Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 26, 28 June 1877 — Page 2

Page PDF (1.24 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IUNE 28, 1877.

HOOLAHA A KA LUNA LETA.

O KA Leta i hoolahaia e ka Luna Leta Nui no J. Ioena me ke dala maloko, no ke kii ole ia mai, ua wehe ia a ua ike ia ka waiwai o loko me kekahi kanaka keokeo, aole i kakau ia ka inoa, a he apana pepa liilii me keia mau huaolelo: "Ua loaa mai i keia kakahiaka."
JUNO.
Ke kauoha ia aku nei ka mea nona ka waiwai e kii koke mai i kana.
A. P. BRICKWOOD.
26 1t  Luna Leta Nui.

Hoolaha no ke Kula Kahunapule.

          E wehe hou ia ana ke kula Kahunapule ma Honolulu, malalo o ke alakai ana a ke kumu hou, o Rev. C. M. Hyde D. D. ke hiki aku i ka Poalua mua o Okatoba ae nei.
          Ua makemake ia na haumana a pau e akoakoa mai ma ia la.
          Ua oluolu ia na haumana hou i apono ia e na ahahui Euanelio a me na aha Luna kahiko e hele mai. O na haumaha no hoi i apono ia e ke Komite Hoonaauao o ka Papa Hawaii, o lakou kahi e heie mai.
          Eia kekahi, ua hooholo iho nei ka Papa Hawaii e haawi i mau wahi dala kokua wale no na haumana ilihune, i mea hoolana i ke ola no ka noho ana ma ke kula: aole no na mea a pau keia, no na haumana pilikia wale no, a e nana pono ia ana na pilikia a pau o na haumana.
          E hooponopno hou ia'na na rumi i maemae kupono.
26 tf  MA KE KAUOHA.

OLELO HOOLAHA.

          Ua koho ia o Rev. J. F. Pogue i lunahooponopono no na mea pili dala o ka Lahui Hawaii ; o a wale no ka mea nana e ohi i na dala o keia pepa, a me ka mea a mau mea paha ana e koho ai i hope nona. Ma keia hope aku e hooili mai i na dala a me na olelo hoolaha me ke dala pu ma kona inoa. Eia kekahi, e noho ana o Mr. Pogue a i ole o kona hope ma ko makou keena i na Poaha a pau no ka malama ana i keia hana.  tf

EIA HOU! E NANA MAI.

          Ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i hookaa ole i ka uku makahiki o ka nupepa KA LAHUI HAWAII , e hookaa koke mai mamua ae o ka la mua o Iulai; a o ka poe hookaa ole a hiki aku ia la, e nele lakou i ka nupepa.  24 3t

          E malama ia ana ka Hoike o ke Kula Hanai Kaikamahine o Makawao, Maui Hikina, ma ia wahi no, ke hiki aku i ka la 28 o Iune nei, 1877. Ke poloai ia’ku nei na makua a me na makamaka a pau e hele ae ma ia la a e ike i na hana.  MA KE KAUOHA.

Ke Kaua o Rusia me Tureke.
Na Kumu o ka Hahana ana.

