Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 39, 27 September 1877 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.} HONOLULU, POAHA, SEPATEMABA 27, 1877. {HELU 39.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike. [3—1y.]
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1 a me ka maikai.
Coura ge, Fellow Pilgrim.
Golden Sunbeam p 41.
1
Mai pauaho oe,
E kuu hoa e
No na mea wana
Ma ke ala nei.
Hele o Iesu imua,Nana oe e koo,
A hoolaumania
I ke ala ou.
Cho. —Mau e mau ke aho,
E kuu hoa e,
Ie su no ka Luna
Nana e kai maikai.
2
Mai pauaho oe,
E kuu hoa e;
Apuupuu ke ala,
Ala ololi,
Paapu no na pua,
Puakala nae;
Houia no ke kino,
Houia ka puuwai.
Cho. —Mau e mau ke aho. &c.
3
Nou mai na makani,
Holo ino e,
Po-i mai na nalu,
Ino loa ke kai.
Mai pauaho oe,
Eia pu Iesu,
Oia ka Pailaka,
Hee ae ka makau.
Cho. —Mau e mau ke aho. &c.
HAWAII.
KA NANEA EEHIA!
O NA LA
I AU WALE KA MANAWA
A O KA
HIHIO ILIHIA A KA UI
LEON ROSE!
NO NA
KOA KAVALIA OPIO!
NA
SEPANIA EKOLU!
He Nanea Walohia o ka Weli Eehia.
MOKUNA VII—HELU 19.
———O! Ano, no ka manawa pau ole,
E aloha auanei e ka manaolana mahie,
Aloha! e ka puuwai maha!"
A HOHOLA koke ae la ka mino aka ano hookamani ma kona mau helehelena. Ua ike no ka oe ia'u ? wahi ana, e akahele oe i ka hoike pololei ana mai.
Ua hoahewa koke iho la wau ia'u iho, no kuu ano puapuahulu loa i ka pane ana aku ; a me ke kunou ana i kamailio hou aku ai au.
O ka makuakane o keia mau lede , a e like me ka'u haawi ana'ku i ko'u hoomaikai, pela no au e hoomanao mau ai, he aie nui ko'u no ka lakou mau hana aloha ia'u.
Pela no hoi au, wahi ana i pane mai ai, aka, owai la kou kokoolua ?
O Ferenado, he mea i loaa ole ka haawina hookahi me a'u nei, a he kanaka hoi nona ka manao paa, i komo hohonu iloko o ka paio ikaika ana, no na pane kue ia mai me ke ano kalakala.
A o Dona Padila hoi, he makamaka oia no ka poe hoopunipuni, powa a me ka pepehikanaka. Owai la wau? wahi au e ninau mai nei. He malihini au ano, aka, iloko o ka la hookahi wale no, e ike no oe ia'u. O ke kanaka nona ka hoao ana e kue mai i na pono o ka launa makamaka ana, he kupono oia ke kapae ia mawaho aku o na hookipa aloha ia.
Aha, wahi a Pa dila me ka puai ana'e o ka ula ohelehelo ma kona mau papalina. Ua kumakaia ia auanei au?
Na kou makau wale i kumakaia ia oe, wahi a Ferenado, na ka h ana hewa e hoolilo i na kanaka powa i poe hohe wale.
Heaha la kau i pane hookiekie mai ai pela? wahi ana me ke keehi ikaika ana i ka honua. E kumakaia ia ana anei au e ko'u poe kanaka ponoi? a e haawi ia'ku hoi iloko o na lima o ka mea hoohaunaele wale a me ka noonoo ole. Ea, e kokua! e kokua!
Me keia mau huaolelo, neenee mai la oia a holo aku la me ka ikaika i mua o Ferenado.
Waiho a maule 'ku la o Vireginia. Uwe ae la o Alamaira me ka leo nui, a hopu aku la i ka lima akau o kona makuakane, oiai hoi au e hooikaika ana e hookaawale ae i na moho hakaka, i hele wale a piha i ka inaina kekahi i kekahi.
