau no i ka ai ia e ka la, ina aole na malumalu ekolu.
Ua noiia mai makou e hai aku, aole he uku komo o ka poe hele wawae a komo iloko o Kapiolani Paka i ka Poakahi, koe wale no ka poe maluna o na lio; a o na ilio a pau e ike ia'na malaila ia la e kipu ia ana. E malama kakou i na ilio.
I ka Poalima iho nei, hora 11, ua holo aku ka Moi iluna o ka moku Adimarala Rusia, a ua hoohanohano ia mai me na pu aloha. Ua holo pu aku ke Kuhina Kaaka, na Lunakanawai Judd a me McCulley, ke Kiaaina Dominis a me na ukali.
E haiolelo ana o Rev. S. E. Bihopa ma ka olelo Beritania ma ka luakini o Kaukeano i keia ahiahi Sabati ae.
—O Rev. S. Waiwaiole o Waimanalo, Oahu, e haiolelo ana ma Kaumakapili, i keia ahiahi Sabati ae, no na mea e pili ana i ka Misiona Kuloko.
I keia mau po aku nei, ua lohe ia aku kekahi mau nakeke kamumu ano nui maloko o ka hale kamana o Mr. Weicke, ka mea nana i hana na pahu kupapau o Kanaina a me Leleiohoku. Ua makau na kanaka e noho ana mawaho, a ua holo aku la. Kii ia ka makai, a nana i kii i ka mea nona ka hale. O ka olelo a kekahi hupo penei: "Ua lohe pololei aku nei au i ka leo o Kanaina a me Leleiohoku, eu noke ana i ka hakaka, e hoopaapaa ana i ka mea nana e uku na olowaa o laua." O kahi nae i hu ai ka aka, oia no ka wehe ia ana'ku o ka puka, a ike ia aku la he popoki ka mea na iole.
AHA HIMENI O WAIANAE.—E weheia ana he Aha Mele ma ka Luakini o Kawaiahao, ma ka hora 7 1/2 o ke ahiahi Poaono, oia ka la 9 o Iune, 1877 nei, na na puukani oeoe o Kaala. O ka puukani kaulana kani koha o Mrs. Hariaka a me ka leo kani hoene o ke Ehukai o Puaena, oia o Miss Sela Hano, ma ke mele ana ma ka olelo Beritania, a me Mrs. Lahapa Kani pololei o ke Kaiaulu o Waianae, i pakui ia mai e ka nunulu aheahe a S. N. Aarona o Poka-i. Ke kona ia'ku nei na mea a pau, e naue ae e ike ma ia ahiahi me na pua rose a ke aloha, i makana e hoolawa ai no ka hemahema o ko makou Luakini. O ka uku komo: Na noho mamua o lalo $1.50—Na noho mahope $1.00—Na noho maluna he .50 keneta. O ka poe makemake e lohe, e ninau i na Komite no na Palapala Komo. E aloha auanei.
F. W. KAAWALOA,
Na Komite. M. K. MAIKAI,
J. B. KAULA.
I keia pule ae e hoike ai na Kula aupuni o keia kaona.
E ku mai ana he manuwa Rusia i kela mau la iho mai Kapalakiko mai, o ka eono ia o na moku o ke au moku kaua Rusini o ka Pakipika i kipa mai.
Ua lohe mai makou ua haalele aku o D. K. Fyfe, Esq., i kana oihana kiai o Kawa, a e hoi ana i Luna no ka mahi ko o Kealia, i Kauai, malalo o Kapena Makee ma.
Ua hai ia mai makou no ka hoao ana o November, kekahi o na keiki Puhi Ohe o ke aupuni, e kaawe, mahope iho o ka hooweliweli ana e ki i kekahi wahine me ka pu. Hilahila ole, a manaonao ole.
Ua makemake ia na hoa a pau i kuleana iloko o ka Ahahui Aloha o Kalihi-uka e akoakoa piha ae kakou ma ko kakou wahi e hui mau nei ma ka Poaono la 9, 1877, hora 2, auina la. A ke kono pu ia aku nei no hoi ina he poe makemake kekahi e komo iloko o keia Hui e hele ae ma ia la. Ma ke kauoha a keia Hui Aloha.