          He haunaele iloko o ke kau o 1875 ma ka Panalaau o Herzegovina, oia ka hoomaka ana o keia kaua. Aka, o ka palena e apu ai ke kaua, aole i maopopo.
          O ka nui o na hoomana ma na Panalaau o Tureke ma Europa, he Helene, Arminian a me ke Katolika Roma. He mau Panalaau kuokoa kekahi o keia me ko lakou mau aupuni ponoi, a o kekahi, ua hoonohoia na luna aupuni e na poo aupuni ma Konatinopela; aka, aia no lakou a pau malalo o ka mana o ke’lii o Tureke. Ua hooponoponoia o Tureke e like me ke ano kahiko o Roma. O na lunaauhau, ua like me na lunaauhau o ka wa kahiko. Ua hoolimalima ia na Panalaau e ke aupuni, a o ka mea nana i hoolimalima, e imi ana oia i kona ola ma ua aina la. O ka lunaauhau, oia no ka lunahelu, a o ka hana ana, ua like me ka auhau kahiko o ka poe Iudaio. Ina e hookaa oluolu ia ka auhau, o ka papalua iho la ia; a ina e hoohalahala ia, o ka hao ia iho la no ia o na waiwai a pau. A i kekahi wa e laweia ana na keikikane me na kaikamahine a kuai ia aku.
          O kekahi hana ino o ia ano, oia ke kumu o ka haunaele ma Herzeovina. A ua hikiwawe loa kona laha ana, a nui loa ka haunaele. Iloko o Iulai ka hoomaka ana. Ua maopopo koke no ia wa i na Kanikela o na aupuni o Europa ua ho-a ia ka momoku ahi o ke kaua iloko o Tureke, a ua manao lakou e laha ana a loaa aku o Rusia, Auseturia, Geremania, a pela no paha me Farani, Italia a me Enelani.
          Laha aku la keia mau manao i na Panalaau o Montenegro a me Servia. He mau Panalaau keia ma ka hikina a ma ka hema o Herzegovina. Hikiwawe loa aku ka holo ana o na manao kipikipi; a makau iho la na’lii o Europa, a ikeia iho la no hoi ke ano nawaliwali loa o Tureke.
          Iloko o Ianuari,1876, noi o Austria i na mana Europa e ae e hooponopono pu lakou no keia hihia o Tureke, aka, ua lilo ia i mea ole. Iloko o Mei o ia makahiki ua hui ekolu alii ma Berlin e hana i keia mea. Ke alii o Rusia me kekahi alii no Austria, a me Bismarck no Geremania. Loihi ko lakou ahaolelo ana. Aka, ua hoole o Enelani a me Tureke i ko lakou manao, aole i ae pono. Ina no hoi i ae o Enelani i keia hooponopono ana, ua manaoia aole aa o Tureke e hana ino.
          I ka wa i haule ai keia hooponopono ana me ka waiwai ole, aole i hiki i ka poe o Montenegro a me ko Servia ke hoopaa hou ia ko lakou manao. No ka nui loa o ka hana ino ia o ko laila poe, ua hoomaka ke alii Milano e kaua i ka la 1 o Iulai, a o ke alii Nitiko i ka la 2 mai. Aka, aole i hiki ke kaua o keia mau alii elua, no ko laua nawaliwali. He ikaika loa na manuwa o Tureke, a ua loaa iaia he 600,000 koa. Aka, o Servia, he 80,000 wale no, a o Montenegro, ua haule paha malalo o 30,000. Aole no hoi i ao pono ia na koa o keia mau Panalaau. Ua haule aku la ka Ahaolelo ma Berlin i ka la 20 o Mei. A ma ka la 23 o Iune, hiki ae la ka lono a puni o Europa no ka pepehi mainoino ia ana o ka poe Bulgaria. O Bulgaria, he aina ia ma ka hema o Servia; o kona palena ma ka akau, oia ka muliwai Danube, a ma ka hema hoi na mauna Balaka. Ua hoomaka mua ka hana ana ma Bulgaria i ka la 20 o Aperila, aka, aole i laha loa, ua hana liilii. O na koa a me kekahi poe paahao, ua hookuu wale ia e hana e like me ka makemake ma na wahi kuaaina. A o na hana mainoino i hanaia e lakou, he mea manaonao ke ike aku, he wehiwehi loa. Ua hele lakou mai ia wahi aku, e luku ana, a e hana ino ana i na kane, wahine a me na keiki. Hookahi haneri kulanakauhale i anai ia aku a pau loa. Ua komoia na hale kula, a ki wale ia na kamalii i ka pu. Mai ka 12,000 a hiki i ka 18,000 ka nui o ka poe i pepehi mainoino ia. Ma kekahi hale kula, ua hoopaa ia he haneri kamalii iloko o ka hale, alaila, ua puhiia ka hale i ke ahi. Ma kekahi wahi, ua hoopaa ia he 50 kaikamahine iloko o kekahi hale, alaila, ua puhiia ka hale i ke ahi. Ma kekahi wahi, ua hoohaumia ia he 200 wahine, alaila, oki ia na poo o lakou a pau, a waiho wale ia na kino kupapau me ke kanu ole ia. Ua kauia na keiki liilii maluna o na elau o na pu, a halihali ia ma na alanui o ke kulanakauhale. Ma kekahi kulanakauhale, he 1,500 poe i pepehiia me na pahikaua; a ma kekahi wahi aku, he 3,000. He nui na haneri kamalii opio i kuai ia aku i poe kauwa kuapaa. Ma kekahi wahi, ua palapala kekahi haole makaikai penei: "O ka pa o ka luakini ua paapu mai o a o i na kino o ka poe make i pepehi mainoino ia, he ekolu kapuai ka manoanoa o ka waiho ana o na kino. Ua ike no hoi au i na lima liilii a me na wawae liilii o na keiki hou e huikau ana me ko na kane a me na wahine."
          Iloko o ia mau pilikia, ua hele nui aku ko Rusia poe makaainana e kokua i ko Servia. A ua hookupu ia elua miliona dala a oi i mea kokua ia lakou. Aka, ua mau aku no na hana ino. Alaila, ua papa o Rusia e uoki, e kali ka hana ana. Ua ae ke alii o Tureke. Alaila, ahaolelo iho la na mana aupuni nui o Europa ma Konatinopela. Ua hai o Rusia i kona manao, e hoomaemae hou o Tureke iaia iho. Ua ae no o Tureke, a ua hanaia i Kumukanawai hou. Olelo na mana aupuni o Europa, e hookohuia i poe Kiaaina Kristiano wale no ma na Panalaau o Tureke, a e kokua ia ko lakou mana e na koa o kahi e mai, a e hooponopono hou ia ke ano o ka auhau ana. Hoole loa iho la o Tureke i keia mau manao; a ma ia hoole ana, ua lawe ae o Tureke iaia iho e kue ia Europa holookoa a me ka pono Kristiano, no ka mea, ua lokahi na mana e ae. Hookahi hoao hou ana ma ia hope iho e malama i ka maluhia o Europa.
          He olelo hooholo na na mana aupuni nui o Europa a i kakau inoa ia e lakou, e hai ana: "Ina e hooi ole ia ka pomaikai o na poe Kristiano o Tureke, he kue ana ia i na pono o Europa holookoa." Ua hoole o Tureke i keia. A mahope o ia hoole ana, ua hoolaha ae o Rusia i kana olelo kuahaua, "e kaua me Tureke." Nolaila, ua unuhi ae nei o Rusia i ka pahikaua e hoomalu i na pomaikai o ka lehulehu; ka mea a Enelani, Farani, Geremania a me Auseturia i ae like ai. Ke nee mua nei o Rusia ma ke ala o ka lanakila.