Holo aluka mai la hoi na kauwa iloko o ua keena nei, i ko lakau lohe ana'ku i na leo kahea a ko lakou haku, aka, oiai hoi aole lakou i makaukau i na mea eha, akeakea aku la au ia lakou me kuu pahikaua, a kuemi hope aku la lakou, o Dona Padila hoi, ua piha loa oia i ka inaina, a haawi ae la oia i ke kauoha i kona poe e hopu kino mai ia Ferenado.
He hana naaupo keia ma na ano a pau, wahi a'u. He mea hilahila loa no ka poe e like me ko kakou kulana, ka lele aluka ano powa mai e like me keia; a o oe hoi a Ferenado Coello, e kinai hoi i ka uluku ana o kou manao.
O Ferenado Coelle auanei keia? wahi a Padila i pane koke mai ai.
Ae, wahi a'u, he keiki oia nau, ke keiki ponoi hoi a Isabela kou kaikuahine, a o ka mua no hoi keia o kona hele ana mai, me ke ake nui e ike ia oe, a peneia iho la anei ke ano au e hookipa mai ai iaia? E hoi nui aku oukou e na kauwa. Aole nae he ano maliu mai o Dona Padila i ka'u kauoha, aka, noho iho la oia lalo me ka helehelena eehia, aohe hoi he pane leoa a noho ae la kuu hoa maluna o kekahi noho, me ka paa ana o kona lima ma ke kumu o kana pahikaua, ua hookomo ia iloko o ka wahi, me ka hoomaopopo ole i ke kulana o na lede. A oiai hoi o Vireginia kewaiho la no maluna o ka papahele, aia no hoi kona hoahanau ke kulou iho la maluna ona, me na leo kumakena e ehaeha ai o ka manao.
Ia manawa komo mai la o Agata, ka wahine lawelawe no na lede me kekahi mea aala a me ka wai, a wikiwiki koke iho la wau ma ka lawelawe ana i mea e loaa mai ai ka maha ia Vireginia. Nana pono mai la o Dona Padila maluna o'u, me ka pane ole mai, me he mea la, aia iloko ona ka nune ana no na mea ano nui oia manawa, a huli ae la kana nanaina maluna o Ferenado, a nana hou mai la hoi ia'u.
I ka wa i pahola ae ai o Vireginia, kauoha ae la o Dona Padila i kana mau kaikamahine e hoi aku, a me ka leo hauoli i ninau mai ai oia i ko'u inoa a me ko'u kulana; a no kela mau ulia pilikia hoi i halawai ai au ma ka ululaau, no ka mea, ua lohe mahui iki oia mai na kauwa mai.
Pane aku la wau iaia: Owau no ka Makuisa Alabereta de Denia, a he hoahanau hoi ko'u makuahine no kana wahine mua, oia ka lede Emira.
Pii ae la ka ula ma kona papalina no keia mau olelo, a noho malie iho la, me ke nahu ana i kona mau lehelehe.
He lehulehu wale ko'u mau noonoo me he mea la ua hui kuka olelo o Padilla me Iakuisa (Jacques,) ka mea pepehi kanaka, a ma ia mea, o ka ike ole me ka maopopo, ua like no ka poino, me ka ike maoli ana'ku; nolaila hoomaopopo koke iho la wau, ia'u e hele auwana ana i ka ululaau, ua pii ae wau ma kekahi kumu laau e hiamoe ai, ia wa no hoi au i lohe koke iho ai i kekahi mau leo e pa-e ae ana malalo pono ou, ke hooiaio nei au ma ia mea, wahi a kekahi; aole oia e ola ana, ano puiwa ae la o Dona Padila. E lawe anei kaua i ka uku me ka hana ole! he kue wau ia Lopeza.—Ua olelo anei lakou pela? wahi a Padila, me ke ano paupauaho.
Aole au i hoomaopoopo aku no keia ninau, aka ua kamailio aku la no.
