Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 28, 12 July 1877 — Page 1

Page PDF (1.26 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.}  HONOLULU, POAHA, IULAI 12, 1877.  {HELU 28.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

WAi Hui o ka Hau!

E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o  JOHN W. CROWELL.
2-1 y  (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y.

E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]

NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi.  1-1y

          KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876.  [51-6m.]

PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1  a me ka maikai.

Infantry.—He Mele Pokii.
Crown of Glory. P. 27.

1
Eu na koa iki,
Eu a paio e,
Paio pu a like,
Paio pololei.
Cho—Hui pu a pale aku,
Kinai i na hewa nei,
Alualu, a kipaku
I koonei mau enemi.
2
Koa palupalu,
Hina wale no,
Nana nae ia Iesu,
Oia no ke Koo.
Cho—Hui pu a pale aku, &c.
3
Paio no ka ike,
No ka naauao,
Alualu like,
Alualu mau.
Cho—Hui pu a paio aku, &c.
4
Paio no ke mele,
Paa ka do, re, mi,
Paa na leo nahe,
Paa na himeni.
Cho—Hui pu a paio aku, &c.
5
Paio i ka nuku,
I ka wahahee,
I na hua hookuli,
Me ka pakike.
Cho—Hui pu a paio aku, &c.
6
Eu na koa iki,
Paio no Iesu,
Paio no ka pono,
No ke ola pu.
Cho—Hui pu a paio aku, &c.
HAWAII.

Ka Honua nei.
A ME NA MEA A PAU MALUNA IHO.

