Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 38, 20 September 1877 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU SEPATEMABA 20, 1877.

          I Ko'u WA kaawale aku mai ka mokupuni o Oahu, e lawelawe o Kenela W. F. Allen ma ke ano Kiaaina.  J. O. DOMINIS.
Kiaaina o Oahu.
Keena Kiaaina, Sept. 11, 1877.  37 3ts.

OLELO HOOLAHA.

          E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma ka luakini o Waianae, ke hiki aku i ka Poalua elua o Okatoba, o keia makahiki. Ma ke kauoha a ka Lunahoomalu.
33 7ts.  Rev. S. WAIWAIOLE.

Hoolaha no ke Kula Kahunapule.

          E wehe hou ia ana ke Kula Kahunapule ma Honolulu, malalo o ke alakai ana o ke kumu hou, o Rev. C. M. Hyde, D. D., ke hiki aku i ka Poalua mua o Okatoba ae nei.
          E ao ia ana na haumana iloko o keia makahiki ma ka Hoikehonua o na aina o ka Baibala, a me na ano o ka noho ana me na hana i maa i na lahuikanaka o ka Baibala ; Hoike Akua ma na mea i hanaia ; Hooiaio o ka Pono Kristiano ; Moolelo Ekalesia a me ka Hooponopono Ekalesia ; Hoomakaukau ana i na Haiolelo a me ka Haiolelo ana; Wehewehe ana i na buke mua o ke Kauoha Kahiko a me ke Kauoha Hou, a me ka Heluhelu ana me ke Kamailio ana ma ka olelo Haole.
          O ka Huli ano Akua a me ka Pale ana i na manao lalau no ke Akua, e ao ia ana ma keia makahiki ae, a ma ia wa e hoonohonoho ia ai ka papa hana no na makahiki eha.
          Ua makemakeia na haumana e akoakoa pau mai i ka la e weheia ai ke Kula. Ua oluolu ia na haumana hou i aponoia e na Ahahui Euanelio a me na Ahahui Lunakahiko e hele mai. O na haumana no hoi i aponoia e ke Komite Hoonaauao o ka Papa Hawaii, o lakou kekahi e hele mai.
          He wahi hoomaha iki ko ke Kula ma ka pule mua o Ianuari, a e pau ana ka makahiki Kula ma ka Poalua mua o Iune. Ua makemakeia na haumana e haawi lilo ana ia lakou iho ma ka hana a Kristo ma na kihapai kuloko a kuwaho no hoi.
          Eia kekahi, ua hooholo iho nei ka Papa Hawaii e haawi i mau wahi dala kokua wale no na haumana ilihune, i mea hoolawa i ke ola o ka poe i makaukau ole; aole no na mea a pau keia, no na haumaua pilikia wale no; a e nana pono ia ana na pilikia a pau o na haumana.
          E hooponopono hou ia'na na rumi i maemae kupono.
37 tf  MA KE KAUOHA.

E kaupaona pololei i ka makemake o ke Kanawai! A e hooko ia ka Pono ina haule mai na Lani.