ANTONE KAHAKALAU. Kakauolelo.
Kumumanao.
Heluheluia imua o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina, ma Hilo, na Rev. A. O. Polepe. Wehewehe—Roma 7:9, 10.
"No ia hoi, ola no au mamua me ke kanawai ole, a hiki mai ke kauoha, ala ae la ka hewa, a make iho la au.
Oia, o ke kauoha e ola'i, ua loaa ia'u he mea ia e make ai."
Ma keia mau pauku, elua mea nui i oleloia; oia hoi, he ola a he make.
Elua hoi manawa i oleloia; oia hoi, he wa kanawai ole, a he wa i hiki mai ai ke kanawai.
I ka wa kanawai ole, wahi a Paulo, ua ola oia, a i ka wa i hiki mai ai ke kauoha (oia hoi ke kanawai) ua make oia.
A o ka hailoaa ma keia mau mea, eia no: o ke kanawai i manaoia he mea e ola'i, eia ka, ua lilo i mea e make ai.
O ka huaolelo "kanawai" ma ka pauku eiwa, a o ka huaolelo "kauoha" ma ia pauku no, a ma ka pauku umi no hoi, ua like ko laua ano. O ke kanawai, a o ke kauoha, oia mea hookahi no ia.
Alaila, eia na ninau nui elua a kakou e imi ai no keia mau pauku.
1 Heaha la ke ano maoli o keia mau olelo?
2 Heaha hoi ka pili ana i ka noho ana o kanaka?
Ma ka mua o keia mau ninau, heaha la ke ano maoli o keia mau olelo?
E ninau mua kakou no keia kanawai i oleloia; o ke kanawai hea la keia? Ina e nana kakou ma ka pauku umi, e loaa koke auanei i ka haina, o ke kanawai e ola'i. He inoa hui keia no na kanawai o ka pono maoli a Iehova i haawi mai ai ma o Mose la, a ua maa na Iudaio i keia huaolelo. I mea e maopopo ai keia, e nana ma Oihanakahuna 18:5, "Nolaila, e malama oukou i Ka'u mau kauoha, a me Ko'u mau kanawai, ina e hana ke kanaka ia, e ola no oia ia mau mea, owau no Iehova. Ma Ezekiela hoi, 20:11, "Haawi aku la hoi au i ka'u mau kauoha ia lakou, a hoike aku la hoi au i ko'u mau kanawai ia lakou, oia mau mea, ke malama ia e ke kanaka, e ola oia ilaila." E nana hou no hoi ma Luka 10:25—28, "Aia hoi, ku ae la iluna kekahi kakaolelo e hoao ana iaia, ninau aku la, E ke kumu, heaha ka'u e hana'i i loaa mai ai ia'u ke la mau loa? A ninau mai la oia iaia, Heaha ka mea i kakauia iloko o ke kanawai? Pehea kau heluhelu ana? Hai aku la ke kakaolelo, i aku la, E aloha aku oe i ka haku i kou Akua me kou naau a pau a me kou uhane a pau, a me kou ikaika a pau, a me kou manao a pau, a i kou hoalauna e like me oe iho. I mai la oia iaia, Ua hai pololei mai nei oe; o kau ia e hana'i, a e ola no oe." Ma Roma no hoi, 10:5, "No ka mea, ua hoakaka mai o Mose i ka hoapono ana ma ke kanawai. O ke kanaka e hana ana ia mau mea, e ola ia ilaila." A ma Galatia 3:12, A o ke kanawai, aole ia ma ka manaoio, aka, o ke kanaka e hana ana ia mau mea, e ola ia ilaila."
Ma keia mau wahi ke ike nei kakou, o na kanawai o ka pono a Iehova i haawi ai ma o Mose la, ua kapa ia lakou a pau ma keia inoa hui, o ke kanawai e ola'i, no ka mea, ua olelo mai o Iehova, ina e malama ke kanaka i ua mau kanawai la a pau, e ola no ua kanaka nei mamuli o ia malama ana, oia keia kanawai a Paulo e olelo nei ma ko kakou kumumanao, ua lilo i mea e make ai oia.
