Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 24, 14 June 1877 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.} HONOLULU, POAHA, IUNE 14, 1877. {HELU 24.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1 a me ka maikai.
LEO.— BANNER OF THE CROSS.
Songs of Love p. 87.
1
Kau ka bana iluna'e,
Bana o Hawaii e,
Ala e na koa e,
Koa no ia bana nei.
C ho. Bana lai, Bana lai,
B ana paa, Bana paa,
Naue, naue a huro, a huro,
B ana lai, Bana lai,
B ana paa, Bana paa,
Kau a mau la no ke'lii, no ke'lii.
2
Eu na koa kamalii,
Naue like paikau e
Hou ka pahi, hina no,
Make oe e Naaupo.
C ho. Bana lai, Bana lai, &c.,
3
B ana koa aha nei?
B ana kaua pololei;
Kaua no ka naauao,
Kaua no ka pono mau.
C ho Bana lai, Bana lai, &c.,
4
Naue a hookani ae,
Kani paha a heihei;
Huli, naue, huli hou,
Pai na lima a huro.
C ho. Bana lai, Bana lai, &c.,
HAWAII.
Kumumanao.
"Na hana i ka hoomaka ana a me ka hookuu ana i na Kula Sabati."
Heluheluia imua o ka Ahahui Kula Sabati a ka Pae Aina Hawaii e Jos. K. Nawahi.
He moakaka loa na wahi mea e hahai aku ai no keia wahi Kumumanao, a he nele oia i ka hookikina ana i ke kanaka noonoo e hoomahuahua mau ae i kona kulana. A ua manao au i ko'u wa i ike mua iho ai iaia, he hoopau manawa ma ke ano hookuanui, oiai, o ua wahi wehewehe ana a pau e pili ana ia mea, ua ike no na keiki liilii ; a, aohe mea a ke kanaka makua noeau e pane ae ai no keia Kumumanao, a oi aku kona kiekie a me kona hohonu mamua o ka na pokii liilii, aole hoi e hihi, o ke pana Kumumanao, oia keia; O ka hoomaka ana a me ka hookuu o kekahi hana, he mau minute helu wale ia no ia, aohe no ia he wa loihi loa, nolaila, o na hana iloko oia wa pokole, he pokole no lakou ; aole no he ano loihi.
I kekahi wa a'u i komo aku ai ma kekahi Kula Sabati, a ninau aku la au i na pokii liilii o laila, ina e hiki mai ana ke Kahu Kula Sabati, heaha na hana i ka hoomaka ana?—Pane mai lakou, "he himeni a pau ia pule a kula aku,"—a a pehea hoi ke hookuu ? Himeni no hoi a pau pule, alaila pau loa. Ke hoomaopopo iho la no au he oiaio oia iho la no ke ano nui o na hana ma ka nui o na Kula Sabati, e like me ka keia poe pokii i hai mai ai; no keia mea wau i pane iho nei mamua, aole hiki i ke kanaka makua e wehewehe hou ae a nui kona kulana mamua o ka ua pokii liilii e pane mai ai ina e waihoia ana keia Kumumanao imua o lakou; ua ano like keia kumumanao me keia; Heaha na hana mamua a mahope o ka ai ana? (paina Hawaii.)
Ke olelo nei au aole e hiki i ke kanaka makua naauao ke pane a oi ke kiekie mamua o ka kekahi keiki; no ka mea, ina no e haawi ia aku ana ia ano ninau i kekahi keiki, alaila eia no kana pane ana: "E lawe mai i ka umeke poi me ka ipukai, holoi ka lima a paina aku, a pau ka paina ana, holoi na lima me ka nuku a hoihoi aku i na paipu; he nui paha na ano lawelawe liilii ana, aka o kiea ano nui i hoikeia maluna ae, oia ka na keiki Hawaii eleu e pane mai ai. A heaha la ka na kanaka makua e pane mai ai no keia ano ninau: ke manao nei au, aohe mea e ae, oia wale no.