Kula Hanai o Waialua.

          Ma ka la 21 iho nei o keia mahina i hoike ai ke Kula Hanai Kaikamahine o Waialua. He nui na makamaka i akoakoa ae, o ua maikai na hana. Ua hoike mai na haumana i ko lakou ahonui ma keia hana, he imi naauao iloko o ka makahiki i pau iho nei, ma ko lakou nee ana imua ma ke kulana o ka ike, a ua ike ia ke akamai maoli o na kumu ma na hua i haawi ia mai e na haumana. He nui na haumana liilii iloko o keia kula, a ua ku maoli ka hana ana a na kumu elike me ka lawelawe ana a ka makuahine.
          Mai ka hora eiwa o kakahiaka a hiki i ka hora akahi o ka auina la ka hoike ana ma na mea buke hoonaauao. I ka hora ehiku o ke ahiahi, wehe ia ka luakini ehiku o ke ahiahi, wehe ia ka luakini o Wailua no na hana himeni a me na mea e ae e pili ana, a me ka hoikeike ana i na hana akamai a na haumana. Ua piha ka luakini ia po, a ua mahalo nui ia na hana a pau. O na mea hana lima a na haumana, ua ku i ka mahalo nui ia, he maikai maoli kekahi mau mea a he waiwai no hoi.
          Ina he mea hiki ia Kamehameha I ke nana mai a ike i na hana mikiala o na lima o na kaikamahine o kona lahui ma Waialua, heaha la ia i kona manao? E kahaha ana paha oia me ka olioli nui! E i ana paha: "aole keia ka'u mea i ike mua ai; ua honua hou, a ua lani hou ae nei ke one o Kakuihewa.
          O ka makou e puana ae neii na haumana a me na makua o ke kula i Waialua, oia no ka makou e puana ae nei i na haumana a me na makua o ko kakou mau kula a pau: "E hele imua a e kau aku iluna, aohe mea o hope e nana ai ilaila, aia imua ka pahu hopu; e ahonui a e akahele me ka manao haahaa."