E KA LUNAHOOPONOPONO: Aloha oe:—
          Ua kuluma au i ke kulana o kau pepa, a ua hauoli i ka puana ae, he kino kona i makaukau i na wa a pau e hookauwa no ka lehulehu, ma na kalai manao kupono o kela a me keia ano e ulu mai ana maloko nei o na poai o ko kakou aina oiwi, a me ko waho aku. A no ko'u hoomanao i keia mea, ua ulu ae ko'u manao e kamailio maloko o kekahi kolamu o ka kakou pepa, no na mea e pili ana i kekahi kumu nune nui i ala'e mawaena o ka lehulehu i na la i hala iho nei, a hiki mai i keia.
          Aohe paha kanaka e ae e noho ana maloko mai o na poai o keia aupuni i noonoo nui a i hoomaopopo piha hoi i ke ano o ka noho'na o ko kakou lahui e like 'la me oe e Mr. Lunahooponopono; a he oiaio, ua hoike mau oe i kou manao makee a aloha ma kau mau hana no ko kakou pomaikai; a nolaila, ua maopopo ia'u, aole no oe e hikilele ana ke heluhelu iho oe i keia wahi manao.
          I keia mau la iho nei, ua hopu ia iho la kekahi mau kane Hawaii, a me kekahi mau wahine Hawaii, e na makai o ke Aupuni, a lawe ia imua o ka Lunakanawai Hoomalu, hookolokoloia a hoopai ia, no ka hewa moe mau, (moekolohe ke ano nui,) malalo o ka mana o ka Mokuna XIII o na Kanawai Hoopai Karaima o ko kakou aupuni nei. E Mr. Lunahooponopono; o kela a me keia puuwai i aloha io i kona lahui, aole no paha i nele ka loaa ana o na koni mahalo piha i ka lohe ana'ku no keia mea, a pela no hoi au, a aole no hoi paha e nele kou komo pu ana ma ia kulana hookahi. Ae! O ka hoao ia ana e hookahulihia i ke kahua o keia ano noho'na, oia no kekahi kumu hoomaemae nui, a hookiekie hoi i ke kulana o ka lahui Hawaii. O keia hewa, he hewa nui, he hewa i laulaha, a e like me kona laulaha, pela no kona kamaaina ia ma na kihi a pau o ko kakou aina nei, mai na elemakula mai, a ke hilahila nei au i ka hai ae, a komo pu me na opio; na koo hoi i manao ia he hilinai, a he o a no ka hale lahui a Kamehameha Nui i nai ai a waiho iho me ka maluhia. Owai la? Ae! Owai ka Hawaii oiaio e hiki ke kaena ae no kona lahui ina o ke ano keia o ka noho'na? Aole hookahi; a aole loa no.
          Ua ulu nui ka noho ana o na kane me na wahine i hoohui ole ia e like me ke kanawai; a ua nee papa mai nei a komo iloko o na ohana i noho maluhia, a hoea loa'ku iloko o na anaina kula a me na anaina haipule. Weliweli! Heaha ka hopena ina e mau loa'ku? Hookahi no hopena! Oia ka nalo loa ana o ke kanawai mare, a noho alii iho la ka hewa nu maluna o ka pono maemae. Mahalo! i neia hoeu ana o na mana malama maluhia o ke kanawai. E Mr. Lunahooponopono; o ko'u manao oiaio keia ma kekahi aoao o keia ninau, a aohe no paha mea nana e kanalua; no ka mea, o ka noho pu ana o kekahi kane me kekahi wahine i mare ole ia, he hewa ia, no ka mea, o ka mua, ua kue i ke kanawai o ke Akua, a o ka hope, ua kue i ke kanawai o ka aina; ka papale maluhia hoi o ke kanaka.