Ua like no ko'u manao me kou e Iakuesa, wahi a kekahi, me kuu manaoio o Lopeza no ia. Aole hoi au e ai wale i kou berena me ka palaualelo e Dona Padila.—Ua haikea koke ae la oia no ka puana ia ana o kona inoa, aka, aole oia i ekemu iki ae.—He oiaio e make koke no o Dona Padila!—Ea, wahi a Iakuesa eia anei oia ma keia wahi?
He lehulehu no ka poe i hele aku ilaila ma ko lakou mau huakai hele, aole nae i ikeia ua hoi mai lakou. Haalulu iho la o Padila, me ke au ana'e o kona mau maka a puni ke keena.
Ia manawa no hoi i pane mai ai o Lopeza, aole; aole maanei, aia i kekahi lua mamua aku nei, kahi a na ululaau e luhe iho ana maluna o ka wai. Ke hoomanao nei no paha oe ia wahi e Iakuesa? Ku koke ae la o Dona Padila iluna me ka paa ana o kona lima i kana pahikaua, oiai kona mau kiionohi e hoike mai ana i na ouli o ka inaina—aka, ua noho nou iho la oia ilalo, a hoomau hou aku la no au i ke kamailio ana.—
I kuu lohe maopopo ana iho i keia mau olelo, ua poina koke aku la ka hoomanawanui mai o'u aku, a lele koke iho la wau mailuna iho o ka laau mawaena o laua, a me ka'u pahikaua i unuhi ia a paa ma ka lima, ua pepehi koke iho la wau i kekahi o laua a make loa; o kekahi hoi o laua, ua lele mai la a hou i kana pahikaua ma kuu lima, no ka ike ana mai i kuu hina ana ilalo.
Na kau mau kaikamahine hoi i hoopakele ae ia'u mai ka loohia ana i ka make i ke kakahiaka, a ke hoihoi aku nei au i na hoomaikai imua ou, no ka hoopakeleia ana o kou hale kakela.
Hoopuka ae la o ua Padila i na hoomaikai ano hookamani. Ua kupilikii aku la iaia, ua maopopo loa ma ka ike ana aku, he mau helehelena ano powa kai kikohuia iluna ona.
Mahope iho o ka hala ana ae o kekahi manawa o kona noho ekemu ole ana, ua ninau koke maila oia ina paha ua ike au a hoomaopopo hoi i ka helehelena oia mau kanaka? Aole wahi a'u i pane aku ai, no ka mea, he po pouli loa ia, a he mea hiki pono ole hoi ke kilo ana aku i ke ano o ua mau kanaka la.
I ka nana'ku nae i kona mau helehelena, aole loa ia i oluolu iki no ka'u mau olelo pane, aka, ua hoopuka ae la oia i kana hoohiki paa, ke loaa aku ke kolohe iaia, e li koke ia no maluna o ka laau.
Ina i make laua a elua i ka pepehiia e oe, wahi ana, ina ua lilo au i hoaloha mau loa nou.
O ka hoomau ana i ka inaina, me ka manao e hoopai aku i ka ino, a me ke ake ana i ke kiekie, he hana weliweli loa ia no kaua iho. Aole o'u wahi kanalua iki, ua piha oia i ka makau no ia hana aloha ole ana, a ua hoomalamalama maikai ia'ku la paha kona noonoo, a pela iho la na lia ana a ko'u puuwai.
Ke manao nei au, wahi ana, mahope iho o ka hala ana'e o ka hapalua hora o ka noho hakanu ana me ke ano eehia. Aole paha oe e manao ana e noho liuliu iho maanei a hala ka manawa loihi, mahope iho o kou ola pono loa ana? Ua lohe au ma Tolosa, eia'e na puali koa ke hele nei malalo o na kauoha.
Ua hoomaopopo loa'ku la wau i ke ano oiaio ole o kela mau olelo, a pane aku la wau, o ka make ana o kuu makuakane ma Maderida, ka mea nana i hapai i kuu manao no ko'u pono;a o na hanohano kiekie a pau e halawai mai ana me a'u ma ia hana ana, ka mea nana e hookaokoa ae ia'u mai ka noho loihi ana iloko o na inea o keia ola ana.
