Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 41, 11 October 1877 — Page 1

Page PDF (1.19 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.}  HONOLULU, POAHA, OKATOBA 11, 1877.  {HELU 41.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
E hoouna mai na Leta i ka LAHUI HAWAII.

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

WAi Hui o ka Hau!

E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o  JOHN W. CROWELL.
2-1 y  (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.

E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]

NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi.  1-1y

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike.  [3—1y.]

PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1  a me ka maikai.

T ripping to gether.
Songs of to Day. p. 104.

1
Holo a oli, oli maikai,
Na pokii lelele, holo a memele,
Holo mama la, holo lea 'e,
He la oli nei, la oli, oli nei,
Ani ke ahe a pa ma na pua,
Hauoli e, la oli, oli nei.
C
ho.—Ku a holo a oli, oli lea 'e,
Na pokii lelele a mele maikai.
2
Kii i na pua no na puu mai,
Kahi o na manu i ku ai a mele—
Kii i na pua aala no,
Kii ae la a ohi i lei no oukou,
Ku ae a mele, ane ahiahi—
Hauoli e, la oli, oli nei.
C
ho.—-Ku a holo a oli, oli lea e, &c.
3
Wa maikai keia, wa lea e,
Wa e hui ai na hoa a oli,
Hea mai oe, mele makou,
Nou ke oli nei, a oli, oli pu,
A hui me he lei la i ulanaia,
Hauoli e, la oli, oli nei.
C
ho.—Ku a holo a oli, oli lea 'e,
Na pokii lelele, a mele maikai.
HAWAII.

KA NANEA EEHIA!
O NA LA
I AU WALE KA MANAWA
A O KA
HIHIO ILIHIA A KA UI
LEON ROSE!
NO NA
KOA KAVALIA OPIO:
NA
SEPANIA EKOLU!
He Nanea Walohia o ka Weli Eehia.
MOKUNA VII—HELU 21.

