Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 29, 19 July 1877 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IULAI 19, 1877.
Hoolaha no ke Kula Kahunapule.
E wehe hou ia ana ke kula Kahunapule ma Honolulu, malalo o ke alakai ana a ke kumu hou, o Rev. C. M. Hyde D. D. ke hiki aku i ka Poalua mua o Okatoba ae nei.
Ua makemake ia na haumana a pau e akoakoa mai ma ia la.
Ua oluolu ia na haumana hou i apono ia e na ahahui Euanelio a me na aha Luna kahiko e hele mai. O na haumana no hoi i apono ia e ke Komite Hoonaauao o ka Papa Hawaii, o lakou kahi e hele mai.
Eia kekahi, ua hooholo iho nei ka Papa Hawaii e haawi i mau wahi dala kokua wale no na haumana ilihune, i mea hoolana i ke ola no ka noho ana ma ke kula: aole no na mea a pau keia, no na haumana pilikia wale no, a e nana pono ia ana na pilikia a pau o na haumana.
E hooponopono hou ia na na rumi i maemae kupono.
26 tf MA KE KAUOHA.
UA HAUOLI makou i ka hoopuka ana aku imua o ka lahui i ka oluolu maikai o ke ola o na 'Lii ka Moikane a me ka Moiwahine ma ka mokupuni kaili la o Kauai.
Ua kukuluia e ka Moiwahine he mau Ahahui Hoola Lahui, hookahi ma Koloa a hookahi ma Waimea. Ua lulu ia ma ka Ahahui Hoola Lahui o Koloa he $25 a oi aku; ma ka Ahahui Hoola Lahui hoi o Waimea he $40 a oi.
He hoike moopopo keia no ka ka Moiwahine hana aloha, a he kia hoomanao no hoi no kona hopena. Ke kalokalo aku nei makou i ka lokomaikai o na Lani, e holomua kana misiona i kona aina kulaiwi. A o Kauliluaikeanu ke hoohua mai i ka waiwai o ka aina.
MA KA po o ka Poalua i hala, ua akoakoa ae ma ke keena halawai mahope o ka luakini o Kaumakapili kekahi poe naauao, no ka noonoo ana i ka pono a me ka pono ole, ka pomaikai hoi a me ka poino o keia Aupuni ke hoolaha ia ke dala pepa ma keia Aupuni.
Ua ikaika no ka paio ana ma na aoao elua i ka makou ike ana, a me he mea la, he hookahi wale no haiolelo ikaika ma ka aoao kokua i ke dala pepa; a na ia haiolelo no hoi i hoike ae imua oia anaina, ua ilihune ke aupuni i ke dala ole, a nolaila, o keia wale no ka hana kupono i ko kakou wa ilihune i ke dala ole, o ka hoopuka o ke aupuni nona iho i ke dala pepa, wahi a ia haiolelo, ina e hoopuka ia ke dala pepa, alaila, e piha ana na pakeke o na kanaka i ke dala, oiai i keia wa a kakou e noho nei, ke hakalia nei na hana i na mea e pili ana i ke Kuikahi, a he nui aku; a me he mea la, he moeuhane mua na ia haiolelo, ke ia noonoo no ke dala pepa, a ua lolii malie iloko o kona lolo keia kumuhana nui, a ma keia wa wale no ke ala ana mai a kukala ia mai nei na na ipuka o ko kakou noonoo, e hoonaku ai i ko kakou mau lolo, a ke lana nei ko makou manao he wa loihi ka kakou e noonoo ai no keia mea, a na ko kakou mau noonoo pololei, a me ka kakou mau alakai pono ana i ko kakou aupuni, e ku aku ai oia ma ke kahua o ka pomaikai a me ka noho ulakolako ana, oiai kakou iloko o ke au o ka pomaikai a me ka holomua.