Ke Kulanui o Lahainaluna.

          O keia kula, ke kula kiekie o ke Aupuni e ao ia nei na haumana ma ka olelo makuahine (olelo hawaii) o keia Lahui. He nui wale na haumana i hoonaauao ia mailoko mai oia kula, a ke noho mai nei lakou he mau kanaka naauao, a he poe kuonoono iloko o keia Aupuni, a o kekahi oia poe, ke noho mai nei ma na oihana o ke Aupuni, a o kekahi hoi, ke hoomanawanui la i na inea a me ka luhi o ka auamo ana i ke Kea o ka Haku i ko na aina Pegana. Ua hoopomaikai nui ia mai ke Aupuni no ko lakou hoonaauao ia ana, a ua like hoi ko kakou manao i ka hooia ana, ua makepono na dala o ke Aupuni no ka hoolilo ia ana i keia kula, i mea e hoonaauao ia ai na keiki Hawaii Ponoi o ka Aina.
         
I keia manawa, ua hoololi hou ia ke ao ana i na haawina maloko o keia kula, a ma ka hoomaopopo aku, o ka olelo Beritania ka olelo a ko kakou Papa Hoonaauao i makemake ai e hoomahuahua ai kona ao ia ana maloko oia kula, a oia ka'u i manao ai e kamailio aku. Ua mahalo piha loa au i ke alakai ia ana o ko ka Papa manao, e hololi ae i ke ao ana i ke Kulanui o Lahainaluna ma ka olelo Enelani, no ka mea, oia ke ki o ka pomaikai o keia Aupuni, ke nui mai nei ko kakou makamaka malihini, a ke imi mai nei hoi ko na aina e i ko lakou oluolu ma ka kakou mau kula uliuli, a ua noho aloha kakou me lakou i keia manawa. Nolaila, o ko kakou makaukau a hemahema ole i ka lakou olelo, oia wale no ke sila paa e hoomau ai i ko kakou launa oluolu ana kekahi me kekahi.
          Oiai au e mahalo ana no keia loli ana, ke manao nei au e loaa ana no i ka Papa na kumu kupono e hoonoho ia malaila, ua olioli nui au, na dala o ke Aupuni o ka hoouna ana no ka hoonaauao ana ia lakou, ke manao nei au, aole i poina i ka lahui ko kakou Kuhina Waiwai e noho nei i keia manawa, oia no His Ex. John M. Kapena, oia kekahi hua o keia kula, ke manao mai nei au, ua lokahi like ka manao o ka lahui i ke kupono o kona hookiekie ia ana ae ma ia kulana, oiai, oia ke lawelawe nei i ka oihana me ka maikai a me ka holopono, a peia no ka lahui e noonoo iho ai o na Hawaii Ponoi i hoonaauao ma ia ano, he poe kupono lakou ke noho mai i poe alakai no ka lahui, a nolaila au e manao nei, ua hiki no ia Hawaii Ponoi ke hookele nona iho.
          O kekahi Hawaii Ponoi a'u i manao ai e hoikeike aku imua o oukou, ua kamaaina ko Honolulu nei poe i kekahi opio Hawaii, ke maalo pinepine nei oia imua o ka lehulehu o ko Honolulu nei, a ke lawelawe nei hoi oia he oihana Aupuni me ka hemahema ole, a aole no hoi he ike ia ka hewa ma kana oihana, ke manao nei au, ua kupono ma kona naauao, a he akamai hoi ma kona kulana e hiki ke alakai i na opio Hawaii ma ka ike olelo makuahine, oia ka uku kuala no ka kakou mau dala i uku makahiki ai no ka hoonaauao ana. Haina ka puana a ka moe, o D. M. Uakuahine.

          Ma ke ku ana mai o ke kuna Mariana ma ke kakahiaka Poakahi aku nei, ua lawe pu mai oia he mau pai ai no ka hoolawa ana i ko Honolulu nei mau la kupilikii o ka wi, i ke kau ana mai i ka uapo, ua kaiehu koke ia ae la na pai ai he 40 e ko makou makamaka, oia hoi o S. H. Meekapu humuhumu lole no na Dala he $50. A ua kuaiia aku ke pai hookahi no ka hookahi dala ame ka hapalua, ua puehu liilii ia mau pai ai i ka mea o kawi launa ole.

