Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 26, 28 June 1877 — Page 3

Page PDF (1.30 MB)

MA KE KAUOHA.

          HOOLAHA.—Ua pa ia iho nei a paa, he Ilina Kanu Kupapau hou ma ka Aoao Hikina o Puowaina.
          Eia na rula i hooholoia no ua Ilina Kanu Kupapau hou nei:
          1.—Aole e kanuia kekahi kupapau me ka loaa mua ole o ka palapala ae kanu kupapau.
          2.—O na kupapau aole o lakou mau pa kanu, e eliia ko lakou mau lua ma kahi a ka mea malama pa kupapau e kuhikuhi ai.
          3.—He elua dala a ka mea malama pa kupapau e hoouku ai no ka eli ana i ka lua hookahi, aohe uku e ae.
          4.—Ina na na makamaka no o ka poe make e eli i ka lua, he hookahi wale no dala e uku ai i ka pa kupapau.
          E loaa no na pa no na ohana ke noi i ka Agena o ka Papa Ola.
          Mai ka Poakahi, Iune 25, 1877, aku, aole e aeia ke kanu hou ana maloko o ka Ilina o Kawaiahao.
Ma ke Kauoha a ka Papa Ola.  25  3ts.

NA ANOAI.

          Ma ka malamaia ana o ka hoike o na kula aupuni mai ka Poakahi mai a hiki ma nehinei, he 361 ka nui o na haumana i hoikeia e ke komite, he 153 keikikane a he 208 mau kaikamahine; ma keia la e hoopau ai ka hoike ana o na kula.

          Ma ke kakahiaka o ka la 21 o Iune nei, ma Kakaako, ua hanau kupanaha mai kekahi puaa, he wawae ma kona huelo, a ua oia mau no kona mau wawae a eha, aole i ano e ae. He puaa kane hiwa paa, a eia ke ola nei a hiki i keia la.  J. W. K. MAUI jr.
Kakaako, Honolulu, June 23, 1877.

          Ma ke ku ana mai a ke kuna Kamaile ma ka Poaono aku nei ua ikeia maluna o kona oneki kekahi wahine, ua malama oia he elua puaa liilii ma kona poli me he keiki ponoi la nana, mai kona haalele ana ia Kauai a hiki i kona pili ana mai i ke awa, i kona ku ana mai, ua hanaino ka holoholona noonoo ole, a he ku i ka pelapela ke ike aku. O ka makou e ku hea aku nei me ka leo nui, mai hana hupo hou e Hawaii penei, e waiho aku i ke au o waawaa iki, e lawe i ka Rula o ka Lede a me ke keonimana, oiai eia kakou i ke au o ka malamalama.

          KOHU OLE KE KIPAKU.—Aia ma ka la 23 o keia malama, i ike iho ai au i kekahi kanaka nona ka inoa o Koa. Kii mai la oia ia Kekini a me Kaualoku, e kipaku me ka ike o ka lehulehu a pau loa; me ka ike no o Koa, aole ona kuleana ma ia wahi, no ka mea, no Kalaau kahi a lakou e noho nei, aole no Koa; o Kaualoku ka mea i hoolimalima me Kalaau, a he hoolimalima aku o Koa malalo o Kalaau. Eia ka ninau, he kuleana anei ko Koa e kipaku ai i keia mau kanaka, me kona olelo aku, he kuhina nui oia no Kalaau? Hu ka aka i keia hana a ke hoa; eia ka'u ia oe, mai hana hou oe i keia hana.

          Ma ke kakahiaka poniponi o ka la 16 o keia malama, ua ike ia aku kekahi mea ano e ma ka pali o ke kahawai o Auwaiawao; ma keia ike ia ana, ua hoomaopopo koke ia kona ano, aka, aole nae he ike ia o kona helehelena, o ka mea i hoomaopopoia o kona like me ke kanaka. Mamua o kona alo, he mea i ano like me ke aniani a me kekahi mea e ae e anapa ai i ka wa a ka la e hoolele mai ai i kona mau kukuna. Ua hoomau ia no ka nana ia ana a hiki wale i ka puka moakaka ana mai a ka la, ma ia manawa, ua nalowale koke iho la ua mea nei, a ua kahaha ka naau o ka poe i hele a kupa ia kualono anoano a kanaka ole. MOSES K. BROAD
Auwaiawao, Maui, June 21, 1877.

