Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 24, 14 June 1877 — Kumumanao. [ARTICLE]

Kumumanao.

"Na liaua i ka hoomaka ana a me ka hookuu ana L na Kula Salwti." Jīduhduia imua o ka Ahahui Kula Salfuti o ka Pae Ain i llawaii e Jvn. K Naieahi. He mōakaka loa na Wiilū men e hahai aku ai no keia u<ihi Komumanao, a he nelo oia i ka Uookikina ana i ko kanaka uoonoo e hiKMiiahiiaiiHa mau «o i kona kulana,. A ua umnno au i ko'u nra i ike mna ilio ai iai;i, he h(W[iau inauawa ma ke ano hookuanui, oiai, o na wahi wehewehe ana a }>au o j>ili ana ia mea, ua ike no na keiki liiiii; a, aohe mea a ke kanaka niakua noeau e j«me ae ai no keia Kuinunianao, a oi «vku kona kiekie a ine kona hohonu mamua o ka na ]>okii liilii, aole lioi e hihi, o ke [tana Kumumanao, oia keia ; 0 ka hoomaka ana a me ka hookuu o Uekahi hanii, he mau minnte helu wale ia no ia, aohe no ia he wa loi-1 hi loa, nohiilm o na hana iloko oia wa }K>kole, lie pokole no lakou ; aole no he ano loiiii. I kekahi \ra a'u i komo aku ai ma kei kahi Kuhi S,ihati, a ninau aku ia au i [ .na }K»kii liilii o laila, ina e hiki inai ana ! ke Kaliu KuU SaUiti, heaha na hana i ka lit>oui;tka nna ?—l'ane niai lakou, "he ! ; himeni a ]Kiu ia pule a *kula aku," —a ; a |X'hea hoi ke lux>kuu ? iiimehi no hoi! I a }xvu i'uie, alaila ]«au Ke hewmao- j I ]K>iH>-iho. la no au he oiaio oia iho la no j ke ano nui o na hana ma ka nui o na 5 hula hahili. e like uie ka keia ]>oe ]n>kii ' i hai mai ai; no keia mea wau i ]>ane iho nei mamua, aole hiki i ke kanaka rnakua e wehewehē hou ae a nui kona ku-. laiia mamua o ka na ]K>kii liilii e }>ane uiai ai ina e waihoia aua keia Kumumanao i:uua o lakou ; ua auo l«ke keia kumimianao me keia ; liealia na hana inamua a mahojie o ka ai ana ? (paina Hawaii) Ke 01. lo nei au aole e hiki i ke kanaka niakua n wuao k' ]>ane a oi ke ki«>kie mamua o ka kekalii keiki : no ka iuoa, ina no e haiwi ia aku ana ia ano niuau i kekahi keiki, alaila eia no kana |v\ue aua: "K la«\> uvai i ka umeko jv>i me ka n>ukai. holoi ka lima a |wtma aku, a ]*au ka |<ama ana, hōlō- na;Tima m«» ka nuk» a hoihoi aku i na |«i|>u : he nui |«alta na ano lawo!a\v»> īiiHi an;i, aka o keia ano uui i hoik< la m unn » ae, kn na keiki HawMii rlrii «• ]*avio mai aī A heaha U ka ua kanaka makua e jwih' uiat ai »*> keia auo niuau . ko manao ih i au. aoln* »nivi e oia w.i'u' tu>. Ko k< ia tni a «au i n>*;w> ai he w.ihi j>.*'v!iai« lo k*.* M'ia, * lKK»k*uuuu wale iiio no ltia na» au iuitvA o kotui(v uaua i Uv(«»ka M kumimiana**, * }<i4a l.\k«Mi v |mic uiai ai eia niii ko lua «la kiioi M <> a u a ]«(>.• *ku. e i iiiaī i Kumil lioH»*liu. » ni4Kejvvko ka luiu. aka n.<i | v* jw!a N.«i.«ii4, <• ai i k* u imiii: )>o k.i» » <• »*j(!.» !•» » k.« .< V .<1 .►> ». M)l ' U.««4A 1114 V4