No keia mea wau i manao ai he wahi Kumumanao palaualelo loa keia, a he hookuanui wale iho no. Ina nae au imua o ke komite nana i hoopuka keia kumumanao, a pela lakou e pane mai ai eia mai ko Kumumanao, ina ua kiloi ia e a'u a pane aku, e haawi mai i Kumumanao hohonu, i makepono ka luhi, aka aole loa pela. Nolaila, e hoopokole au i ka'u pane no keia mea, a e olelo aku, ma ka avarika, o na ano hana ma ka hoomaka ana a me ka hookuu aua i na Kula Sabati, oia no keia:
He mele, pule, mele hou, alaila ua kukalaia aku ka haawina hana no ke kula, a kokoke e pau, e hoikeia ka huina a me ka haawina hou, mele, pule a hookuu loa,—A oia wale ae la no.—He wahi kumumanao—hohonu ole—keia.
"Heaha la na Haawina Kula Sabati maikai loa ae ?"
Heluheluia imua o ka Ahahui Kula Sabati o ka Paeaina Hawaii e B. W. Kawainui, ka Hope Kahu Kula Sabati o Kaumakapili.
O na mea a pau i aoia ma na Kula Sabati o kakou, oia kai kapaia aku e keia Kumumanao, he mau haawina Kula Sabati; aole au i manao, ua like ole ko'u manao me ka lehulehu o keia Anaina, i ka hooia ia ana mai, he lehulehu wale na haawina e aoia nei ma na Kula Sabati o kakou; oiai, o oukou ka hoike pololei, e like me ka hana i hanaia ma ko oukou mau Kula Sabati iho; nolaila, ke koho iho i ka io, a me ka mole o keia Nanehai, e kono mai ana ia ia kakou pakahi e hoohui i na Kula Sabati o keia Paeaina i hookahi Haawina Kula mai Hawaii a Kauai; aka, o ka ninau o ko kakou Kumumanao, heaha la na Haawina Kula Sabati maikai loa ae? Oia ka ninau. Eia ka haina mua, e helu oukou, o ka manao akahi ia o keia Kumumanao.
1. Ka haawina a ka makua Laiana i hoomakaukau ai.—Ke nana aku i na Kula Sabati o kakou, aole au i kuhihewa ke olelo ae, he kakaikahi loa na Kula Sabati e aoia nei ma keia haawina; aka, ua huki ae la kekahi mau Kahu Kula Sabati ma ko lakou ike Baibala, a hookele aku la i ko lakou mau Kula Sabati ma ka latitu o ka lalau, aole nae e liuliu, e halawai koke mai ia Kula Sabati me na pukoa o ka hoopaapaa ino, e hoomokuahana ana i na kumu a me na haumana, i ke Kahu me kona mau kumu iho, a o ka hopena, o ka ili a nohaha ia Kula Sabati maluna o ka ole, e like me ka nele ana o kekahi mau Kula Sabati o keia mokupuni; aka, me ka manaolana maikai, ke hai aku nei au, ina ua hipuu paa ia ka manao o kuu mau hoa Kahu Kula Sabati e alakai pono ae i na Kula Sabati o kakou mau Paeaina ma ka haawina a Laiana i hoomakaukau ai, a e hoolahaia nei hoi ma na nupepa. No ka mea, oia mau haawina, ua wae mua ia na ninau kupono a na kumu e ninau aku ai i kana mau haumana, a pela hoi i hookaawaleia ai ke kalo paa (ninau paakiki) na na makua, alaila, e ike no kakou, e ike mau kakou i na hoike Kula Sabati he lehulehu e hoolaha ia ana ma na nupepa, a i ka wa o ko kakou halawai makahiki nui, olioli ka naau i ka eleu o na hoike a na Elele, e hoike ana i ka hele ana imua o na Kula Sabati, a oia ka ka mea hakumanao e olelo iho nei, o keia kekahi o na haawina Kula Sabati maikai loa, oia no hoi ke ko ana o ka makemake o keia Nanehai.