E ninau hou kakou, heaha la ke ano o kela olelo ma ka pauku eiwa, "ola no au mamua me ke kanawai ole;" oia hoi, i ka wa kanawai ole, wahi a Paulo, ua ola oia? Maanei, ke hoike mai nei oia i ke ano o kona noho ana mamua; oia hoi mamua o kona lilo ana i haumana na Kristo. I kela wa mamua, he Parisaio o Paulo, e noho ana mamuli o na oihana hoomana a na Iudaio, a e malama loa ana i na hana o ke kanawai i mea e ola'i, ua kaulana oia no ia mea. Eia nae, ke kapa aku nei oia i kela noho ana mamuli o na kanawai mohai, he noho ana me ke kanawai ole, pehea hoi keia? I ka nana aku penei paha ke ano. Oia noho'na kanawai ole mamua, ua ike no i na kanawai o Mose, a ua malama no i na hana kino i kauohaia ; aole nae i komo ua kanawai nei iloko o ka naau. Aole oia i hoomaopopo i ke ano maoli o ke kanawai, he mea hoike mai i kona hewa iho, aole oia i loaa i ka hana o ke kanawai iloko ona iho, ua hapala wale ia ke kanawai mawaho, a maloko nae ua kanawai ole no, ua paulele aku oia ma na hana i ike maka ia e pono ai, a no ia paulele hewa ana, ua lana oluolu wale ka manao malaila, i kona manao kuhihewa, ua ola oia, ua lilo i kanaka pono, ua haipule loa, mamuli o kona makee nui ana i na oihana kino o ke kanawai, oia ke ano o kona noho ana mamua.
Alaila, eia hou ka ninau ; o ua hua hope mai o ua pauku eiwa nei, "a hiki mai ke kauoha (kanawai,) ala ae la ka hewa, a make iho lau au;" heaha ke ano o ia mau hua?
Ke manao nei au; ua kulike no ke ano o keia mamala olelo i ko kela a kakou i nana iho nei. Oiai i ka wa mamua, ua noho nanea wale o Paulo mamuli o kona hilinai hewa ana i na hana o waho e ola'i, mahope mai nei nae, ua hiki io mai ke kanawai iloko loa o kona naau, alaila, ua wehe ia kona mau maka. Akahi no oia a hoomaopopo pono i ka nui o ka hewa iloko ona, pau ae la kona manao hoapono iaia iho, pau kona kaena ana ma kona ano Iudaio, a ma kana mau hana pono. Akahi no a ike pono oia, aohe ona ola iloko o ia mau mea, aka ua "make i na hala a me na hewa." E like me kana i olelo ai ma Pilipi 3:4—9, "Ina paha e manao kekahi ua loaa iaia kekahi e paulele ai ma ko ke kino, he nui aku hoi ka'u.
Ua okipoepoe ia au i ka po ewalu, no ka lahuikanaka o Iseraela, no ka ohana Beniamina, he Hebera hoi no na Hebera, a he Parisaio ma ke kanawai.
No ka manao ikaika, hoomaau aku la au i ka Ekalesia; a ma ka pono o ke kanawai, aole o'u hala.
Aka, o na mea a'u i pomaikai ai, lilo ae la ia i kuu manao i mea poho no Kristo.
Oiaio hoi, ke manao nei au i na mea a pau, he mea poho ia i loaa mai ai ka maikai o ka ike ia Kristo Iesu i kuu Haku; nona au i kiola aku ai i na mea a pau, a ke manao nei au, he opala wale no lakou i loaa'i ia'u o Kristo.
I loaa hoi au iloko ona, aole e paa ana i ka'u pono ma ke kanawai, aka, i ka pono ma ka manaoio ia Kristo, oia ka pono mai ke Akua mai ma ka manaoio."
