Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 30, 26 July 1877 — Page 4

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IULAI 26, 1877.

KOMI TE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.

LAIKI MAKUA,  MRS. KELA A. GILIMANA,
M RS. ELENA MAKALE,  MRS. M. KUKE.

Our Father in Heaven.

Our Father in heaven
We hallow thy name;
May thy kinydom holy
On earth be the same
O give to us daily,
Ou r portion of bread
I t is from thy bounty
That all must be fed.
Forgive our transgressions
An d teach us to know
That humble compassion
Whi ch pardons each foe
Keep us from temptation,
From weakness and sin,
An d thine be the glory,
For ever, Amen.

Ka Pukamakani Nana.
HE NANE.

          Maloko o kekahi hale nui ma kekahi kulanakauhale mamao, he pukamakani i loaa iaia ka pono o ka ike maka. I ka wa e maalo ae ai na koa a me na kanaka, ua kiai ia lakou e keia puka, a o na mea a pau ana i ike ai, ua hai pololei aku oia i ka poe maloko o ka hale. O ka poe iloko o ka hale, aole lakou e luhi i ka nana aku iwaho, no ka mea, na keia puka e hai aku i na mea a pau e hana ia ana. Ina e hele mai kekahi mea, mamua ae o kona hiki ana mai, ua hai mua ia kona inoa e ka puka. He mea kupanaha loa ka ike pono ana o keia puka i na mea a pau. Ua hele mai na mea he nui e makai i kela puka, e ku ana lakou mawaho e nana ai no na hora he nui, me ka hoolohe i kana mau olelo. Eia kekahi o kana mau olelo. "Aia ke kanaka kolohe! Kanaka molowa! Keiki haalele kula! Kaikamahine hookano! A pela mau ka olelo no na mea a pau ana i ike ai. A ua maa na mea malalo o ua hale la i ka lohe ana i keia mau mea.
          He ahi nui ma ia kulanakauhale, a he nui na hale i pau, ma ia wa no hoi i pau ai kela pukamakanai. Ua ike no au i na pukamakani he nui loa mahope mai, aole nae i loaa ia'u ka mea i hiki ai ke ike maka aku.
          Oia iho la ka olelo nane. He oiaio anei? He mea hiki anei i ka pukamakani i hanaia no loko o ka laau a me ke aniani ke ike maka. Aole loa. Ke ao mai nei ka olelo nane. A eia kana e ao nei, e like me ka hiki ole i kela puka ke ike, pela i hiki ole ai i kou maka ke ike. O ka mea malalo o ka hale, oia ke ike aku i na mea mawaho. No ka mea, aole ola ka puka, nolaila aole hiki iaia ke ike. Pela no kou mau maka. O na maka o ka poe make, aole lakou ike, o ka noonoo ka mea ike, ua hele. O kou maka, he puka ia kahi au e nana aku ai. Ina e makapo oe, aole hiki ia oe ke ike. Ina he maikai kou mau maka, a ua hele nae oe, aole no e ike ana na maka.
          Pela no kou kino holookoa, aole lohe, aole honi, aole ike; eia wale no, e hai ana oia i kou noonoo i na mea e hana ia ana a puni. I ka wa e pa-e mai ai ka leo i kou pepeiao, na kou noonoo i lohe. I ka wa e pa ai kekahi mea i kou alelo, na kou noonoo i hoao ia mea. Heaha la ka like ole o ke kanaka make me ka mea ola? Eia, ua lawe aku ke Akua i ka noonoo o ke kanaka make. Pela oe e ike ai, o ka noonoo, oia ka mea ike.

HE KEIKIHIPA, UA LAWE IA.