2. Na Kanawai he Umi.—Oia kekahi lala nui o ka Pono Karistiano iwaena o ka poe Karistiano e like me keia lahui. A ua manao au, ina e alakai pono ia na haumana Kula Sabati me ka maopopo, alaila, e like me ka laau opiopio i kipulu ia i ka lepo maikai, aole e nele kona hua, pela no na keiki opiopio iloko o na Kula Sabati, ina i kipulu pono ia ko lakou mau naau me na kipulu momona o na Kanawai he umi, aole e nele ka hua mai o na opio i na hua maikai, oia hoi, he pahaneri ka maemae o kekahi, a he pa tausani ka manaoio o kekahi, o ia mau hua maikai, oia ka momona o na Kanawai he umi; aole hoi oia wale no, no ka mea, i ka hoomaopopo ana o na haumana i ke ano o ka manao o ia mau kanawai, ua maopopo loa, ua kaawale loa oia mai na ona, oia iho la ka waiwai nui o keia hoakaka ana, he atioma akaka hoi ia o kona lilo ana i la e hoolele aku ai i kona malamalama imua o na hokuhele e ae (oia hoi kona mau hoa) e kauo ana iaia a ia lakou paha kona mau hoa, e hele mai i ke Kula Sabati, alaila, oia ko kakou hiki ana aku i kahi e hooia lokahi ai. O na kanawai he umi, oia kekahi haawina Kula Sabati maikai loa ae.
3. Ka pule a ka Haku.—Ua hoakaka ia, o ka pule, oia ke kamailio pu ana o ke kanaka me ke Akua, e like hoi me ke keiki e noi ana i kana mea i makemake ai imua o kona makua. Ina e alakai pono ia kuu mau hoa opio iloko o na Kula Sabati ma ka pule, alaila, aole au e kanalua i ka hoike aku imua o keia anaina, ua kokoke loa kuu mau hoa opio ma ka ipuka o ka lani, a he mau kapuai wale no hoi ko oukou mamao mai ka nohoalii hoano mai o ka Haku; alaila, ke kena mai nei ka Haku ia oukou, e noi, e haawiia ia oukou; e imi, e loaa no ia oukou; e kikeke, a e wehe ia no oukou; oia hoi, e noi oukou i Kona Uhane, e ninini ia no maluna o oukou, e imi i ka nani no ko oukou uhane ma kela ao, e loaa no ia oukou, &c. Nolaila, ma ka hoomaa ana i na haumana Kula Sabati i keia pule, alaila, ua hiki i na keiki ke noi aku i ko lakou Makua ma ka lani i na mea maikai wale no, a oia ka ko kakou Makua e haawi mai ai, a pela no lakou e noi ai i na mea maikai wale no i ko lakou mau makua ma ke kino, a he waiwai nui hoi ia no na Kula Sabati ke aoia ma keia haawina, a oia ka ka mea hakumanao e olelo iho nei, o keia kekahi haawina Kula Sabati maikai loa ae.
Mamua ae o ko'u hoopau ana i keia haimanao ana, aole au i manao o keia ka pau o na haawina maikai loa ae e aoia ai iloko o na Kula Sabati, he lehulehu aku, aka, na oukou aku ka hoolawa ana.
Mamuli o keia mau mea i hoakakaia, ua maopopo loa, he hana nui ke Kula Sabati, o ke alakai ana no ia i na opio e hookahuaia ka pono iloko o ko lakou mau naau, a e hoolilo ana hoi ia lakou i mau alihikaua no ko Kristo puali kaua ma ke ao nei, e kaua aku i na miliona Legeona o Satana, aia hoi a lanakila lakou maluna o ia mau Bataliona ikaika, alaila, e loaa ana ia lakou ka makana no ko lakou hooikaika ana, me na metala hoohanohano o ka nani mau loa maluna o ko lakou mau aahu, a hiki aku i ka wa pau ole.
"Na lulu mau iloko o na Kula Sabati, no na kumu hea e pono ai?"
Heluheluia imua o ka Ahahui Kula Sabati o ka Pae Aina Hawaii, e J. N. Kaiaikawaha.
Ua maa a kamaaina kakou i nei mea he lulu, aole paha mea pohihihi o kakou malaila aia wale no paha iwaena o ka poe i launa ole, a komo ole i na Kula Sabati o kakou; o lakou wale no paha ka poe maopopo ole i nei mea he lulu.
Nolaila, e loaa mai he mau ninau nui ma keia.
1 Heaha na lulu mau iloko o na Kula Sabati?
2 No na kumu hea e pono ai ia mau lulu?
Heaha na lulu mau iloko o na Kula Sabati?
