Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 41, 11 October 1877 — Page 2

Page PDF (1.27 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU OKATOBA 11, 1877.

OLELO HOOLAHA.

E halawai ana ka Ahahui o na Ekalesia o ka Mokupuni o Kauai, ma ka luakini o Lihue, ke hiki aku i ka la 24 o Okatoba, hora 10 A. M., 1877. Ua makemake ia na lala a pau e hele makaukau ae.
41 2t s  J. H. MAHOE, Lunahoomalu.

OLELO HOOLAHA.

E halawai ana ka Ahahui Lunakahiko o na Mokupuni o Maui ma Wailuku, maloko o ka Halepule Kaahumanu, ke hiki aku i ka la 16 o Novemaba. Nolaila, ke paipai ia'ku nei na lala a pau e makaala a e hele nui ae i ka halawai o ka Aha. Ke paipai pu ia'ku nei no hoi na lala a me na Ekalesia, e hoomakaukau mua i na haawina i haawi mua ia.  MA KE KAUOHA.  41 6ts

E HOOLOHE !

Ma ka pule mua o Novemaba, e hoomaka aku ana o S. W. Pogue, ka hope no Rev. J. F. Pogue, i kona hele kaapuni ana aku ma ka mokupuni o Hawaii, no ka ohi ana mai i na koena aie no ka nupepa, o ka makahiki i hala a me keia Makahiki.
Nolaila, ke kau leo ia aku nei oukou e na Luna a pau, e ohi e mai i na aie nupepa o na makamaka ma ia mokupuni, i makaukau e ai oukou i ka hookaa ana mai mamua ae o kona hiki ana aku.
E hoolohe e na Luna o ka LAHUI HAWAII i keia!  se 39 tf

O ILAMUKU MAKMAHONE MA KONA HALE.

          Ua ala mau ae ka Ilamuku ma ka ho ra 6 o kela a me keia kakahiaka a puni ka makahiki. I kona wa e ala ae ai, hookani aku la oia i ka bele no Palakiko kana wahi kauwa, he wahi koa paele kahiko, a lawe mai la i kiaha kofe eleele. Na ka Ilamuku ponoi no e kahi i kona umiumi ; i kekahi manawa aahu oia i na lole e ae, a i kekahi wa, i na aahu o ka oihana koa ; he oi aku kona mahalo i ka aahu hope, a ua hiki ke ike maopopoia. Hele aku oia no kana mau hana, a lawelawe pu malaila me Visekauna d'Harekouta kana kakauolelo, a i ole me kona mau ahaiolelo paha a hiki i ka hora 11:30, koe wale no ka la e akoakoa ai ka Aha Kuhina. E noho mau ana keia Aha me ka Ilamuku, ma na Poalua, Poaha, a me na Poaono ma ka hora 10 o ke kakahiaka. Ua hookipa pinepine mai no ka Ilamuku i kekahi mau makaikai ma ke kakahiaka ma ka hora 11: 30 e paina kakahiaka ai oia me kona ohana, he malani wale no keia paina ana, me ka pokole o ka manawa. Ua maopopo ko ka Ilamuku ano akahai.
          Noho iki no oia me la Marekela me kana mau kamalii no kekahi mau minute, a hele hou aku la no i kona hana no kekahi hora hou. Mai ka hora 1 a hiki i ka hora 3, e hookipa mai no oia i na Luna Aupuni kiekie i makemake e kuka pu me ia. O na lala o ka Ahaolelo Lahui a me na Luna okana aina, ua ae ia lakou e hele mai, me na palapala hoolauna ole.
          O ka poe me keia mau palapala, a e lawelawe ana hoi malalo o na kauoha e hookipa pu ia mai no lakou, elike me na Alihikaua, a me na Luna Kiekie e ae.
          Ma na la ano nui e noho ai ka Ahaolelo Luna, aole loa e haalele iki ka Ilamuku i kona keena hana. E hiki mau mai ana na palapala imua ona, i kela a me keia hapaha hora, e hoike mai ana ka moolelo o kela a me keia hana i kukakukaia. Ma kekahi mau la e ae, e hele ana oia maluna o ka lio i ka hora 3, me ka makaikai ana aku makahi hoomoana, a ma na hale koa, a me ka paikau ana paha i kekahi puali. I kekahi wa, e hele no oia i ka uhai holoholona. A hoi mai no i ka hora 5:30, me ka wikiwiki e heluhelu i na nupepa. A hui hou ka ohana o ka Peresidena ma ka papaaina no ka paina awakea. Ua ae no hoi kekahi mau makamaka o ka Papa Komite ma kekahi mau la e ae.
          Ua hookaawale ia na Poaha, no na hookipa pili aupuni, a me na paina awakea.

Moolelo o ka Ahaluna o ka Ekalesia Hui ia ma Kalapana, Puna, Hawaii, Sept. 26, 1877.

