Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 25, 21 June 1877 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IUNE 21, 1877.

OLELO HOOLAHA.

          Ua koho ia o Rev. J. F. Pogue i lunahooponopono no na mea pili dala o ka Lahui Hawaii ; o a wale no ka mea nana e ohi i na dala o keia pepa, a me ka mea a mau mea paha ana e koho ai i hope nona. Ma keia hope aku e hooili mai i na dala a me na olelo hoolaha me ke dala pu ma kona inoa  Eia kekahi, e noho ana o Mr. Pogue a i ole o kona hope ma ko makou keena i na Poaha a pau no ka malama ana i keia hana.  tf

EIA HOU! E NANA MAI.

          Ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i hookaa ole i ka uku makahiki o ka nupepa KA LAHUI HAWAII, e hookaa koke mai mamua ae o ka la mua o Iulai ; a o ka poe hookaa ole a hiki aku ia la, e nele lakou i ka nupepa.  24  3t.

          E malama ia ana ka Hoike o ke Kula Hanai Kaikamahine o Makawao, Maui Hikina, ma ia wahi no, ke hiki aku i ka la 28 o Iune nei, 1877. Ke poloai ia'ku nei na makua a me na makamaka a pau e hele ae ma ia la a e ike i na hana.  MA KE KAUOHA.

MA KE KAUOHA.

          HOOLAHA.—Ua pa ia iho nei a paa, he Ilina Kanu Kupapau hou ma ka Aoao Hikina o Puowaina.
          Eia na rula i hooholoia no ua Ilina Kanu Kupapau hou nei:
          1.—Aole e kanuia kekahi kupapau me ka loaa mua ole o ka palapala ae kanu kupapau.
          2.—O na kupapau aole o lakou mau pa kanu, e eliia ko lakou mau lua ma kahi a ka mea malama pa kupapau e kuhikuhi ai.
          3.—He elua dala a ka mea malama pa kupapau e hoouku ai no ka eli ana i ka lua hookahi, aohe uku e ae.
          4.—Ina na na makamaka no o ka poe make e eli i ka lua, he hookahi wale no dala e uku ai i ka pa kupapau.
          E loaa no na pa no na ohana ke noi i ka Agena o ka Papa Ola.
          Mai ka Poakahi, Iune 25, 1877, aku, aole e aeia ke kanu hou ana maloko o ka Ilina o Kawaiahao.
Ma ke Kauoha a ka Papa Ola.  25  3ts.

RUSIA ME TUREKE.