Nu Hou o na Aina E.
Ka Emepera ma ke poo o kona puali.
Ke kulana o na puali kaua.
Ka ikaika o na puali kaua Tureke
KA OLELO KAENA A KE KEIKI ALII NIKOLOSA.

          Hoao na koa Roumania e kaua i kekahi papu ikaika o Tureke ma ke Danube.
Ma ke ku ana mai o ke kiapa "Hesperian" mai Kapalakiko mai ma ke Sadati iho nei, iloko o na la holo he 16, ua loaa mai ia makou keia mau mea hou o ke kaua, no ka pomaikai o ko makou mau tausani poe heluhelu.
          O na puali koa Aigupita a na mokuahi e aolo nei no Tureke, aole i hoomaka ko lakou lawe ana i na koa, aka, ke hoohalua nei nae kekahi moku kaua Rusia ia lakou o ka oili mai, ma ke Kaiwaenahonua, alaila, o kona haawi no ia i ka ahailono a ka make.
          Mai Sana Petereboro mai, ua loaa mai he lono mai ke kahua kaua mai o ka poe Cacasusa e olelo ana, ua haawi aku kekahi alihikaua Rusia i ke kauoha i kona puali, e nee aku ma ka aoao hema o na laina koa Tureke ma Batoum i hiki ole i na Tureke ke launa olelo mawaena oia wahi a me Kabetile; a ua hooko kokeia ke kauoha e na puali Cacasusa, a ua hoouka ia ke kaua, a he uuku na wahi poino i ili aku maluna o na puali koa o Rusia.
          O ke alahao e moe ana mai Roumania a me Marraschete, ua pau i ka okioki liilii ia ma na wahi like ole ehiku e na puali koa Rusia, a ua emi aku na koa Tureke a hiki ma kekahi papu o lakou ma ka hikina aku. Ia wa i telegarapa aku ai ke Duke Nicolosa i ka Emepera, e ninau aku ana ina e hookaulua ia ana kona nee ana aku imua, oiai ua lawa oia me ka makaukau pono loa; he maikai ke ola kino o na puali koa, aka, ke hoomanao mai nei nae ke ano e ana, no ka maikai ole o ka makani.
          He lono telegarama kai hiki ae i Ezeroum, e olelo ana, ke ki poka la na koa Rusia ia Karadagh, kekahi kulanakauhale o na Tureke, a ke haalele la na Tureke. Ma na koa Ottoman i kaua aku mai Van aku, a o ka welau hema o na puali koa Rusia ke nee la imua o kekahi mau kulanakauhale elua o na Tureke, a o kona welau akau hoi, ke ulupa la ia Otli a me Nariman, me ke oki pu ana aku i na mahele koa malalo o Mukhtar Pasha, a ua emi aku oia me kona puali ma Kheobassan.
          O na koa Rusia ma ka Danube, e hoomahuahua ia aku ana a hiki i ka 400,000, me na lako ai i lawa no keia heluna.
          O ka papu o Sophia a na kanaka he 1,000 i kukulu iho nei no hookahi malama wale no, ua paa a ke kau la na pukuniahi nunui a Krupp, a ua oleloia he oi aku ko lakou ikaika ma ke kiola ana i na mea make ma na wahi mamao.
          Ke noke mai nei ke aumoku kaua Rusia i ke ki poka ma kahi kokoke i Sulina ma ka nuku o ka muliwai Danube, i hiki ai i ua aumoku la ke haawi mai i na kokua i na puali Rusia e makaukau nei e a-e ma kela kapa o ke Danube e pili la me Tureke.
          Mai Ostrek i hiki mai ai kekahi lono ua hoonee aku ke Keiki Alii o Montenegro i kona puali e hui me ka puali malalo Vukovitz, e paa nei ia Duga Pass, kekahi o na kulanakauhale Tureke, a ua hoao aku na Tureke e pale i ko laua hui ana, aka, ua lilo ia i mea ole imua o ka maiuu o ka Bea.
          E lawe kino ana ka Emepera i ke alakai ana i na puali koa Rusia ma ka Danube, ma ka a-e ana aku o na koa ma na wahi elua oia o Ibrail a me Seurra Magureli.
          Ke hakaka hou nei o Tureke me Montenegro a me Servia, kekahi o kona mau okana aina malalo o kana hoomalu ana, a ua lanakila na Tureke ma kekahi mau hoouka kaua ana, a pela pu no me ia mau okana aina ona.