Alaila, he koa wiwo ole oe, wahi ana me ke ano hoihoi ole mai. Ua pono kau i olelo mai nei, o ke kulana kiekie e loaa mai ana i ke kanaka, mailoko mai no ia o na paio ikaika ana'ku me na popilikia he nui wale.
Ua halawai mai no hoi me a'u kekahi mau alalai e loaa pono ole ai ke kahua paa o kau mau olelo pane. Ua like no ka haawina o ka wiwo ole a'u e hiipoi nei, na ka hanohano i kona mai ia'u, a me ka hiipoi ana i ka pono o kuu aina. He mau olelo mana a ikaika loa keia e Dona Padila.
Ae, wahi hoi a Ferenado, a ea ae la kona poo iluna, mai ka noho hakanu ana o na noonoo kulipolipo iloko o kona puuwai. Aka, aole ia he mau mea e komo aku ai ka weli iloko o kanaka.
Huli ae la ua o Ferenado a kau aku la ka nanaina a kono mau maka maluna o Padila, oiai ua ano hoomaopopo maila kela i na olelo aole nae i pane mai, a no kuu manao o ho'a hou ia auanei ke ahi enaean o na manao inaina, nolaila, ua hoololi hou ae la wau i ka'u kamailio ma ka haawi ana ae i na olelo mahalo no ke kulana hiwahiwa o ka hale kakela a me na helehelena nani oia wahi. Hoolohe maila oia me ke ano hoomaauea.
Me he mea la, aohe o'u wahi ano hoomaopopo no kona kulana, wahi a Ferenado. A no'u iho, ke manao nei au, ua ike au i kekahi hale kakela e ku ana ma kapa o ka muliwai Darro, i oi ka eehia a hoolele hauli o kona nanaina.—Ke hoomaopopo maila anei oe i ka'u olelo.
Ae, aka o oe kai hoomaopopo ole mai i ka'u mau olelo, wahi a Padila.
Hoomaka aku la oia e hele, me ka haalele ino mai i ke keena, aka, me he mea la ua hoomanao koke iho la oia nona iho, nolailo ua huli hopoe maila oia, a nonoi maila e kala aku au iaia, oiai hoi he nui wale kana mau kauoha pono e hookoia, a e na pilikia e ae e hooponopono ai mahope iho o kona wa i kaawale aku ai.
Ia maua i noho kokoolua iho ai, hoike maila o Ferenado ia'u i ka moali e alakai aku ai iloko o kekahi paio ikaika. A me ka manao paa, e hoi koke maua i Tolosa me ka hoohala ole i na hora oia po, maloko o ka hale kakela.
E hoomalielie i ka uluku ikaika ana o kou manao e kuu hoa ke oluolu oe, wahi a'u. E hoomaopopo oe i ka lehulehu o na hana a kaua e hooponopono aku ai, a o ka hooko ana me ka puapuahulu e loohia mai auanei ka poino.
(Aole i pau.)
Ka Honua nei.
(Kakauia e J. H. Kanepuu.)
Aia ma Kohala, Hawaii, he mau puu kaulana, o Pili a me Kalahikiola. He mau puu kaulana keia no ko laua alualu hele i ka huakai hele wawae, hele lio, a holo auwaa mai Waipio mai a Kawaihae, a ua kapa ia ko laua inoa e ka poe kaahele, "Napuuhaeleelua." A ma ko'u lohe ana i keia, haohao wale no wau, a i ko'u ike maka ana i ka malama o Iulai, M. H. 1872, he wa hoomaha ia no na kula ma Honolulu nei, a i ka'u hoomaopopo ana, eia ka ke ku nei keia mau puu aneane i ke kikowaena o Kohala a me Waimea, a e hoopololei oe ma ka noonoo, o Kawaihae ma kela aoao o ka puu, a o Pololu ma ka aoao hikina akau, a o na kahakai o Kohala, ua pio poepoe ae la me he poai hapalua la ma Kawaihae a kokoke paha ilaila kekahi wawae, a ma Pololu a ma o ae paha o ke awa o Nene kekahi wawae, a no ka pio poepoe o kela kakai pali kahakai o Kohala, a hele nae oe ma ia ala ka pi-o. Nolaila, olelo ai he mau puu alualu i ka malihini kaahele ia Kohala. I na hoopololei ka waa mai Waipio a hiki i Keanae ma Maui, aole no ia e alualuhele, e emi loa ana ia i hope.