          ———O! Ano, no ka manawa pau ole,
          E aloha aunei e ka manaolana mahie,
          Aloha! e ka puuwai maha!"
          AOLE i kana mai kuu haalulu no kuu pakele ana mai ma ka apua, a no ka mao ole ae o hoi o ko'u weli, no ka lele mai oia enemi ikaika maluna o'u.
E kono aku la laua e noho mai me oe i kekahi mau la. Aole laua e hoomaopopo i kou manao. He lehulehu wale na ano o ka hookipa malihini ana mai !
          Pela kuu manaoio ma ia mea ! wahi a Padilla, me ka leo kalakala, ua maopopo mai la ia oe e Iakuisa—Aole keia he mau mea paani wale. He kanaka poo noonoo loa o Ferenado, a he kanaka kuleana kupono hoi mai kona mau kupuna mai, no keia mau waiwai paa, aole nae i hooponoponoia.
          E hooponopono no makou i kona kuleana, a oi aku ka oiaio mamua o ka ke kanawai.
          Akaaka ae la o Dona Padilla me ka leo nui. He ano leo akaaka o na manao enemi lanakila: a ina i loaa ia'u ka ka mana ia manawa, alaila, he mea maopopo, aole la e loaa ia'u kekahi mau kumu kanalua, no ke akeakea ana aku i ko lakou mau manao.
          E hele kaua i keia manawa, wahi a Padilla ; aia anei ke ki ia oe ? E hooko kaua i na hana kupono ke hanaia. Ua ninau koke iho la wau iloko o'u iho no keia hana. Ua pili anei no na mea a'u i ike ai ma kela keena, a i ole paha, he mau mea huna ano kuhohonu a hoomanaonao no anei kekahi e koe nei maloko o keia hale o ke au kahiko. Heaha la ka mea i hoike ole ia ai o keia hana ? pela iho la wau i nalu wale ai no. Ina paha he mea pili i kela keena, e hele mai no laua ma keia mau alanui—E loaa no auanei he manawa e halawai pu ai maua me Ferenado, a e lawe no maua i ko maua mau kulana ma kahi hookahi.
          Iho aku la wau ilalo me ke akahele, a hele aku la me ka awiwi ma ke alanui, a he mea hoopahaohao hoi ia'u, aole o Ferenado ma kahi a'u i haalele iho ai. E a ana no ka ipukukui o maua maluna o ka papa pohaku, aole nae ka uhi maluna iho. He oiaio, wahi a'u, he hoolohe ole maoli keia hana—Heaha kana kokua no'u, iloko o ka wa e hiki mai ai ka pilikia? a heaha la hoi ka hana nana i hookaawale aku iaia mai kona kulana aku! anoai paha he hana ano nui. Aole nae hoi oia i kaalo ae nei ma o'u la; o he mea maopopo, aole paha oia e hai hou mai ana ma kuu keena."
          Kakali iho la wau, me ke kaumaha o ka manao, me ka haupu mau ana, anoai paha o hoea mai o Padilla a me Iakuisa, a loaa mai au e ku kohana aku ana imua o laua, ma kahi e holopono ai ka laua karaima e hana mai maluna o'u me ke ke'ake'a oleia. Aole au i aa iki e kuhea leo nui ae, a hoohaka maila iloko o'u ka hoomaopopo ana no kekahi poino i ike mua oleia.
          Kani mai la ka bele o ka hale Kakela kahiko, e hoike mai ana kona leo eehia o ka hora ekahi no ia o ka wanaao.
          Ua ko mai la ka leo oeoe o kona kani ana iloko o kuu pepeiao, oiai aole i pau ae ke ano haalulu, ia manawa no i oili mai ai kekahi malamalama olinolino mai kekahi ipuka ma kahi mamao aku ma ko'u lima hema, a lana ae la ko'u manao o Ferenado paha keia e hoi mai nei.