          He kaua kai hoouka ia e na Tureke me na Montenegro, ma ke awawa o Zeta, e hului pau ana i kona mau puali ma Spurz e ake ana e hiki aku i Damlogsae, aka, ua halawai koke mai la me na Montenegro, a ua hoouka ia kekahi kaua me ka hahana; a i ka aui ana o ka la, ua hoemi hope ia aku na koa Tureke me 500 poe i make. E hoomanao ko makou poe heluhelu, no Tureke no keia mau wahi, aka, ua kipi mai la no iaia; a oia auanei paha kekahi kumu e uhalu ai oia, o ke kauliilii o na wahi koa i o a ianei, no ka lehulehu o na wahi ana e kaua aku ai.
          O ka ikaika o na puali koa o Tureke, he 230 bataliona koa hele wawae, 72 mahele koa kaua lio, 300 mau pu kuniahi a me 8,000 mau pukuniahi no na papu; a mailoko mai o keia mau bataliona, ua hoonoho liilii ia ma o a maanei o na kulanakauhale ona, a o ke koena iho o na koa, ua hoonohoia ma kela a me keia wahi o ke Danube.
          O na puali koa Tureke ma Asia Uuku, aia no lakou ke noho kiai la i kona mau palena a me ke kimopo ana mai o na Rusia, aka, aole i maki aku na Rusia no ia wahi, aia lakou no ka Danube e hele la, no ka hoao ana e a-e ma kela aoao.
          O ke kulana o na puali kaua o Rusia he holomua me ka makaukau a lako pono i na mea kaua, a o ko na Tureke hoi, aole he lako, ua nele kekahi mau puali koa i na kokua e hiki ai ka hele i ke kahua kaua, a ke waiho wale la he 400 mau pukuniahi ma ke kulanakauhale o Konatinopela, no ka lio ole nana e kauo i ke kahua kaua.
          Ua hoopuka aku ke Keiki Alii Nicolosa imua o kekahi Kanikela o ko na aina e i kana olelo ano kaena, penei: "Aole e hiki i ke kuhikuhi puuone o Geremania, Bisimaka a me Haku Derby o Enelani, ke keakea mai i na puali Rusia i ke komo ana aku iloko o ke kulanakauhale o Konatinopela, e like me na Geremania i komo aku ai iloko o Parisa, aka, i kali wale ia no."
          Ua hoike ia ae he lono, ma ka la 7 o keia malama, e hoao ana na koa Roumania e ki poka aku i kekahi o na papu ikaika o Tureke, oia o papu Widin, a iloko oia wa a na koa Roumania e ki poka ana, e hoomaka ana na koa Rusia e a-e ku maluna o kekahi mau kulanakauhale ekolu o na Tureke.
          He omaimai a nawaliwali ka nanaina o na puali koa Rusia ma ka muliwai Danube, a oia paha kekahi mea e ulolohi ai ka lakou a-e ana mai ma keia aoao, no ka mea, ke pahola la ka mai iwaena o na puali koa Rusia.
          He lehulehu o na mokuhao kaua Tureke i holo aku no Alexandria no ka lawe ana mai i na koa Aigupita, i Konatinopela.
O ka wai ma ka muliwai Danube e kokoke ana ia Galetz, he 15 kapuai ke kiekie o ka wai maluna ae o kona lihi wai mua.
          Ua kaulua iki o Enelani a me na mana e ae o Europa i ke komo poo ana i ke kaua, aka, o na hoomakaukau ana ke liuliu nei no no keia mua aku.
          O na Panalaau o ka hema ae nei, ke kukulu nei i na papu ma kekahi mau kulanakauhale, no ka pale ana aku i ke komo ana mai o ka enemi, ke komo ko lakou aina makuahine i ke kaua.
          Ua hopuia kekahi mano nui ma Cooktown, Queensland, a ua loaa maloko o kona opu, hookahi kino kanaka holookoa he pake, hookahi bakeke tini piula elua honu no laua ke kaumaha pakahi he 100 paona, he 11 omole barani, hookahi balaka moku a me na ia liilii he lehulehu wale.