          Ke kiekie o na kuahiwi.—O ke kuahiwi o Sana Elia ma Rusia Amerika, (a inoa hou i keia manawa, ma ka aina puni ole o Amerika Akau, he 17,860 kapuai ke kiekie.) Ua like ia me ehiku lau anana, 4 kaau me na kauna 4 ma ka helu Hawaii, oia ke kiekie oia mauna. O ka mauna o Popokatepela ma Mesiko, he 17,717 kapuai ke kiekie ua like me 7 lau anana 3 kaau me 8 kauna; oia ka helu Hawaii. Mauna Baraunu, Mauna Pohaku, he 16,000 kapuai, oia hoi 6 lau anana, 6 kaau a me 26 anana keu, he mau koena kapuai no kekahi. O Siela Nivada ma Kalaponi he 15,500 kapuai, oia hoi, 6 lau anana, 4 kaau a me 23 anana keu. Mauna Huka ma Oregona Teritori, he 14,000 kapuai, oia hoi he 5 lau anana 8 kaau me 13 anana keu. Feremona Peak,  Mauna Pohaku, he 13,470 kapuai, oia hoi he 5 lau anana 6 kaau a me 5 anana keu, Long's Peak he 12,500 kapuai; he 5 lau anana 2 kaau me 3 anana keu, Mauna Miteba highest of the Blue Ridge Kalolina Akau, 6,470 kapuai, he 2 lau anana 6 kaau me 38 anana keu, Mauna Wasinetona, Mauna Keokeo ma Nuhamesire, 6,234 kapuai, oia hoi he 2 lau anana 5 kaau 9 kauna a me 3 anana keu, Mauna Thawus or Marcy ma Nu Ioka he 5,300 kapuai, oia hoi he 2 lau anana 2 kaau me 3 anana keu.
          Na kuahiwi o Amerika Hema.—Ka lalani mauna o Anede ma Kili, he 23,910 kapuai, he 9 lau anana 9 kaau a me 25 anana keu, oia hoi 3,985 anana ke kiekie; a he 4 mile 4 setatia 2 kaulahao 3 anana, oi ae hookahi mile a oi ae maluna o Maunakea.—Mauna o Kimeboro ma Ekuadora, he 21,420 kapuai, oia hoi 3570 anana, he 8 lau anana 9 kaau me 10 anana keu, oia hoi he 4 mile 4 kaulahao 6 anana. Mauna Soroto Bolivia 21,286 kapuai, he 3,547 anana, oia hoi 4 mile 2 kaulahao 5 anana, a he 8 lau anana 8 kaau me 27 anana.
         Na kuahiwi o Europa.—Eleporuza ka oi o ke kiekie o na mauna o Kaukasusa ma Rusia he 17,776 kapuai, mauna Belane ka oi o ke kiekie o na mauna o Alepe mawaena o Italia, Farani, a me Helevetia, he 15,688 kapuai. Mauna Malaketa ka oi o ke kiekie ma Paiseneka, he 11,436 kapuai. Mauna o Kaladusa ka oi o ke kiekie o na mauna o Balakana ma Tureke, he 10,000 kapuai, Konakokofaki Kamena ma ka mauna o Ulala ma ka hikina o Europa mawaena o Asia me Europa, he 5,397 kapuai. Mauna o Bena Nevisa ka oi o ke kiekie o na kuahiwi o Galamapia ma Sekotia Ailana, he 4,368 kapuai. Sanoduna ka oi o ke kiekie o na mauna o Wale, Beritania, he 3,571 kapuai. Makehewa paha ko'u hoohalike ana i keia ma ka helu Hawaii; aneane like no me na mauna o Amerika Akau.
          Na kuahiwi o A sia—Kanakinigina mauna o Himalaia, o kela ka oi o ke kiekie loa o na kuahiwi ma ka honua nei, he 28,176 kapuai; ua like ia me na anana he 4,696, ua like ia me 1 mano 1 lau me 7 kaau a me 16 anana keu, na kekahi poe lawaia aho loa o ka moana e hai mai i ka hohonu o kekahi ko'a ia a lakou i lawaia ai a like me 11 lau 7 kaau me 16 anana; pela iho la ke kiekie o keia kuahiwi. Ua palua ke kiekie i ko Maunakea a oi ae; a ua like hoi ia me 5 mile 2 sekatia 6 kaulahao me 10 anana keu; kiekie io no. Dhawalaghiri ma Himalaia, he 28,000 kapuai ke kiekie, kokoke aneane like me ka helu akahi maluna ae. Hindoo Koo or Koosh Kapula, he 20,000 kapuai. Mauna o Ararata ma Tureke ma Asia, he 17,201. Mauna o Lebanona ma Suria, he 12,000. Mauna o Olimabia ma Tureke ma Asia he 9,100 kapuai, mauna o Sinai ma Arabia, he 7,497 kapuai; na oukou no paha e hoohalike'ku ma ka helu Hawaii ke makemake ia.
          Na kuahiwi o Aferika.—Mauna Kilinadiaro, he 20,000 kapuai, Mauna Kenia, he 20,000 kapuai, Aba Tareka ma Abesinia, he 15,200 kapuai, Pitonder Neigers Isle of Bourebona, he 12,500 kapuai, mauna Miltsin ka oi o ke kiekie o na kuahiwi o Moroko, he 11,400 kapuai, mauna Sanoy ma Aferika Hema, he 10,000 kapuai, Peak of Pico Azores, he 7,613 kapuai.