          Hele aku la wau imua no kekahi mau kaina wawae e halawai me ia, me ke kahaha nui i ke kumu o kona hele ana malaila, i ko'u wa i kaawale aku ai; aka ua hoopahaohao koke ia mai la au i ke ike ana aku i kekahi mea ano e loa. O ka malamalama nona kela mau kukuna olinolino i pahola mai ai ma ke alanui, nee hele mai la oia imua o'u, me ka ike ole ia aku o ka mea nana e lawe mai ana, me he helehelena la o ka hoku welowelo; nee mai la ua mea kupaianaha nei, a hookahi kapuai wale no ke kaawale mai ka papa pohaku aku; me ke akehele a like no hoi o ka nee ana, a o kona malamalama, ua ikaika ka a ana me ka moakaka, me ka palale ole aku mawaho o ke akea o ke keena.
          Ku aku la au ma kahi mamao, me ka hakilo ana aku maluna o keia helehelena pahaohao me ka lia ana iloko o'u iho, heaha la ka hopena o keia—aole hoi au i hoolilo wale i na manawa i mea hua ole.
          Aia hoi kekahi kino kiekie, i aahuia iloko o kekahi koloka loihi, a ua wahiia a puni ke poo, e naue akehele mai ana ma ua alanui nei. Ua kau pe'a ia kona mau lima ma kona umauma, a he wahi moali ahiahia malalo iho o ka molina lole, e hoike mai ana i kona ano me he kino kanaka la.
          Ua haalulu iho la au i ka hookokoke ana mai o keia kino eepa, a ua ala mai la iloko o'u ka hoomanao no kela kahoaka uliuli a'u i ike ai ma ka moeuhane. Ua ano like no kona nui me Padilla, a ua manaoio no au oia no, ina aole kela malamalama kupaianaha i nee mai ai mamua. Ua iini nui loa iho la au, e loaa mai ia'u ka ikaika e hoopuka ae ai i ka huaolelo, a e oni ae hoi ma o a maanei, a ke kakali aku nei hoi me ka weliweli, no ka mea e hanaia mai ana. Naue aku la oia imua me ke kuoo a palanehe ole, a he mau iwilei wale no hoi kona kaawale mai kahi a'u e ku nei, wehe ae la oia i ka pale a-i o ke koloka e uhi ana i kona poo, a hohola ae la me ke akea i kona lima akau, ike aku la wau malalo o kona aaha, he koa oia, ua hele a kiheahea i ke koko.
          Ua puiwa au no keia mea. Aohe o'u kanalua, o ka mea a'u e ike nei, o ke kino wailua no ia o ke Count Ferenadeza, a ke naka la kuu mau kuli malalo o'u. Ua nanakea kona helehelena, a ua maloo hoi—ua ano ioena kona mau maka aka, aole nae he hie iluna, a me he mea la, ua kuni paa ia ka make maluna o kona lae. Aohe oni o kona mau lehelehe ; a iaia i kaalo ae ai me ke akehele ma o'u la, kuhikuhi aku la kona lima ma kahi o ka ipuka ana i komo mai ai.
          Akahi wale no hoi ko'u ike ana i keia hihio hooweliweli, o keia kino uhane, ma keia po poino, i hoikeia mai ai ka make ana o kuu makuakane. O keia wahi ike aweawea i loaa ia'u ia manawa, ua kukuni paa mau loa ia iho la maloko o kuu waihona hoomanao, no keia mau helehelena eehia i hiki ole ke hoopoinaia. Aole loa no hoi i loaa iki ia'u ka a-a o ka manao e hookaawale ae mai kahi a'u e ku ana, a hiki i ka manawa a keia kino pahaohao i pii aku ai iluna ma na ala anuu.
          Aole au i kanalua iki, me he mea la, o kela kuhikuhi ana mai ana ia'u i ka ipuka, no kuu hoa'loha no ia ; a aia iloko o'u ka manao, me he mea la, ua ike no paha kuu hoa i keia kino pahaohao hookahi, i kuu manawa i hele ai, a ua ukali hou hoi oia mahope, a komo iloko o kekahi pilikia. He kumu maopopo e hiki ai ia'u ke manaoio, no kela mea a'u i ike ai ma ke keena malamalama, aole o Dona Padilla wale no a me Iakuisa na kino ola maloko o kela keena hoomaka'uka'u; a ua haalulu au ia'u e hele wikiwiki aku ana me ka manao e halawai me kuu hoa'loha. O ka puka kahi e komo aku ai, e hamama aku ana ia ma kekahi alanui pii i hana pio ia, a ua hahauia hoi me ka puna, i kulike ole hoi me na wahi e ae a'u i ike mua ai o ka hale Kakela. Hoo maka mai la ka makau iloko o'u, anoai paha e alakai aku ana ia'u iloko o kekahi mau lua pouli malalo ae o ka hale.