He nui wale na lulu o na lulu i lulu mau ia, a me na lulu hapa ia, aka, elua wale no mahele nui.
1 Na lulu kuloko. Ua pili no ia i na lulu e poai ana ma na mea iloko o ke Kula Sabati a ma ia Apana iho no, kahi oia Kula Sabati; ina ma ka lulu dala, a waiwai e ae paha. Ua kapa ia mai keia, na lulu kuloko.
2 Na lulu kuwaho. Ua pili no ia i na lulu e poai ana mawaho o na Kula Sabati, a Apana paha; a ua pili hoi keia ma na wahi mamao, ma o keia mau mokupuni paha, a ma na aina pegana paha.
No na kumu hea e pono ai keia mau lulu?
1 I lako, a makaukau ke Kula Sabati.
O ke Kula Sabati lako, a makaukau, aole e loaa ia ano iloko o na Kula Sabati lulu ole, kokua ole, hana ole, palaleha wale—aka aia wale no ia ma na Kula Sabati lulu mau, a eleu ma ia mea, a hooikaika mau ma ia mea.
Me he kanaka mahiai 'la i hoomolowa ole i ka lulu ana i na hua kanu, he lehulehu wale na ano, maloko o kana kihapai kanu, a hiki i ka pono, e ohi auanei oia i nei hua. O ka hua o ka lako, me ka makaukau, me ia i uhi holookoa ia, i pomaikai maluna o kona ohana.
2 Ikaika. He mea nui ka ikaika ina ikaika ke kanaka, he kanaka ola maikai ia, aole mai ona, ua ono pono kana ai ana, maikai kona moe ana &c.
O ke koo ka mea e paa ai a e hina ole ai, a e ikaika ai hoi ia hale, pela no o na lulu, kekahi kumu nui e ikaika ai ke Kula Sabati.
Nana aku i na Kula Sabati nawaliwali, he mau Kula Sabati maa anei lakou i na lulu mau? Aole! Aole loa. Pehea lakou, ikaika anei? Aole.
Nolaila o ka ai, ke ea maikai, me ka malama pono i ke kino ka mea e ikaika ai ke kanaka, o na koo ka mea e paa ai ia hale, pela no na Kula Sabati, o na lulu kona mea e ikaika ai.
3 I mea e naauao ai. He mea maopopo loa keia, aole pohihihi, ina lulu mau ia Kula Sabati, nui na buke, nui na haawina, lako like i na buke—pii ka ike ma ka heluhelu ana, me ke akamai iloko o ka olelo a ke Akua, oia ka baibala e olelo mai ana, Ua makemake au e akamai oukou ma ka maikai, a e hemahema hoi ma ke ino—a i ole ai hoi kakou e lalau i ka ike ole i ka Palapala Hemolele.
4 I holo ai na Kula Sabati. O ke dala ka mea e holo ai na mea a pau, pela no keia o na lulu, ka mea e kokua nui i ka holomua o na Kula Sabati. Me he kaa mahu 'la e lawe ana i na kaa lehulehu wale mahope ona—e lawe ana ia lakou imua, he mau tausani mile iloko o na la hapa.
Pela na Kula Sabati o Amerika i hoouna mai ai, a kakou hoi i kokua pu aku ai i ka Morning Star.
Ke lawe nei kela i ka olelo o ke ola, he halelana lawe maluna o ke kai, no na Misionari, me ke olelo a ke Akua, ka Lamaku o ke Ola, iwaena o na tausani pegana, ike ole ia Iehova ke Akua Oiaio, a ke wehe aku nei na kukuna o ka malamalama ia lakou. Ke laha ae la na Kula Sabati malaila,
Ina lo a ia Kula Sabati keia ano lulu me ka pili pono ana i keia mau kumu, i hoike ia ae nei, alaila, heaha na hua maopopo? 1 He Kula Sabati nani a hanohano—penei ka Burkitt no ka lulu.
Gifts —Ua like ia me ke gula e hoonani ana i ka luakini; pela hoi ua like ka lulu me ka mea e nani, a hanohano ai ke Kula Sabati.
Penei hoi ka kekahi kaikamahine opiopio i ka wa e kamailio ia ana keia ninau, "Who had the most beautiful hand?" olelo ae la kekahi poe, o na lima aiai maemae, a miomio; oia na lima maikai, hoole keia. "I think the most beautiful hand is the hand that gives."