          HAULE I KA PALI A MAKE LOA.—Ma Waimea, Kauai, ua haule a make loa o Kaumakahia k., i lele i ka pali, o ke kumu i pii i ka uhuki iwaiwa me kekahi hoa'loha ona oia o Uka, a ia laua ma ke kumu o ka pali, ua noho iho la kona kokoolua, a pii loa aku la no keia Kaumakahia no ke ake nui e loaa kana mea i makemake ai, a iaia mawaena paha o ka pali, me ka ike ole mai o kona hoa, lohe aku la keia i kona u ana mai, no ka pa ana mai o kona kino i ke kia pohaku, ia wa no o Uka i pili aku ai i ka pali, a haule iho la ka mea i make ma kona aoao; kii aku la keia, aia hoi ua haki na wawae a me ka iwi aoao; huki keia i na wawae a pololei, i kahea iho ko ia nei hana, aole he pane leo ae, o kona huli hoi iho la no ia e hai aku i kona mau kini, a mahope i kii ia mai ai kona kino a hoihoi ia i kauhale.  S. P. KEWE.

          Ma ke ku ana mai a ke Kilauea mai Hawaii mai i ke kakahiaka Poaono aku nei, i lohe ia mai ka ino o ke awa ku maku o Kaalualu ma Kau Hawaii, nolaila, aole i hekau ka mokuahi malaila, no ka hooili ana i na poo Bipi no ka hui kanu ko o Kawaihau, ua hoi mai oia ma ka lulu ame ka pohu o ka lae Kailikii, a malaila i hooleleia aku ai ke'lii W. S. Martin me kona ohana me ka waiho iho i ka hapa nui o kona mau wahi ukana. A malaila no hoi i kau mai ai ka Luna Hooponopon o ke Kuokoa no ke awa o Honolulu nei. Ma kona huli hoi ana mai i Honolulu nei. Ua hoao oia e hookuu i kona heleuma ma ke awa o Maalaea, me ke kaulahao loihi he 30 anana, ua hukipuia ka heleuma no ka ikaika o ka makani, ua waiho aku oia i kekahi mau pahukopaa, a ua lawe wale mai noia mau wahi ilipipi.

          Ua hoopaneeia ka noho ana o ka Aha Kiure o Honolulu nei a ka Poalua, Iulai 3, 1877.

NA MEA HOU O HONOULIWAI.

          Aia ma keia mau kakai pali he nui na Liona i hana ia.
          Hui kula haiolelo. O ka nui o na lala o keia hui, a me ko lakou mau inoa pakahi. Enota. Kaulana, J. W. Leimakani, Kailikole, Kailieleele, David, Pualani, Kalawaia, Kaai, Kaehanui, Kaimihau, Josp. Kealohanui, Kukelehiwa, Kaanaana, 1—Kaanana, 2. Kiona, Kalole, Hoonui, Kahaunaele, Kahoena, Pahu. O ka huina ona lala o keia hui he 20.
          Mau opiopio kanu Raiti. He liuliu nei elua mau opio e hoomahui nei i keia oihana a ke Kuikahi panai like i hoike a kea mai ai. Aua ike ia na hua ohaha o ka honua ke kokoke nei e ohi i ke dala gula o ka lepo ma keia aina, aole he mau opio keia no ka aina pua, he mau keiki Hawaii no, Enot, Kaulana W. S. L. Kawaa.
         No ka wi. Ke nui nei ka hahana a ka wi ma keia oawa, ua nana aku ke neo mai nei kahi ike ana he laukalo, ke pii ae nei kahi pai ai ma ke, 50 keneti o kahi piha welu.
W. S. LOKAI.

MAKE I ALOHA NUIIA.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          E oluolu oe e ae mai i ka'u ukana nui a ke aloha, i ike mai ai na hoa uhai a holo o ka imi naauao i ka make ana o D. H. Maliu. Ua hanau ia oia i ka makahiki 1857, a ua make oia i ka la 19 o keia mahina.
          Ua hoonaauao kupono ia oia ma na kula apana, a i ka makahiki 1873, oia kekahi o na haumana i wae ia e komo i ke Kula Nui o Lahainaluna. Ua noho pono oia ma Lahainaluna iloko o na makahiki eha (4.)
         Oia kekahi o na haumana makaukau, a he haumana no hoi i aloha nui ia e na kumu, he haumana oluolu, he aloha i kona mau hoa pupuu i hoomanawanui pu ai i ka inea o ia kula panoa a ke aloha i noho ai, a oia hoi ka ke aloha e puana ae nei,
          E hoona ae ana i ke aloha,
          Pehea la ia e pau ai.
          Me ka puuwai i kipono ia e ka ehaeha, me ka lima haalulu e naka ana i ke aloha, pela e inu hookina nei ka'u maka sila i ka wai eleele o ka inika.
          Mamua o kona puka ana mai nei, ua koho e oia e komo i ke Kula Kahunapule, eia ka auanei, e make e ana. Ke hoomanao mau nei au i na wahi a pau e hele ai, a me na hoonipo mao ole ana a ke aloha kupiliki, oia hoi ka ke ala e hea mai nei,
          Kupilikii mai kahi manao
          Hana e mai ana ia'u loko.
          Pela no hoi, o ka home Lahainaluna, he home ia i aloha nui ia e na opio imi naauao ; ua oi aku ko lakou aloha ia wahi mamua o ko lakou wahi ponoi iho, oia hoi ka ke anuhea walohia e puana ae nei.
          Hu wale mai no ke aloha,
          I ka home Lahainaluna.
          Me na kipona maaele a ke aloha welawela ko oukou hoa e noho nei, me ke aloha paumako i ke hoa o ka imi naauao.
          Me na haumana o ke Kula Nui ko'u aloha welawela, a me na keiki ulele hua metela ko'u aloha huihui.
S. H. K. NAPAHU.
Kapuukolo, Honolulu, Iune 23, 1877.