          AOLE paha i poina i ko makou mau tausani poe heluhelu, ke kumu o ka ulele ana o keia mau mana aupuni elua o Europa ma ke kahua kaua, e mohai i ke ola o kekahi hapa o ko laua mau kanaka ma ka winiwini o na elau, ka oi o na pahikaua a me ka halulu makawalu a na poka ; oia no ka lili loa o Rusia i ka luku ino ia o na Kristiano Helene ma ke aupuni o Tureke e na Mahomeda; aole paha oia wale no, ua manao wale ia aku no, he makemake nui ko Rusia e lawe ia Konatinopela, ke kulanakauhale poo aupuni o Tureke ma kona lima, oiai, ua maopopo no iaia, o ka wa kupono wale no keia ana e hooko ai i kana mau moeuhane o ke au loihi i hala, no ka mea, ua loaa kona hoa'loha oiaio o Geremania, oiai ua nawaliwali iho nei o Farani ia Geremania, kekahi kokua ikaika ma ko Tureke aoao i manao wale ia, a aohe hoi he hopo ana no Beretania.
          Ua lohe no oukou ma na lono i hiki mai nei imua o kakou, no ka nee ana o na puali koa, a ma ka hoomaopopo iho, ua lawe ae nei o Tureke i ka lanakila hanohano o ke ehu kakahiaka a ke mea e manao nui ia aku ai e puali ana ka hau nui i ka hau iki; aka, aole pela ka manao o na aupuni naauao a i maa i ke kulana o ke kaua. Ke olelo nei kekahi mea kakau o na nupepa ma ke kahua mokomoko hookahe koko, ua oi aku ka ikaika o Rusia ma keia kaua ana, mamua o kana mau hoomakaukau kaua ana mamua. O ke kiekie o kona ikaika a pau i keia manawa, he 1,641,319 ka huina pau o kona mau koa, he 44,459 ka nui o kona mau alii, ina e huiia, ua like me 1,685,786 ka nui o ka poe e hele i ke kaua, e kue mai i na koa o Tureke he 700,000 wale no; nolaila, i manao ia ai he wahi hoohoihoi keia i loaa i ko Tureke mau puali koa. Ua kau nui'ku o Tureke i kona maka i keia wa maluna o Enelani, oiai, oia wale no ka lima ikaika e kokua ana ma ko Tureke aoao; ua ninau pinepine ia ka Emepera o Rusia e ke aupuni o Enelani, no na kumu o kona kukala ana i ke kaua, a me kana hana mahope iho o keia kaua ana, ina paha e lawe ana oia ia Konatinopela ma kona lima, aka, ua hoole mai oia imua o ke kuhina noho o Enelani ma ke alo alii o Rusia, aole oia e lawe ana i ke kulanakauhale a me kekahi mau waiwai, aka, o ka malama maikaiia o ka poe Kristiano, oia kona manao.
          No keia hai ana mai o ka Emepera i kona manao imua o Enelani, oia ko Enelani mea e kaulua iki nei kona komo ana mai i ke kaua; aka, he kanalua loa ke Kuhina nui o Enelani no ka oiaio o ko ka Emepera manao, a me he mea la, he mau la helu koe e lohe koke aku no kakou i ke kukala kaua a Enelani me Rusia, no ka mea, aole e hiki ia Enelani ke nana maka mai i kana puu waiwai nui a Tureke e noho aie nei iaia; o kana hana pono wale no e kokua mai ia Tureke.
          O kahi a na puali kaua elua e nee nei ke nee pololei aku nei na Rusia imua o Konatinopela, aia ka hapanui o na puali koa ma ka muliwai Danube, a o kekahi mau puali koa, aia ma kae o ke kai Eleele kahi i nee huinakolu aku ai, a ua lilo mai kekahi mau kulanakauhale i na Rusia, kahi a lakou e hooluolu la. O keia mau puali oia na puali Rusia i hoounaia i ke kaua, o ka hapanui o kona mau koa aole lakou i hoounaia mai ; aka, ke makaukau la lakou i na manawa a pau, o ka hiki aku o ke kauoha, alaila, hoomaka ko lakou nee mai imua.
          O ke kulanakauhale nui o Tureke, oia no o Konatinopela, eia ke ku nei ma kae o ke kai Eleele. Ua hoopuniia kona aoao e kokoke la ma ka muliwai Danube me na papu ikaika loa, i kukuluia maluna o na puu, ke manaoia nei, he aneane hiki ole ia Rusia ke nee pono aku imua ma ia aoao, aka, o kekahi mau koa oia mau papu, ua hoounaia aku e pale i na Rusia i ko lakou a-e ana mai ma keia aoao o ka muliwai Danube, a ma keia mau nupepa mai nei, ua hoomaka na Rusia e a-e aku ma kela aoao o ke Danube, alaila, ma keia moku mai kakou e lohe ai i ka hoouka kaua ana i ko laua wa i halawai ai.
          O ka muliwai Danube hoi, oia ke alanui nana e haawi aku i ke kulanakauhale i na kalepa kuwaho; malaila hoi na mokuhao o Tureke e lawe nei i na lako a me na kanaka no ka malama ana i ke kulanakauhale ; o ka nui o kona mau mokuhao e holoholo nei maloko o keia muliwai, he 16 me na pukuniahi nunui he 110. O na luna wiliki a me kekahi mau alakai oia mau mokuahi, he mau kanaka Beritania lakou ; a pela no hoi me kekahi mau aliikoa e hele la i ke kahua kaua.

Pane ia T. N. Makaikai.