          Ua hoakakuu iki ia mai la ko'u mau noonoo ia'u i komo aku ai ma na anuu ekolu e iho ana ilalo, a me kekahi wahi ipuka ololi e komo aku ai iloko o ke keena, a me he mea la, he mau makahiki loihi ka paa mau ana o keia puka me ka wehe ole ia, oiai ua pipili ka lepo hao.
          Heani ae la wau i ko'u ipukukui iluna, i ike pono ia aku ai, kahi a'u e hele ai, mawaena o keia wahi eehia kuhohonu, me ka maopopo ole o kahi e puka aku ai, a me he mea la, ua hookahua iho la ka maeele a me ke anoano ma ua wahi la, a ua kuni paa ia mai la hoi kuu
manao me ka weli makau.
          Me he mea la he mau aka loloa ke naue hele ae ana ma na paia, ia'u e hoani ae ai i ko'u ipu kukui iluna. Kahea aku la au i ka inoa o Ferenado, me ka leo haahaa ; aka, aohe leo i pa-e- mai, he mau kupinai aheahe malie wale no kai lohe ia aku.
          Komo mai la ka hopohopo iloko o'u aole i kana mai, no keia hana a kuu hoa'loha, aole hoi i hiki ke hoomaopopo aku no ka haawina i ulia mai maluna ona.
          Hoomaha iho la au me ka hooluolu iki a nana ae la a puni me ka mokumokuahua o ka naau i hiki ole ia'u ke hoike maopopo aku. Ua uhi paapuia hoi e ka lepo a me ka punawelewele, na mea hoonani o na hana i kaha maiau ia. O na ipukukui a me ke kea, ua pau loa i ka nahaha. O na koena mea kaua o na hoouka kaua o ka wa kahiko, e kau ana lakou maluna ae. Hookokoke aku la au ma kahi o ke kuahu, a maluna olaila e kau ana kekahi wahi kea uuku, ua hele a ano kewai.
          Hoohaahaa iho la au i kuu ipu kukui i ike pono ia iho ai na mea i hana mikioiia o ke kuahu, a ike aku la au he puka hao ma kekahi aoao, e huli aku ana i ka paia pa, me ka waiho hamama wale no, a aole o'u kanalua oia no kahi e hiki aku ai i ka hale ilina ohana.
          Ke kanalua ole nei au, wahi a'u, he oiaio ua ukali aku nei oe e kuu Ferenado aloha mahope o kela uhane hooweliweli o loko o keia wahi, a ua kau mai hoi ke eehia a me ka makau nui maluna o'u, no na weli he nui e hoopuni ana.
          Aole i komo mua mai iloko o'u ka noonoo, e hiki ana la ia'u ke iho aku ilalo o kela wahi pouliuli hooweliweli, aka, no ka hu ana mai o ka manao aloha no kuu hoa, nolaila, ua hookaawaleia aku la ia mau manao hua ole ; a paa ae la au i ko'u ipu kukui me ka malama loa i ole ai e pio, iho aku la au ilalo, oiai hoi ke alanui pii e holuholu ana malalo o ko'u kaumaha O ka ipu kukui hoi a'u e paa nei, aole loa i lawa kona malamalama, no ka hoauhee ana aku i ka pouli aaki o ua kaena la ; a ua hopohopo mai la hoi au, i ka ike ana iho, ke emi iho la kona a ana i kela a me keia manawa, a hiki i ka uiuiki ana me he hoku ala, a pio loa iho la, a waihoia mai la au e hoaa hookahi iloko o keia pouli nui.
          Kahea ae la au me ka leo nui ma ka inoa o Ferenado, aka, aole nae he haina i pa-e mai.
          Hoomohala ae la au i kuu mau lima, me ka haha hele ana, a hapapa ana iluna o kekahi paila pahu kupapau, a no ka pa ana aku ia'u, ua ano kahulihuli ae la. Ua haalulu launa ole au, me he mea la, he nahesa ka'u i hopu aku ai, a huli ae la au, me ka manao e kaawale aku mai keia wahi koo-u o ke ea. Ua nele iho la au i ka ikaika kupono e hanu ai, ma kahi o keia mau heana, e waiho mokaki nei me ke ano weliweli.