          E hoao nui ia a ikaika e kinai i keia noho'na haumia i pono ai. Ae! Aka, e Mr. Lunahooponopono; ina e mai ke kino o ke kanaka, aole pono o ka haawi ana'ku i ka laau a pau me kona ikaika i hookahi manawa e inu ai; aole loa e oluolu a maalahi ka mai mai kona kino ae; aka, e haawi liilii aku me ke kupono, a pela e oluolu liilii mai ai, a hiki i ka palekana ana. Pela no ka'u hoohalike ana i keia mea. O ke kii ana'ku i ke kane a me ka wahine i noho pu he mau makahi loihi a loaa ka ohana nui, a kauo hele mai a hiki imua o ka Ahahookolokolo, hookaawale ia ko laua noho pu ana, mokuahana ka noho'na o na keiki, a hele wale me ka makua ole, ke manao nei au, aole loa he wahi e hiki ai ke apono ia. No ka mea, e ulu mai ana ka ninau: nawai la kela mau keiki? Ua hoole ia ka makuakane ana a me ka makuahine ana o ko lakou mau makua e ke kanawai, a mamuli o ko laua hewa, ua nele iho la lakou i ka makua ole! Aloha wale na keiki hewa ole i hookaumaha ia e like me keia. Aole anei i kau aku maluna o ke Aupuni ka hana o ka malama ana ia lakou? Ke manao nei au na kau, a e pono e hoomakaukau mua ke aupuni no ka malama ana i na keiki kamehai o keia ano.
          O kekahi kumu nune nui e Mr. Lunahooponopono, oia no keia: Ua hopu ia he mau paa o keia ano, he mau Hawaii Ponoi wale no, ua lawe hele ia mai ma ke alanui mai na wahi mamao mai e laulau ana i na keiki, a waiho malie ia iho la na hewa lehulehu wale oia ano hookahi no ma na poai kokoke o ke kulanakauhale nei! No ke aha? No ka manaoia anei he kokoke wale no ke kii aku? Ina pela, aole loa ia he noonoo maikai. E hopu i ka hewa ke hewa, ina ua mamao a kokoke paha.
          O ka makemake o ke kanawai, o ke kaulike, aka, a hiki mai i keia manawa a'u e kakau nei, aole loa i hanaia keia hana me ke kaulike. No ke aha? wahi a ka ninau. No ka mea, mawaena o ka lehulehu e noho nei maloko koke mai nei no o keia kulanakauhale, ua noho loihi he mau makahiki imua o ke akea a imua ponoi o na maka o na kahu kanawai, he lehulehu wale o na Hawaii a me na Haole me na wahine i mare oleia; ua ulu mai na ohana nui a lehulehu na keiki, aole loa i a-a ia e kii aku a hopu no ka hewa o ke ano hookahi o kela poe Hawaii ilihune i kauo huluhulu ia mai la mai kahi mamao mai. Kupanaha io no! Ae aku e noho he mau makahiki imua ponoi o na maka, e haihai i ke kanawai, e hoomaamaa a e kanu i keia hua malili maloko o ke kihapai a hala na makahiki he 30 a 40, alaila kii aku ma na lala e haihai ai me ka inaina. Kai noa e kii ma ke kumu a ulaa'e, alaila pau ka ulu ana.
          E Mr. Lunahooponopono; e like me ko'u mahalo nui no ka hoao ia ana e kinai i keia hewa nui, pela no ka  nui o ko'u lili no ko'u mau oiwi iliulaula, no ke kauia o keia kanawai maluna o lakou wale no, a waiho wale i na ilikeokeo e hoomau aku i ko lakou makemake e kanu a e hooulu hou i keia anoano kakalaioa. He haina ko keia hana ana pela, oia keia: "Kau kapakahi ia ke kanawai!"
          He makehewa ka hooloihi wale ana'ku no i ka'u mau kamailio ana, he ninau nui nae keia, a e ake ana au o ke kamailio mai o kahi poe, a hoike ae i ko lakou manao. Hookahi no ano nui o ka makemake o keia manao. E kii aku e hopu ia lakou nei iho a lehulehu wale e hoomakahanohano nei, a hookahi ke ku pu ana imua o ke kanawai no ka hewa hookahi, a na ke kanawai e kaupaona mai; aole o ka heluhelu i na wahi ilihune haahaa a hoomenemene makau ia waiwai hoohanohano ma. Ano ka manawa, ua olokaa ia ka ulu, a e pono e hookuu aku a helelei lakou a pau, me ka wae ole. Keia ko'u manao a'u i hoao ai e umi aole nae e nalo a hookuu okoa au e puka'ku nei ; a me he la, ma ka'u hoomaopopo ana i ka helehelena o ka lehulehu iloko o keia mau la, ua hiki ia'u ke puana'e, "O ka o le ka'u e puhi nei, no ka lehulehu nae ka manao lokahi." Owau no me ka wiwo ole,
KAHIKINA KELEKONA.
Kou, Sep. 17, 1877.