          Na Aina Moana.—Mauna Opila ma Sumatera, he 13,842 ke kiekie, Mauna Semero ma Java, he 13,000, Mauna Olohena ma Society, he 8,5000, Mauna Kosciusko ma Nu Wale Hema, he 6,500, Mauna Humboldt ma Tasmania, 5;520 kapuai ke kiekie, a mahope paha au e hoike i ka nui o na kuahiwi o Hawaii nei, mai ke kiekie o Maunakea a ka haahaa o Puowaina, aia ma ka hoike ana i ka ili o na pae aina Hawaii.
          Ka Pae Aina o Hawaii nei.—Aole he mea pohihihi ia kakou ka poe heluhelu i ka nui o ko kakou mau mokupuni, a me ka latitu a me ka lonitu kahi a lakou i ku ai, ua ike kakou ka poe maa i ka nana palapala aina, aka, o ka mea nui a'u i hoopuka ai ma keia kakau ana i ke ano o ka honua nei, oia hoi ko kakou ike pu ana i ka nui a me ka uuku o kela a me keia aina ma na mokupuni liilii a me na mokupuni nui, a me na aina liilii, a na aina puniole nui o kakou e kamailio ae nei mamua. A he mea no hoi ia na kakou e hoohalike aku ai imua o ka poe ike ole i keia mea he aina e waiho mamao aku nei mawaho o ko kakou mau mokupuni, a kapa iho la no ka poe naaupo, o ko kakou aina iho la no ka nui, ka maikai, ke aloha, &c. A pehea la ka nui o Rusia, a pehea la ka uuku o Tureke; a ma keia wehewehe ana e ike ai kakou i ka oi paumi a pahaneri ka oi o ka nui o kekahi aina mamua o kekahi aina, kekahi aupuni mamua o kekahi aupuni, a ke manao nei au, aohe poho keia luhi no ke kakau ana mailoko mai o na palapala aina haole a me na buke haole, ma ke kokua ana mai o kekahi mea ike olelo haole, oiai hoi, aole kakou i ike, a aole no hoi i ao pinepine ia ma na kula maoli o Hawaii nei na mea i hoike mua ia ae nei, a me na mea a'u e hoike aku nei mahope, aole au e molowa no ke kakau ana, ke lana nei ko'u manao, e hoihoi ana no hoi oukou e ka poe lawe nupepa "Lahui Hawaii," a paipai i kekahi poe lawe ole. A mai manao nae oukou, ua pololei loa na mea o keia kakau ana, he paewa no paha kekahi wahi mea; a o ke ano nui nae ua pololei no, i kupono i ko kakou hoomanao ana. O ka nui o na ili aina e hoouhiia ai maluna o keia Pae Aina, he 4,160,000 eka. A ina hoi he 56,000, kanaka o Hawaii nei ma ka helu ana o ka m. h. 1872, e loaa mai auanei ma ka hoohalike ana ka nui o na eka o ke kanaka hookahi. Aka hoi, ma ka palapala aina a Mr. W. D. Alekanedero a me kona mau hoa i ana hou iho nei i keia Pae Aina, mai ka m. h. 1857 & 1876, (ina nae ua pololei loa, a mahope paha e hoopololeiia'i.) O ka lakou ana ana, he 4,313,600 eka aina e hoouhi ana i keia Pae Aina mai Hawaii a Kauai, a nona hoi na kanaka he 56,000, a emi iho a oi ae paha. O ka hoohalike ana o na eka aina no kela a me keia kanaka, he 77 eka a keu. Aia la! Nui maoli na aina o ke kanaka hookahi, &c. Ina he ohana nui, aole e emi malalo o 1,000 eka aina no lakou. Aka, ma ko kakou ike ana i ka palapala hooko a na Luna Hoona, he oleloa malalo iho o ka mailuilu. Nawai lilo ole i ka h a ole, ua keakea ae kela haole ma ke anapuni o waho o ka aina konohiki, a aina aupuni paha me ka hookaumaha, a pani ae paha i na alanui o mua, a lilo iho la ke kanaka me heaha la la. A ina paha o ka ulu nei o ka lahui e like me ke kauoha alii, mahea la e noho ai, ma ia wahi apana no paha; malalo aku paha o na konohiki ilipuakea kaumaha, a oluolu no hoi. Aole no he olelo ana no ka poe i mahuahua kahi apana aina, a aina kuai paha. O ke aupuni, na aina lei alii, a me na alii mamo a Kaahumanu a pela aku, oia ka poe pono loa, he poe paakiki loa nae, aole kuai me na kanaka kupa oia aina, a poe malihini e ae paha e hele mai ana mai na mokupuni mai, a noho hoolimalima a noho hoopili wale paha, ua lilo lakou i poe kuena, a noho hoolimalima a noho hoopili wale paha, ua lilo lakou i poe kuena, a hoolimalima ia mai no nae ua poe kamaaina kuleana ole nei me ka uku kiekie, me na makahiki pokole, a i ka pau ana o na makahiki pokole, a auwana hele aku la me ka hoowahawaha ia, a lilo ae la i ka poe malihini ka aina, oiai hoi, aole aina aupuni ma ia wahi; ke kamailio nei au ma kahi aina aupuni ole.
(Aole i pau.)