No Amerika.

          O kekahi kanaka ilihune ma Kaleponi, e kokoke ana ma Hayard, o Mr. Stratton kona inoa, i na makahiki ehiku mamua ae nei, he kanu laau kana hana, ma kekahi wahi kula uuku, aka, i keia la, he ona oia no kekahi hale hana alanui hao, a nana hoi e kukulu nei i na pou laau no ka hoome ana i ka uwea telegarapa, a o kana mau laau i kanu ai, ua lilo ia he wahie i makemake loa ia, o kona loaa makahiki i keia wa aole e emi malalo o ka $300,000.
          Ke olelo mai nei ka nupepa "Coureer o Kaleponi," ua lehulehu wale na lima hana i ike ia aku nei e hele wale ana ma ke kulanakauhale, me ko lakou manao e hoolimalima aku no ke $35 no ka malama. Mahope iho o ko lakou hele wale ana no kekahi mau la, ua hele aku lakou ma ka hale o kekahi keonimana, a noi aku la i hana, a he hookahi haneri o lakou e noho hana nei malalo ona, no ka 1 dala no ka la, ua kepa ia lakou no ka makahiki hookahi.
          He 34 ka nui o na kaa ukana i lawe ia ma ke alanui mai o Arizona me ka piha i na hipa no ka makete kuai o Fort Yuma, o ke kumukuai no ke poo hipa hookahi, he 60 keneta.
          O Mrs. Belle Lynch ka inoa o kekahi wahine luna hooponopono o ka nupepa Dispatch o Uta, ua pepehiia oia e F. L. Carother, ma ka hili ia ana me kona kookoo, no kona hoolaha ana ma kana nupepa i kekahi hana ino a ua haole nei. Ua mahaloia ua wahine nei e ka mokuaina ana i noho ai, a ua makemake nuiia hoi kana pepa e ka lehulehu; aka o keia kanaka lima hilahila ole ka mea nana i kau aku i kona lima maluna ona; aole nae oia i poina, ua pakele no.
          Ua hoopiiia kekahi hihia pepehi kanaka imua o ka lunakanawai o ka mokuaina o Kenetuke, i kona wa i noonoo ai i ke kumu e hoahewa ai iaia, aole i loaa; nolaila ua hookuu ia aku la oia me ke ao ia aku aole e hana hou i ke karaima o ia ano, i ka puka ana aku o ua kanaka nei iwaho, ua kani ae kana akaaka hauoli.
          O kekahi Kenela o ka mokuaina o Lousiana nona ka inoa o Kenela Nicola ua moku kona lima, a ua lele kona wawae. O kana olelo i kona mau hoa i pane aku ai, penei: "He inoino wau ke nana ia mai e na kanaka, no ka mea, he kanaka hakina au, aka, i kuu manao no ke ino oia hapalua o'u, oia ka mea i lawe ia aku la, a koe mai nei kuu hapalua kino maikai.
          E haawi mau ana o Mrs. Hayes ka wahine mare a ka Peresidena Hayes o Amerika Huipuia he anaina hooluolu o na wahine, maloko o ka rumi nana buke o ko laua hale, a maloko o na buke kanawai e pili ana no ke koho balota, malaila mau lakou e noonoo ai; oia buke he buke i paiia e ka Peresidena Kalanii pau iho nei.
          Ua hookaawaleia e na makamaka o ka Peresidena mua Johnson i make, he kia hoomanao maluna iho o kona ilina i kanuia ai.
          O ka palapala hooilina a kekahi ona miliona i hana ai, e uku makahikiia kana keiki i $1,000 mailoko mai o kona waiwai mahope iho o kona make ana, a ina e hoohalahala ke keiki no keia palapala, alaila, aole e loaa kekahi keneta o kona waiwai iaia. O ka nui o kona waiwai aole e emi malalo o ka miliona dala.
          O kekahi haole nona ka inoa o John M. Taylor, i kipu iaia iho, ua loaa aku oia maloko o kona keena moe me ka pu panapana ma kona lima, ua kipu i kona poo iho, e kahe ana ke koko ma kona maka, ua nawaliwali loa. I kona loaa ana aku i ka mea lawelawe Hotele eia kana huaolelo mua i pane mai ai, "e pule aku i ke Akua no'u." Mahope iho ua laweia oia i ka halemai, a ua manaoia aole oia e ola ana, no ka mea, ua kokoke loa ka poka i ka lolo. Ua haalele aku oia ia Kapalakiko he elima la mamua iho, mai ka helu 307 o ke alanui Kalifoni, ua aahuia oia me ka lole nani, he kulana hoi kona o ke keonimana, a o kona aina hanau o Irelani. O kona kiekie he 5 kapuai me 9 iniha, he mau helehelena o ke kanaka ui; o kona mau makahiki mawaena o ke 40 a me ke 50. Ua manaoia  ka nui o kona aie, oia ke kumu o kona manao ana e lawe i kona ola.
          Ma ke kulanakauhale o Nu Ioka he 1,000,000 ka nui o na kanaka, nona na hale aina he 5,700 e hoolawa ana ia lakou, i like aku hoi me 175 kanaka a ka hale aina hookahi e hoolawa ai. O Kikako, he 400,000 ka nui o na kanaka, nona na hale aina 2,000 e hanai ana i keia lehulehu, ma ka 200 kanaka a ka hale hookahi e hoolawa ai. O Bosetona, he 300,000 ka nui o kona mau kanaka, nona na hale haawi waiona 1,200 e hoohainu ana he 291 kanaka o ka hale hookahi. O Cinicinati hoi, he 325,000 kanaka ka nui, a oia hoi ke kulanakauhale nui hewahewa o na hale haawi waiona, me na hale aina 1,100 e hanai ana he 155 kanaka o ka hale hookahi. Ua like no ke kulanakauhale o Balatimoa me keia maluna ae, ka nui o na hale haawi waiona, kona mau kanaka a me na hale aina. O ke kulanakauhale o Piladelepia, he 800,000 ka nui o na kanaka, me na hale haawi waiona 2,700 e hoohainu ana hoi he 206 kanaka maloko o ka hale hookahi.