E KA LAHUI HAWAII E ;—Aloha oe.
          E oluolu oe a me kou mau Lunahooponopono e hookomo iho i keia wahi manao ma na wahi kaawale o kou mau kolamu, a e hoike ae ma ke akea; oiai, aia ma kou mau keena oihana, ua ikea malaila na olelo a T. N. Makaikai, a huna inoa maoli imua a ke akea.
          No ka hihia kue o ka aoao o ke'lii ia Alfred Kunuiakea, kekahi pua alii kiekie o ka aina, no kona hewa karaima, "he aihue." Aka, he mea oiaio no hoi paha kona aihue e like me kau i lohe ai i na hoike a J. Haole imua o na Lunakanawai Kiekie. Oiai, ma na Ahahookolokolo a pau iloko o keia aupuni, aole loa he mana e hiki ai e hoopai makapo aku kekaki Ahahoomalu a Ahaapana paha ke ole na hoike e hooia mai ana i ka mea i hoopiiia, e like me ka lakou mau ike ana, he rula pololei loa i na jure ke hilinaiia ma ka olelo ike a na hoike. A o kou kapa ana he mau jure hoopilimeaai o O. S. Kawehe, S. Kaihou, J. B. Kauoha S. Maule, W. B. Keanu, Antone Sylva, W. P. Kala, K. K. Keahi a me W. B. Kupa.
          Ke hai aku nei au ia oe, o keia poe jure, he poe lakou i hilinai nuiia, o lakou maoli no na jure piha naauao a ike kanawai, no ka mea, he poe naauao hohonu wale no keia. Nolaila, o kou manao, aole ia i ku i kou ano maikai, oiai o kau mau olelo a'u i heluhelu ai, he mau olelo ano hoinoino wale no i keia poe jure, a me ke ano laipila i ko lakou mau inoa maikai.
          Malia, ua ike pono keia poe jure, he wahi puka uuku ko ke lii Kunuiakea e puka ai, a oia no hoi ke kumu o ko lakou hoopaapaa ana, no ka hookuu i ka mea i hoopiiia oia o Kunuiakea, a me ka hoopai ; he mea nui no ia a na jure naauao e nana ai, a e halo ai, a e paulele ai ko lakou kiekie me ka hoolohe a me ka haka pono o na maka imua o na hoike i ka wa e olelo ai imua o ka aha, oiai ua haawi ia no he mana ia lakou, ke ike na jure ua ano e ka olelo ike a na hoike, he okoa ka kekahi i kekahi.
          Aia ma ia wahi i manaolana ai au ua puka ke'lii Kunuiakea mai ka hoopai ana a ke kanawai maluna ona. Nolaila, o kau e olelo nei he poe hoopilimeaai keia. Pehea, ina kue ka olelo ike a na hoike no ka mea i hoopiiia, me ka nana aku i kekahi puka e hamama mai ana no ka mea i hoopiiia, heaha ka hana a na loio imua o ka Aha? Eia wale no, he mau olelo noi imua o ke kahu o ka Aha, e hookuu i ka mea i hoopiiia.
          Aole anei pela keia poe jure au e kapa aku nei he poe naaupo, hupo a me ka hoopilimeaai. Ke manao nei au, o oe kekahi kanaka naanao ike kanawai, ina oe i kohoia i jure no ka apana o Wailuku, he keu paha oe o kahi jure koikoi naaupo e hoopai! e hoopai!! &c. Nolaila, ua minamina nui au no kau mau olelo, a me ka ha'u ana o kou waha i ka makani ma na mea ku ole i ka pono: a o kau mau hana, he opukeemoa a me ke kue ino i kou mau hoa kanaka. No ia hoi, e malama oe i kou waha mai hana hou i na mea pili i ka hoino ia hai me ke ano naaupo.
          Nolaila, ua manao na Luna Hooponopono o keia pepa, ua oi aku ka pono o ka olelo hooholo a na jure e hookuu i ke lii Kunuiakea, a pela no me ka poe naauao maoli, "Aole e like pu me kou manao hoino i na jure, a kapa aku oe ia lakou, he poe uhai kanawai," a ke olelo nei oe, aole he mea a kou naau e kanalua ai no keia hihia, a he hiki wale no ke olelo ae, "ua hewa ka mea i hoopi ia.
          Aia malaila kou naaupo, oiai, aole e hiki i ka manao o kahi mea hookahi, ke olelo ae ua hewa o Kunuiakea, e like pu me kou ano, a me kau olelo, oiai, aia imua o na opu noonoo he umikumamalua e akaka ai ka hihia o ka mea i hoopii ia; aole e hiki i kou manao wale iho no, heaha ka mana o kou manao e alakai naaupo ia oe imua o ke kahua kaua me kou ike ole i kou wahi e haule ai, oiai, o kau mau olelo naapo imua o ke akea, ke hooia mai nei i kau mau olelo, nou ponoi iho a me kou ohana.
          Me he mea la, e alakai aku ana oe i kou ohana e ao aku e hana ino i ka inoa maikai o keia poe jure naauao, a me kekahi poe maikai o ke kulanakauhale o Wailuku, nolaila, e na jure piha naauao, eia iho ka lawehala nui o T. N. huna inoa, hoopii ia ae ma ke kanawai laibila i ko oukou mau inoa maikai ma ke akea oiai, he kanawai no ia no ka aina e waiho molale nei imua o ko kakou mau maka. Aole au i manao e pane aku ia oe, aka, no ke ano e loa o kau olelo, ke i aku nei au ia oe, e oki, a ina oe e pane mai ia'u ma keia mea, ua oluolu no au e kamailio hou aku ma keia mea; ke oki nei au maanei, me ka welina i na hookele a me na keiki hoolele hua o kou keena pai.  S. B. KANAKAOLE.
Kepahoni, Honolulu, Iune 15, 1877.