          UA oluolu makou e hoopuka i ka palapala a ka makamaka maluna iho, no ka mea, aia ma ka hapa hope o kona kalai manao ana kekahi mau manao i laulaha mua ia iwaena o ka lehulehu ; he mau manao kuhihewa nae ma ka makou noonoo ana, a ma ia mau manao ua alakai newa ia ka noonoo o kekahi poe. A ma keia mea, ua wehe ia ka puka no makou e kamailio ai ma keia mea. Ma kahi a ka makamaka e kamailio ana, me he mea la, he mea hou keia a na luna hooko kanawai e hapai nei, a me he mea la hoi, he hana uluulu keia i hapaiia me ka huhu, aole pela ko makou manao. Ke manao nei makou, ina e nana ia na Hoike no ka Oihana Hooko Kanawai imua o na Kau Ahaolelo o na kau i hala ae, e ikeia no, o ka hoopii ia a me ka hoopai ia o ka hewa moekolohe, aole ia he mea hou imua o na Aha o keia aupuni. Ua hana mua ia no keia mea. A ina e lawe kakou i ka olelo nane a ka makamaka, he mea hiki ke puana iho,—ua lapaau mua ia no keia mai me na laau kupono. O ka mea hou ma keia hana ana, oia ka huhu loa o kekahi poe; aka, ua kamailio makou no na kumu o ia huhu ana ma kekahi kolamu e ae o keia pepa.
          Ua kamailio ka makamaka me he mea la ua piha loa i ke aloha no na keiki poo ole a keia poe moekolohe i laweia imua o ka Ahahookolokolo, me ka i ana "aohe hewa o na keiki." Pela io no. He poe i aloha ia kela poe keiki e na mea maikai a pau. Aole maluna o lakou ka hewa o ko lakou poe makua. Aka, ua lilo ka hana hewa o na makua i mea e poino ai na keiki. Aloha wale ! Aloha nui na keiki o ia ano ! O ko lakou poino, o ka eha ana ia o ka poe hala ole mamuli o ka hewa o ka poe lawehala. A ua like ko makou manao me ko ka hoa'loha ma ia mea. Aka nae, ua poina i ua hoa nei kekahi poe keiki. Oia na keiki a ka poe i mareia a i haalele ia. Aia no iwaena o ua poe nei i hopu ia na keiki a lakou i loaa malalo o ka berita mare. Ua haalele ia kela poe keiki e noho makua ole. A pehea la ka manao o ka hoa no ia poe keiki pilikia? Na wai lakou e malama? Ma hea kahi a ka mana kanawai e haawi ai i kona hoopono ana? Ma o n a keiki poo ole anei me na makua moekolohe; a ma o na keiki anei o ka poe i mareia, me ka makuakane, a makuahine paha, i haalele ia e kekahi aoao iloko o ka berita mare? Ua maopopo loa, aia ka pono i ka aoao mamuli o ke kanawai. Eia kekahi, o ka hopu ana o ua poe nei i na keiki a lakou a halihali pu i ka Halewai, aole i hanaia pela no ka nele i  na makamaka nana e malama pono i ke keiki ma ka hale. Aka, o ka maalea ia o na poe makua nei, e lawe pu ana me na keiki i mea e aloha ia mai ai lakou.
          Ma kahi a ko makou makamaka e kamailio ana no ka hopu ia o na haole e haiahi nei i ke kanawai, ua like ko makou manao me kona. Aka, alia kakou e wikiwiki i ka olelo, "ua kapakahi ka hooko ana o ke kanawai." E kali iki kakou a e nana pono i na hana o keia mua aku. Ua pono  na hana o keia wa, a he lana ka manao e pono ana no ma keia hope aku.  L H