A nolaila keia olelo a Paulo ma ka pauku hope o ko kakou kumumanao, oia hoi ka pauku 10. "o ke kauoha (kanawai) e ola'i, ua loaa ia'u he mea ia e make ai." He oiaio no, ina e malama hemolele kekahi i ke kanawai a pau, e ola no oia, aka, ina e hewa oia i kau wahi mea hookahi o ke kanawai, ua hewa oia i ke kanawai a pau, wahi a ka Palapala Hemolele, (Iakoba 2:10) a o ka mea i hewa i ke kanawai o ke Akua, ua ku i ka uku hoopai o ua kanawai nei, oia hoi ka make. Aole nae he kanaka hookahi i malama hemolele loa i ke kanawai, a nolaila, ua pau na kanaka a pau i ka ahewaia i ka make. Hookahi wale no mea nana i malama pono i ke kanawai a pau, oia no o Kristo Iesu, ko kakou kalahala, a ua lilo kona malama hemolele ana i ke kanawai i pono no ka poe a pau i manaoio aku iaia.
Eia ka ninau nui i koe. Heaha ka pili ana o keia mau pauku i ka noho ana o kanaka?
O ka hana a ke kanawai, oia no ka hoike ana i ka hewa iloko o ka naau.
O keia hoomaopopo ana i ka hewa nui iloko o ke kanaka, oia ka meheu mua o kona huli oiaio ana mai ka make o ka hewa a i ke ola o ka pono.
O ka hewa, aole ia i ku i na hana o waho wale no, aia iloko o ka naau kona kumu, aia ilaila kahi i noho mua ai, a o ka puka ana iwaho, he hope mai ia.
O ke kanaka i manao ua ola oia ma na hana o ke kino, ua kuhihewa oia. Eia no ia iloko o ka make, "No ka mea, o ka manao ma ke kino, he make ia." Roma 8:6.
O ke ola o ka uhane iloko o Kristo, aia ma ka manaoio aku iaia e loaa'i, aole ma ka paulele ana i ko kakou pono iho. Tito 3:5. "Aole no na hana pono a kakou i hana'i, aka, ma kona aloha wale, ua hoola oia ia kakou, ma ka holoi hoohanau hou ana a ma ka hana hou ia e ka Uhane Hemolele.
ANOAI O KA LAHUI HAWAII.
Ua noho ka halawai makaainana o Ewa ma ka la 15 o Mei, ma ka luakini o Waiawa, no ke kuka ana i ke kumuhana e holo ai na hana mahiai a me ke kalepa iwaena o keia lahui, e hanaia, a hooponoponoia e ka Moi ma ke kanawai i dala ponoi no ko kakou aupuni nei.
Noho o S. Kamai i lunahoomalu, a o Kekapahau i kakauolelo. Hoike mai o J. S. Kaanaana a me H. U. Mahi i ke ano o ke kumuhana o ka halawai makaainana. E noonoo kakou a kuka no ka pono ke pane aku i ka Moi ma ke ano he leo no ka apana, e hanaia a hooponoponoia e ka Moi iloko o kona Ahakukamalu i dala ponoi no ke Aupuni Hawaii ina he moni pepa a moni paa paha. No ka mea i keia wa, ua loaa ka pono iwaena o na aupuni elua, no ke Kuikahi Panailike. A ma ka wehe ia ana o ke dute iwaena o keia mau aupuni elua, oia o Amerika a me Hawaii nei, ua loaa aku la ka pono i ka poe mahiai a me na hana lima e ae o keia Paeaina o Hawaii nei, a ua koe ia mau kenikeni lilo mamua ia lakou ponoi iho i keia wa e noho nei kakou. Aka hoi, no keia kumu, aoia olala o ko kakou aupuni e pono ai ke hoolawa no kona mau pono iho a me ka hoolawa aku hoi i ka pono no ka lahuikanaka iwaena o ke aupuni Hawaii, i mea e pono ai kela a me keia hana aupuni i manaoia ha pono ke hana aku mamuli o na hana hou e pono ai ke aupuni nei, a he kumu paha ia e holoi ia'ku ai ka inoa Koala o ke aupuni Hawaii.