MOOLELO O KE KULA AO KUMU MA HILO.

Hoomaka ka hana ma ka Poalima, Iune 8, 1877, hora 9 A M, Dr. C. M. Wetmore ma ka noho.
Heluhelu Baibala, Halelu, me ka pule. Kaheaia na inoa o na kumu i hiki mai.
No Hilo.  No Puna.
B. Brown  S. K. Poikaohu
C. R. Nakapuahi  J. P. Iwa
E. H. Umiamaka  D. K. Kahoalalua
J. Kalepa  W. M. Kalaiwaa
H. K. Unea  S. Kanealoha
T. W. Kanekoa  Z. M. Naahumakua
  T. Kaaihili
Wehewehe mai ke alakai i kekahi mau mea e pili ana no ka uila. Heluhelu ma ke Aoheluhelu, aoao 298, Haawina III. A pau ka heluhelu ana, ninaninauia no na pele o kela wahi keia wahi, a me ka like o ka pii ana o ke kai hoee ma Peru me ko Hawaii nei.
La Hana 2, Poaono, Iune 9, hora 8 A M, ke alakai ma ka noho. Noi mai o B. Brown, iaia ka heluhelu ma Halelu 89 me ka pule. Kaheaia ka inoa o na kumu. Wehewehe hou mai ke alakai no na ninau o ka la i hala.
Hoomaka ma ka Arimatika, mokuna 8, no na ana, kakau i kekahi mau ninau. A pau ia, lele i na ninau huikau. Noi mai ke alakai, e hoopanee ka hana a Poalua, no ka mea, o ka Poakahi, he la hanau ia no Kamehameha I.
Heluhelu mai o B. Brown i kana kumumanao, "No kuu home ponoi."
Hookuu ka hana me ka pule a ka Haku.
La hana 3, Poalua, hana e like me ka mea mau. Heluheluia ka moolelo o ka la i hala, aponoia.
Wehawehe ke alakai no ka luawai o Nu Ioka, 400 eka ka nui o ka wai, mai ka muliwai o Kelekona mai. O ka nui o na dala i lilo, he $12,175,000, no ka hoomoe ana i na paipu wai no na mile he 40½, mai Kelekona a i ke kulanakauhale o Nu Ioka. A pau ia, hana ma ka Arimatika, ma kahi i koe aku.
A heluhelu mai o W. M. Kalaiwaa i kana kumumanao.
E like me ka manu i auwana aku mai kona punana aku, pela no ke keiki a ke kanaka e auwana ana mai kona wahi aku.
Hookuu me ka pule a ka Haku.
La Hana 5, Poakolu, hana e like me ka mea mau. Heluhelu o M. Naahumakua ma ka Halelu 19, a pule. Wehewehe mai ke alakai no kekahi hale hana ma Nu Ioka, me ka nui o kekahi hale hana ma Nu Ioka, me ka nui o na rumi buke o ka oihana loio, kamana, amara, &c. Hoike mai ke alakai i ka nui o na alanui a me ka laula.
A hana ma ka Arimatika, ma ke koena o ka la i hala. A hoike ke alakai i na mea e pili ana no ke kaa ana o kekahi huila, a me ka loaa ana o ka mile i ka mea hele wawae.
Heluhelu mai o D. K. Kahoalalua i kana kumumanao. Ka hiki ana mai o ka noho maluhia ma Hawaii nei.
Heluhelu mai o J. P. Iwa i kana kumumanao. He leo aloha e hea mai nei.
Heluhelu mai o S. Kanealoha i kana kumumanao. Me ka hou o kou maka e ai ai i ka ai, a hoi hou i ka lepo.
Hookuu me ka pule a ka Haku.
La hana 5, Poaha, hana e like me ka mea mau. B. Brown ma ka noho. Pule o D. K. Kahoalalua, hiki mai ke alakai, heluhelu ia ka moolelo o ka la i hala, aponoia. Hana ma ka Arimatika ma ke koena o ka la i hala, hiki mai ke Kahu Kulanui a hoike mai i kana mau olelo ao i na kumu; a pau kana mau wehewehe, Arimatika hou.
Heluhelu mai o S. K. Poikaohu i kana kumumanao, Aia o Z. M. Naahumakua i kana kumumanao, No ka nanahu a me na mea e pili ana iaia. Hookuu ia me ka pule a ka Haku.
La hana 6, hana e like me ka mea mau. Heluhelu o T. Kaaihili i kekahi mau pauku Baibala, a heluhelu ia ka moolelo o ka la 3 a me ko ka la 5, aponoia. Hoomaka ma ka Arimatika ma ke koena o ka la i hala.
Heluhelu o T. W. Kanekoa i kana kumumanao, No na helu mau a ko Hawaii poe kahiko, a kamailio loihi na hoa.
Noi mai o I. P. Iwa e hoomaka ka hana ma ka hora 7 A. M. a pau ma ka hora 11 A. M. aponoia. Hookuu ia me ka pule a ka Haku.
La hana 7, hana e like me ka mea mau. Heluhelu Baibala o S. K. Po, a me ka pule. Heluhelu ia ka moolelo o ka la i hala, aponoia.
Noi mai o W. M. Kalaiwaa e koho i mau komite e hooponopono i ka moolelo o ke kula kumu, a hoouna i KA LAHUI HAWAII, aponoia. Kohoia o W. M. Kalaiwaa, J. P. Iwa.
Hoomaka ma ka Arimatika ma ke koena o ka la i hala, pau ia ma ka hora 10. Hoike mai ke alakai 7 wai hooluu iloko o ka malamalama me kekahi huila me ke ana wela a me ke anu.
T. W. KANEKOA. Kakauolelo.
Hilo, Iune 17, 1877.