AOLE MAKOU I HOOPUNIPUNI.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E aho nui mai oe e hookomo iho i kela mau hua e kau ae la maluna, manawahi kaawale o kou mau kolamu.
         Auhea oe e kuu lahui Hawaii ponoi, E Hawaii o Keawe, e Maui o Kama, Molokai nui a Hina, Lanai o Kaula, Oahu o Kakuihewa, Kauai o Mano; Eia au ke ku aku nei a hoole i mua o oukou aole amaua olelo hoopunipuni, he olelo no, ha oiaio eia ia makou ke kepa okohola, ame na aina Kukaemanu, a me na aina e ae ke makemake ia. Nolaila, eia no hoi ia makou ka hana aina o kakou nei, mai Hawaii a Kauai, ke manao na Haku mahi ko e waiho mai ia Samu Paniani, a nana ka olelo ae ina Jiule i olelo ia aela maluna, He okoa ka poe e hele nei e kepa, aole no ka papa Jiule ia poe, e hele nei e kepa i kanaka; a o lakou paha ka poe nana e olelo hoopunipuni nei i kanaka, ke olelo nei kekahi o ia poe he malama pua ka hana, olelo kekahi, he luna Palau ka hana, a pela aku, o keia poe i hoole ia ae la aole no ka papa Jiule; oia o Kahookaumaha, Haula, Kukahiko, Mana, a elua no ka papa loio Loka Keleiipio, he hooponopono no hoi au i ka lakou kepa ana, ina hoi e kepa pololei ana, eia hoi ko'u mea i hoahu ai i ka lakou, o ke kauhihi maluna o ka poe Jiule, mea ae no poe Jiule hoopunipuni, a pela aku a he nui loa. Nolaila e na keiki o ka hana, e hele ae no e ninau la Samu Paniani, i na hana i makemake ai, i na he Kukaemanu, a he okohola paha, aiole ia, o na hana aina paha; A he hai pololei ia mai ia oe ka hana, i na he hana ko oia ihola, aole hoi e like me ko makou lohe pono i ke kanaka i kana olelo mai, i hoopunipuni ia oia e ka poe Jiule, ninau aku nae o Samu Paniani na ke Jiule hea oe i hoopunipuni, hai mai nae kela na Kahookaumaha; Oia ka mea i puka aku ai ia Samu o ka olelo; Oia poe au e makau mai nei, aole ia poe he poe Jiule, o makou ka poe Jiule, a ninau hou aku o Samu paniani hai mai kela i olelo ia mai he luna Palau, aia nae a olelo pu maua me ka haole, i mai ana kela ha-na-ha-na ko, he nui aku na olelo a ua kanaka nei.
          E hooki au maanei, me ka mahalo i ka luna hoopuka, a me na keiki ulele hua kepau ko'u welina.  H. O. U.
Iune 25

HOOLUANA ANA A KA AHAHUI MAHIKO KAWAIHAU IA KAPAHI, KAPAA, KAUAI.