Penei ke ano o ka ke aupuni mau hana hou i manao ai, o ke kalai ana i ke awa o Puuloa a hamama, i loaa mai he pono aupuni, ke lilo ke Kaikuono o Ewa i awa ku-moku no na aupuni a pau, a pono iho la ka apana o Ewa, Waianae a me Waialua, a pili mai hoi o Koolauloa; no ka mea, ua pono na ukana ke laweia maluna o na kaa a hiki i Ewa. Aole o keia wale no, o na wai hiki ole ke laweia i keia wa, no ke dala ole kekahi e pono ai ke aupuni a pono hoi ka lahui holookoa, ua hiki no i ke aupuni ke hana i ka wai a kahe aku a hiki i kahi kupono, a na ka lehulehu e hopu i ko lakou wahi makemake ma ka hoolimalima ana, a ma kekahi ano e ae paha; pela no paha na wiliko, &c. Oia ka hoike ana ma ko ke aupuni aoao iho i pili pu no hoi ka pono i ka lahui.
Eia hoi ka pono no kakou na makaainana ke loaa mai ke dala no ko kakou aupuni ponoi iho. Ina kakou e kii aku ana i ke aupuni i dala e moraki aku me ko kakou aina poni a manawa hoolimalima paha no kekahi aina, a me ka moaki waiwai lewa no na mea kanu e ulu ana, a loaa mai la ke dala mai ke aupuni mai, oia iho la ke kumuhana a ka lahui e hookele ai no na pono nona iho maluna o kahi ana i hilinai ai he pono a he pomaikai, a ina e loaa mai kau dala ma kela hana ana, alaila, e hoihoi aku oe i ke aupuni i ke kumupaa a me ka ukupanee oluolu ina he 6 keneta a 9 paha no ka makahiki hookahi, alaila, he ukupanee oluolu loa keia, aole kaumaha loa ke kauia maluna o ka mea lawe aie dala. Aole paha ia i like pu me ka moraki ana o ka mea dala kalepa e noho nei i keia wa, he 2 keneta a emi mai no ke dala hookahi i ka malama hookahi. A o keia na kumu e loaa mai ai ke dala mai ke aupuni mai a i ke kanaka mikiala hana; e hiki ai iaia ke hookele no na pono a me na pomaikai nona iho a o ka lahui holookoa paha e hana ana pela. A ina ua pono keia leo i ko kakou noonoo ana, alaila, e waiho au kakou i palapala nonoi i ka Moi a me kona Ahakukamalu ma ke ano he leo i hilinaiia; e hana ko kakou Moi i dala ponoi no kakou iho. A mai kuhihewa oukou he dala keia ma ke ano aie miliona, e like me ke kanawai o ka aie miliona i hoohiamoe loa ia iho ma ka papa e ka Ahaolelo o ka M. H. 1876. Aole! Aole loa pela!! E hanaia keia mailoko ae o na lilo ponoi o ke aupuni Hawaii a ka Ahaolelo e hooholo ai ke noho he Ahaolelo Kuikawa me ka hoopanee ole aku.
A pau ka hoike ana, ku mai o Kalama a mahalo i ka hoike a Kaanaana a me Mahi. A ua apono pu ka aha i ka hoike.
Waiho mai o D. Keoahu he mau olelo hooholo 3 penei:
1 Hooholoia.—E waiho aku keia apana i palapala nonoi i ka Moi a me kona Ahakukamalu. E noonooia, a hooponoponoia e ka Moi iloko o kona Ahakukamalu i dala ponoi no ke Aupuni Hawaii i mea e pono ai ke Aupuni. A ua apono loa ia.
2 Hooholoia.—E koho keia aha i komite nana e hana i ka palapala nonoi ma ka inoa o na makaainana o ka apana o Ewa, no ka pono ke hana ia i dala e ka Moi a me kona Ahakukamalu.
3 Hooholoia.—Ke kahea aku nei keia Aha o ka apana o Ewa, i na apana koho a pau, mai Hawaii a Kauai, o ko Hawaii nei Paeaina. E lokahi kakou e hapai ma keia kumu i dala ponoi no kakou e pono ai a e hoonohoia hoi e ka Moi i Ahaolelo Kuikawa oi mahuahua iki ka manawa i koe no ke Kuikahi Panailike. Hookuu ia ka Aha me ka pule a D. Keoahu.