E hoomanao ia, ua hoala ia he halawai makaainana o keia ano ma ka apana o Ewa, mokupuni o Oahu nei, a ua hooholo ia halawai, e noi aku i ke Lii ka Moi iloko o Kona Ahakukamalu e hoopuka ia ke dala pepa o keia aupuni, aka, o ka hopena a me ka hua oia olelo hooholo, oia ka hiki ana i ka pahu hopu o ka nele, a me he mea la, aole i noonoo ia keia kumuhana e na alakai aupuni o kakou, a he mea no paha i manao ole ia e ko kakou aupuni, aka, ma ka hoolala ia ana o keia kumuhana nui, e ao aku ana ia i ko kakou mau alakai, me ke kapa aku i ko kakou mau kalai aupuni, he hemahema a he kupono ole ma na noho a lakou e noho la; aka, aole makou i manao ua haule hope ko kakou mau hookele ma keia mea, oiai, ua noho lakou ma kahi kiekie e hiki ke kilohi mai i ka loa a me ka laula o ka aina, a pulelo aku hoi ma na aekai i malihini ia kakou, no ka mea, he poe lakou i kuluma i ke ano a me ka noho'na o keia aupuni mai kinohi mai, a heaha la ka pilikia nui o ke aupuni i loaa mai malalo o keia mau dala kahiko e paa ia mai nei ma ka lima o ka lehulehu? I ka makou hoomaopopo, ua hiki ole i ka makou maka-peni ke ku aku ma ka aoao o ka apono i ke dala pela, ke dala hoi i malihini ia kakou, me ka hemahema o kona hoohana ia ana.
O ka makou wale no ma keia aoao, ua nele anei ko kakou aupuni ke dala ole? A no ko kakou nele anei i na lua waiwai nui, e hoopuka ai kakou i ke dala pepa? He kahaha loa ko makou i ka pukalaki ana ae o keia mau olelo mawaena ae o kekahi o ko makou makamaka ponoi o ka lahui o ka wai-hooluu hookahi, me ka noonoo ole iho i ka lua waiwai nui i imi ia aku me ka hoomanawanui e Kalani, a loaa mai nei, oia no ke Kuikahi Panailike.
Ua ike muaia anei ma keia aupuni, ka hiki ana aku o ke kumukuai o ka wiliko i ka $1,000,000. Ua kuluma anei keia aupuni i ke kuai manuahi o kona mau halekuai? A i ole ia, mai hea mai ke dala i kuai ia ai ka aina hanai holoholona o Malaekahana a lilo i ke $60,000 a oi aku na dala? Nohea mai hoi ka manao ana o ka Hui Mahiko o Haiku e lawe ia mai ka wai mai luna mai o Haleakala i hiki ke hooulu i ke ko, me ka lu aku i mau haneri tausani dala ma ka lima o na paahana? A no keaha hoi ka haawi ia ana o ke kumukuai kiekie he $30,000 no ka aina o Kilauea ma Kauai? He nele anei no Hawaii nei i ke dala ole, oia ke kumu o keia mau hana hou i hapai ia mai nei? No ka nele anei i ke dala ole i kuai ia ai ka hapalua o ka wiliko o Lahaina no ka hapa miliona? I ka wa hea la i ike ia ai ko kakou mau haole kalepa e kapa ia ana he ona miliona? Mamua aku nei o ka hooholo ia ana o ke Kuikahi ke ala ana mai nei o keia mau hana? Ke manao nei makou, na ko makou poe heluhelu e noonoo no lakou iho, no ka mea, ua akaka loa, o keia kuikahi, oia wale no ke alanui a me ke pailaka nana e hookomo mai nei i ke dala iloko nei o ka aina, aole hoi e like me ka ia nei ae. He hoike oiaio loa keia, no ka nui a me ka lawa o ko kakou aupuni no ke dala, e lalama ole ai kakou i ke dala malihini, a hoohana hemahema aku kakou me ka pohihihi.
O kekahi hemahema nui o keia dala pepa, o ka hiki ole i keia aupuni ke hooholo paa loa i ka waiwai o keia dala pepa me na poe malama dala ma ko kakou Banako, no ka mea, i ka wa a kakou e makemake aku ai i kekahi mau lala keokeo no kekahi mau pilikia iho, alaila, aole e ae mai ana ka mea malama Banako e haawi piha mai i ka waiwai o ke dala pepa, oiai kakou e makemake nui ana i ke dala keokeo, a o ka hopena oiaio e puka mai ana, o ka hoemi ia o ke dala pepa no ka waiwai $10,00 i $9,00 wale no dala, a ina kakou e hoole aku, alaila, o ka nele no ka hope.