hooiaaka auA a me ka hookuu ana i na Kula Sabatij, oia no keia: He mele, uiele hoo, alaila ua kukalaia aku Ha haawina hana no ke kula, a kokoke e pau, e hoikeia ka huīaa a me k& haawioa ihou, mele, puie a hookau loa, —A oia |wale ae la no.—He wahi kujnmmriao—[hohonu ole—keia. " Heaha |a na Haawiioa Kula Sabati maikai ioa aje ?" imua o ia Ahahui Kula Sabati o ka\ Hawaii e B. IV. Kawainui, ka Hope Kahu Kula Snbati o Kaumakapili. 0 na a pau i aoia ma na %sla Sabati o kaifou, oia kai kap&ia aku « keia Kumumana®, he mau haawina Kula Sabiti; aole ali i maaao, ua iike o!e ko'u manao me ka lehulehu o keia Anaiua, i ka hooia ia &na mai, he lehulehu wale na haawina e aoia nei ma na Kula Sabati o kakou; oiai, o oukou ka hoike pololei, e like me ka hana i hanaia ma ko oukou uiau K»la Sabati iho; nolaila, ke koho iho i ka io. a me ka molw o keia Nanehai, e kono mai ana ia ia kakou pakahie hoohui i na Kula Sabati o keia Paeaina i hookahi Hiiawina Kul;i, mai Hawaii a Kanai; aka, o ka ninau o ko kakou Kumuinanao, heaha la na Ilaawina Kula Sabati maikai loa ae ? Oia ka ninau. Eia ka haina mua, e iu>lu oukou, o ka nmnao akahi ia o keūi Kumrmanao. 1. Ka haawina a ka makua Laiana i hoomakaukau ai.—Ke nana aku i na Kuia Subati o kakon, aoieau i kuhihewa ke 01010 ae, he kakaikahi ioa na Kula Sabati u aoin nei ma keia haawiua ; aka ua iiuki ao ia kekahi mau Kahu Kuia Subati ma ki> iakou ike a hookvl*i aku la i ko lakow \nau KnU Sivb.\ti nuv Ua Uvtitu o Ua l;vl)vu, aolo nae o iiuLiu, e lialawai koke mai ia Kula Sab<iti me na pukoa o ka hoo[taa{>aa ino, e hoomokuahana ana i na kuuiu a me na hauinana, i ke Kahu ine kona mau kuuiu iho, a o ka ho|>ena, o ka ili a nohaha ia Kula Sabati maluna o ka oie, e like me ka neie ana o kekahi mau Kuia Sakiti o keia mokupuni; aka, ine ka manaolana | maikai, ke hui aku nei au, ina ua hi|>uu | |«i!i ia ka inanao o kuu mau hoa Kahu i Kula Sab;iti e alakai pono ae i na Knla | Sabuti o ko kakon mau Paeaina ma ka, haawina a Laiana i hoomakaukau ai, a | e hoolahaia nei hoi ma na nupepa. Nō i ka mea, oia inau ha;iwina, ua wae mua i ! ia na ninan ku]H>no a na kumu e mnau | j aku ai i kan* niau haunnan», a j>ela hoi i i hookaawah-ia ai ke kaio jKia (ninau paakiki) na ua makua, alaila, e ike 110 kakou, e ilee ma i kakou i na lioike Kula S:ilwti he h hulehu e hoolaha ia ana ma na nup»'|>a, a i ka wa o ko kakou halawai makahiki nui, olioli ka naau i ka el»*u o na h«»ike a na Eleie, e hoike ana i kalu le ana imua o na Kula Sabati. aoia ka ka mea hakumanao e oielo iho nei, o keia kekahi o na hiawina Kula Saluti maikai Uki, oia iu> hoi ke ko ana o ka makenmke o keia Nanehai. 