WELINA ALOHA I KO HILO MAU KINI PILIKIA.

          O makou o na Lala o ka "Hui Poola" o Honolulu nei i hoopaaia ma ke apo paa o ko makou kumukanawai "E aloha kekahi i kekahi," a imua o ko oukou lokomaikai piha, a ahonui palena ole ; oiai, oukou iloko o na pilikia o ke kai hoee o ka la 10 o Mei. Ke waiho haahaa aku nei makou i ko makou mau hoomaikai ana malalo iho o ka mana o na lani ; a ma ia mana hookahi no ka makou noi, e hoomama ia ko oukou mau naau kaumaha, mai keia wa a mau aku.
          Iloko o ka pule i hala'e ua loaa mai ia makou nei ka oukou makana aloha, oia na pahu limu pahee o Waiakea i hoomanawanui ia e oukou me ka paupauaho ole. A o ko makou iini nui ma keia kamailio ana i lokahi like kakou mai Hawaii a Kauai, "e aloha kekahi i kekahi," a e hoopau loa i ka ka ilio ike, a e kiola i ka maka ewaewa, e hoolei i ke pi a ma ke kuli paa. E aloha nui oukou e ko Hilo. Na ka "Ahahui Poola ma o ko makou kakauolelo.
WILLIAM K. AWIHI.

MAHIAI MA KA LA SABATI.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:
          Ma ka la 17 iho nei o Iune, hora 6 1/2 kakahiaka, ua ike aku la au me Kaianui, Rev. S. Waiwaiole, ia Waihowale k., me Makaia w., o Kauluwela nei, e mahiai ana maloko o ka loi, e oki ana me na pahi, o ko'u wikiwiki koke aku la no ia e hele e kamailio pu me laua, a i kuu hiki ana'ku ma hai o ka loi a laua e mahiai ana, pane aku la au, kai no eono la o ke kanaka e hana'i, o ka hiku o ka la, he Sabati ia no Iehova kou Akua? Pane mai nae laua la ia'u, ua maa o Honolulu nei i ka hana i keia la; eia nae kekahi kanaka ke ku nei i keia wa a'u e kamailio nei, o Puhipaha huli au ninau iaia, pela io anei? pane mai keia kanaka, aole no keia ano hana he mahiai iloko o ka loi, pane aku la au, e! pehea keia? huli koke mai la ka wahine a pane mai la, ua hewa loa maua, e, mai hana hou aku he kanawai ko keia la. Ma kahi a'u i ike ole aku, e ao aku oe e ka LAHUI HAWAII.
          Ma ka hale no o keia mau mea, he walaau nui ma ka po Poaono, o ka lua keia o na po Poaono a'u i lohe ai, heaha la, pane ia mai nae, he pepa, e mai hoomahui i ka hewa, aka, i ka maikai no. Me ka mahalo i ka Lunahooponopono a me na keiki lawe mikioi o kou keena.  W. A. MIO.
Kauluwela, Iune 20, 1877.

KA IKE ANA IA PUPUKANIAO.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ma ka Poaono la 9 o Iune, naue aku la e makaikai i keia wai kaulana, nona ka inoa o Pupukaniao, na ka ihu o ka lio ka hana. Hiki mua aku la ma Kekupua, ike aku la i na mea hou olaila, 1 halelaau maikai a 2 halepili, no na keiki lalawai oia wahi, ma kuu lohe mai i ka inoa o kahi o ka halelaau e ku nei, o Hooanuanu.
          Ke hao nei no na kepa o ka hau o o Lihue. Ia makou i huli pono aku ai ke alo i ke kuahiwi, nana aku la, o ka hulali mai a na pukaaniani a me ke keokeo mai a ke pena, a hoomanao ae la au ia Maunahoomaha, ka pua mai o ke keokeo o ke pena iloko o ka lau laau, o ka hale o Mr. Baldwin. Halawai mai la ka ihu me ke ala o ka maile i awili pu ia me ka palai, o na maka hoi, ua hoopiha ia e ka olu maikai o na lau laau.
          Ka hiki ana ma ka home o ua poe lokomaikai nui nei nana aku hulali ka hao, ku iki malaila a hele aku no, a hiki aku la i Pupukaniao. He wahi punawai uuku keia, i ana kapuai lima ia ka loa, he pohaku nui e ku ana, he ulu maia e pili koke mai ana, me na kumu laau kukui i maka ia, o ka inoa mua i loaa aku ia'u, o John Unea.
          Malaila, ua uleu mai la no kuu papa lokomaikai, oia o J. P. Kanuikino he wahi paina manaco, me ka hoomanao ana i ka Makua Nui ma ka lani, nona na mea a pau, hoi mai la a hiki ma ka hale a hui me na kamaaina oia wahi, lulu lima. Ke hoomaka nei laua e kanu i ke kope, a waiho aku i ka mahalo me lakou a pau.  JACOB K. KANUIKINO.
Mana, Kauai, Iune 12, 1877.