          Make ma Punalau, Pawaa, i ka Poaono, Iulai 14, o Kalua Aliilanakila, kaikamahine a I a me Aiakala, a keiki hanai hoi a Makua ; ekolu ona mau makahiki a me na malama keu elua.
          Ua make ko makou kaikamahine uuku. E mehameha ana makou, a e uwe ana na makua nona, aloha wale kona leo a me kona uhai hele ana ia makou. Aole makou i manao he mai make keia, a ua pule makou nona i ola hou mai, a i loaa ka pomaikai ma ka laau ana i ai ai. Aka, ua makemake ke Akua iaia ma ka lani, a ua lawe aku oia. Aole anei i hana pono oia ? Aole Oia i huhu, aole Oia i lawe i ke keiki no ka hewa o kekahi mea, a no ka hoohiki paha. Aka, o ka hana i haawiia mai iaia ma ke ao nei e hana, ua pau. Aole oia i makemake e hoeha i ka naau o na makamaka ma ka lawe ana i ke keiki.
         E waiho ana kona kino ma ka lepo, aka ua hele kona uhane me ke Akua e noho ai. O ke Kahuhipa maikai, ka mea i ae e halihali i na keiki hipa ma kona poli, a o Iesu nana i olelo, "E ae ia na keiki uuku e hele mai io'u nei," oia ka mea nana e malama ke keiki. Aole oia i lilo, aka, ua malu ma na lima o Iesu. Aole oia e pololi hou, aole e eha, aole hoi e mai hou. Ua hoopakele ia oia i ka hewa. O keia mau manao, he mea e oluolu ai kakou. Ua makaukau anei kakou e hahai mahope ona ? Ua malama anei kakou i na kanawai, me ka haalele i ka hewa ? Ina aole pela, alaila mai manaolana kakou e ike hou iaia, aia a maemae ko kakou noho ana. Ina ua enemi kakou i kekahi mea, he pono e kala aku kakou iaia, pela ke Akua e kala ai ia kakou no ka pono o Kristo. O keia ka ke Akua i kauoha ai ia kakou. Ina e kala ole kakou i na enemi, aole e hiki ia kakou ke komo i ke aupuni o ka lani, aole hoi e ike aku i ka poe i komo ilaila.

Ka Makua i Make.

          Lawe aku la ka make i ka makuahine a me ka makuakane o na keiki uuku elua, a noho mehameha iho la laua. Penei ka moolelo i hai ia mai ia makou e ke kaikunane: "He nui na la o kuu makuahine i waiho ai i ka mai. Owau wale no a me kuu kaikuahine ka mea nana i malama. Ua make mua ko maua makuahine, ma kekahi la kahea mai la ko maua makuahine ia'u, a i mai la e hiamoe ana ia, a e himeni aku au, a e noho pu me ia a hiki mai ke kauka. Nolaila, hoomaka iho la au e himeni, 'E ake au i anela,'—me ka helelei ana o na waimaka—"A pau ia, nana aku au, ua huli o mama ma ka aoao, a ua hiamoe. Noho malie iho la au a hiki mai ke kauka. Hai aku la au, ua hiamoe o mama, a na'u hoi i himeni kona hiamoe ana. Hele aku la ke kauka a ma kela aoao o ka moe, haha iho la i ka lima o mama, a i mai la, 'E kuu keiki, ua make kou makuahine!' Ike iho la au ua himeni au no ka hoi ana o kuu makuahine i ka lani."

No Christopher Columbus.
HELU 17.