E KA LAHUI HAWAII E ; Aloha oe:
          E ae mai ia'u i kekahi o na kolamu o kou kino, e hoopiha iho i keia mau wahi hunahuna o ka mokupuni kaili la a Manokalanipo.
          I ko makou mau la e walea pu ana me ke one a me ka wai huihui o Wailua, a me ka hai mai o ka nalu o Kalehuawehe, a e onini pua ana hoi i ka hale a Kawelo Kaikihaunako, a e mahalo ana hoi i ke ku kilakiia a ka puu kaua a Kawelo, (Nounou) a e paialewa ia ana hoi i ka hukiku a ka manao.
          Ma ka Poalima Iune 8, haalele makou i ke one loa o Wailua, a kau aku la me na wahi ukana; opeope o makou maluna o ke kaa bipi, no Kapahi ka ihu. I ka hele ana mai ia kula, hehi mua i ka mauu o ke Kalukaluokewa, he nani, he pahee lua na wahi kaaka iki o makou, oia o "Holunape me Hanupau." Hiki aku i Waipouli, au mai he wahi wai, a au hou, hehi na kapuai i ka laula o Kapaa, a nona hoi keia wahi lalani mele a'u e hoomanao mau nei.
          Aloha au o ka laula o Kapaa e—a
          Ke akea maikai a Kaipuhaa e—a
          Koha ka leo o Kawaikini ua lai e—a
          He wawalo i ka ohu noe na mauna e—a.
          I ke kilohi a nana iho a na maka, aole mea nana e hoole ka nani a maikai o ka aina, pii aku la piina a huli iuka, he mahalo okoa ia i ka nani a me ka momona o ka aina mahiko o Kapena Makee ma, he manienie ka manu, hele no hoi a uliuli ka aina i ka momona.
          Hiki makou i ko makou mau wahi e hoomoana a mau aku ai, hoihoi i na wahi opala pakahi iloko o kekahi wahi pepepe hale uuku, ku elua mau wahi hale pea, lapee ia po, a ao ae, hoomaka i ka oki laau o ka Poowai, oiai na keiki e oki ana, hoea mai ana o Tonaiahuea me ka lio a liki mai la e haawi aku iaia ka piko o ke kaula, a e hoopaa i kekahi kumulaau, hoopaa ia no hoi a paa, o ko ia la huki no ia, aole i liuliu aku, pahu ana ilalo a haule, uwa ae la na keiki, a ma ia la ua holo no Honolulu maluna o ke Kuna Manuokawai.
          La Sabati Iune 10, haalele au me Holunape a me Mr. a me Mrs. Keliihololio a me elua kamaaina ia Kapahi no Koloa, kipa hale ma Nawiliwili, a mai laila aku, auau i ka wai o Opeula, a mai laila aku, kipa iki ma ka home o John Unea ma Koloa, a haalele ia laila, kipa ma ka hale noho o ke Kiaaina Jno. E. Bush, a ma ka lokomaikai o ke Kiaaina wahine, ua hoaumoe au me ko'u hoahele I. D. Holunape. Ma ia kakahiaka ae, Iune 11, ua malama ke Kiaaina wahine he Ahaaina Nui Pi-wai, me ka hulahula haole i ke ahiahi ana iho. Ua pau mai na kamaaina e ai i ka momona o ka Papa Ahaaina, a ua hiki pu mai no hoi kekahi poe keiki o ka Hui Mahiko Kawaihau, a na lakou i hoolealea mai ka Papa Ahaaina me ka himeni, a hiki wale i ka haalele ana mai o lakou i na kaialu o ka home o ke Kiaaina i ka hora 10.30 P.M., a hoi aku la kela a me keia mea i ka home me ka nanea maikai ana. Ua maikai ka la i hoomanao ia ai no ka Napoleona o ka Pakipika, a aole no hoi he haunaele i maalo ae ma ia la, ua hookuu wale ia na hana o ka la me ka maikai.
          Ua mahalo hou aku la no hoi i ka nani o ka hale wiliko, a me na hale laina o ka wiliko o Koloa Plantation.
          I keia Poalua iho nei, Iune 12, ua hoomaka ka eku ana o ka ke Kiaaina Bush palau, a ma keia la, kokoke paha ma kahi o ka 5 a i ole 10 paha eka i pau iloko o ka pule i hala aku.
          Ke kukulu mai nei ko ke Kiaaina mau hale, a me ko Kapena Makee, a ke awiwi ae nei hoi na hale o na keiki o ka Hui Kawaihau i ka paa, a o ka hooaumoe wale no koe.
          I kela pule aku nei nae, ua ai ka maka o na koilipi a na keiki o ka Hui Kawaihau i na kumu puhala a me na kumu ohia.
          Aohe mau mea hou e ae o ua mokupuni nei, o ka malie no me ka wela i keia mau la.
          Me ke aloha i na keiki hoonoho hua, a me ka Lunahooponopono ka adieu hope.  J. H. K. KELIIONIWALEMAINO.
Kapahi, Kapaa, Kauai, Iune 18, 1877.

Kumumanao.
"Pehea la e loaa'i ia oe e Hawaii ka Luahuna o ka Waiwai?"