Pela hoi o na kula S. lulu a haawi mau, O lakou na kula Sabati nani—
(2). He Kula S. Kaulana
E pae aku kona kaulana ma na palena o ka honua, oia kona makemake he mea kaulana keia—
Ina pela na hope o na kula Sabati lulu mau, alaila e pule nui aku kakou i ke Akua i loaa i na kula S. o kakou keia mau ano maikai a nani.
KA HOOULU WAIWAI O NA KEIKI O KA AINA PUA.
Mr. Luna hooponopono: e. Aloha oe. E ae mai oe iau e hookomo iho i ka'u wahi ukana ma kahi kaawale o ko kakou waea telekalapa a na na hoi ia e lawe hele aku ma na kapakai o na aina lepo wai meli o kuu aina: makuahine, ka hooulu waiwai.
Aia ma ka ia 18 o keia mahina, i piha hauoli ai ko'u mau aakoko no ka hoolohe ana i na hana e ulu ai ka waiwai no ka mahiai ana i ke ko. Ua lohe mai makou ua lilo anei ke ko a (Aki) pake, i kekahi Lalawai o kaua peepee lau paina o Ulupalakua no na kenikeni he nui wale oia hoi o James Makee.
O ke kumukuai nae o a'u mau ko nei aua wahi pake nei ua hiki aku no ka heluna ona dala maoli, i ka 28,000 dala maoli a nolaila ua hoomanao ae au i ka manu nana kahi kani pokeokeo ma ka 8 keneka no ka paona hookahi auhea oukou e o'u hoa kuili o na inea o ka luhi o na la maka poniuniu a laa wale no ka hoi la ka mea e ulu ai ka waiwai. Eia ka ninau ia oe e Hawaii ponoi, pehea ka hoi o Hooulu Lahui ka mea a ke aupuni i makemake nui loa ai o waiwai wale no ka hoi ke ulu a pehea hoi oe e Hawaii Ponoi?
Aloha wale oe e kuu aina hanau i kulaiwi makamae a me o'u hoa aloha nei. Me ka Luna hooponopono ko'u aloha a me na keiki kiko hua kepau ko'u welina. Owau no me ke aloha.
S . D. W. KANUHA.
Ulupalakua, Maui, Mei 24, 1877.
Kekahi mahele o ke Akeakamai.
MAHELE 7.
2 O na upa mahele lole, na upa mahele hoo a me na upa umiki—kekahi mau mea ma ka une ano mua ; no ka mea, ua kapa ia ke kui koru i paa'i ka upa, he paepae ; a o na wawae kahi o na manamana lima e paa ai, ka hoeueu ikaika, a o kahi oi e helehele ai i ka lole, o ka mea kaumaha.
3 O ka sila kaupaona The Steeyard, mahiki, ua kaa i kapaia Hand-Truck, &c.—o lakou kekahi mau mea ma ka une ano mua. A he nui aku no na mea i koe i hiki ole ia'u ke hai pau aku maanei—Ma ka mea kaupaona, ua kapaia ka poka, o ka hooulu ikaika, o ka makau e kilou ai maluna, he poepoe ; a o ka ukana e kauia ana ka mea kaumaha. Eia ka loina.
Loina—Me ka hoeueu i ka mea kaumaha, pela ke kaawale mawaena o ka paepae a me ka mea kaumaha i ke kaawale e kaulike ai ka hoeueu ikaika i ka mea kaumaha.
O ka poka 1lb., a he 20lbs. o ka mea kaumaha, a 3-4in. ke kaawale mawaena o ka paepae a me ka mea kaumaha, alaila ehia iniha e nee aku ai ka poka i kaulike ai ia me ka mea kaumaha? Haina—15in. Wehewehe—hoopokole ana—1lb. : 20lbs. : 3/4in. " 15in. Na mea ma ka ume elua.
1 Ina e kauia ka pohaku mawaena o ke kolopa, a kau kona mau welau pakahi ma kekahi mau wahi okoa, he une ano elua ia. O na huila-balala kekahi une ano elua, no ka mea, ina oe e kau i ka pahu ko paa, a oia ka ukana, alaila, ua kapaia ka pahu ko-paa, o ka mea kaumaha, a o na huila ka paepae, a o ko mau lima e hoeueu ana i ke kaa ka hoeueu ikaika.