          He nui na makamaka o Columbus i keia wa. O ka Moiwahine Isabela kekahi o kona poe makamaka mai ka mua mai o ko laua halawai ana. He wahine maikai ia, piha kona naau i ke aloha i kona lahui. Ua kokua nui oia i na kanaka naauao, a ua hoolohe oia i na ao ana o lakou. Ua kukulu oia i na kula kahi e ao ia'i na kanaka opio. Ua aloha loa oia ia Sepania, a he nui na mea ana i hana'i no ka pomaikai o kona aina. He makamaka oiaio loa oia no Columbus.
          O Pedro de Mendo za, oia kekahi makamaka o Columbus. Oia ke Kuhina Nui o ke aupuni. Ua kaulana oia no kona ano pono a me kona naauao, a me kona kulana kiekie. Ua kono oia ia Columbus e hele ae i kekahi ahaaina, a malaila oia i haawi ai i ka noho hanohano loa iaia iwaena o na hoaai. Ma ia ahaaina kahi i hana ia'i ka olelo no ka hua. He ahakanaka nui ke noho ana. A o kekahi kanaka iwaena o lakou, ua lili loa oia ia Columbus no kona ano malihini. Ninau aku la oia ia ia, aole anei ia i manao he poe kanaka e ae kekahi ma Sepania i hiki ke imi a loaa na pae moku o Inia, ina i loaa mua ole iaia? Aole i pane aku o Columbus ; aka kono aku la oia i na hoaai e lawe pakahi lakou i hua moa a e kukulu iluna o kahi oioi maluna o ka papakaukau. Ua hoao lakou a pau e hana pela, aole nae hiki, no ka poepoe o ka hua. Alaila, lawe ae la o Columbus i kekahi hua a kimo iho la iluna o ka papakaukau, noho iho la kahi poepoe o ka hua, a palalaha iho la a kupono ka hua iluna. Ma keia hana i ao aku ai oia ia lakou, he mea oluolu loa ia lakou ke hele e ike i ua mau aina nei ana i imi ai mahope o kona kuhikuhi ana i ke alanui e hiki ai.
          He nui ka poe i hele mai ia Columbus me ke ake nui e kapaia lakou he poe makamaka nona. Ua makemake kekahi poe e holo pu me ia ke holo hou oia i na aina e. Ua manao lakou pela e loaa nui ai ke gula a e waiwai koke lakou me ka hana ole. Aka, ua ike o Colmbus i kela ano makamaka, aole ia i puni. O na makamaka oiaio, ka poe i aloha iaia i kona wa ilihune a i na wa pilikia, oia kana i aloha ai, a ua hoohanohano oia ia lakou ; aka, o ka poe i hahai mahope ona no ka imi ana i pomaikai no lakou iho wale no, aole oia i kapa ia lakou he poe makamaka.
          Ma keia helu ae e hai ia'ku ai na mea e pili ana no ko Columbus holo alua ana maluna o ka moana.
(Aole i pau.)

KA HOME, IULAI 17, 1877

Aloha oe e Mele:
          Ke mahalo aku nei au no kou palapala oluolu i loaa mai ia'u, a no ka lohe ana no na hana he nui au e ao nei. He mea maikai, oiai kakou e hana ana, e himeni ma na mele i maa ia kakou. Me he mea la e hoi hou i ka hale kula, a e ike hou ana i na maka o na hoa kula. Ua haohao au no kou lohe ole ana ua mare au. Ua pau ko'u mau la kula, a he home ponoi ko'u e malama ai, a he waiwai nui no'u na mea a pau a'u i ao ai no ka hana ma ko kakou hale kula. Ua pomaikai loa au i ka ike ana i ka hana i na mea e oluolu ai kuu kane. O ka helehelena o kuu kane, i kona wa e hoi mai ai, he uku maikai ia no'u. He hale uuku ko maua, aka, ua malama ia ko maua loaa, a ua lako ka home ua maikai. Owau a me kuu kane, ua hoomaka maua e heluhelu i ka Baibala i kela a me keia Sabati, i ike ia na mea i olelo ia no na home. I keia wa ke heluhelu nei maua ma na Solomona. Ua ane hilahila au i ka ike ana iho i na olelo no ka wahine hakaka.
          Ua heluhelu au ma kekahi buke haole he moolelo no kekahi wahine i waiho aku i kona hale nui a komo aku la he hale uuku. Olelo oia he mea oluolu ia ia, ina i hiki i na paia o kona hale ke olelo aku i ka poe malihini i na mea i hana ia maloko ona he mau olelo oluolu wale no kai lohe ia. Ke hooikaika nei hoi au e like me ia na paia o ko maua hale. E oki au maanei, no ka mea, he humuhumu ka'u e waiho nei no kuu kane. E palapala hou mai oe. Owau kou makamaka.  KETe.

NA KA MAKUAHINE.