          Mamua'e o kuu pahola ana'ku i ka haina o ko kakou nanehai i keia manawa, he mea pono ia'u ke hooaiai iki aku imua o oukou i ke ano a me kahi i waiho ai o keia luahuna.
          O ka makemake nui o ko kakou nanehai i keia manawa, oia no ka loaa mai o na waiwai oloko o keia luahuna. O ka luahuna hoi a kakou e imi aku ai i loaa mai ka waiwai, oia no ka honua nei, ka pahu waiwai nui hoi o ke ao nei ; aole hoi o na luahuna kahi i hunaia'i na iwi o na'lii punahele o Hawaii nei i na au i hala, oia ka'u e kono aku ai i ko oukou mau puuwai pakahi a pau, e hele ae kakou e huli i loaa mai na ahuula maikai, me na kapa i haku loea ia me na hulu melemele o ka O-o.
          E like me ka hooikaika ana o na kanaka naauao o ke ao nei e imi i na kanawai o na mea kino a pau o ka honua nei, a me ko na lani, a ua loaa mai no ia e like me ko lakou makemake, a hoopulapula loa ae hoi ma o ka poe naaupo la, a lilo kekahi poe o lakou i poe akamai loa ma ia mau mea ; pela no kakou e hooikaika ai e imi i kahi i huna ia'i o ka waiwai.
          Ua hai mua ia ae nei hoi, o ka honua nei, oia no ka luahuna kahi e loaa mai ai ka waiwai. A ina pela, alaila, pehea la e loaa mai ai kona waiwai ia kakou?
          1 Ma ka lako i na mea paahana.—O kekahi keia o na mea i manao ia e loaa mai ai ka waiwai i ke kanaka a aupuni paha, e like me ka loaa ana o kekahi mau mea paahana, oia hoi ka o-o, kopala, palau, ho, kipikua, &c. A hana ke kanaka me keia mau mea paahana ma kona kuleana aina ponoi, a hoolimalima paha, a kanu pu aku hoi i na mea ai o kela me keia ano, e like me ke kalo, uala, ko, maia, &c.
          Aia ma ko lakou hoohua ana mal i na hua ohaha o ka honua e pomaikai ai ; ina he nui ka hua i oo, a kuai ia aku i ke dala, a o ia dala e loaa mai ana, ua maopopo, oia no ka waiwai i loaa mailoko mai o na mea paahana i hoohanaia ma ka aina. Aole no hoi oia wale ka waiwai i ke kanaka, aka, o ke kokua ana mai kekahi o na hua ai i ke kanaka, a lahui hoi ; no ka mea, o ka ai ka mea e ikaika pono ai ke kino, a oluolu hoi ka manao, a ikaika pu hoi me na lala i ka hana.
          Maanei, e nana aku kakou i kekahi waiwai o ka honua nei, oia hoi ka lanahu. E manao anei kakou ua kii waleia aku keia waiwai ma na kuahiwi a lawe ia mai ? Aole. A ina aole, alaila, pehea la i loaa'i ka waiwai i na haole ? Eia ; lawe mai no lakou i na mea paahana, oia hoi ke kipikua, o-o, pauda, &c., a eli aku i ka honua ma kahi i hoomaopopo ia e loaa ana, a hala kekahi mau haneri kapuai, ua loaa mai no ka mea i makemakeia.
          Ma ia ano hookahi no, ua loaa pu mai me kekahi mau waiwai kumukuai kiekie, oia hoi ke dala, gula, keleawe, kepau, hao, &c. He nui ka pomaikai i loaa i na lahui a pau ma ka loaa ana mai o keia mau waiwai. A mamuli hoi o ke akamai a me ka noiau o ke kanaka, ua hoolilo ia'e la ka hao a loli kona helehelena, e like me ka lilo ana i o-o, koi, hamare, pahi, &c., e like me ka makemake o ke kanaka. Pela no hoi, ua hoolilo no ke kanaka i ke keleawe a me ke kepau i mea pai palapala, a buke hoi, a hoolaha ia'ku iwaena o na aina naaupo ; a ma keia mea, ua hikiwawe ka laha ana o ka naauao iwaena o ka poe naaupo.
          Pela no hoi, aole e loaa ka aila mahu ke ole e loaa kekahi hao loihi he mau haneri a tausani kapuai e makia ai i ka honua i hiki ai iaia ke puka mai. Ua ike hoi kakou i ke ano o kana hana, oia hoi ka hoomalamalama i kekahi hapa o ka pouli, a ua ahuwale loa kau mau mea a pau e hana'i.