Ua Pono.

          ILOKO o keia mau la iho nei, ua piha ke kulanakauhale o Honolulu i ka nune a me ka pioloke. Ua mahalo kekahi poe, a ua piha me ka huhu kekahi, a ua puana like ole na kanaka i ko lakou manao no na mea e hana ia'na. Hookahi nae a makou olelo nui i lohe ma ka waha o ka poe maikai, a oia keia, "Ua Pono," me ka pakui pu ia mai no nae o keia, "E hooko ia'ku he kanawai me ka hoopilimeaai ole. E pili like ka haole a me ka Hawaii maoli i ke kanawai, e pono ai."
          Heaha la ke kumu o keia uluaoa ana o ka manao o ka lehulehu ? Eia, ua hopuia e na kauwa o ke kanawai kekahi poe moekolohe, a ua hookolokoloia imua o ka Ahahoomalu o keia kulanakauhale.
          Ua manao ka poe haihai kanawai, o Honolulu, he puuhonua ia no lakou. A o ka poe i hihia ma na wahi kuaaina, ua holo mai lakou i keia kulanakauhale e lawelawe ai i ka lakou mau hana kolohe me ka manao ua maluhia. Ua ulu iho nei ka hewa moekolohe ma Honolulu nei a ua kawowo. Ua hopo ole a ua aa loa ka poe e hana nei i keia hewa iloko o keia mau makahiki pokole. Mamua ua pee keia hewa ma na wahi poeleele ; aka, i keia wa iho nei, ua hele haaheo ma ka malamalama. He umikumamalima makahiki i hala'e nei, a aole e aa ana kekahi kauaka ike e noho moekolohe ana e haawi iaia iho no ka oihana ao kula. Aka, i keia wa, o ka mea e noho ana ma ke kulana moekolohe, ua hoonohoia oia i kumu ao no na kamalii, me ka ike mua ia kona ano.
          Iloko o keia manawa i hala iho nei, ua hele aku kekahi kanaka e noho moekolohe ana ma ke akea a i ka hale o kekahi mau mea e noho oluolu ana malalo o ka berita mare, a ao maoli aku la oia i ke poo o ia ohana e haalele i kana wahine mare a e imi aku i wahine hou. I ka wa i pane ai ka mea hale, "aole pono au ke hana pela, mahope pilikia au," i aku la ka mea hoowalewale, "aohe pilikia, nana mai paha oe ia'u, he lanakila loa ka noho ana." Ua lohe mai makou, ua hopu ia kela kanaka a ua hoopaiia. He hiki no ia makou ke hoike aku i na mea e ae he nui, i mea e akaka ai ua pii ae nei keia hewa me ka menemene ole, a ke hoao nei e lawe pio i ka lahui malalo o kona mau eheu haumia. Aka, ua lawa paha keia.
          O ke kumu i huhu ai ka poe haihai kanawai ma keia hana ana, no ko lakou hoopuiwa ia. Me he mea la, ua wawahi ia ko lakou maluhia, a aole o lakou i ike i ka wa e hopu ia'ku ai kekahi poe e ae o lakou. Ma ko makou lohe ua lawe liilii ka mana aupuni mailoko ae oia poe mawaena o na mea a pau e noho ana mawaena o Wailupe a me Moanalua. A i ka wa i hiki mai ai na lono no ka poe i hopu ia, ma Wailupe, Palolo, Waikiki, Manoa, Honolulu, Kalihi a pela aku, ua punia'e ka nui manu i ka maeele o ka makau. Ua lohe mai makou, ua holo kekahi poe maluna o Likelike. A o ka poe i noho i Oahu nei ua holo ke lakou i o a ia nei ; i Waialua kahi poe, a i na Koolau aku nei o kakou kahi poe. O ko Kapalama, ua holo i Waikiki ; a o ko Waikiki ua holo i kahi e; a kuhi aku a kuhi mai i kahi o ka hewa. A iloko nae o ka waha o ka poe maikai, hookahi olelo nui a makou i lohe ai, oia ka mahalo i ka hooko ia o ke kanawai, a me ke koi ana no hoi e hooko like ia maluna o na mea a pau ; a he pono ia.
          O oe, e Hawaii, Kaikamahine ui o ka Pakipika, nona ke kalaunu i hoonaniia me na hoku hulali elima, o Keawe, o Kama, o Hina, o Kakuihewa a me Mano; a ua liki ia kou puhaka me ke kaei gula lilelile i kauia i na huaolelo, UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO; Leialii oe o Kamehameha I, a Makahiapo hoi o ka Pono o na moku o keia moana; e Hawaii, e kulou nei kou poo ilalo me ka helelei o na waimaka maluna o kou one oiwi, e ala mai oe iluna, a e hai mai i kou makemake. A eia ka Hawaii e puana'e nei: "Ua ehaeha au no ko'u poe keiki ponoi, a no lakou ko'u waimaka e helelei nei; ua hilahila au a ua inaina hoi i ka poe i ao ia, a i hele mai a hoohaumia i ko'u mau momi. O ka maemae ko'u makemake, oia ka hanohano a'u i koho ai no ko'u poe keiki. A e hooko ia'ku na kanawai pono no ka pono o na mea a pau.

O KA HOOPAI,

          Ma kahi i ikeia, he hewa, he hana ia i ku i ke aloha. O ka lawehala e kali nei iloko o ka hale paahao ma Kawa no kona la e li ia'i, ua hoike mai oia me ke kanalua ole, o ke kumu o ka loaa ana ia ia o ka hewa pepehikanaka oia no kona moekolohe. Mamuli oia o ia hewa a hiki i kona la i lawe ai i ke ola o ke kane mare o kona wahine manuahi. Ua olelo mai oia, ina i loaa mua oia i ka hoopai ia no ka manuahi, o kona manao maoli, na ia hoopai e hoopakele iaia i ke karaima weliweli o ka pepehikanaka. Ina ua makau oia wahi ana a haalele i ka wahine manuahi mamua o kona lawe ana i ke ola o kana kane. Aloha ino ! Pehea na makamaka, makai, a lunakanawai o ia apana o Maui kahi ana i noho ai?
          Ina ua ike lakou i kona hewa me ka waiho malie aku iaia e hoomau aku i ka hana hewa, me ke ao ole ia, a hookolokolo ole ia, aole anei maluna o ko lakou poo kekahi hapa o ke koko o na mea make a elua, o ka mea i pepehi ia, a me ka mea nana i pepehi ?
          O na poe maikai a pau, he kuleana ko lakou e ao, a e hooikaika no ka noho pono ana o kanaka.
          A ina e hoopii ia ka poe haihai kanawai, he pono i na mea a pau e hoike ma ka oiaio, ke kahea ia lakou e ku ma ke ano hoike. O ka hoopunipuni i mea e nalo ai ka hewa, he hana lokoino ia. O ka hoopai ia o ka mea hana ino mamua o kona hana ana i ka mea e lilo ai kona ola, he hana ia i ku i ke aloha. O ka hahau ana ia a ka Makua e ola ai.