Leo Kahea.

          I na Kahu Kula Saa bti, a me na kumu o na apana mai Kohala Akau a Hamakua Hikina, Aloha oukou.
          Ma ka Lokomaikai o ka Ahahui Kula Sabati o ko Hawaii Pae aina; ua koho lakou i ko oukou hoa nei W. A. Mrs, i kauwa na lakou e lawelawe pu me oukou ma ia hana, nolaila, ke noi nei au i ko oukou lokomaikai, e hui pu ae kakou, me ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau, ma ka pule mua o Sapakemapa o keia M. H. 1877 ma Waipio Hamakua' e kuka pu i na mea e holo ai ia oihana nui a kakou, e makaala e na Kahu Kula Sabati me na kumu a o ko oukou mau elele paha, e makaala i keia. Me ka mahalo.
W. A. MIO

Ko Kakou Aupuni.

          O ko kakou Aupuni e noho nei, oia no na mokupuni he umikumamalua o ka Pae Aina Hawaii. O ko kakou noho ana i keia manawa, he noho ana kaumaha i huipuia me ka olioli, no ka mea, ma keia mau makahiki kokoke no, ua oluolu i ka Mea Mana Loa ka lawe ana aku i kekahi mau alii hanau o ko kakou aina aloha me ka haule iho o ka lahui iloko o ka u a me ke kaumaha no ka neoneo o kona mau mokupuni i ka Hawaii ponoi ole o kona mau alii. Aka, iloko o ko kakou wa kanikau, ehaeha, a me ka luuluu, ua hoolele hikiwawe ia mai ka manao e ka hauoli a me ka olioli nui, me he mea la, ua hoaahuia ka aina e ka pomaikai, a ina e nana aku ma kela a me keia pea o ka aina, he mau kupinai lehulehu wale o na leo e olelo ana: Ua pomaikai o Hawaii! Ua loaa ke Kuikahi Panailike! A nolaila ka huliamahi ana o ka aina i ka mahiai, a me ia mau ano a me na ouli o ka aina, pela i ulu malie mai ka noonoo iloko o ko'u manao me ka iini nui o ko'u lolo, e hoakaka pokole aku imua o oukou.
          Ia kakou e olioli nei no ka pii o ke kumukuai o ke kopaa, a e hooikaika ana hoi no ka mahi ana i ke ko a me ka hoolimalima ana aku i ko kakou mau apana aina i na malihini, e noonoo kela a me keia puuwai Hawaii no kona aupuni iho a me kona aina hanau, he mea nui i ka puuwai o kela a me keia kanaka Hawaii, ka imi a me ka noonoo ana no kona aupuni, no ka mea, peia i ike nuiia ma na aina naauao, anoai, o ka pomaikai i loaa ia kakou i keia manawa, eia ka na malihini e laukua mai nei ; ma na kula palahalaha waiwai ole mamua, ua hooliloia he mau pa nani a hanohano no ko kakou mau makamaka o na aina e mai; o na kahua akea o kakou i ulupaa ia e ke kikania i ka wa mamua, he mau kula hooluolu ia i keia wa no na mea a pau e hoomaha ana, a nolaila, me he mea la he mau ouli akaka keia o ko kakou pomaikai, a me ko kakou waiwai hoi.
          O na aina o kakou i noho ole ia e na kanaka a i ulu ole ia e na laau uliuli o ka nahele, ina kakou e maalo hou aku i keia wa, ua nalo aku la ia mau hiohiona i makemake ole ia, a he mau lau uliuli lipolipo o ka waokele ke halawai mai me kou maka, i haiamuia e ke ala kupaoa o na pua, a me na ahe makani huihui kolonahe e kololio mai ana maloko o na lau laau, e ani peahi ana hoi i ka papalina lahilahi o ka ui opio a me ke kamahele i hoohihi i kona olu kohaihai, a me ka lehulehu au i ike ole ai mamua, e luakaha ana malalo o ko lakou mau malumalu; a pela no hoi, ke nana aku i ke kumukuai o na mea kuai o ko kakou makete; ua hoopii ia ae ke kulana o na mea kuai, mai ke kumukuai oluolu a i ke kumukuai kiekie. A oia nae ka pomaikai o ka poe kalepa a me ke aupuni no ke Kuikahi Panailike, a oia no hoi ka poino o ka poe ilihune no keia Kuikahi Panailike, ka mea hoi a ka lahui e olelo nei, he pomaikai a he waiwai no ka lahui.