          Elua a ekolu paha makahiki i hala ae nei, ua hele mai i ko makou hale he keiki makua ole, he keiki Hawaii no. He keiki loihi wiwi me na papalina lahilahi, me na maka aa, me he mea la ua pololi ia, manao iho la au, aole e loaa ka pomaikai o keia keiki nona iho, aole hoi no hai. Mamua iki iho nei, ua ike hou au ia keiki ua loaa iaia ka home kahi i lako i ka ai, a me ka hana kupono, a ua ano hou ae ia ; ua nui a maikai kona kino, ua ola pono. Ina o ka ai kupono a me ka hana, he mea ia e pomaikai ai kela keiki hookahi, aole anei oia kekahi mea e kukulu hou ia ai ka lahui?
          E na makamaka, na makua a me na kahu malama i na keiki, e noonoo kakou i keia mea, ina e waiho loihi ia na keiki me ka ai ole i ka ai, a pololi loa, alaila ai a maona ino, aole ia he mea e pono ai ka ulu ana o ke kino a e pii ae ai ka ikaika.
          O ka ai kupono ka mea e pono ai, o na mea ono e hana ia nei me ka nui o ka aila, a e kuai ia nei ma na wahi a pau, aole ia he ai kupono, he pono i na keiki e ai i kela a me keia la i ka poi, raiki, kupa, palaoa a me ka uala. Ma na aina a pau, ina he wi, mahope iho e hiki auanei ka fiva, a he nui ka poe make.
          He mea kaumaha nou ka nele ana o ka ai ma Honolulu, o lilo auanei keia i kumu e make ai na keiki he nui, ina e mau aku keia wi, he pono paha i na makua mea keiki lehulehu ke haalele ia Honolulu, a e imi i ka hana ma kahi nui o ka ai, mai hoonele kekahi i na keiki uuku i ka ai. Ma Amerika, ma na wahi i nele ka ai, ua hoomakaukau ia na hale ai, a ua haawi wale ia ka ai i na kamalii a me ka poe o-o i kela a me keia la.

He Leo Aloha e hea mai nei.
Koena mai kela pule mai.

          He leo aloha e hea mai ana ia Lota, e holo i pakele i ke ola, mai kali a nana ihope o keia aina papu.
          He leo aloha e mai ana i na kanaka a pau, e mihi oukou ke kokoke mai nei ke aupuni o ke Akua.
          Ke hea mai nei ke kula kahunapule e heie i Honolulu. Owai o keia kula Ao Kumu e hele ana ilaila i keia makahiki? He leo hea mai na aina mokupuni mai, eia ka ka buke himeni, he leo hea keia mai Maikonisia mai, a hui Fatuhiva me ko na aina e.
          He nui na leo hea o ke Akua mai Kinohi a Hoikeana; eia kekahi leo hea kaulana o ke au o Hawaii, i ke au o Kaikialiiwahineopuna ke alii. Eia ua leo heahea nei, "E Kaikialiiwahineopuna e, ke hea mai nei ia oe ke ku a ka heulu pali o hea ke koa, eia ka ia nei hoolalau, he ku keia he moe kela, kapala ke kea na ka ele ka ai." He hoonalonalo ana keia, i lohe ole ke kane i ka hana a keia leo hea, o ka make ka hope.
          A o keia mau leo hea a pau i hoike ia ae nei e ko oukou hoa haku kumumanao, ua komo lakou iloko o ka pohai o ka leo aloha e hoene ae nei iloko o ko'u puuwai. A e ninau kakou, owai ia leo aloha e hea mai nei? Eia ka haina, O Hawaii e nalo ana, a e pau ana hoi, e like me ka lahui i ka wa o Noa, Lota, oiai i keia mau la, ke puana mau ia nei e nalo ana oe e Hawaii, nalo pu me kou leo: heaha ke kumu? ea, ua hookuli a pale i ka leo hea o ke Akua.
          E huli mai! E huli mai! E kanaka auwana nei, nohea ka ikaika e hele i ka po? He lahuikanaka nui a mahuahua o Hawaii mamua aku nei, piha pono ka aina; auhea i keia wa? Aole, ua neo, ke koe kakaikahi mai nei na wahi leo Hawaii, a o na leo o na malihini ka hapa nui e lohe ia aku nei, a ke ninau nei, pehea e ulu hou ai ka lahui Hawaii, a heaha ke kumu e emi nei keia lahui?
          Ma ka nana a noonoo iho, aole e ulu hou ana ka lahui, e nalo aku ana a e pau loa hoi a neoneo. Eia ka Ieremia, nani ka noho mehameha ana o ke kulanakauhale i piha i kanaka; he oiaio keia, i ka nana aku i kekahi hapa o kauhale o Hilo, oia o Waiakea, i keia mau la, ua neo ua hoonee ia, ua kapakahi, aia iloko o na kumu owi, aole hoi o ka hookokoke ae i ke alanui aupuni e kiei iho ai, mai luna iho o na lanai o na hale me na leo aloha ole, neenee aku iwaho, mai hookokoke mai i ko makou pa, o hiolo auanei, aole hoi he huhu aku i ke Akua, i hookahi minute pau loa, neo, puni ka nui o ka waha i ka alala. Eia ka Ieremia, Ku ae la na hoki hihiu ma kahi kiekie, ha'u ae la ko lakou waha i ka makani, e ake o ke komo mai o kahi makana a ka Hui Poola o Honolulu, pehu ae o loko, no ka pololi. A ina he kanaka kalepa au, e hoomanawanui ae nei i ka'u kula, i na hapaha a pau, e oi mau ana o make imua o hanau, o kuu haalele koke no ia, oiai ua puka o make a emi o hanau; a ina pela mau, heaha koe, ea, e pau ana a nalo ae oe e Hawaii. He leo aloha e hea mai nei, e like me ka leo o ke koko o Abela e hea mai ana mai ka lepo mai, pela no oe e Hawaii i keia mau la, a nalo aku oe me kou leo aloha.
          Eia ka ka Hae Hoonani:—
          Kuu aina hanau e,
          Kuu aina makamae,
          Aloha au,
          I kou mau kahawai,
          Na kualono e,
          Na kula uli mau,
          He nani kou.
          A na keia leo aloha e hea mai nei, e hookupilikii mai nei i ka manao a ke loku e nei ka waimaka me ka hoomanao mau ia leo aloha o Hawaii, e hea mai ana, eia wau e nalo ana.
J. P. LEOALOHA.
Makuu School, 1877.
          [O ka makou i ka makamaka maikai, e imi nui oe i na kumu nui e ulu hou ai keia lahui, mai hooweliweli i ka lahui, aka, o ka ulu a mahuahua oia ko kakou iini nui.  L. H.]