          Ma ka holo ana aku o ka moku kuna Mariona i ke ahiahi Poaha o ka pule i hala, ua kau aku ke Alii ka Moi maluna ona, a holo aku la no ka mokupuni o Kauai.

NU HOU HOPE LOA.

          Ke hele kaapuni nei o Peresidena Hayes ma ka akau o Enelani Hou, a o kona ohana pu me ia. Ua halawai mai oia me na hookipa aloha ana a kona Lahui ma na wahi a pau.
          Wahi a kekahi hoike kuikawa o Berelina ua oleloia ae, ke hoike mau mai nei o Geremania i kono manao kue ia Farani, ma ka hoala ana i na pakaua, ma ke alo e huli ana i Helevitia, a ua lilo ia i mea nune nuiia.
          E hoike ana kekahi lono mai Kalaku ta mai: Aia ma na apana aina o Maderasa a Mysore, e ikaika loa ana ka pahola ana o ka wi; no na malama hou aku Eono.
          Madri d, Aug 17.—Ua oi aku mamua o ke kanakolu poe i hopuia no ka hui pu ana me ka poe ohumu kipi i loa mai nei.
          Ma ka apana aina o Au guseta ma ka panalaau o Canada, ua laulaha nui ae na uhini a piha pu ka aina. A ke hoomaka nei ka poe mahiai e oki i ko lakou mau kula mauu, i hoopakeleia ai ka ai no ko lakou mau holoholona.
          Konakinopela Aug. 13.—Ua hoikeia mai, ua kakau leta aku Musure Pasha, i na ka mana aupuni o Tureke ke manao oiaio nei oia e hiki mai ana kekahi noi mai a Enelani mai, e haawi aku i ka mana no ka ae ana mai i na aumoku kaua, e komo aku ma ke kowa o Boseporasa, i mea e hoomalu pono ia ai na Karistiano, no kekahi ulia poino ke hiki mai. E ae no na mana Tureke i ke komo ana mai o ke aumoku kaua ma ke kowa Bosaporasa ma ke ano he hoapili kahiko no Tureke, aka, ua hoole houia aku ia manao mamuli o ke kue ikaika ana o Lazard, ka luna Ahaolelo Beritania ma Konatinopela.
          Ke paa nei ka Adimarala Beri tania, a me ka Earl Derby, ia Adimarala De Horsey, no kona hoopoino ana i ka moku kaua kipi Huascar o Peru.
          Ua hiki ae la o Kenela Kalani, ka Pere sidena mua iho nei o Amerika Huipuia me kona ohana ma ke kulanakauhale o Edineboro ma ka la 29 o Augate, a ua lilo lakou he mau malihini hanohano na ka Haku Perovosete.
          O ka la 28 o Au gate, oia no kekahi o na la wela ikiiki ma ke kulanakauhale o Nu Ioka. Ua hoike mai ka mea ana wela, he 93°. He 600 ka nui o ka poe make ma ia kulanakauhale iloko o ka hebedoma e pau ana i ka la 25.
          Ke manao nei o Moo dy, e wehe koke i kekahi halawai ma ke kulanakauhale o Wasinetona, a me Balatimoa, ma ka pakolu mahina i kela a me keia wahi.
          Ua hooukaia he kaua weliweli, mawaena o ka puali o Kenela Gibona, a me na lahui ilikini i kapaia Neze Perece maloko o ka mokuaina o Idaho, ma ka la 9 o Augate, a ua loaahia mai ka poino maluna o ka puali ma ka hookuemi hope ia ana mai e na ilikini mailoko ae 100 koa iloko o ka puali, he 80 i make a hoehaia.

KA WI MA INIA.