Moolelo o ka Ahahui Euanelio o ka Pae Aina o Hawaii.
(Koena mai kela pule mai.)

A o Rev. C. B. Anaru kekahi. Ua apo mai ka puuwai o keia lahui iaia i kona lawelawe ana i na makahiki 33, iwaena o ko kakou mau Ekalesia, iloko o ke Kula nui o Lahainaluna, a iloko hoi o na Kula Kaikamahine, i loaa mai na makuahine e pomaikai ai keia lahui.
O kakou ea, na mea i koe, e kaei i ka puhaka, e hooikaika oiai ka La, no ka mea, he pokole ka manawa.
W. P. Alexandero
G. Puuloa  Komite.
J. S. Kalana
Hooholo ka Aha, E hapai hou ia ka noonoo ana. No ke Kumuhana 16.
"Ka Nupepa Ka Lahui Hawaii."
Ua kamailio ka Aha, a hooholo e waiho i keia hana, na ka Papa Hawaii e hooholo.
Heluhelu mai o H. Binamu, i ka hoike a ke Kakauleta, i unuhiia e A. O. Forbes ma ka olelo hawaii.
Hapai hou mai o E. Kekoa i kekahi mau Kumuhana hou 2, a keia Aha e noonoo ai.
1 Ka noonoo ana i Hale no ka Peresidena o ke Kula Kahunapule.
2 Ka poe e hele ana i ko na aina e, e hookahuna mua ia lakou mamua o ko lakou hele ana. Hooholo ka Aha i keia mau Kumuhana hou.
Hapai ka Aha i ke Kumuhana mua, Ka noonoo ana i Hale no ka Peresidena o ke Kula Kahunapule.
Kamailio mai ka Aha, e hiki no i kela a i keia Ekalesia, ke kokua mai e like me ka mea hiki ia lakou.
Hoopanee ka Aha a hui hou i ka hora 1½ P.M. Pule o A. O. Forbes.
Halawai hou ka Aha i ka kora i hoopaneeia, Pule o M. Kane.
Hapai ka Aha i ka hoike a W. P. Alexandero ke Komite i kohoia no keia Aha.
Hoike makahiki o ka Ahahui Euanelio o ka Pae Aina o Hawaii.
Iune 5, 1877.
Ua halawai ka Aha i ka la 5, o Iune, ma ke keena halawai o ka Luakini o Kawaiahao ma Honolulu. He Kanali-
ma mau lala iloko o keia Aha. Ua lana ka manao e ike i kekahi poe i hiki ole mai, no na pilikia ohana a me na mea keakea e ae.
Aka o kekahi poe e ae, ua hele loa lakou, aole kakou e ike hou ia lakou, a kiiia mai kakou e hele ilaila. Ua hala o Tatina wahine, ka hope loa o na misionari mua, a o Hall wahine, a o Rev. B. W. Pareka, a o C. B. Anaru. He kakaikahi na misionari makua i koe, a ke hoike mai nei ko lakou poohina, aole e kali loihi lakou maanei.
Hauoli nui kakou i ka hiki ana mai o Rev. Hyde, i hele mai e malama i ko kakou Kula Kahuna. Ke lana nei ko kakou manao, he nui na pilikia i koe no keia Lahui.
He oluolu a lokahi maoli ko kakou kukakuka ana. E like me na makahiki i hala, pela kakou e ike nei, he mea oluolu a maikai ko kakou akoakoa ana i ka ahaaina makahiki, ua hoopumehana ia mai ka naau a ua hooikaika ia na lima, a ke lana nei ko makou manao, e hoi auanei kakou i ko kakou mau kihapai e lawelawe me ka ikaika nui aku.