Aia kekahi mau puu elua mauka o Kiholo a me Puako; ua kapaia ka inoa o Puuanahulu a me Puuwaawaa.
Aia kekahi mau Puu liilii mauka ae o Kapoho ma Puna. Aia mauka ae o Hilo kekahi, oia o Halai e kokoke la i ka hale kula hanai a Laimana (na ka poe ike e hai mai i ke koena.) Ua pau paha ko kakou kamailio no na puu. A heaha ko kakou waiwai ma keia mau puu a kakou e olelo ae nei? Aole waiwai i ka poe naaupo, i ka poe akeakamai, he waiwai ko kela a me keia mea liilii i hana ia maluna iho o ka honua, e waiho ana paha ma ka ilihonua, he kumu alakai no ka poe akeakamai e na la hope e hiki mai ana. A he mau pakaua ikaika nohoi ia no ko kakou mau kupuna i hala aku la.
Na lae o Hawaii nei.—He mea ua hele wale a wale waha i na keiki kula o Hawaii nei, ka hoopaa ana i na lae o Hawaii nei, aole nae o ko lakou hoopanaau ana ka mea e koe ai ma keia wehewehe hoike honua ana, ua kaulana ka lae o Kumukahi ma Hawaii, oia ka lae oi malaila, aia ma Puna; o ka huli ana ia o ka makani ma o o Puna a hiki i Kau; a ma kekahi aoao hoi e huli ai ka makani a hiki i Hilo, he wahi lae uuku iho, ka lae o Kookoolau. Aia mai kekahi lae makai ae o Hilo, o Leleiwi ka inoa. Aia kekahi ma Makahanaloa ma ka aoao o Hilo paliku. Aia kekahi ma Kohala kokoke i Honoipu, o Upolu ka inoa, aia kekahi ma Kona Akau, o Kaelehuluhulu, he wahi lae uuku iho o Hiiakanoholae. Aia ma Kona Hema o Hanamalo a me Kawili. Aia kekahi ma Kau, ka lae o Kalae a me Kailikii, a he mau lae liilii e iho no kekahi, na ka poe ike e olelo mai.
Na lae o Maui.—Aia ma Hana ka lae o Namalele, aia ma Hamakua ka lae o Wewehi, aia ma Kahakuloa ka lae o Kunounou. Aia ma Kaanapali ka lae o Hawea, ka lae o Kaea a me ka lae o Kekaa. Aia ma Lahaina ka lae o Puunoa, aia ma ka hema o Aalaloloa, ka lae o Papawai. Aia ma Honuaula ka lae o Pohakueaea, oia na lae o Maui, a na ko Maui poe e hoike mai na lae liilii i koe.
Na lae o Molokai.—Aia ma Halawai ka lae o Puuohoku, a o Kapuupoi paha kekahi inoa, aia ma Halawaiki ka lae o Hinalenale, aia ma Puaahaunui, Hukaaano, Kikipua, aia ma Wailau ka lae o Malelewaa. He wahi lae kekahi ma nae iho o Pelekunu, kokoke i Oloupena. Aia ma Papapaiki, aia ma Waikolu, o ka lae o Leinopapio, aia ma ka poai o Kalaupapa, e pili ana ia Pohakuloa, ka lae o Kaupakihawa, aia Makanalua i kai, ka lae o Kahi-o ka uahi a Kamakiki, a me ka lae o Kokilae, aia ma Iliopii, Kalaeaa me ka Maemilo, he mau wahi lae liilii paha keia, ua kapa inoa ia nae hoi. Aia ma Kaluakoi ka lae o Moki-o, ka lae o Kailio a me Kalaeokalaau, aia ma Keawanui ka lae o Kalaeloa, oia paha na lae o Molokai, na ko Molokai poe e hoike mai i ke koena.