          Aole no hoi ma ka aina wale nei no kahi i huna ia'i o ka waiwai, aia no kekahi ma ka moana kai hanupanupa, a me ka hau iniki ili o Alika kahi i pue malie ai i ke anu a ke Kiowao, oia hoi ka aila o na ia, a pela e loaa'i. Eia, aia a loaa ka moku, waapa, kaula, &c., a lako na mea a pau, alaila, hookahi wale no hana i koe, o ke kii aku i ka waiwai i huna ia ma ka moana a lawe mai.
          Aole no hoi i ke kai iniki ili wale no o Alika kahi i huna ia'i o ka waiwai, ei ae no kekahi ma na aekai o Hawaii nei kahi i lolii malie ai, oia hoi na ia o kela me keia ano i ikeia, e like me ka opule, hee, aku, amaama, kahala, ahi, &c.
          Pehea e loaa'i ? Ua ike oukou i ke kumu e loaa'i o keia mau ia, oia hoi ka lako i ka upena, aho, makau, &c., a mikioi pu hoi me ka hana ana, alaila loaa. A loaa mai, heaha aku ka hana i koe? Eia, o ka lawe hou aku e kuai i ke dala. E nana aku i ko Molokai poe e lawe ae nei i kekahi o keia mau waiwai i Lahaina, a i na Waieha hoi, me ko Lanai poe hoi, me ko kekahi hapa hoi o Oahu, e lawe ae ai ma Honolulu a kuai aku; ina he nui ka ia i loaa ia lakou, a holopono ke kuai ana, alaila, loaa ia waiwai. Nolaila, ma keia mau mea i haiia, ua maopopo, o ka lako i na mea paahana kekahi kumu nui e loaa'i ka waiwai.
          2 Ma ka haalele aku i na hana lealea. He oiaio, o na hana lealea, he mea ia i kuluma mau i keia lahui, mai ke au mai o na kupuna o kakou, a he hana hoi i lawa like i na lahui a pau. Maanei, e pono ia kakou ke kilohi mua iho a nana pono i ke ano o na hana lealea o kela me keia ano, a e ike pono no kakou, he elua mau mea nui nana e kaohi nei i ka holomua ana o kekahi kanaka a lahui hoi ma keia mea he imi waiwai.
          Akahi.—He mea hoopau waiwai. E like pu me ka pepa pili waiwai. E i mai paha auanei kekahi o oukou ia'u, "ua papaia ia mea ma ke kanawai." Ae, ua papa io ia paha, aka, he nui no a lehulehu ka poe e hana mai nei ma keia hana, aole i pau, me ka manao ua nalo, aka, mahope ua ikea ma ke akea ; a oia paha ka mea i oleloia ma ka Baibala, "o ka mea i hunaia ma kahi nalo, e hoike ia ia ma ke akea." A ua kamaaina na maka o na lunakanawai i na hihia o keia ano i lawe ia'e ma ka lakou aha.
          Ma keia hana no o ka pepa, ua umeia aku ka waiwai o kekahi poe a pau loa, a lilo pu aku hoi me na kuleana aina o kekahi poe; ka waiwai paa hoi a ka Moi Kamehameha III i haawi manawalea mai ai i kona mau makaainana i kona au; a hiki mai i keia manawa, a ku hoi kau kaena iho, "no'u ponoi no ko'u kuleana aina." Aole no hoi oia wale no, o ka hula kekahi o na mea e hoopau ai i ka waiwai o kekahi poe, a he hana hoi i laulaha loa ma kela me keia pea o ka aina nei, ka punana hoi a ke diabolo i noho ai, ka mea hoi nana e ume nei i keia lahui ilalo i ka lua pa-u o ka make mau loa. A o ka poe a pau e akoakoa aku ana malalo o kona malu, he oiaio, .038 o ka ole ka mea e loaa mai ia lakou. He nui aku na hana lealea i koe e ume aku ai i ka waiwai o kekahi poe, aka, ua lawa kakou maanei, a na kela me keia e noonoo nona iho.
          Alua.—He mea hoopau manawa. Aia a lilo nui aku ke kanaka ma na hana hoonanea o kela me keia ano, alaila, ua pau kona manao nui ma kana mau hana iho. A heaha ka mea i loaa mai iaia ? Eia, he neo ; a e puana koke mai no auauei ka manu Nene i kona leo hoonaaikola maluna ona, oia hoi, "nele! nele &c." O ka manawa, oia kekahi waiwai nui e hiipoi ia nei e ka poe naauao, a makee hana hoi, a he kumu waiwai nui hoi no ke ao nei. O ka manawa i lilo i ka hoomaunauna wale ia ma na hana hoonanea, e like me ka hula, pepa, keaka, inu awa, &c., aole ia e loaa hou mai no ke kumukuai hookahi tausani a miliona dala, wahi a kekahi poe. A no ke ano makee o kekahi poe i ka manawa, ua mahelehele pono lakou ia mea no kela me keia hana, a imi hoi i mea e hoopokole ai i ka luhi me ka pokole o ka manawa. A ma keia mea, ua mahuahua mau no ka mea i loaa mai ia lakou i kela me keia manawa, a hookahi olelo, "he poe keiki lalawai."