          Aka, iloko o kuu hoao ana e hele awiwi aku, ua hookui aku la au me kekahi mea ma ka papahele, a kuwala poo aku la au a hina ilalo. Lalama ae la kuu mau lima, mahope iho o kuu hina ana, a pa aku la ia'u kekahi kino kanaka, e waiho ana ma ka lepo mamua pono o'u. Holo ae la ka maeele o ke koko iloko o kuu puuwai. Hoohele aku la ka hoopapa ana o kuu mau manamanalima ma kona papalina, ike iho la au e ano pumehana ana no.
          O Ferenado no keia wahi a'u i hooho ae ai me ka leo nui, me ke ano ohewahewa o ka'u olelo ana ; .E make ana oia, me ka nele i ke kokua kokoke ! Ua hiki pono ole ia'u ke hoike ae i ka nui o ka paumako, i loohia mai ia'u ia manawa—he manawa eehia loa keia ; a me ka manao ole ae no ko'u pilikia ponoi iho, kaualupe aku la au i kona kino maluna ma na ala anuu,i hele a koo-u i ke kewai o ka lepo, a hiki maalahi aku la ma ke keena hoomana.
          Haehae koke ae la au i kona mau lole aahu, me ka hooholo ana aku i ko'u lima ma kona umauma, he ano nawaliwali loa kahi pana iloko ona. Hapai ae la au iaia ma kuu mau poohiwai, a me ka hopohopo ole no ka loohia mai o kekahi mau ulia poino, holo aku la no au mawaena o ke keena, me ka nana ole ae i ka aaki o ka pouli. A oiai, ua mahuahua ke ea iloko o ke keena nui, nolaila, hoonoho iho la au iaia maluna o kekahi noho, me ka lomilomi ana ma ke poo a me ka umauma, a hiki i kona manawa i hanu ae ai me ka maikai, a ma ka pii akahele ana ae o ka maikai, ua maha pono ae la oia. Ua ano ohewahewa nae kona mau noonoo, me ka pane mau ana ae, Auwe! ka hihio weliweli!—E lawe aku ia'u, e kuu Alebereta aloha—E hoopakele! E hoopakele ia'u!
          Aohe o'u kanalua, ua hoopilikiaia kona mau noonoo no kana mea i ike ai, a hapai aku la au iaia me ke pipilikia no, a hiki ma ko'u keena ; a me kuu kauoha aku iaia e inu i kekahi o na laau hooikaika a ke kauka i kuhikuhi mai ai ia'u, me ka hoomoe ana aku iaia maluna o kahi moe, a noho aku la au ma kona aoao, e noonoo ana no na ulia poino he lehulehu i loohia mau mai ia maua iloko o kekahi mau mahina i hala ae. Me he moeuhane la keia imua o'u. Owai la kekahi mea e ae iwaena o na mea kino kanaka, wahi a'u, i lumilumiia iloko o keia pilikia ?—hana hoohihia, hoopoino a me ka weliweli, oiai hoi au i kekahi manawa, ua hoowalewaleia mai la au e ko'u lunamanao ponoi, a i ole, alaila e manaoio aku paha no na moeuhane palaualelo, a me na alakai wahahee.
          Me ke kanalua ole, he oiaio o ka pepehi kanaka, oia no ka hewa kiekie loa a ke kanaka, e hana aku ai maluna o kona hoa kanaka ; ana hoi a me ka lehulehu anaina e ae, e hiki ole ai ke makemake e hoopoinoia. He kumakaia ana ia i ke kauoha a me na pomaikai mai luna mai, a ma ka nele i na hoike mai luna mai e nele no auanei ka ike ana aku i kekahi hana karaima i ike mua ole ia.
          O ka poe kahiko, hilinai lakou ua auwana hele wale aku no na uhane o ka poe i pepehi inoia ma kahi malu a ma ke kaua paha, a hiki i ka wa e kanuia ai o ko lakou mau kino lehu ; a ua manaoia no hoi lakou, ua iho mai la ua mau uhane nei iwaena o ka poe haahaa a hiki i keia la.—A no ke aha hoi e oiaio ole ai ia mea? Ua oi aku anei ko kakou naauao mamua o ka poe kahiko ? A he oi aku anei ka kakou makau ole ?
(Aole i pau.)