O kekahi hemahema nui o keia dala, aole paha e ae mai na ona o ko kakou mau haole kalepa e noho ana ma Beritania, Farani, Geremania, Amerika a pela aku, e hooili aku i keia mau dala pepa ia lakou, mahope iho o ka lilo ana aku o ko lakou mau waiwai kalepa ma ko kakou nei kulanakauhale, oiai, ua hana kakou i dala aupuni no kakou iho, o ka mea maopopo loa, he hoopilikia ana no paha ia i na kalepa o kakou, a he mea no hoi ia e kipaku ai i ke dala keokeo iwaho o ka aina, a i ko kakou wa e makemake ai i ke dala keokeo no ke aupuni, me na lilo nui i mau Komisina e kii hou aku ai i dala no ke aupuni, e hookomo mai iloko nei o ka aina, a heaha la ka olelo kupono no ko kakou pilikia oia mua aku, ke manao nei makou he poe noonoo ko makou mau makamaka, aole paha lakou e ae ana e kuai ia ko lakou pono a me ko lakou kuonoono o ka noho ulakolako ana malalo o ke dala maoli iloko o na makahiki he kanalima a oi aku no keia dala puahiohio wale no i ka ua, oiai kakou e noho ana ma ke ano he Aupuni Kuokoa. Nolaila, e noonoo kakou no ka pono a me ka pomaikai o ko kakou Aina Makua, no ka mea, o ka pono a me ka pomaikai o ka lahuikanaka, oia ka pono a me ka pomaikai o ke Aupuni.
MAHI KO HOU.
Eia ma Wailua i Koolau Maui nei, kekahi mau keiki Hawaii ponoi; e kuai nei i na Aina a me ka Hoolimalima, a ua lilo mai kekahi mau Eka ma ke kuai, a o ka hapanui o na Eka i lilo mai ma ka hoolimalima, ua manao ia, ua piha na eka he ekolu haneri akeu, a ke nee nei i mua ka laua hana ma ke kokua ana mai a ke keiki lalawai o ka Uaukiukiu, i na Tausani kenikeni, me ke kanalua ole, a e makaukau ana laua i na mea hana i keia mau la, malalo o ke alakai ana a d. Crowningburg, ko laua Ekena a ke kapa ia kainoa oia mahi ko, o ka Hui Hawaii, aole no e loihi ka manawa e kali ai, a ike iho na maka i ka uliuli o na lau o na ko, ma ia mau aina, no ka mea, ua hoike mai kona kino ma ka momona o na nahelehele a me ka lepo a me na la o ko'u noho opiopio ana, ma ia aina, ua ike au oia kekahi aina nui o ke ko, i ulu wale mai me ka hana ole ia, a i ka hiki ana mai o na Pipi, lio, ua pau a ua nalowale a hiki i keia la aole paha e hala elua mahina mai keia la aku, e ike ia ana na lau o ke ko ma ia aina, me ke kanalua ole, no ka mea o na mea nana e hana i hai ia ae la maluna he mau keiki i maa i ka hana oia o C. K. Kapule
Kale Kapu Hapahaole a e komo mai ana no kekahi poe malalo o keia hui ma ke alakai ana a Hawaii ia Hawaii. Nolaila e ou hoa Hawaii, Eala! Eala!! mai kakou a e hopu i na oo a me na Kipikua a mahope e ohi no kakou i na hua o ka pomaikai ma o ka hana ala, a o ka lima hoopalaleha aole no ia e pomaikai ana. J. N. NAHUINA.
Wailua, Koolau, Maui, Iulai 5, 1877.
He Welina i ka Makua me ka Home Hoonui Ike.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E ae mai ia'u me ke ahonui, e maliu mai hoi ia'u me ke aloha, e hookomo iho i na mea a pau malalo iho o ke poo e kau ae la maluna, a nau hoi ia e lawe hikiwawe aku ma na eheu o kou ahonui, ke hiki ia me ke koe koena ole. E like me ka manao i akaka lea kona oiaio ana.
Ua haalele iho la ko makou makua i aloha nuiia Rev. S. E. Bihopa i ka noho Peresidena ana no ke Kula Nui o Lahainaluna, mahope o kona noho loihi ana ma ia hana.