          Aole au e hewa ke hoike aku i ko'u manao, oiai kakou e pomaikai ana, oiai hoi kakou e olioli ana; e nana kakou ia kakou iho ma ko kakou ano aupuni iho a me ko kakou ano lahui iho, a ina ma ko kakou ano he lahui Kristiano, aole e hemahema na moolelo nani o ka Baibala i ko kakou mau helehelena, a aole hoi e poina ia mau mea maikai ma ka papa hoomanao o ko kakou mau naau.
          O ke kulanakauhale nani o Babulona, kahi hoi a ka lehulehu o na lahui kanaka o ke ao nei i makaleho ai ia manawa, he kulanakauhale nani, a waiwai hoi i ke keneturia ——— a oia wale no kahi i hooipoipo ai na aupuni nui o ka honua nei, i ko lakou wa e waiwai ana, ua lilo lakou i ka lealea a me na olioli he nui loa ; aka, mahope iho o kekahi mau makahiki, ua hoopio aku o Turo ka Moi o Peresia iaia, a ua lawe aku i ke kulanakauhale ma ka poho o kona lima, a me ka lakou mau hana hewa he nui loa ; aka, he pomaikai nae a me ka hanohano oia ke alanui a me ke pailaka nana i hookele mai i ka poino maluna oia kulanakauhale, a lawe aku la i ka nani o ke aupuni a me ka hanohano o ka aina iloko o ka lima o ka malihini.
          He elua no mau mea e pilikia ai kekahi kanaka, o ka mua, o ke kue aku i kona mau hoa'loha makamaka, o ka lua o ka hewa o kana mau hana imua o ke Akua. O keia mau mea elua, oia ka pu a me ka hamare e hiolo ai ka maluhia a me ke kuokoa o ke kanaka e like me ka mea i maa i na aupuni kaulana o ka wa kahiko; a i ka nana aku me he mea la, ua aneane aku kakou ma ka paehumu oia mau kulanakauhale, a ke manao nei au, aole paha e pono kakou ke olioli wale i ko kakou pomaikai malalo o keia Kuikahi me ko kakou nana ole aku i ke kumu o na pomaikai a me ka olioli.
          O na lealea a kakou i malama iho nei, he mau lealea i ku i ka mahalo ia ma kekahi, a ma kekahi aole i ku i ka mahaloia, a ke noi nei makou i ka lehulehu na oukou e noonoo iho a hoomanao, he mau hana ia na kakou ponoi iho. Ma ka nana aku, aole paha e hiki i ka'u makapeni ke pale ae i ka hoike hou ana 'ku i ke akea, no ka malama ole ia o ka maluhia o ko kakou mau Sabati ma ke kulanakauhale nei, a me na aina mahiko, kahi hoi i nohoia e na kanaka kumakahiki, no ka hooikaika loa o na kalepa mahiko i ka imi waiwai, nolaila, ua hoohana wale aku lakou i ko lakou mau kumakahiki i na la Sabati me ka malama ole i ka ihiihi a me ka hoano o ia la. O keia mau hana a kakou, he mau hana hewa ponoi iho, he kue akaka loa i ko ke Akua mau kanawai o ka pono, me ka noonoo ole ae i ko ke Akua alakai a malama ana i ko kakou aupuni, iloko o na la kupilikii o ka naaupo, a me ka pilihua o ka hao wale aku a hao wale mai, pepehi aku a pepehi mai, aihue aku a aihue mai, a pela aku, a hiki i ko kakou kau ana ma ke kulana he aupuni kuokoa. Nolaila, na ka kakou mau hana hewa ponoi e alakai i ko kakou aupuni iloko o ka nenelu o ke poho. Nolaila, ma ko kakou ano aloha aina, me ka makee i ka nani a me ka oluolu o ko kakou mau home. Aole paha he puuwai Hawaii oiaio ma keia hope aku e lawe hou i ke kulana ino a me ka hana pegana o ke kue ana i ka maluhia Sabati. Aka, he aina ko kakou i kaulana no ke Kristiano, a no ka piha loa o ke kiaha o ko kakou maemae, ua hu aku la ka nani i na Paeaina o Maikonisia. Aka, ma keia mau hana, ua hoohaahaa kakou ia kakou iho mai ke anuu iluna lilo loa o ka naauao a i ka pala halii loa o ke au o Waawaaiki ma. Ua manao nae au, aole paha e ike houia kekahi mau kolamu o ko kakou mau nupepa e hoakaka ana no keia mau mea.