Na Ekalesia.
Ma ko kakou Papa Helu o na Ekalesia he kanaono mau Ekalesia.
A ke noho pilikia nei kekahi o lakou me ke kahu ole, ua emi ka ikaika o kekahi mau Ekalesia liilii, aole hiki ia lakou ke malama i ke ola o ke Kahu, nolaila, ke ao aku nei kakou e hoohui i na Ekalesia liilii e pili kokoke pu ana malalo o ke Kahu hookahi, i ulu hou ko lakou ikaika.
Ua mahalo kakou i ka ulu o ka pono ma na aina e, aole nae e olioli kakou ma Hawaii nei, ke uwe nei kakou i ka palaka loa, ua eha ka Uhane o ke Akua i na hewa e haumia nei i na Ekalesia o kakou, a nolaila keia poino, ke ulu ikaika nei ka makemake i na mea o keia ao, ke hoala hou ia nei he hoomana pegana, eia iloko o ko kakou mau Ekalesia, na mea inu awa a me na wai ona, haumia ka noho ana, a he palaka loa i na mea uhane, aia a hooikaika nui kakou e hoomaemae i na Ekalesia, alaila, e hamama na ipuka o ka lani e hoopomaikai ia mai kakou.
NA KOKUA.
Iloko o keia makahiki, ua loaa i ka Papa Hawaii no na hana kuloko na dala, a he mau dala no na hana kuwaho, a he mau dala no ke kukulu ana i na luakini, a he mau dala no kekahi mau hana e ae.
NA KULA SABATI.
Ke malama mau nei ka nui o na Ekale sia i na Kula Sabati, o kekahi he ikaika a hoihoi, o kekahi he nawaliwali ; he pono i na Kahu ke hoolohe i kela kauoha a ko kakou Haku, "E hanai i ka'u mau keiki Hipa," aole e hookuu wale i na Kula Sabati, na hai e malama.
NA KULA HANAI.
No ka nawaliwali o ke kino, ua haalele o S. E. Bihopa i kana oihana ma Lahainaluna, a ua hoonoho ia o H. R. Hitchcock i poo no ia kula. Ma keia hope aku e ao ia ko laila haumana ma ka olelo haole, e wehe ia auanei ia lakou ka waiwai nui iloko o na buke haole.
Ke holo nei ke kula hanai o Hilo me ka maikai.
Ke holo nei me ka maikai na kula kaikamahine eha o kakou ma Waialua, Kawaiahao, Maui Hikina, a me Kohala. Kupono ka poe i aloha i keia lahui, e kokua mau mai i keia mau kula.
W. P. Alexandero
O. Nawahine  Komite.
J. H. Mahoe
Hoapono ka Aha i ka hoike a ke Komite.
Hapai ka Aha i ke Kumuhana 2, O ka poe e hele ana i ko na aina e, e hookahuna mua ia lakou mamua o ko lakou hele ana.
Noi mai o A. O. Forbes, e noi aku keia Aha i ka Aha Lunakahiko o Maui a me ka Aha Euanelio o ka Mokupuni o Oahu, na lakou e noonoo no na mea e hele ana i ko na aina e, no ka hookahuna ana ia S. P. Kaaia a me S. P. K. Nawaa.
Heluhelu mai o S. Paaluhi i ka moolelo o ka la hana 6, a hoapono ia.
Hoopanee ia keia Aha, a halawai hou i ka Poalua elua o Iune, M. H. 1878.
Malama ia ka hapalua hora haipule a pau ia, hookuu loa ia ka Aha.
S. PAALUHI. Kakauolelo.