2 Ina elua kanaka e lawe ana i ka umeke poi; o Keanini kekahi a o Nawahie kekahi, alaila, o ka umeke poi ka mea kaumaha, a o laua a elua na paepae. O na upa wawahi i na hua oolea kekahi une ano elua.
3 O ka laau kaomi aila kukui a me ke kaomi waina kekahi une ano elua—O ka hoe waapa hoi kekahi. O ka aoao o ka waapa ka mea kaumaha, o ke kai ka paepae, o ka lima kanaka ka hoeueu ikaika. He nui aku na mea i koe. Na mea ma ka une ano ekolu.
1 O na iwi a e nau ana, he mau une ano ekolu ia, a eia no ka hoeueu ikaika, o na io huki o na iwi a mawaena o ka mea i nau ia, eia ka mea kaumaha, a o na ami o na a-a, oia ka paepae. O na umii ka pahi, &c., he mau une ano ekolu ia.
2 O ka iwi-kupita kekahi, o ka io-uala, oia ka hoeueu ikaika, o ke kuekue ka paepae, a o ka mea ma ka lima ka mea kaumaha.
Niele—He 25in. ka loa o ka lima o Golia, a 5in mai ke kuekue a i ka io-uala, a he 100lbs ke kaumaha o kana Ihe i pahu ai ia Davida, eia ka ninau, heaha ka ikaika o ka io-uala o Golia e hapai ai i kana Ihe? Haina. 500lbs.—Wehewehe—hoopokole ana. 5in : 25in : : 100lbs. 500lbs., ka loina e pili ana i keia.
Loina—Me ka loa mai ke kuekue a i ka io uala i ka loa o ka mea i hoikeia, pela ke kaumaha o kana mea e paa ana i ka ikaika o ka io-uala.
He mau une hou kekahi, oia ka une pelu ia a me ka une huiia, ua hookaawaleia keia mau mea mawaho ae o na ano une ekolu i oleloia maluna. O ka une pelu ia, ua like no kona loina me ko ka une pololei. Ua ratio kue ka ikaika i ka mea kaumaha i ko laua kaawale i ka paepae—Pela hoi ka mare e wehe ana i ke kui i makiaia.
Ka une huiia—Ina i huiia na une 2, 3 4 paha, i lilo ka mea kaumaha o ka mea mua i hoeueu ikaika no ka lua, &c., i mea e hoonui loa'ku ai i ka ikaika alaila, ua kapaia kela, o ka une huiia.
Eia ka loina no ke kaulike o ka mea hoeueu ikaika me ka mea kaumaha ma na une i huiia—Loina—Ua like ka ratio o ka hoeueu ikaika i ka mea kaumaha, me ka ratio o ka hualoaa o na laa pokole o na une a pau i hoonuiia kekahi i kekahi i ka hualoaa o na lala loihi o na une a pau i hoonuiia kekahi i kekahi.
Niele—Elima une ma ka une huiia, a penei ke ano
Lala loa o ka 1 100 in. Lala pokole o 1 2 in.
" " " 2 60 " " " 2 2 1/2 in.
" " " 3 110 " " " 3 4 in.
" " " 4 75 " " " 4 3 in.
" " " 5 20 " " " 5 1 in.
Heaha ka ka paona hookahi e hapai ai? Wehewehe ano nui—Huina hoonui o na lala loihi. 990,000,000. Lala pokole, 60. Ma ka ratio ana, e lawe i kekahi o na hua hope o ka pi-a-pa no ka mea i imiia. A penei e kau ai.
He akahi paona : w ka mea i imiia : : ka huina hoonui o na lala pokole, 990,000,000. Oia hoi, 1 : w : : 60 : 990,000 รท 60 = 165,000 lbs. Nolaila, he 165,000 lbs ma kekahi aoao o ka une huiia i kaulike ai me 1 paona ma kekahi aoao. He nui aku na mea e pili ana i keia, aka, ke lawe nei au ma ke ano nui, no ka mea, he nui aku na mea i koe. (Aole i pau.)