          O ka lua o na mea nana e hoopilikia i ke kanaka, o ka hana ino aku i kona mau hoa'loha. Aole au e wehewehe nui loa no keia mea, oiai, ua kamaaina kela me keia kanaka o ka lahui. A aole hoi i pau ka hie o na olelo o ko kakou Buke nui hooweliweli, "e aloha aku oe i kou hoalauna e like me kou aloha ia oe iho." Pela no ka noho ana mawaena o na aupuni a pau o ka honua nei. O na aupuni a pau i kuikahi kekahi me kekahi, ua noho lakou me ka maluhia a me ka oluolu, hookahi wale no mea nana e hoomokuahana i ko lakou kuikahi, o ka hana ino o lakou kekahi i kekahi, e hoomokuahana ana i ka makua me ke keiki, ka makamaka me ka hoa'loha, a pela aku. O keia wale no ke alanui e poino ai kekahi aupuni, e he kumu e hoopilikia ana i ka lahui a me ka aina; a me he la, ina e nana akahele ana ko kakou mau hookele aupuni a me ko kakou poe kalaiaina noiau, alaila, e hoomaopopo koke no lakou, he hiohiona o ia mau helehelena, a he ouli hoi o ia mau ano ke kokoke mai ana maluna o ke aupuni; a no ia mau helehelena ano e a me ia mau ao omamalu o ke kanalua, ua konoia mai ka'u makapeni e hoike akea aku no keia mau moeuhane palaualelo i ike oleia.
          E hoomanao mau ia ma na moolelo o Hawaii nei, mamuli o ka hoomanawanui o Haalilio a me Aikake i ka alo ana i ke anu o ka moana a me ka hui o ka makani i na ale o ka Pakipika a me na kai kupikipikio o ka Atelanika, ua hoaikane aku la o Hawaii nei me na aupuni nui o ke ao nei, oia hoi o Amerika Huipuia, Beritania, Farani, Rusia, Geremania a me kekahi mau aupuni e aku. A me keia mau aupuni o Hawaii i noho punahele iho nei no kekahi mau makahiki loihi, a he oluolu hoi ke kuikahi i hanaia mawaena o lakou; a ma ka oiaio o ka Euanelio, ua hoolilo ia'e la kakou he milimili na lakou, a he punahele hoi na ke ao nei; a me he la ma ko kakou aoao, he hanai aloha na lakou, aole kakou e pono e hoonaukiuki aku i kekahi o lakou, aole me ka hoinoino aku i kekahi o ko lakou poe kanaka ma ko kakou mau pukoa nei, aole no hoi me ka hoopilikia aku i ko lakou mau waiwai, no ka mea, ke kau mai nei ka oiaio o keia mau huaolelo hemolele maluna o ko kakou mau awai hoano, a he alakai pololei hoi no ko kakou mau noonoo ke hookele ae i ko kakou mau lolo, oia hoi, "mai hana ino aku, o hana ino ia mai oukou; o ka maikai a oukou e hana'ku ai, oia ka nani e hooili ia mai ana maluna o oukou;" a oia wale no ka ratio like ma na kuaniti ratio like a pau, a he mea hoi i wehewehe nui ia e ko kakou mau haiola a pau; a nolaila, ke hookomo nei au i ninau ma keia wahi o keia kalaimanao ana, me ka lana hakukoi o kuu manao e pane hikiwawe ia mai ana no e lakou nei ae, oia keia.