KEKAPAHAU. Kakauolelo.
Waiawa, Ewa, Mei 15, 1877.
Kekahi mahele o ke Akeakamai.
MAHELE 7.
Mamua ae o ko ke kanaka lawelawe ana i na mekini, ua pono iaia e makaukau mua ma kekahi lala o ke Akeakamai i kapaia, o ka Mekanika (Mechanics,) no ka mea, ina aole oia i ike i na kanawai no ka hooponopono ana, ka hoopili ikaika ana, ka hooponopono motio ana a me ka paepae ana i ke kaumaha, ka ikaika kupono o na mekini a me ko lakou ano ili kupono, e poho auanei ka luhi a ko ole ka mea i hanaia.
Eia ke kanawai no na mekini, a e hoomanao oukou. Kanawai. Aohe waiwai o ke mekini, ke hoopoho ia ka manawa; aohe no hoi he waiwai o ka manawa ke hoopoho ia ka hana.
E pono no hoi, e nana nui aku i na mea i hoike ia ma ke Kalaiaina, e pili ana "i ka hookupono ana i ka noonoo i ka hana," ka "hoopili pono ana i ka hana i ka mea i manaoia, &c."
Na mea kokua e hoopokole ana i ko ke kanaka luhi — he 6 no mau mea nui loa e kokua ai i ke kanaka i kapa ia, "Na mea Hoonui Ikaika" a oia no hoi ke kumu mua o na mekini a pau; i kekahi wa ua kapa ia ka A, E, I, o na Mekini. Eia na inoa : ka une, ka huila a me ka iho, o ke pokakaa, ka holua, ka makia, a me ke kuinao. Ua hui ia kekahi mau lala e ae o ka mekini (e like me ka enegini, &c.) ma kekahi o keia mau mea hooponopono a hoonui ikaika. He kue nae keia i kekahi mau mea no ka pauku 648 o ko kakou "Arimatita Kulanui."
Nolaila, e hoomaka kakou ma ka Hoonui Ikaika mua i kapaia, ka une—O ka une, he pauku laau loihi ia, a hao paha, a mea e ae paha., i paepae ia, ma kekahi kiko o kona loihi, o ua paepae 'la ke kikowaena o ka motio.
He 3 mea nui i ike ia ma ka une, (a) O ka paepae o ka une — Oia ka mea e paepae ai iaia ma kona kikowaena o ka motio, (e) O ka hoeueu ikaika o ka une,—Oia ka mea e hooikaika ana ma ke kau wahi o ka une ; e hapai, a i ole ia e hoonee i ka mea kaumaha, (i) Ka mea kaumaha o ka une,—Oia ka mea i hoonee ia a hapai ia paha.
A he 3 no ano nui o na une, i kapa ia ; une ano-mua, uane ano elua, une ano-ekolu. A penei lakou i like ole ai, ma ka nune ano mua—Aia ka paepae mawaena o ka mea kaumaha a me ka hoeueu ikaika. Une ano-alua—Aia ka mea kaumaha mawaena o ka paepae a me ka hoeueu ikaika. Une ano ekolu—Aia ka hoeueu ikaika mawaena o ka paepae a me ka mea kaumaha. A eia ka loina nui, no ka hookaulike ana i ka mea hoeueu ikaika a me ka mea kaumaha i kekahi. Loina.—E kaulike no ka hoeueu ikaika i ka mea kaumaha, ka ratio kue ko laua kaumaha; i ko laua kaawale i ka paepae.
Kekahi mau une ano mua—1 O ke kolopa—Ina e hookomo ia kekahi welau o ke kolopa malalo o kekahi pohaku nui, me kekahi pohaku kupono kokoke i ua welelau la i hookomoia i ka pohaku, alaila, kaomi iho oe ma ka welelau i koe, e naue auanei ua pohaku la—ua kapaia ka pohaku, o ka mea kaumaha, a o ka pohaku malalo kokoke i ka welau i hookomoia, ua kapaia he paepae, a o kou mau lima e kaomi ana i ke kolopa, oia ka hoeueu ikaika. Nolaila, ma na mea a pau i kupono i ke hoohanaia, e malama i keia kanawai—E kokoke kupono ka paepae i ka mea kaumaha, i nui ai ka ikaika o ka hoeueu ikaika, no ka mea, ina e mamao ka paepae i ka mea kaumaha, e oi auanei ka hooikaika ana. Ua kapa ia kahi o ke kolopa mawa-o ka paepae a me ke kolopa, o ka welau pokole, a o kahi i koe o ke kolopa, o ka welau loihi.