2. Na Kanawai he Umi —Oia kekahi lala nui o k.i l'ono Kariistiano iwa«>tta o ka p<H' Kavis(tiano e like me keia lahui. A ua manao au, ina e aiakai ]x>no ia na hauuiana Kula Sa)uti nu» ka uiao}*»]*}, aiaila, e )ike nie ka laa#opiopio i ki(»ulu i.i i ka le|*.> maikai, aole e nele kona hnn, j>ela no na keiki opi.>j>k> iloko o na Kuia j Sabāt i, ina i kipuiu |tono ia ko lakou 1 iuau iiaau me na ki;>ulu inoniona o na I Kanawai ho uiiii, o nei« ka hn* niai; 0 na o]>io i ii ia maikai, oia h*M, he |>a ' hiineri ka nweiuae o k<»kahi, a he |«a Uu-1 ;«ani ka nunaoio o kekahi, o ia mau hua \ inaik«ii, oia ka niomoua o na Kai»awat h< unn . aoU Ihm waie ihv nokamm, 1 ka h«»onMopo|io a»a o na Imiiiimum i b> auo o ka uiaAao o ia nuui kanawai, ui siMt>j»i>]»i> Km, u« kaa«aie Km vōa luai im iih» iimi o k« ia ao, a o ia umhimi 1 ik»k\> v«na, ou iho U ka waiwai uui o kvi* hvv»> kaka ana, he alKMiia akakA bv«i ia o koiM iiK> ana i ia e aku ai t k\H»a nia ito«M O IM hvtkuh«4v> <c (oi* Ikm kv«oa itM« liwa) 0 kanio aua mm a īa UkoM )v»lu ksvtt« iiMil e «mi I kv Ku!.« SAUtli, aiai!.«« v>ia k\> kak\Mi hiki aoa akn 1 k«hi V 1 hvHHa U4v«hi at V» »m ka»a« vi lie «iioi. .«u kAahi Ku> U N«U>I« I,** avKi )""U+ a ka Hakn—Ta hvwik.%ka M, >' K 4 , lii.t k< kaUMllh' |)ll MM O

fas kauaka me ke Akiia, e iake. boi tne fe& keiki © ?i!>i aaa i kana tsea i Enakemaka ai imoa o kona mabna. laa e pono ia kuu niau boa opio iioko ona Kfela Sabati ma ka puie, alaiia, aole aa e kuoalua i ka hoike aka imoa o keāa aoaiaa, ua kokoke loa kau mao hoa op»> s tns ka ipuka oka lani, ahe niaa kapaai wiOe no hoi ko oukou niaaaao mai ka no-1 hoAiii hoano niai o ka Haku; ke keoa mai nei ka Huku ia oukoa, e noi, e kaawiia ja oukou ; e iuii, e ioaa bo ia ooko»; e kikoke, a e wehe ia no oukou; o» hoi, e noi oukou i Kona Uhaoe, e niniai ia no maluna o oukou, e imi i ka nani no ko oukou uhane ma kela ao, e loaa no ia 011 kou, &c. Nolaila, ma kal koomaii ana i na hauniana Kula Sabati i keia pule, alaila, ua aiki i na keiki tee noi aku i ko lakou Makua ma ka lani i na Uiea maikai waie no, a oia ka ko kakou Makua e haawi ioai ai, a peia no iakou e noi ai i na mea maikai wale no i ko lakou mau makua tna ke kino, a he waiwai uui hoi ia no na Kuia Sabati ke aoia nia keia haawina, a oia ka ka mea hakumauao e olelo ilio nei, o keia kekahi haawina Kula Sakati maikai loa ae. Mamua ae o ko'u hooj>au ana i keia haimanao ana, aole au i manao o keia ka pau o na huawina maikai loa ae e aoia ai iioko ona Kula Sabati, he lehuiehu aku, aka, na oukou aku ka hooiawa ana. Mainuli o keia mau m'ea i hoakakaia, ua maoj>opo loa, he hana nni ke Kula Sabati, o ke aiakai ana no ia i na opio e hookaliuaia ka jwno iloko o ko lakou mau naau, a e hoolilo ana hoi ia lakou i mau alilūkaua no ko