Ka La 4 o Iulai ma Ulupalakua.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:
          E oluolu oe a me kou Kapena e hookomo iho i na mea ano hou i hana ia ma Ulupalalakua i ka la 4 iho nei o Iulai, oiai hoi ka ua lanipaina e kilihune ana iluna o "Prospect Hill."
          Aia ma na hora huihui o ke aumoe, i lohe ia aku ai na leo nahenahe o ka puali "Ka Ua Lanipaina Club" e mele ana maloko o Rose Ranch i na mele hooipo a ke aloha, oiai hoi no pua liilii o ka magnolia e mohai ana i ka nani wehi o ka lehua makanoe ; pela iho la i hoomanao ia ai o ka la 4 ia, oiai no hoi ka puali mele e mele ana me ka hauoli, e halii mai ana hoi ka ohu i kanahele o ka uka, e kulu ana hoi na kehau anu o ia po, pela e hoomanao mau ia ai ka lokomaikai piha o J. J. Halstead me Jas. K. Smyth jr. i na boys oia puali.
          Aia hoi i ka hiki ana aku i ka hora 12 awakea, i ka wa hoi a na pua e luhe malie mai ana i ka nani, a e kilihune kilihau ana ka ua lanipaina i ka liko o ka pua, pela i ike ia aku ai ka puali koa, "Ka Ua Lanipaina Military Company" e paikau hookahakaha mai ana malalo o ke alakai maiau ana a ko lakou Kapena R. W. Wilcox ; oiai hoi na ohe e uhene ana i ke kapalili, e kuilua ana na pahu i ka nakolo, e welo ana no hoi ka hae nani i ka makani, pela i ike ia aku ai ka hiwahiwa a me ke eleu o na koa o keia puali, ke hele 'la, a kau ka iwa i na pali he la makani.
          Maanei e haawi ka mea kakau i kona mahalo piha i na koa o ka puali, i ko lakou eleu, me ka like loa o na kai ana he poe koa Geremania ko lakou mau hoa like.
          He hookahi hora mahope iho o ka pau ana o keia mau nani ku i ka eehia i na maka o na kuaaina, ua ike hou ia aku la no ua puali koa nei e puka mai ana maluna o na lio, oiai lakou e hookahakaha ana, ua ukali ia aku la e na leo huro piha hauoli, a holo haaheo aku la lakou i ke kahua paikau, pela i puanaae ai na kamaaina, ua eo no ia Ulupalakua ka hookahakaha ana, a me ka hoohiwahiwa ana i keia la Pokiulai. (Fourth of July.)
          Mahope o ka pau ana o keia mau lealea, ua kahea ia mai ka puali "Ka Ua Lanipaina" e komo aku ma kahi o Jas. Makee e hoolele ahi kao pu me ia ma ia po, aohe no i liuliu, ua ike ia'ku la na ahi kao e lele mai ana i ka lewa me na waihooluu like ole, ke hele 'la a pipio i ka lewa.
          O ka pau iho la keia o na mea ano nui o ua la 4 nei ; nolaila, e hooki au maanei, me ka hoomanao mau loa i na leo nahenahe me na paikau koa ana a ka puali "Ka Ua Lanipaina." Owau iho no,  MAKAIKAI.
Ulupalakua, Iulai 9, 1877.