Nolaila, eia ka loina nui no ka imi ana i ka ikaika o ka hoeueu ikaika, ke hoike ia mai ka loa o ke kolopa, ka welau pokole a me ke kaumaha o ka pohaku.
Loina—E like me ka ratio o ka loa o ke kolopa i ka welau pokole, pela ke kaumaha o ka pohaku i ka mana kaomi.
Niele—He 500lbs. ke kaumaha o kekahi pohaku, 5kap. ka loa o ke kolopa, 3in. o ka welau pokole; alaila, eia ka ninau. Me na paona ehia e hooikaika ia'i ke kolopa, a nee kela pohaku?
Wehewehe—5kap=60in. loa o ke kolopa : 3in. welau pokole : : 500lbs. kaumaha o ka pohaku : 25lbs. ka haina.—Hoopokole 60in. : 3in. : : 500lbs. : 25lbs. Ina ua hoike ia mai ka welau pokole, ka welau loihi a me ke kaumaha o ka hoeueu, alaila, penei e loaa ai ka mea kaumaha.
Loina—Me ka welau pokole : welau loihi : : ka hoeueu ikaika : ka mea kaumaha
Niele—Ka ikaika hoeueu 100lbs, welau loihi 10kap. welau pokole 2kap. ehia paona o ka mea kaumaha? Haina—500.
Wehewehe—2 : 10 : : 100 : 500. E nana i ka mea i koe ma ka aoao 386. pauku 650 o ka "Arimatita Kulanui."
(Aole i pau.)
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU KE NANA mai, Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku nei au ma ke akea, ua lilo ia'u ke Kula Apana Aina e waiho 'la ma Keawaula, Ahupuaa no Waianae, Mokupuni o Oahu, nona ka helu i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui 4522, a no'u ka mana maluna o k ela aina a mau loa aku i ke ao pau ole. Owau no me ke aloha.
Apua, Honolulu. 22 2t. S. Kahele
OLELO HOOLAHA.
MA KEIA hope aku, aole loa wau e uku i kekahi Bila aie ma ko u inoa, ke ole e kakau inoa ia e a'u.
DANIELA NAKUAPUU.
Puepaku, Hilo Mei 14, 1877. 21 3t*
Auhea Oukou e na Kane a me na Wahine, eia he Halekuai Lole hou ma Kikiula nei, he kuai makepono loa na mea a pau, akahi no a loaa ka halekuai lole emi ma Hanalei nei, nolaila, ke hea ia'ku nei oukou a pau, e naue mai i ike pono i na lole hou o na ano a pau, e iini ai o ka puuwai, o ka hele makaukau mai no ka pono, i hoi wahi puolo.
Ua makemakeia na Hua Moa e lawe nui mai io'u nei. JAMES M. GIBSON Propr.
20 1m.
OLELO HOOLAHA.
E weheia ana ke Kula Hanai a Kula La o Haleakala, Maui Hikina, i ka pule mua o Iune, me ka makaukau pono no Kanaono haumana. O ka Olelo Beritania pololei ka mea e aoia. a e hoomaamaaia na haumana ma na mea e pili mahiai, kanu laau, kanu kope, ka hana ana me na mea hana a na kamana, a me na ano hana e ae. E aoia no na haumana me na hana hooikaika kino, ka Paikau Koa, ka Himeni, &c.
O ka uku he $40.00 no ka makahiki, e uku mau i kela a me keia hapaha, e hookaa mua mai me ka hala ole. No ka hoomaopopo pono ana, e nana i na palapala pai liilii, a i ole, e kakau i ke kumu ma ke Kula o Haleakala, Maui. F. L. CLARKE. Kumu.