          3 Ma ka hoomanawanui i ka imi ana. Mai manao kekahi o kakou ua hooikaika oia a hoomanawanui hoi ma ka imi ana ina he mau la a malama kona e hana'i ma kekahi hana o ka pau no ia, a noho wale me ka hana ole no kekahi mau mahina, a pau ae no kahi waiwai uuku i ka lilo aku i kela me keia mea ana e makemake ai, a nui ka aie, alaila, hooikaika hou. A ina pela, he mea hiki ole iaia ke loaa ka noho ulakolako ana. Oia kekahi hemahema nui i ikeia iwaena o kekahi poe o kakou na Hawaii ponoi, o ka hoomau ole ma ka imi ana, a kaukai aku ka pono o ka noho ana na ka mea okoa e huli, no ka manao paha i ka luhi a me ka inea ; aka, he kanawai paa ia i kauia mai na kupuna makamua mai o kakou i kinohi a hiki i keia manawa, oia hoi, "me ka hou o kou lae e ai ai oe i kau ai a hala na la o kou ola ana." Ke hooia mai nei hoi o Paulo i keia, "aole e pono ke loaa ka ai na ka hana ole, aka, e hana ia e hooikaika ana me na lima."
          Maanei, e lawe mai kakou i na malihini i hiki mai i o kakou nei, i kumu hoohalike no kakou, oia hoi na Pake. Ua ike anei kakou ia lakou e hoopalaleha wale ana i ka imi ana i keia mea he waiwai ? Aole ; ua hooikaika mau lakou a hiki i ka lilo ana i poe ano ulakolako, a hoomau aku no. A ke ike nei kakou i keia manawa, o lakou kekahi mahele nui e noho nei ma Hawaii nei me ke ulakolako o ka noho ana.
          A heaha la ko kakou waiwai nui i ke Kuikahi Panailike a ko kakou Moi holo aku nei i Amerika a hooholoia mai nei ke mau no ko kakou hana ana e like me ka hana a ke kamalii ? A e i ae auanei kakou no ka haole no ka waiwai ka poe no lakou na mahiko nui e waiho mai nei ma ka poli o ka aina ?
          4 Ma ke ano naauao, ua maopopo loa keia mea ia kakou, aia a naauao ke kanaka, alaila, ua loaa ka mea nana e hoeueu iaia e imi i na mea e ulakolako ai ka noho ana a hiki hoi iaia ke hue mai i na waiwai i hunaia iloko o ka honua, oia hoi, "he mea nani i ke Akua ka huna ana, a he mea nani hoi i na'lii o ka honua ke imi aku." E like me ka poe e eli gula ana, a lanahu hoi, ua ike lakou i kahi i huna ia'i keia mau waiwai, aia ma kuahiwi. Nolaila, hele aku no lakou a kuai i keia wahi, a loaa mai, alaila, eli aku no lakou, a mahope, ua loaa no ka lakou mea i makemake ai ; a i ole, hele mua e ninau i ka poe piha ma ke Geology.
          Ma ka naauao no hoi e waiwai nui ai ke kanaka mahiai. Ina he naauao kekahi kanaka, ua hiki iaia ke noonoo i na ai kupono ana e kanu ai i ulu maikai ma kekahi wahi, a makepono hoi ke kuaiia, a me na huaai o kela me keia ano i makemake nuiia e na kanaka.
          Nolaila, he mea waiwai nui ka loaa ana o ka naauao i ke kanaka, a ua oi ae hoi ia mamua o ke gula a me ke daimana, wahi a Solomona.
          Ma keia mea, ua pono ia kakou na opio hou o keia au e naue nei ke hooikaika ma ka imi ana i ka naauao, a he waiwai paa hoi no kakou. A pela no hoi me oukou na makua mea keiki, e hoouna i ka oukou mau keiki i na kula, kahi hoi e hoonaauao ia'i, a e hooikaika aku hoi ia lakou e imi i ka naauao.
S. K. MAUNALOA.