Na lae o Oahu.—Aia ka lae o Makapuu, lae o Kaohao, Mokapu, a me ka lae o Kaioi, ma Koolaupoko. Aia ka lae o Laniloa ma Laie, a me ka lae o Kahuku, ma Koolauloa. Aia ka lae o Kaena mawaena o Waialua a me Waianae, aia o Kaleloa ma ka hema o Waianae. Aia o Kalaekao ma Puuloa, Ewa. Aia o Kalaekao ma Puuloa, Ewa. Aia ka la o Kakaako ma Honolulu. Aia ka lae o Leahi, ka lae o Kupikipikio, ka lae o Kawaihoa ma Waikiki a hiki i Kekaha, oia na lae o Oahu nei.
Na lae o Kauai.—O ka lae o Papaenaena, lae o Ukula ma Kona, lae o Kawai, lae o Nininini, a me ka lae o Kapia ma Puna, lae o Kaunualaweo ma Koolau, lae o Makuaiki, lae o Kikiopuaa me lae o Kaauhau ma Napali.
Na lae o Lanai a me Kohoolawe a me Niihau.—O ka lae o Kamaiki a me ka lae o Kaena ma Lanai, o ka lae o Kealaikahuki ko Kahoolawe, o ka lae o Kawaihoa ko Niihau, oia na lae nui a me na lae liilii o keia Paeaina mai Hawaii a hiki loa i Kauai. Heaha ka waiwai o na lae ma ka ninau? Ua ike na haole o na lae oia kahi o ka aina i komo iloko o ka moana, a ua ikeia ma ka Palapalaaina, ua kauia ka lae o Kepohoni ma Amerika Hema, a me ka lae o Kukehope ma Aferika. A ma ko kakou aupuni nei, ua kauia i kanawai e moe aku ana na palena o keia Paeaina he hookahi legue mai na lae oi aku mawaho o keia Paeaina, e laa o Kumukahi holo i Kau, oia hoi ka lae o Kalae, a pela e holo mai ai a loaa o Kealaikahi ma Kahoolawe, a holo hou mai a loaa o Kaleloa ma Oahu, a holo hou a hiki i Kawaihoa ma Niihau, a huli ae ma kela aoao a hiki hou i Kumukahi ma Puna i Hawaii. Mahope au e hoakaka pololei ai i na palena a me ka nui o na eka kai e hoouhi ana i ko kakou mau kai kuloko a me ko kakou mau kowa.
Na kulanakauhale nui o Hawaii nei. O Honolulu ke kulanakauhale nui ma Oahu, a ma Hawaii nei a pau. Mai ke Alanui Liliha ma ka akau komohana a me ke alanui Alapai ma ka aoao hema hikina. I keia wa ke panee loa aku nei ma ke kula o Kahua, a hiki i ke alapii o Manoa, a iho i ke ala iho o Waikiki-kai ma Pawaa aku. Mai ka aekai o Ainahou a hiki i ka piina o Maemae, a hala loa aku iuka o Nuuanu.
E hoouhi ia 'na e na eka he 3,000 a oi aku a emi mai paha. A e maokiokiia ana e na alanui lehulehu e like me keia: Alanui Liliha, mai kai o Leleo a kokoke ilaila paha a hiki i Puunui. Alanui Maunakea, mai ka makete kuai ia a hiki i Kaumakapili, paewa iki ae, Alanui Nuuanu, mai ka uapo a iho ma kela aoao o Koolau, Alanui Papu, mai Ainahou a hiki i Koloaka ma nae iho! Alanui Alakea, mai Honokaupu a hui me ke Alanui Emma, a hiki i Kehehuna.
(Aole i pau.)