A oiai hoi, owau a me na lehulehu e noho ana ma kela a me keia pea o ka aina, ua hikimua o'u a me na ukali, he poe kakou a pau i kuleana like iaia, ua noho malalo o kana mau hooponopono ana, ua hanaiia hoi kakou i ka ike o keia ola kino ana a me ka uhane ola. E like hoi me ke keiki e omo ana i ka waiu o kona makuahine, pela hoi kakou a pau i omo ai i ka waiu o ko kakou mama i aloha nuiia, Seminary of Lahainaluna, Home Aloha.
Me ka hiki ole hoi ia'u ke ka-ua iho i na koi ana a ko'u puuwai, i hoolihaliha ia i na "hoomanao aloha," pela hoi au e pahola aku nei imua o oukou e o'u mau hoahanau aloha, oiai hoi, he ohana like kakou na ka makua hookahi mai. Aole loa me ka manao e hapai ia kakou, aka, me ka hauoli a ka pana o ko'u manao, me ka iini hoi, e hoohui ia na kukai aloha mawaena o kakou a me ko kakou makua, oiai paha oia e kokoke mai ana. He makua maikai oia, he oluolu, he akahai, he hoomanawanui hoi ma na mea a pau, me he makua la i kana mau keiki, oia kona ano oiaio maoli. He makua no hoi, a makamaka maikai no ka puuhonua o na malihini kipa.
Nolaila, ke puana ae nei au, he aie nui ko kakou iaia.
I ka hapa mua o ko makou mau makahiki, o na makua, a kokua kumu mahope ona ia manawa, oia na Rev. C. B. Anaru a me M. Kuaea. Mahope iho o ko laua kaalo ana mai o makou aku, ua noho mai la ka Rev. A. O. Polepe a me Iosia Makaimoku ma ia hakahaka, i ka hapa hope. Me laua hoi makou i luakaha pu iho ai a hiki wale i ka huli hoi loa ana'ku i na home oiwi, a "haalele iho la i Puna na hoa'loha," i ka home makuahine, ka home a ke ala i noho ai.
Aole no hoi au i poina i ka hoomanao ana'e no kuu mau hoa papa, no makou ka helu puka i hiki aku i ka 16 ka nui.
Na kela a me keia hoa o'u e "hoomanao iho ia lei mae ole o makou."
Ma ka la 8 o Mei, 1873, ua hiki aku la makou i ka pahu hopu o ka noho ana malalo o kona malu a me kana mau hanai ana.
Mahope iho o ka pau ana o na hana o ka la ma ka luakini o Wainee, ua loaa mai la ia makou he mau palapala hoomaikai, a me na olelo ao kupono i sila ia, a i hoopulu ia hoi i na kulu wai rose a ke aloha, e like me ka rula mau. Maanei i hoomanao ae ai au i keia mau lalani himeni, a penei ka puana a ka moe:
O ka leo hoi ka mea aloha,
O lakou nei na makua,
I ke kaukau mai me ka waimaka,
E hoi oukou me ka maluhia.
Nani no ke aloha i ke kaawale ana,
Mai ka Home Hoonui Ike,
Kahi a kakou i luana pu ai,
I na kau i hala'e.
Cho. —Aloha no, Aloha, Aloha no, &c.
Ua nui no hoi na hoomanao ana'e, a welina ana, no ka mea, aole i halawai hope me ia a hiki wale i kona waiho ana mai la, oiai hoi au e aahu ana i na haawe a ka mai.
Maanei ke kuilima aloha pu aku nei au me oukou e o'u hoaluhi pu, a me ko kakou makua. Me na keiki ulele hua metala ko'u welina hope loa. A na na Lani e kokua ia kakou.
Wm. N. P. HELEIKOLANI KAUHI.
Kaauhuhu, Kohala, H., Iulai 11.
Ua lohe wale mai makou, e wehe akea ia'na he halawai nui no ka lehulehu i kekahi wa e hiki mai ana, no ka wehewehe ana i ke kumumanao ano nui, oia ka pono a me ka ole o ka hoolaha ana i ke dala pepa. Na kekahi mau lala o ka Hui Hooulu Noonoo o Kaumakapili e weheweha mai. Aia a lohe pono ia, hoolaha aku makou.