         HE MA RE ANO E.—Ma ka la 14 o Iulai nei, ua ike au ua hanaia kekahi mare ma Kahakaaulana, Honolulu, ua mareia o Naea k. me Hana w. o Rev. S. Paaluhi. Eia ke ano, he wahine mare no ka Naea e ola nei, aia nae i Kalawao, no ka mai pake ; manao iho la paha ua Naea nei o ka moku iho la no ia o ko laua berita mare o ke kaawale ana o ka wahine i kahi e, a o ka nalo ana'ku no la ia hele i kauwahi o ka make; kupanaha maoli no keia hana au e Naea. He ui he ninau keia i na luna aupuni, ua pono anei keia mare palua ana ? Ke manao nei au, aole. Oia nae paha, o ke ano mau o na Moremona, o ka mare lehulehu. O na hoike wahahee, ua pili ia lakou keia hewa.  NAMAKAOLONO.
Kamanuwai, Honolulu, Iulai 17, 1877.

          PAKELE KE OLA.—Ma ka la 12 o keia mahina, ma Honokane, pii aku la o Mahuluae k., a me kona kaikuaana i ka pali i ke okI laau hale, ia laua e pii ana i ka pali a hiki i kahi o ka laau, oki keia a e 4 laau aia nei i loaa iho mai keia, o ia iho a hiki ma ke kau wahi kaulu, ike aku la keia i kekahi laau kupono no ka hale, ia manawa kii keia e oki, o ia oki a hina ia laau, ia wa, kaa mai la kekahi pohaku nui a pa ma ka poohiwi, i wa, aui ae la ke poo, pa no puka, ekolu iniha ka hohonu o kahi i puka ai, ia wa, waiho make aku la keia hapalua hora, i pohala ana ae, kahea keia i ke kaikuaana, iho mai la no hoi ia a ike mai la i ke kahe o ke koko ma ke poo o ke kaikaina, ia wa, hoi laua nei a hiki i ka hale a ike mai la ka wahine i ka pilikia o ke kane.
R. N. KAHANAIALII.

HAAWINA KULA SABATI.
HELU 6.—SABATI, AUG. 5.
KUMUHANA.—Ko Paulo hele ana i Makedonia.
PAUKU BAIBALA.—Oihana 16:1—15.