E ula! E lawe me ke aloha!

         O ka kakou pepa e puka aku nei i keia kakahiaka, oia ka helu hope loa o ka hapalua mua o keia makahiki, nolaila, me ka lana o ko makou manao, ua lilo na la loihi o ko kakou hooipoipo aloha ana me ka kakou milimili aloha ka Lahui Hawaii i sila paa o ke aloha mawaena o kakou. Aole no oukou e pauaho ana i ka lawe ana i kona kino nani, oiai, eia kakou iloko o na wa ano nui o ka Honua nei, a e lohe mau ana kakou i na mea hou no ke kaua mawaena o Rusia a me Tureke he mau la hahana hoi keia o ka wi puni o ka aina, ke huliamahi nei ka lahui i ke kanu ko, a me na mea hou he nui wale. A no ka mea hoi, ma na lono hope i hiki mai nei ma ka kakou pepa ka pule i hala, ua aneane o Europa a puni mohai i ko lakou mau ola ma ke kahua kaua. O keia mau mea ano nui ka makou i manao ai e hoolawa aku ma ka papa aina noonoo o ko makou poe heluhelu ma ka hapahope o keia makahiki.
          Nolaila makou e kau leo aku nei, e lawe nui i ka Nupepa KA LAHUI HAWAII, o ka poe i lawe ole mamua, e lawe i keia manawa, he ole ka lohe pepeiao, kaukai aku auanei ka ono o ka puu ia hai, lawe no a ka okoa ka ke kino, nahu iho he ono, moni aku hoi he pahee.
          Eia no hoi kekahi, he nupepa keia na oukou e ka Lahui Hawaii, ua ike no oukou i ko oukou inoa nani e kau hanohano nei ma kona poo, ka nupepa KA LAHUI HAWAII, me ke kauoha pu aku ia oukou e hoouna mai i ko oukou mau manao ma keia pepa, aole mea nana e keakea ia oukou, he kuokoa wiwo ole oia, aole he pili kekee, aole pili makamaka, o ko oukou makemake, oia kana e hooko aku ai.
          O ka makou leo hope loa, E lawe nui! E lawe pau loa! no ka mea, "Ua mau ke ea o ka Aina i ka Pono.
KULANAKAUHALEALII.
Honolulu, Iune, 18, 1877.