KOKUA I KA MANAO O B———
Ua ike ia na manao wehewehe o B., ma na aoao eehia o ka Lahui Hawaii, ma na mea pili i ko kakou aupuni, a me ka noho ana lahui, a me ke ano o ka noho maluhia ana o ka ohana, &c. Nolaila, he mea nui a momona kana mau olelo imua o ke akea, ke malama ia a moni ia e ka poe heluhelu, oiai, aole paha he mea e nele ka mahalo ana i kana mau hoike. Aka, pehea e hiki ai i keia mau mokupuni a pau ke pale nona iho, ke hiki mai he ulia i ike ole ia; nolaila, ma ko'u manao maoli ana i ke ano oiaio o ke aupuni e like me ia ma na aupuni naauao o ka honua nei. O ka lahui mai Hawaii a Kauai, oia no ke aupuni maoli, a me kona ano, oiai, aohe e ku ana kekahi aupuni ma ke ao nei, ina aole he lahui; no ia hoi, o ko kakou noho ana aupuni i keia wa, ua molale ia a maikai.
He mokuahi la e holo lai malie ana maluna o ka ilihualala o ka moana i pii ole ia mai e na ale, mamua a mahope, a ua oi ae no hoi ko kakou noho ana aupuni i keia wa mamua o ka wa i kaa hope aku nei, a ua waiwai maoli no hoi ka aina i neia wa.
Aka hoi, o ka noho ana o na kamaaina nona ka aina, ua molowa a palaualelo, a hoolimalima aku i ko lakou mau kuleana i na malihini, no na wahi dala uuku loa, e hiki ole ai i ke kanaka Hawaii ke malama i kona ola iho, a me ka maluhia o ka noho ana ohana. A pehea la e ola ai ia mau wahi dala uuku loa no ka wa loihi? E aho no ke kanaka Hawaii noonoo a naauao maoli, ke huli pono iho kona alo ilalo a hopu aku i na m ea hana me ke kumukuai haahaa e laa ka palau, ka oo-kopu, ke kopala, kipikua, ka o-o maoli, a me na mea e ae e pili ana i ke ano mahiai.
He hana maikai loa keia a ke kanaka Hawaii noonoo e hana aku ai, a e mahiai ku ai i kona aina, oiai, aia na tausani dala he nui wale ma ka lepo, e hua mai ana i na hua he nui; aka, pehea la e loaa ai na haawina maikai i ke kanaka ina oia e kuai, a e hoolimalima aku i kona aina i na pake a me na haole no na wahi dala uuku loa e loaa mai ana. He malama dala anei ke kanaka Hawaii? He ike anei i ke ano o ka malama ana o ka ohana, a me na mea e maluhia ai ka noho pono ana? Ea, aole au i ike iki pela mai ko'u wa opio mai a hiki i keia la aka, o ka'u mea i ike pono, he poe malama ole na kanaka Hawaii, lu wale aku i neia mea he dala. He uuku ka manawa a puehu koke no, a he hoa a ka hope; aka, o na kanaka Hawaii oiaio, a naauao maoli, noonoo, ua waiwai lakou a kuonoono ka noho ohana ana.
Nolaila, e na hoa aloha e heluhelu ana i keia ke hai aku nei au i ko'u manao maoli imua o ka lehulehu a he pono no e alawa mai, a e noonoo, Oiai no ko kakou kuleana e nele ai i na pomaikai mai ke aupuni mai. Ina kakou he poe mikiala ma na hana e pomaikai ai ko kakou nei aina, a he mea hoi e waiwai ai ko kakou aupuni. Ke manao nei au, aole kakou e nele i na makana maikai mai ke aupuni mai, oia hoi, kona ike ana mai i ke kanaka o kona aina e hana ana i na mea e pomaikai ai keia lahui, a me na aupuni e noho aloha ana me kakou.
Aole oia e hoonele mai ana ia kakou ma kona ae ana mai; e imi ke kanaka Hawaii, i kona pono ponoi iho, ma na mea i pani ia mai imua o ko kakou mau maka e ka mana o na Kumukanawai, he nui loa na waiwai a pau e loaa ana i ke kanaka Hawaii. Ina ua ae ia lakou e kalepa aku ma na kua aina, a e kukulu paha i na halekuai mea ai, a me na ano kuai e ae, a kuai liilii; aka, eia ko kakou kina, aole ikaika ke poo i ka imi ana i kahi e hiki ai, a e loaa mai ai ka pomaikai io ia kakou. He mai nui keia e hoopu nei mawaena o kakou, a pehea la e ola ai keia mai nui, a e lilo ai kakou a pau he mau hoa'loha maikai no na malihini mai na aina e mai? Oiai he mea hiki ole i ka poe aole i loaa ke kuleana ke hookipa mai i kekahi mau hoa'loha ma ka home o ka mea ilihune, a home pelapela i piha i na meeau ma ka paia a me na polopolona e ae a pau.