A HELE aku la ia i Derebe a me Lusetera; aia hoi, malaila kekahi haumana, o Timoteo kona inoa, he keiki ia na kekahi wahine Iudaio i manaoio; a o kona makuakane hoi he Helene.
2 Ua hoike maikai ia oia e na hoahanau ma Lusetera a me Ikonio.
3 Makemake aku la o Paulo ia ia e hele pu me ia; lawe iho la oia ia ia, okipoepoe iho la, no ka poe Iudaio i noho ma ia mau wahi; no ka mea, ua ike no hoi lakou a pau i kona makuakane, he Helene.
4 A i ko lakou kaahele ana i na kulanakauhale, haawi mai la ia lakou e malama i na olelo i hooholoia'i e na lunaolelo, a me na lunakahiko ma Ierusalema.
5 Pela i hookupaaia'i na ekalesia ma ka manaoio, a hoonuiia ae la ka ekalesia i kela la i keia la.
6 A hele lakou ma Perugia, a me ka aina o Galatia, papa mai la ka Uhane Hemolele ia lakou, mai hai aku i ka olelo ma Asia;
7 A hiki mai la lakou i Musia, hoao iho la e hele ia Bitunia; aka, aole i ae mai ka Uhane ia lakou.
8 A maalo aeia Musia, iho aku la lakou a hiki i Teroa.
9 A ikea mai la e Paulo i ka po ka hihio; ku mai la kekahi kanaka no Makedonia, nonoi mai la ia ia, i mai la, E hele mai i Makedonia, e kokua mai ia makou.
10 I kona ike ana i ka hihio, imi koke aku la makou, e hele ia Makedonia, no ka mea, i ko oukou manao ua kahea mai ka Haku ia makou, e hai aku i ka euanelio ia lakou.
11 Nolaila hoi, hookuuia makou mai Teroa, a holo pololei aku la i Samoterake, a ia la iho, i Neapoli;
12 A malaila aku i Pilipi, oia ke kulanakauhale nui o ia aoao o Makedonia, he panalaau ia. Noho iho la makou ma ia kulanakauhale i kekahi mau la.
13 A i ka la Sabati hele aku la makou iwaho o ke kulanakauhale ma kekahi kahawai, i kahi e pule mau ia'i; noho iho la makou, e olelo aku i na wahine i akoakoaia.
14 A o kekahi wahine, o Ludia kona inoa, no ke kulanakauhale, no Tuateira, he wahine kuai i ka lole poni, ua hoomana hoi i ke Akua, hoolohe mai la ia, a na ka Haku no i holahola kona naau, i hoolohe ia i na mea i oleloia'i e Paulo.
15 A bapetizoia iho la ia, a me ko kona hale, a nonoi mai la ia, i mai la, Ina manao oukou ua malama pono wau i ka Haku, e hele mai i ko'u hale, e noho ai. Koi mai la oia ia makou.
Pauku Gula. "A i kuu hele ana i Teroa no ka Euanelio a Kristo, a ua weheia ae la ka puka ia'u e ka Haku." 2 Kor. 2:12.
Mele.—Him. 464 8—6. Leo Waialua.
1
Pomaikai wale ko ke ao!
Ua hiki mai ke Lii,
E moe, e na aina a pau,
E malu nui mai.
2
Hauoli! O Iesu ke Lii!
Mahalo kanaka;
Hookani ae na mea a pau.
E pau hoi na kina.
Pule no na aina e &c.
Na ninau a na Kumu.
Haalele kakou ia Paulo ma ma Anetioka ma kela pule. Malaila no lakou i noho ai no kekahi manawa, e ao ana i ka Iesu olelo, &c, A mahope iho, manao Paulo me Barenaba e kaahele hou, e ike ina ekalesia, a e hoohuli i na kanaka. Ua like ole nae ko laua manao no na hoahele. Ua haalele kekahi hoahele ia laua ma Pamepulia, oia hoi o Ioane Mareko ka mea nana i kakau ia Mareko. No ia haalele, aole makemake Paulo e koho hou ia ia i hoahele. Aloha no nae o Barenaba ia ia, no ka mea, he pilikino oia, a manao hoi e hoao hou ia ia. Paa nae ka manao o Paulo e waiho ia ia, a e koho i hoahele hou. No ka like ole o ko laua manao, hele kaawale laua, lawe no Barenaba ia Mareko i hoahele nona, a hele i Kupero, Koho Paulo ia Sila i hoahele nona, a hele i Suria a i Kilikia ma Asia Uuku.