19 3ms.
AILA.
Ua makemakeia na aila Bipi, Hipa, Kao a me na ano aila e ae. E haawiia na kumukuai kiekie no na aila ke lawe ia mai i ka Hale hana Sopa Hawaii ma Leleo. (20 3m) GREY & Co.
Leleo, Mei 16, 1877.
AINA HOOLIMALIMA.
AIA kekahi aina e waiho ia ma Kalihi, elua paha eka, he aina loi kalo, ua makemakeia e hoolimalima aku i ka mea e makemake ana. He aina waiwai nui keia no ka poe e makemake ana e mahi. E loa ana ka wai i na manawa a pau. E ninau i keia hale pai. 21 tf
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
763 1y
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y) [51]
E IKE IA KAKOU HOOKANAKA!
E LULU LIMA ALOHA!!
ME KO OUKOU MAKAMAKA!!
L. ASEU.
UA HOI MAI NEI AU MAI KO'U KIEI ana aku nei i kuu Aina Kulaiwi. Ano, ke ku aku nei au me ka makaukau mau e lawelawe a e kuai makepono loa me oukou e na makamaka o ka Ua Kukalahale, i na Lole Nu Hou loa o kela a me keia ano, mai ko na Lede, Keonimana a me ko na Kamalei. I pau ai kuhihewa, e naue mai ma ko'u Halekuai, ma ke kihi ma Ewa o na Alanui Moi a me Nuuanu. [8 6m.]
NU HOU MAIKAI!
UA LOAA MAI
ENELANI, FARANI A ME AMERIKA MAI!
He nui wale na mea nani e hoohihi ai ka manao.
E LAA NA
Noho Berekane, Noho Mareka, Noho Italia, a me na lako a pau e pili ana i na Noho Paniolo.
NA TINI AILA MAHU!
Na Aila Pena a me na Pena o na ano a pau.
Ma wahi waiho mea ai, e like me na Pa, Pola, Pakeke Poi, Pola Poi, a me na laau o na ano a pau.
Na mea Mahiai,
Na Oo, na Koi, na Kui o na ano a pau.
NA KAULA HE NUI WALE KE ANO.
NA HAO O KELA A ME KEIA ANO HE NUI WALE.
Kuaina, Kuaina Upena, Na Upena, a me na ano Kuaina he makena wale.
Na Makau Lawaia o kela a me keia ano.
NA PU KAUPOOHIWI NANI A MAIKAI, Ka Pauda, Lu, Kukaepele-pu.
NA AHI-KOE o na ano LEHULEHU
Na Lole o na ano a pau,
EMI KE KUIKE.
Ahina Belekane o na ano a pau, na Kalakoa Lilina, na lole e ae he nui, na Alapia, Pahoehoe, a me na mea Silika o na ano he nui, pau ole ke helu aku, na Palule, Kuka, Puliki, Lolewawae, na Kamaa kane, wahine a me keiki, Na Wai hoope kino e moani ai, na Waiala kela loa o ke ala huihui he nui wale ke ano. Na Bakeke laau a hao, Na Kapu o na ano he nui. Na Paakai hoohu maikai, a me na mea he nui e hiki ai ke kaana maikai ia. E kipa mai a luana ma kahi o Walakahauki ma ka Uapo.
J. T. WATERHOUSE.
Honolulu, Mar. 20, 1877. [12 3ms.]
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike. [3—1y.]
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Iune 1—Poalima, 5 p. m. . . . . . Nawiliwili
Ku ana ma Honolulu i ke kakahiaka la Sabati.
Iune 4—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kaapuni ia Hawaii
Iune 11—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Hilo
Iune 18—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Kona
Iune 25—Poakahi, 5 p. m. . . . . . Hilo
I KA HOLO ANA MA KONA, O HOOPULOA KA PALENA.
Ma na huakai a pau a Kilauea e hoi mai ai mai Hawaii mai, aole e haalele ana ia Kawaihae a hiki i ka hora 10, a mahope iho paha; Makena, e like me ka mea i hoolaha wahaia; Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. a mahope iho.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. (801 3m) 14 3ms.