          La dana, Augate 28.—Ua hoike mai ka lunahooponopono o ka nupepa Manawa o Madras, a he lala hoi no ke Komite o na hana kokua, i kakau ia ma ka la 1 o Augate; Aia ma ka aoao hema o Inia, ua ili na  haawina k aumaha a ka wi, maluna oia lahuikanaka, he 24 miliona a oi aku a emi mai paha. Me he mea la e pau ana ka akahi hapaono o lakou i ka make, mawaenakonu aku o ka aina, he weliweli ka poino.
          I kekahi keonimana e hele ana, ua helu aku oia i ka nui o ka poe make e waiho mokaki mai ana i ke alanui, a he 29, ma ke awawa o Wyland. Ua loaa aku hoi i kekahi kanaka kanu kope, he eono mau kino kupapau, iaia i holo aku ai iloko o kekahi wahi pupupu hale e pee ai no ka pulu i ka ua.
          Ma na la a pau e ike ia aku no na makuahine ma na alanui o Maderasa, e lawe hele ana e kuai aku i ka lakou mau keiki liilii, a ua piha kui hoi kekahi keena o ka hale o ka poe ilihune i na keiki liilii i loaa aku i na kaiko ma ke alanui, ua haalele wale ia e ko lakou mau makua. Ua pau i ka make he 500 tausani o ka lahui mai ka hoomaka ana mai o ka wi. Ke manaoia nei, e hiki aku ana keia ulia poino hookahi ma Mysea, ma ia okana aina no.
          He oiaio, ua hoikeia mai nei, he ekolu mahele o ka aikanaka ana ma Banagolove e hanaia nei.

HOI HOPE HOU KE KULANA O NA PUALI KAUA MA BULGARIA.

          Nu Ioka, Aug. 19.—Mai ka nupepa Manawa mai o Ladana e olelo ana: ua loaa mai ia'u kekahi hoike mai ka mea kakau mai o ka nupepa Manawa o Nu Ioka, i kakauia ma Bucharest, ma ka Poalua, la 14, a penei ka olelo ana: O ka manaolana nui wale no o na Rukini, e loaa ia lakou he lanakila nui ma Tirenova, a ke eo ia lakou ia mau hooikaika hiwahiwa ana, alaila, ua makaukau lakou e ae aku ma na mea a pau e hoomau ia ai ka maluhia. Aole no i holopono loa ka manao o ka Emepera no ka loaa ana mai o ka lanakila i na puali kaua e a-e la ma kela aoao aku o ke Danube, a ua hoahewa mau aku oia i ka poe nana i alakai i kona manao e hakaka aku me Tureke. Ua hoopuka pinepine oia imua o kona poe ponoi, no na oleloao a kona makuakane, oia ka Emepera Nikola, i ao mai ai iaia, he mea pono ole ka hoao ana o ka lahui kanaka e lele kaua wale aku, koe wale no ka hoopale ana aku no na hoopilikia ia mai.
          Aia Ha fis Pasha ka hele la imua ma Shipka Pass, me kekahi mau puali kaua Tureke ikaika. Ke paa ia mai la no nae ke ala hele e ke koena o ka puali kaua o Kenela Gouroko, oiai hoi i kekahi manawa, ua hoao aku la lakou me ka ikaika, e hele a hao wale ma ka Balakana, aka, aohe nae he pomaikai i loaa mai. Eia na puali kaua o Kenela Gouroko ma na kulana kupilikii. Aia o Suleimana Pasha ma ka akau, a he mea kanalua ka manao ana, e pakele ana lakou i ka lawe pio ia.

MAI KE KAHUA KAUA MAI.

          Kona tinopela, Aug. 28.—Ua loaa mai kekahi hoike mai a Suleimana Pasha mai, i kakau ia ma ka la 28, e hoike mai ana no na mea i hana ia a hiki i keia la. Ua hoike mai nei oia, ua lawe ae na Tureke i ko lakou kulana ma na kiekiena ma ka hema aku o na enemi, me ka hooweliweli aku ma ko lakou ala e emi hope mai ai, aka, ua huli mai la ke au o ka lanakila ma ka aoao o na Rukini i ka Poalima, a ua kipaku ia aku na Tureke mai ko lakou kulana aku. Ua loaa hoi ia Veseta Pasha ma ka Poano ae me elua mau barigade ke kulana kupaa, a ua hoomau ia ka hookahe ana o ke koko a po ka la, a ma ka hora 3 o ke kakahiaka o ka la Sabati, ua hooauhee ia'ku la na Rukini mai na kiekiena aku. Mamuli hoi o ka hiki hou ana mai o na kokua ma ka aoao o na Rukini, ua huli hou aku la lakou a hooili i ke kaua, aole nae he lanakila i loaa mai, a ua hoihoi hou ia mai lakou e hoopunana iloko o ko lakou wahi paa. Ua hoomau ia mai ke kipoka pahu ana a po ka la Sabati, aole nae he pomaikai. Ua hoike hou mai la no o Suleimana Pasha, a penei: aole i holopono na hana i keia wa, oiai, aole makou i noho mana aku maluna o na wahi paa o ka enemi, aole i maopopo ka nui o ko makou poino i keia wa.
          Ua loaa aku hoi he hookahi tausani o na Rukini e ahu mokaki mai ana ua pau i ka make, i ko lakou wa i kipaku ia aku ai mai na kiekiena aku.