          Ia kakou e noho like nei me ko kakou mau hoa'loha (na aupuni i hana kuikahi me kakou) e kaana pono ana i na wahi ola o na kalepa kuwaho a me na pomaikai o lakou e maalo mai nei ma ko kakou mau aekai, a e imi mai nei hoi i ka oluolu ma ko kakou mau kualono, me ka waiho mai iloko o ko kakou waihona aupuni, he puu dala mahuahua i oi aku mamua o ka $100,000. Heaha ka kakou i hana iho nei? Ua hana ino aku anei kakou ia lakou ma ko lakou inoa maikai? Ua hoonele aku anei kakou i ko lakou mau pomaikai kalepa? Ua pani ae anei kakou i ka ipuka o ko kakou kalepa kuwaho? Ua hookuke aku anei ko kakou mau awa kumoku i ko lakou mau waiwai kalepa i ka hookomo dute ole ana mai? He mau ninau lehulehu keia i ninauia, aka, he elua no ano o ka haina e kupono e pane ai no keia mau ninau he lehulehu, oia hoi ka ae a me ka hoole.
          Ke pane mai nei o J. K. Kuokoa, ae; ua hana aku kakou i ka hana i kupono ole i ka hoa'loha e hana i ka makamaka, no ka mea, ua akaka lea loa i na poo naauao a pau, ko kakou aloha makamaka ole, a me ko kakou hana ole i ka mea pono imua o ka kakou poe aikane.
          Ua hauoli nui au i ka hooholoia ana o ke Kuikahi Panailike, a ua makaukau kuu lolo, e kauoha i kuu mau lala no ka pomaikai i haawiia ma ke Kuikahi, me kuu manao e kuilima pu me kuu mau hoa malihini i ka waiwai a ke Kuikahi i kuhikuhi mai ai; ma ka hihio o na hana o keia mau la i hala aku nei, a me na ouli o ka manawa e hele nei, i kau-a mai i kuu noonoo, eia ka he hana ka ke Kuikahi e hiki mai ana, me na olina kamahao o ka haohao, maluna o kona hokua; ke ku nei au me ka nalu ana, no ka hope a me ka hua o keia malihini punahele a kakou e hiipoi nei, me ka manao he mea nui ka aina, ka lahui a me ko kakou aupuni, e like me ke poo o ko kakou kalaimanao ana; na oukou aku ka hope, na lakou nei ae ka palahuku.
          O ko kakou papa ana ma keia Kuikahi, aole e haawi aku i kahua e hooahu ai na nanahu o na mokukaua o na aupuni kuikahi me kakou, ma ka Pakipika nei, ke manao nei au, aole kakou i malama i ko kakou aloha no Rusia, a ma ka la a kakou i kukala ai i ke Kuikahi Panailike, ma ko kakou mau palena, ua wehe mai kakou i ko kakou lima akau mai ka lulu lima aloha ana me Beritania, a ua paweo hoi ko kakou mau maka i ko Farani wa i kunou aloha mai ai ia kakou, me ka hoike pu aku o kakou i ko kakou mau hoa'loha me na huaolelo hoehaeha manao ma ko kakou mau umauma, "wehe i ka pili la e ke hoa'loha," he mau hiohiona mua keia o ke aloha ole a me ko kakou kupono ole ma ke ano he keiki a he punahele na lakou.
          Ina e noi mai ke Aupuni o Rusia i kekahi wahi hoahu nanahu nona, ma ke awa o Kahului paha, nona ka ili he umi a oi aku eka, no ka uku hoolimalima he $500 no ka makahiki, e aa anei ko kakou mau hookele lahui e ae aku? Aole loa; he ole i na ku, a he ole no hoi i na laau, ma keia hoonele ana aku nei o kakou i keia noi ana mai nei o Rusia, ua hana kakou i ka hana kupono ole ia kakou, me ka hoohoka aku hoi i kona makemake, alaila, heaha la ka hana a ka Bea i ka Iole, a ina e ku aku ana ka Popoki i ka mua o ka Liona, nawai la ka eha? Na ka Liona ka eha, a na ka Bea ka make, o ko kakou hoole ana aku i ka noi a Rusia i noi mai nei, ua komo ole mai la ka $500 uku hoolimalima iloko o ko kakou waihona aupuni, he poho mua ia o ke Aupuni malalo o keia kuikahi.
          I ko Beritania noi ana mai nei ia kakou i kuikahi no lakou e ae ana i ko lakou mau waiwai kalepa e hookomo dute ole mai, e lokahi ana anei ko kakou Ahaolelo e ae aku i keia noi? He ninau ke-