A pehea la kakou e alakai ai i ke kulana a me ka mea i hai ia mai e ka Haku? "E aloha kekahi i kekahi." Aia wale no ko kakou kuleana ma ka pana poo o ka mikiala mau ma na hana e pomaikai ai keia noho ana, a me na hana e pili ana i ke ola o ka uhane ma kela ao. He mau mea nui keia, o ka imi noi au ana o ke kanaka a mau kanaka paha i ko lakou mau pono ponoi iho, alaila he mea ia e ike lea ia mai ai kou ano, kou noho ana, kou alakai pono ana, i kou hale, ka maluhia o kou ohana, a loaa ia oe malaila na mea a pau, a me na mea o ke ola uhane ma keia ao; alaila, hui pu ia kou kaulana aloha me ke kiekie, alaiia kou kaulana aloha me ke kiekie, alaila, e ikea auanei, he nui wale kou mau hoa'loha.
A pela me na makamaka e ae a pau i manao aku ia oe i kou wa ilihune a me ka nele ; a i kou wa e pii ae ai ma ke kulana. He mea oiaio, e hikiwawe mai auanei lakou iou la, no ka mea, ua kolo ae kou a a maluna o ka po, a hua ae i na hua he nui, a e lilo auanei oe i hoa'loha maikai loa no kekahi poe, a pela e ikea ai, he nui na makamaka e hiki mai ana imua ou, aohe oe e kanalua iki iloko ou i ka hookipa maikai ana mai i na malihini ma kou hale noho, kau papaaina, na keena hooluolu e hooluana nanea ai o ke ano ahiahi, a me na kehau huihui o ka po mahina konane. O keia mau mea a pau, e loaa mai no ia a nui, mailoko mai o ke kanaka Hawaii e miki ana ma na hana e pomaikai ai kona noho ana.
A pehea la e loaa ai keia mau mea i kekahi kanaka Hawaii miki ole ma na hana e pono ai kona noho ana, ke lilo ka aina i ka hoolimalima ia a kuai ia aku paha i na malihini? He mea akaka loa ia, aole na hai i haawi i ko lakou aina i na malihini, ma ke kuai ana a lilo loa i na haole, na pake, na pukiki a me na ano kanaka o na aina e mai, aka, na ke kanaka Hawaii no i kuai i ko lakou aina i na malihini, a lilo loa no na wahi dala uuku a omilumilu, me ko lakou manao ole ae i ko lakou hopena; a me na keiki i hoonele ia i na hooilina e na makua lalau a hana naaupo me ka noonoo ole i na la elemakule.
He mea nui keia i ka manao o ka poe naauao a me ka poe hoomakaulii aina, he mea waiwai ka aina, aia no malalo o kona lepo palolo na tausani dala he nui, a me na miliona dala he lehulehu wale. a puka ke kua i ka halihali, aole nae e pau ke dala, oiai e hoomanao iho ka mea ike, e wehe i ka puniu o kona noonoo a me ka ike, no ka mea, ke kokoke mai nei ke dala io kakou nei, a ke pii ae nei ka noho ana o ke aupuni i ka waiwai a me ka hanohano, noloko mai o na hana aloha a ka makua o keia lahui a me kona kaikai ana i kona kino alii kapu e hele i na aina e o Amerika Huipuia; a ke ike nei kakou i keia manawa, ke naku ino mai nei ka poe mea aina i ke kanu ko, ma kela me keia wahi o Hawaii nei.
Oia ka waiwai o ke Kuikahi Panailike a kakou e olioli nei a e hauoli nei, me ka huli a mahi ana o ka poe kanu ko, kanu laiki ma na wahi a pau o ko kakou mau mokupuni. Ua owili ia ka hauoli me ka olioli, aka, he kaumaha nae a me ka minamina alii, kai ili iho maluna o keia lahui, no ka haule ana o kekahi pua alii kiekie loa o ka aina i ka make, aka, e hoomanao pu kakou, he hopena ko na mea a pau ma keia honua, nolaila e hooikaika oe e ke kanaka Hawaii e imi koke aku i na mea i hoikeia e B———*** imua ou, a i panai ia aku hoi keia mahope o kana. Nolaila, aole paha oe e ke kanaka Hawaii oiaio e kanalua iki ana i keia mau mea.