KA HAKAKA ANA MA SHIPKA.

          Konatinopela, Au g. 29.—Ua telegarapa hou mai nei o Suleimana ma ka la 28 : he hookahi haneri a me kanalima wale no mau kikoo ko makou kaawale mai na papu mai o ka enemi, Eia no makou ke paa nei i na kiekiena. ua paniku ia aku nei na Rukini, ma na aoao ekolu. Ke hoao ikaika nei makou e pani paa loa ia lakou, i oki pu ia ai ma ke ala hele ae e Gaberova. Ua pepehi mainoino ia ka akahi hapaumi o na koa Rukini, a ua emi hope aku la lakou iloko o ka lakou mau wahi paa. Ke hoomau ia nei no ke kipoka a me ka hakaka ana o na koa kiai.
          Ladana, Au g. 29.—Ua hoea mai he telegarama mai ke kahua kaua mai, e olelo ana, ke manao nei o Suleimana Pasha, aole he wahi manaolana iki no ka hiki ke lawe ae ia Shipka Pass ma ke alo aku, a nolaila, e hoomaka aku ana oia e kukulu i kona mau wahi hoomoana maloko o na kauhale o Shipka, Hoinakoi, a ma ka Balakana, a hiki ma kekahi mau ala e ae.

Ke kaua kuloko ma Samoa.

          Ma ka la 22 o Augate, ua ku ae ma Aukelana ke kuna Energy, kapena Savory, mai na Pae Aina mai o Samoa, a ma ona la i lohe ia mai ai ka nuhou no ke kaua malaila. I ka la mahope iho o ka haalele ana mai o ka moku kaua Auguseta no Kikane, ua ike ia aku ke ala ana mai o ke ano pioloke maloko o ke kulanakauhale o Apia, no ke kue mawaena o na kamaaina no ka Moi kupono ma ka nohoalii.
          O ke alii e noho Moi nei i keia wa, ua hoonoho ia oia e Kanela Steinberger a me kona mau hoa, a no kekahi mau manawa i hala ae, ua hoaoia e hoopau kona nohoalii.
          Ua ikaika ka poe kipi me ke kue ana i ka Moi, a ma ka malama o Iulai i hala 'ku nei hoakoakoa ae la lakou ia lakou maloko o na pa kaua ma na palena mawaho o ke kulanakauhale, oiai hoi ka Moi a me kona poe e kakali malie aku ana, no na mea e hiki mai ana. Ma ka auina la o ka la 12 o Iulai, ua puka ae la kekahi puali koa ikaika o ka Moi, a hele aku imua o na pale kaua o ka enemi, i kukuluia ma kekahi wahi inoino ma ka hema o Apia, a i na kipi no e kukakuka ana no ke kulana o ke kaua, ua wehe koke aku la na koa aupuni i ke kipoka ana maluna o lakou, a ua pau i ka make mai ke 50 a hiki i ka 100 o na kipi. Hoomaka koke mai la no hoi lakou i ke kipu ana, a ua hoomauia ka hakaka a hiki i kekahi kakahiaka ae, aole hoi i aa na aoao kaua e hookokoke aku kekahi i kekahi a lawelawe lima. I ka ike ana nae o na kipi, ua paa lakou i ka hoopuniia e na puali kaua aupuni he tausani ka nui, ua haawi pio wale mai la no lakou i ka lakou mau mea kaua, a ua kauliilii aku la ke koena o lakou, a mahope o ka ka Moi wehewehe ana i ka lakou mau mea kaua, ua hookuu ia aku lakou.
          Ua hoolako pono ia kela a me keia o na kipi me na mea kaua, a he nui wale no pu kuikele a lakou i haawi pio mai ai. I ka wa i haalele aku ai ka Energy, ua malu na mea a pau, aole nae i holo pono loa. Ua noho malie no na haole Europa me ka hoopilikia ole ia mai iloko o keia haunaele ana, me ka ohi ana mai he mau wahi pomaikai uuku, ma ka hoolako ana aku i na lole kaua, pauda, a me ka poka.