Kristo puali kaua ma ko ao tu'i, e kaua aku i na uiilioua Lngcoji;i o Satana, aia hoi a lanakiia lakou maluik o iii man liatasiona ikaika, alaila, e loaa aua ia lakou ka ma.ka.aa. no ko lakou h<x>ikaika ana, me na tnetala hoohanoluno o ka nani mau ioa maluna o ko lakou mau aahu, a hiki aku i ka wa : i«iu 010. "Na iulu mau iloko o na Kuia Sal>ati, no na kumu hea e pono ai ?" Hd>tjicluū i imna o kii Afmhui Kula Sah<itio kn Pae Aina llutcaii,cJ. N. Kauiikaieaha. l'a maa a kamaaina kakon i noi mea he lulu, aole }»aita mea ]>ohihihi o kakou maiaiia aia wale no paha iwaena o ka jK>e i iauua ole, a koiuo oie i na Kula Sal>ati o kakou ; o lakou waie no pah.i ka jkh3 maopo(K> oie i nei mea he l«l*. Nolaila, e ioaa mai ho mau ninau nui tn;i 1 Hoaiia na iulu mau iioko o na Kula Saluti ? 2 No na kumu hea e pono ai ia mau luin ? Hrah:\ na luiu mau iloko ona Kula Sab.it:? Ho nui walo na iulu o na luiu i luiu mau ia, a m«> ua lulu i iulu iiap i i;u aka, elua waK' no mahele nni. I Na lulu kuloko. Va pili no ia i na iulu e poai ana ma na niea iloko o ko Kula Saltati a ma ia Apana iho no, kahi oia Kni > SaKati ; ina ma ka Iniu i ilaia, a waiwai eae p&ha. L'a ka{M ia i mai keia, na iuin kaioko. £ Na lola knwaho. l'a piii no i* i! na lulu e jhmu ana mawaiio o na Kula j S*bau, a A|wuia |taiia ; a u* }nii hoi W- j ia ma na wahi mamao, tna o keta ! tnoku|Hitti l>aha, a ma na aina p&g»a* |mba. No na kum« h«*t « |mmk> ai kvi« imm lulu ? I 1 lako, a makaukau k« KuU S*b*> ti. kt» K«la Sabati iak*s * iMlamkM, aiU«> <• Kvaa ia mk% Uok\> o tta K\ak Uali lulu oK kolnui oK kuM o)«, pa~ laklM «afc» -«Imaia w*i« mmmm Kula Sab«ki lulu wm, a m a b*aikaika «mui «m ia be butaka 1« w*i ka lttla mmi hMi, I» l*hubhw a«Kv, o kaaa kilwpai kMM, A kiki i fet* auatt«< ««* i nm Ihm. k* Ima ok» lak*s ka ia i «ta Imk ta k t ihmmuli) a»thuM o kotta <4idaa | ikaika. 11«» it«i U ik«ik«, titf iUkt k* bi«U h* kat»aka ok t»4Ui »a, a*4*« tatat <«>»*. «a \M*o |h>M J k«Q* «u a»a, «aatkat k>«a a»a* v |

Oke kookft meaepu aiaahin» ole si, & e ikukā fti hoi 'w h&le, p«lanjō o na lnhi, kekaki koma nai e ikaika &i ke Kuia Sabatt. Nana aka i n& Kala. S&baii aawallwaii, he man Kni» B»batā saaa aaei lakou i na lolu mau ? Aole ! Aole toA. Pehea lakoa, ikaika anei? Aole. Nolaila, o ka ai, ke ea maikai, me h malama pono i ke kino ka raea e ikaika ai ke kaaaka, o aa koo ka mea. e paa ai iahale, pelanona Kuia Babati, on» lulu kona fßda e ikaika ai. ' ! i 3 I mea e naauao ai. He me* mao-' i popo Joa kei>4, aole poluhiM, ina inla mau ia £ula*Sabati, nui na bnke, nui na haawina, I&ko like ina buke —pii ka ike ma ka heluhelu iaa, me ke akamai iloko oka olelo ake Akna, oia ka baibaia e olelo mai ana, Ua makemake aa 0 akamai oukou ma ka maikai, ae bemahema hoi ma ke ino—a i ole ai hoi kakou e ialau i ka ike ole i ka Palapala Hemoiele. • . 