Aole no hoi au e alakai loa aku ana i na kumu wehewehe no keia manao, aka, e ao aku ana ia oe e ke kanaka haawi i kou aina ia hai, a kaulai na lima i ka la, aohe mea ai, aohe hoi he mea e pono ai ke ola kino, ua lilo a puehu i na mea lealea pau wale; a he nele ka mea e loaa mai ana i ke kanaka e hahai mau ana ma na hana kohu ole o ka pouli. Nolaila e na makamaka, na hoa'loha, e ala kakou mai ka hiamoe mai, a e hele 'ku e imi i ke dala maluna o kou apana aina i waiho wale ia i na makahiki he nui, ua uhi ia e ka nahelehele, ka puawa, a me ka iniko.
He mea maikai io no i ke kanaka Hawaii puuwai oiaio, ke noonoo a ke wehe ae i ke pani hao o kona lolo no na kumu alakai a ko kakou makamaka o ke kulana kiekie e wehewehe nei. O kana mau olelo a pau, he mea ia e alakai ana ia oe e ke kanaka Hawaii e aloha ana i kou aina hanau a me kou Moi, a me ka hanauna alii e noho nei ma ka nohoalii; nolaila he mau alakai maikai wale no ia no ko kakou mau pono a me na pomaikai nui e ili mai ana maluna o kakou ma ke ai mua aku.
O keia mau hana o ka hooulu nui ana i ke kalepa aku a kelepa mai, me ke aupuni nana kakou i aloha mai, he mea ia e pomaikai ai kakou. Heaha ka manao a me ka mana o na aupuni e ma ia ano, koe wale no paha na Kuikahi Panailike pili aupuni, e kue ana i ka mana o na aupuni e maanei, nana i ae mai ko kakou kuokoa, oiai, ke kau mai nei na maka o ka Liona, ka Bea a me ka Tiga maluna o ko kakou aina a me ko kakou home aloha. He hiki no paha ia kakou ke hilinai aku maluna o ko lakou mana, ke ike kakou ma keia mua aku, he pono ka lakou mau alakai ana ma ke ano he makamaka io o Hawaii no lakou a pau, a i ole, e hamau kakou a e nana aku i kou Makua oiaio, ka mea nana i paa i na huaolelo kumu o ka aina e kau nei, "Ua mau ke Ea o ka aina i ka pono." S———***
Ke walaau mai nei kekahi poe no ka pono a me ka ole o ke dala pepa. O ke aha la auanei ke hanaia. O ka hana paha auanei ia a kekahi poe o komo aku i ka Ahaolelo.
NA OLELO HOOLOLILOLI.
O ko'u mua, aia iloko o ke aloha, aka, aole nae me ko'u mau hoa'loha.
O ko'u alua, aia iloko o ke kahi, aka, aole nae iloko o na kahi
O ko'u ekolu, aia iloko o na palapala, aka, aole nae iloko o ka leta.
O ko'u aha, aia iloko o ka maikai, aka, aole nae iloko o ka oluolu.
O ko'u alima, aia iloko o ke kaumaha, aole nae iloko o ka ehaeha.
O ko'u aono, aia ua ai ia, aka, aole nae i nahu ia.
O ko'u huina houluulu, he kulanakauhale no Europa. Owai la wau ?
Na mea hou o Konawaena.
Ua wehe ia kekahi Punawai wai-kai ma kahakai o Honalakai e kekahi mau mau keiki kaeaea o ka Pohu lai o Kona, oia no o Pohukaina a me Keliikipi aua loaa he wai e inu ai. O keia aina he aina pilikia loa i ka wai ole i na kau i hala, aia wale no ka wai o na Kona nei ma, Keauhou a me Kainaliu, i keia mau keiki hoi loaa ana he Punawai wai ono.