Mok. 16. P 1. Hiki hou Paulo i hea? Owai ka haumana malaila? Heaha kona makuahine? Owai kona inoa? 2 Tim 1:5. Heaha hoi kona makuakane? He kanaka e oia, aole akaka kona ano.
P 2. Pehea ka hoike ana o Timoteo?
P 3. Heaha ko Paulo makemake no Timoteo? No keaha oia i okipoepoe ai ia ia? He mea hooluolu ia i na Iudaio. He oihana nui ia ia lakou. A hana Paulo e like me kana olelo ma 1 Kor. 9:19, 20. A ua ae oluolu hoi Timoteo e okipoepoeia, no ka mea, he hapa Iudaio oia.
P 4, 5. Elua hoahele o Paulo, owai laua? A i ko lakou kaahele ana ma na kulanakauhale, na olelo aha ka i haawiia'ku i na hoahanau? Mok. 15:28, 29. A ua ahaia hoi na ekalesia? A pehea hoi i kela la i keia la?
P 6. Hele lakou i hea? Perugia, Galatia, ma Asia Uuku laua. Heaha ka mea i papaia? Asia, Ionia kekahi inoa, oia kahi e pili ana ia Epeso. Aole paha i hiki ka manawa kupono e hai ia'ku ai ka Iesu olelo malaila.
P 7. Musia, he aina ia ma ke komohana akau o Asia Uuku. Bitunia, he aina ma ka akau o Asia Uuku. Aole makaukau ia mau wahi ia wa, no ka hoolohe ana ia Paulo ma. Nolaila paha keia papa ana.
P 8—9. Teroa, ma ke komohana akua ia o Musia. Heaha ka hihio i loaa ia Paulo ma Teroa? Heaha ke noi ana? Makedonia, he aina ia ma Europa, ma Tureke ma ka akau o Helene.
P 10, 11, 12. Hoolohe anei Paulo ma i keia leo kahea? No keaha? Holo mua i hea? Samoterake, he mokupuni ia ma ke kai Moku liilii ma ka akau loa Neapoli, he kulanakauhale ia ma Makedonia. Pilipi he kulanakauhale ia no Makedonia. Ua hana maikaiia e Pilipi ka makuakane o Alekanedero ka nui. Nolaila hoi kona inoa. He panalaau ia no Roma. He ekalesia mahope ma Pilipi, a ua palapala aku Paulo ia ekalesia. Noho no Paulo ma malaila i kekahi mau la.
P 13. Ma ka la Sabati hele Paulo ma ihea? He wahi aha ma ke kahawai? Owai ka i akoakoa malaila? A aha Paulo ma i na wahine?
P 14, 15. Owai kekahi wahine malaila? no hea? Tuateira, he kulanakauhale ia no Lud a ma ke komohana o Asia Uuku. Heaha ka Ludia hana? Heaha kana hoomana? Ua aha ka Haku i kona naau? i aha oia? A bapetizoia oia me wai? A heaha kona nonoi ana ia Paulo ma? Ua ae aenei e noho?
Mele Him 473, 7, 6 Leo Hasana kamalii.
Heleo hea keia,
Mai Maikonisia mai,
A hui Fatuhiwa,
Me ko na aina e,
Na hoahanau aloha,
E ko Hawaii e,
E lawe i ka pono,
Ka olelo e ola'i.
Na Ninau a ke Kahu.
Na makua. Ke kaapuni ehia keia a Paulo ma? Owai na hoahele? Ua aha ia. Mareko ka hoahele mua? No keaha i waihoia'i? Aole anei oia i mihi a hana pu mahope? Pela no. Ka Euanelio hea a Mareko i kakau ai? Owai ka hoahele hou o Paulo? No ka lahui hea oia? No keaha ko Paulo okipoepoe ana ia ia?
Na keiki. Hai mai i ke ano o Timoteo, Manaoio. He inoa maikai kona. He keiki na Paulo ma ka manaoio. Aloha nui ia. 1 Tim. 1:2, 3. He punahele, he paulele hookamani ole. Owai kona kupunawahine, me kona makuahine? 2 Tim. 1:5.
Ke kula a pau. Mahea ka hoomaka ana o keia kaapuni elua o Paulo ma? Mai Anetioka a ihea? Hai mai i na aina, na kulanakauhale, na mokupuni. No keaha ka hele ole e ao aku ma kekahi mau aina? No keaha ka hiki haka ia ana o ka olelo a ke Akua i Hawaii nei? Mo keaha ko Paulo ma hele ana i Makedonia? Owai ka wahine i manaoio ma Pilipi?
Mai hea mai na leo kahea i keia wa e hele aku e kokua?
Mele. "A Voice from Matedonia." Leo
Hoomana, mele 14.
Pule no Maikonisia, Fatuhiwa, Iapana.