4 I hoio ai na Kula Sabati. Oke d >la ka mea e holo ai na mea a pau, pela no kei i o na lulu, ka mea e kokua nui i ka holomua o na Kuia Sabati. Me he kaa mahu 'la e iawe ana i na lehulehu waie mahope ona—e iawe ana | ia iakou imua, he mau ttuaaai ™iIA ilo-! ko o na la h&pa. i ; Peia na Kula Sabati o Amerika i hoouna mai ai, a kakou hoi i kokua pu aku ai i ka Morning Star. Ke lawe aei kela ika olelo o ke ola, he haieiana lawe maiona o ke kai, no na Misionari, me ka oieio a ke Akua, ka Lamaku oke Ola, iwaena ona tau-! sani pegana, ia lehova ke Akua! Oiaio, a ke wehe aku nei na kukuna o i ka maiamaiama ii lakou. Ke I«A* ae i ia na Kula S«bati malaila, j lna lo & ia Kula Sabaii keia ano lulu me ka piii pono ana i keia man knmu, i hoike ia ae noi, alaila, heaha na hua maopopo? 1 He Kuia Sabati nani | a hanohauo—penei k* Borkitt no ka | iulu. Gifts —Ua iike ia me ke gula e hoonani ana i ka iuakini ; pela hoi ua like ka inin me ka mea e nani, a hanohano ai ke Kula Sabati. Penei hoi ka kekahi kaikamahine opiopio i ka wa e kamaiiio ia ana keia j niuau " Who had the most beautifai haud ? " oieio ae ia kekahi poe, o na iima aūū maemae, a miomio; oia na lima maikai, hooie keia. " I think the most beautifui hand is the haud fchai givtvs." Pola hoi ona kuia 8. lulu a haawi mau, O iakou na kuia Salv\ti nani—« (2). He Kula 8. Kanlana £ jvw aku kona kauiaa > ma na |tale> na o ka honua, oia kona he mea kauiana keia— Ina i»ela na hope o na kula Sabati iulu mau, alaila e puie nui aku kakou 1 ke Akua i loaai na kula S. o kakoo keia mau ano, maikai, a a«ni.ka īioori.r waiwai o ka kk IKI OKA A1\ T A Pt A. Mi. L'iua hoo}«onopoito: o. Aioha 00. Eae mai i»e iau e hookomo ik i ka u wahi ukaua »t kahi kaawai > oko kakou w*pa lelekaU|i>a aaa m koi ia eUw h<?lo aka aa o m aina l*po wai m<4t o ku« *iata: Mak>tahin*> ka hooui« waiwai. Aiaaaakaklti£okeiaMMfciM, ipiha ha«oU ai ko\a aaaa aakoln» ao ka iHxOoheaaa i aahaaAe «ht«i ka wai im k* Kttk»u aaa i k» b. he «tai t*»lih»a««ihw3teaj&fei) paK i k«kahi l«oawai o kaaa peepau U« paiaa o Ul«palak«* «o aa kwaik». «i h* a«i wale o«a Imm o Ok» kwMkmi «m o a>a e « k* m» a«a wahi pak» aei «a hiki ak« aok» M««a oaa 4ak ma«i4i» i ka ■aaolia «a heownwi» m a«i biMMMa* kahi kaai wUI*» aaa kaHb«#ka hoa Uik« MilM 4 ka lahi om U «Mka po«i«M« «ka«db «o ka hot k ka im « «k ai ka Sia ka mkwm ia oe « mmi ao» heakahei * Hnwrf« ke inkwaaki Mftl>ai>»«i>! iwai waWMblmb«(««pehea b»; op + Rawati INmmml

AJbha«ab «•« k«« at«a Immmi knluwt a bta «blta «rt. M* ka baa hi»pn»mmrm> Ut ahtha a «a Uiki k*b* ImA bfi«a U « w«4t«a, iHa« t*> mm» k» ak«ha. I l«takk«a, M««w M«