Ka Honua nei.
A ME NA MEA A PAU MALUNA IHO.
(Kakauia e J. H. Kanepuu.)

          Aia kekahi o ka pa o ka Hotele Hawaii e ku nei ma ke alanui Hotele, kokoke i ke alanui Rikeke. Aia o ka Hale Leta o ke aupuni ma ka huina o na alanui Kalepa me Betera. Aia ma Aienui he hale no ka Luna Helu a me ka Luna Auhau, alanui Marina. Aia ma ka makeke kuai ia ma ka huina o na alanui Maunakea, Marina me Moiwahine. Aia ka Hale Dute ma Aina hou. Aia ka hale hookolokolo o ka Ahahoomalu ma ke alanui Alii, mawaena o ke alanui Nuuanu ma Waikiki, a me alanui Maunakea ma Ewa, a o kona inoa kaulana, "Halewai," he wahi e hoopaa ia'i ka poe lawehala. Aia ma Kawa, Koholaloa, ka hale paahao nui o keia pae aina. Aia ma Keoneula, Kapalama, ka hale paahao no na lawehala opiopio, i kapaia, "Kula Hoopololei." Aia mauka o Kalaepohaku, Kapalama, ka hale paahao no ka poe kanaka i houlaia ia na noonoo kanaka, a i kapaia ka inoa, "Halemai Pupule." Aia malalo iho o Puoina ka hale o ka poe i hooneleia i na lapaau kupono ia no ka ilihune, a i kapaia hoi kona inoa "Halemai Moiwahine," i kapaia mamuli o Emaa Kaleleonalani, oiai oia a me kana kane Moi ka mea nana i imi a hooikaika i ka paipai ana e kukulu ia i halemai no ka poe ilihune. Aia ka puu o Puoina a me kona hale waiho paula iho ma ka aoao ma Makiki, a he mau wahi okoa ae no paha kekahi i koe o ke aupuni i komo ole ma keia papahelu.
          Na halepule o Honolulu.—Kawaiahao, halepule hoole pope, huina o na alanui Alii me Puoina, Kaumakapili, halepule hoole pope, alanui Beritania, a me ke poo mauka o alanui Kamika, Kaukeano, halepule hoole pope no na haole, huina o na alanui Papu me Beritania, Polelewa, halepule hoole pope no na haole luina, aia ma ka huina o na alanui Alii me Betera, Roma, halepule o na Katolika Roma, ma alanui Papu, kokoke i ka halepule o Kaukeano, halepule Bihopa, alanui Beritania a mauka ae, kokoke i ke alanui Rikeke.
          Na hale e ae ma Honolulu.—He nui loa na hale e ae ma Honolulu, he mau hale kuai nui a liilii no na haole, pake, a me na pukiki, he mau hale kuihao, tela humu lole, hana kamaa, hana wati, hana piula, hana gula pepeiao a komo lima, a me na ano a pau he nui wale.
          Aia ma Wailuku a me Lahaina ko Maui. He kulanakauhale kahiko o Lahaina. I ka wa e ku mau ana na moku okohola, ua kaulana kela kulanakauhale no ka noho ana o ka Moi Kauikeaouli malaila. A malaila no hoi i hoomaka mua ai ke kumukanawai a me ke kau kanawai ano no Hawaii nei, a ua kapaia na "kanawai o Luaehu." A ua kaulana no hoi o Wailuku no ka nui o na'lii malaila i ka wa kahiko. A i keia manawa, ke pii ae nei kona nui a lehulehu na kanaka no na wiliko a me kekahi mau hana e ae. Aia ma Hilo a me Kohala paha kekahi; a ke pii ae nei no hoi ko laua kiekie a me ke kaulana no keia mea hookahi no he mahiai ko, ma ka mokupuni o Hawaii. Aia ma Waimea a me Koloa paha ko Kauai. A ina e hoomauia ka noho ana a ka Moi ma Kealia, Kauai, oia kulanakauhale nui aku paha ia. Ma Waimea, he laiki kolaila mea mahiai nuiia. Ma Koloa, he mahiai ko. Ina paha e hoakoakoa ia ka poe ilihune aina ole e like me ka'u wehewehe ana mamua, a kuai ia kekahi aina kaawale akea, e like me kela aina o Kale Ticomb ma Kilauea i Kauai, alaila, oia kulanakauhale nui okoa aku paha ia, o ko ka poe ilihune, e like a kokoke paha e like me kekahi kulanakauhale e ae o keia Pae Aina, e like no hoi me ke kulanakauhale o na mai Pake ma Kalawao, Molokai.
          Na Kaikuono.—Kaikuono o Waiakea, Kawaihae, a me Kaawaloa, ma Hawaii. Kaikuono o Kahului, Maalaea ko Maui. Kaikuono o Waikolu a me Pikoone ko Molokai. Kaikuono o Maunalua, Puuloa, Maeaea, Kahana, a mawaena o Kualoa a me Mokapu, ko Oahu. Hanalei a me Nawiliwili ko Kauai. Oia kekahi hapa o ka moana i komo iloko o ka aina, ua kapa ia he kaikuono.  Aole i pau.