Ma ka la 30 iho nei o Iune, ua make emoole kekahi wahine, oia o Kekela, oia alualu no i ka moopuna i kauhale a loaa i kauhale mawaho mai a hapai ae la i ka moopuna a waha i ke kua. O ka hoi noia a hiki i kauhale o ka make loa iho la noia, pela i ko ai ka mea i oleloia mai ai. "O ka la o ka Haku me he aihue la ia e kii mai ana i ka po." Auwe aloha ino. Owau no me ka mahalo.
A. P. KAMOEHALAU.
Iune 30, 1877.
He Leo Aloha e hea mai nei.
I kuu mau hoa o ke au hoonaauao i na opio Hawaii, i kapa ia e ka Moi Kalakaua, "Hooulu Lahui," na hoa mai ka makani halihali ala o Puna, me na keiki keonimana o na pali hauliuli o Hilo i hoohui pu ia me ke alakai o na kumu maloko o keia home kula, aloha ea!
O ke kumumanao e kau ae la maluna, "He loe aloha e hea mai nei." ua poha mua ke au o keia huaolelo, i ka wa o na kupuna o kakou, Adamu a me Eva, lohe aku la o Adamu i ka leo aloha o ke Akua i ka pane ana iho, E Adamu! E ea oe, a ku, a komo iloko o ka mahinaai o Edena. O ka nani e waiho mai la imua ou, o ka wai lipolipo lana malie o ka muliwai i mea e kena ai ka puu, me na hua paha o ka mahinaai nei, e kau ia o ke kihapai nei, mai hoao ae e lalau, ike i ka pala oia hua, a ai iho, o make oe, a na Adamu i hookuli, a pale ae i ka leo aloha o ke Akua, ua hao mai la ka lima weliweli o ka anela me ka pahi wakawaka, e ka ana i o a i o, e kipaku ana ia laua mai ka nani aku o Edena, a nele iho la laua ia pomaikai.
Eia ka ke Akua ia Kaina: Ke hea mai nei ka leo o ke koko o kou kaikaina Ia'u mai ka lepo mai, eia ka ka lokoino: Owau anei ke kahu o kuu kaikaina.
Hea mai la ka leo aloha o ke Akua ia Noa, E hana oe i halelana nou, e lawe mai ana au i ke kaiakahinalii e luku i ko ka honua, ua piha loa i ke ino me ka hewa. A poloai pu aku o Noa i na makamaka e huli mai a haalele i ka hewa, aole nae hoolohe ia mai ia leo aloha, a na ka nui o na leo e wawalo aku ana mawaho o ka halelana, E wehe! E wehe i ka puka o ka halelana, ua hala ka leo aloha.
He leo aloha e hea mai ana ia Aberahama, E ku, a haalele i ka aina hoomakii, a e hele i ka aina A'u e kauoha aku nei ia oe. He leo aloha e hea mai ana i na mamo a Isaraela, e ku a haalele i ka aina piha i ka hooluhi, a e naue i ka aina o Kanaana, ilaila e kena ai, a e inu wale i ka waiu me ka meli.
(Aole i pau.)
Ma ka la 8 o Iulai nei, oia ka la Sabati, ua hanaia kekahi hoohaunaele ku i ka hilahila ma Kaneohe, oia o Wainui keiki, i kona inu ana i ka rama a ona, ua wehe oia i kona kapa, a hele e huli i kana wahine, ua holo kana wahine no ka makau o pepehiia; i kona huli ana, loaa aku la iaia kekahi luahine e hele mai ana ma ke alanui, lalau aku la oia ma na poohiwi, a ninau aku la, ua ike nae paha oe i kuu wahine, hoole mai la ua luahine nei, aole au i ike, o ka manawa no ia i kulai ia'ku ai ua luahine nei a hina ana ilalo, ia hina ana, haule iho la ka omole rama mai kona poli iho, lalau iho la ka luahine a kiola aku la ma kahi e, o ka hopu hou mai la no ia o Wainui, a alakai aku la i kahi o ka omole rama e waiho ana. Ua hele keia luahine e hoopii i ke alii makai a ua ukuia mai oia he hapalua dala maoli, a o ka pau wale no ia o kona manao hoopii. Hele hou aku no ua Wainui nei a loaa he luahine hou no pepehi hou no oia, a ua hoopii loa aku ia luahine i Honolulu, no ka hiki ole paha i ke alii makai ke hana i keia hihia i ike maka ia e na mea a pau e hana ana i ka la Sabati. KAUAAPUAKEA.