AILA.

Ua makemakeia na aila Bipi, Hipa, Kao a me na ano aila e ae. E haawiia na kumukuai kiekie no na aila ka lawe ia mai i ka Hale hana Sopa Hawaii ma Leleo.  (20  3m)  GREY & Co.
Leleo, Mei 16, 1877.

AINA HOOLIMALIMA.

AIA kekahi aina e waiho ia ma Kalihi, elua paha eka, he aina loi kalo, ua makemakeia e hoolimalima aku ka mea e makemake ana. He aina waiwai nui keia no ka poe e makemake ana e mahi. E loaa ana ka wai i na manawa a pau. E ninau i keia hale pai.  21  tf

Hoolaha a ka Luna Hooponopono Waiwai.

KE hoolaha ia aku nei ka lohe i kela a me keia mea i hoolimalima mai i na Aina, na Apana Aina, a me na Pa Hale o ke Lii Ka Mea Kiekie R. Keelikolani, mai Hawaii a Kauai; e hookaa koke mai i na uku hoolimalima i ka manawa i olelo ia maloko o na Palapala Hoolimalima ma kuu keena hana i Kaakopua, Honolulu, Mokupuni o Oahu, a i ole e hana ia e like me ia i olelo ia maluna a hala na la he 14 ma ia hope mai, alaila, e hoopau wale ia ka hoolimalima. A ke hoolaha pu ia aku nei ka lohe i na Luna Agena a pau i hookohuia e ke Lii Ka Mea Kiekie W. P. Leleiohoku, ua pau lakou, a ma keia ke hoopau loa ia aku nei lakou.  Simon Kaloa Kaai.
Lunahooponopono Waiwai o Ka Mea Kiekie R. Keelikolani.
Honolulu, Oahu, Iuna 19, 1877.  25 2ms

          OIAI ua hookohu ia ka mea nona ka inoa malalo nei i Lunahooponopono no ka waiwai o KAUMIUMI k. o Alakahi, Hilo, i make. Ke hoolaha ia aku nei i ka poe a pau, ina he koina ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai i ka mea nona ka inoa malalo nei, iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole ia, e hoole loa ia aku no, a o ka poe i aie mai iaia, e hookaa koke mai lakou ia'u.  J. H. Pahio.
Lunahooponopono Waiwai o Kaumiumi k. i make.
Onomea, Hilo, June 18, 1877.  25 2ms.

OLELO HOOLAHA.

E weheia ana ke Kula Hanai a Kula La o Haleakala, Maui Hikina, i ka pule mua o Iune, me ka makaukau pono no Kanaono haumana. O ka Olelo Beritania pololei ka mea e aoia, a e hoomaamaaia na haumana ma na mea pili mahiai, kanu laau, kanu kope, ka hana ana me na mea hana a na kamana, a me na ano hana e ae. E aoia no na haumana me na hana hooikaika kino, ka Paikau Koa, ka Himeni, &c.
O ka uku he $40.00 no ka makahiki, e uku mau i kela a me keia hapaha, e hookaa mua mai me ka hala ole. No ka hoomaopopo pono ana, e nana i na palapala pai liilii, a i ole, e kakau i ke kumu ma ke Kula o Haleakala, Maui.  F. L. CLARKE. Kumu.
19   3ms.

E IKE IA KAKOU HOOKANAKA!
E LULU LIMA ALOHA!!
ME KO OUKOU MAKAMAKA!!
L. ASEU.

UA HOI MAI NEI AU MAI KO'U KIEI ana aku nei i kuu Aina Kulaiwi. Ano, ke ku aku nei au me ka makaukau mau e lawelawe a e kuai makepono loa me oukou e na makamaka o ka Ua Kukalahale, i na Lole Nu Hou loa o kela a me keia ano, mai ko na Lede, Keonimana a me ko na Kamalei. I pau ai kuhihewa, e naue mai ma ko'u Halekuai, ma ke kihi ma Ewa o na Alanui Moi a me Nuuanu.  [8 6m.]

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!

Poakahi, Iune 25—Poakahi, 5:30 p. m. . . . . . Hilo
Poaha, Iulai 5 " " . . . . . No Nawiliwili
Poakahi, Iulai 9 " " . . . . . Kaapuni ia Hawaii.
Poakahi, Iulai 16 " " . . . . . No Hilo
Poakahi, Iulai 23 " " . . . . . No Kona.
Poakahi Iulai 30 " " . . . . . No Hilo.
Poakolu Aug 8 " " Kaapuni ia Kauai, me ke ku mua ma Nawiliwili
Poakahi Aug 13 " " . . . . . Kaapuni ia Hawaii.
Poakahi Aug 20 " " . . . . . No Hilo.
Poakahi Aug 27 " " . . . . . No Kona
(Ina e hiki e mai ka mokuahi hou mai Kapalakiko mai, e hoololiia no keia papa manawa holo.)
I KA HOLO ANA MA KONA, O HOOPULOA KA PALENA.
Ma na huakai a pau a Kilauea e hoi mai ai mai Hawaii mai, aole e haalele ana ia Kawaihae a hiki i ka hora 10, a mahope iho paha; Makena, e like me ka mea i hoolaha wahaia; Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. a mahope iho.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine.  (801  3m)  14  3ms.