Akoakoa mai na lala o ka Aha ma ka hora 12 M. Eia na lala i hiki mai.
J W K Nuhi, J W K Nakanaka a me Kapule no Pohoiki.
L M Naahumakua no Opihikao.
Poohiwi no Kehena.
J Paakaula no Kaimu.
Kahuluhulu "
J Ili, S W Kaikuahine, S T Piihonua, J A kaualuku, Lota Kaaihili a me Olehulehua no Kalapana.
Wm. Kaloi a me Papapa no Kahaualea.
D W Hoopii no Laeapuki & Kealakomo.
Ma ka o lima ana, ua kohoia o J W K Nuhi i Lunahoomalu, a o S T Piihonua i Kakauolelo.
Hoomakaia na hana me ka pule a ka Lunahoomalu. A na ka Lunahoomalu i koho
i Komi te Imi Kumuhana. Eia na lala. J Paakaaula, J W K Nakanaka, S W Kaikuahine a me D W Hoopii.
Eia na Kumuhana. 1 He 10 minute haipule. 2 Ka noonoo i Kahu. 3 Ka hoike a na luna. 4 Ka hoolako o keia Aha i kona mau hemahema iho. 5 Hoike a ka Puuku a me ke Kakauolelo. 6 Koho hou i Puuku a me ke Kakauolelo. 7 Koho ana i Elele e hele ai i ka Aha Euanelio o Hawaii Hikina. 8 Ka manawa a me kahi e halawai hou ai keia Aha.
Mahope iho o ka heluhelu ia ana o na Kumuhana, ua ninau ka L H i ka apono o ko ka hale i na Kumuhana a hooholoia.
Kumuhana 1. Na Lota Kaaihili a me R H K Pele i hoopiha i na minute haipule he 10 ma ka pule ana.
Kumuhana 2. Kuka ka Aha no kela Kumuhana, a hooholo e kahea ia Rev. Mr. Nuuhiwa i Kahu, a hoopaa i kona uku he $120.00 i ka makahiki, a koho ko ka hale i Komite pane aku i ke Kahu i makemakeia, 7 lala o ke Komite. S W Kaikuahine, J Paakaula, Wm. Kaloi, D W Hoopii, Poohiwi, L M Naahumakua a me J W K Nakanaka.
Noi mai o S W Kaikuahine e lilo o R H K Pele a me Jno Kailikini i mau hoa kuka no keia Aha. Hooholoia.
Kumuhana 3. Na na luna o kela a me keia apana pakahi i hoike mai i na hana ma ko lakou mau apana iho, a ua mahaloia ka lakou mau hoike.
Kumuhana 4. Kuka ka Aha no keia Kumuhana, a hooholo $3.50 no ka hoolako ana i kona mau hemahema.
Kumuhana 5. Ua mahaloia ka laua hoike no ka laua mau hana.
Kumuhana 6. Ua kuka nui ka Aha me ke ko'iko'i no keia kumuhana, a hooholo e hoomau aku i ka Puuku mua a me ke Kakauolelo, me ka uku ia laua 5 keneta no kela a me keia dala.
Kumuhana 7. Ma ka o lima ana, ua kohoia o J Paakaula a me J W Alapai i mau elele no makou e hele ia Aha.
Kumahana 8. Ua hooholo ka Aha ma Kehena e halawai hou ai i ka Poaono hope o Dekemaba.
Noi mai o Poohiwi e heluheluia ka moolelo o ka Aha, aponoia. A na S W Kaikuahine hoi i noi hope mai e hoouna i 2 kope o keia moolelo ma na nupepa Hawaii a ielua, hooholoia. Hookuuia na hana me ka pule a L M Naahumakua.
E aloha auanei ke Kapena a me na sela o ka "Lahui Hawaii."  S T PIIHONUA.
Kalapana, Puna, H.  Kakauolelo.

HUAKAI MAKAIKAI MA HAWAII AKAU MALUNA O NA HOKI.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ma ka la 27 o Aug. hora 5 a me na minute keu, kau aku la au maluna o ka mokuahi Likelike me ka'u keiki J. K. Waiwaiole, a ma ka la 28 hora 10 ku ka mokuahi i Kawaihae, oia ko maua awa i lele ai i uka.
          I
ka pili ana mai o kekahi waapa ma ka aoao o ka mokuahi, ninau aku la ka'u keiki i ka uku o ka ee ana aku, pane mai la ka mea waapa, he hapaha ko ka ohua hookahi. O ko maua iho aku la no ia me na wahi paiki o maua a haawi aku la ka palapala hookaa o ka uku moku i ke Kakauolelo, a kau ana i ka waapa, a i ka haku waapa e nana hou aku ana i na ohua hou, a no ka lohi loa o ia wahi ohua, oiai, ua nalowale ka pahu lole. O ko ia la o iho la no ia i ka hoe a me kahi keiki uuku, o ua kanaka la me kana hoe ma kekahi aoao, a o ka holo aku la no ia, ninau aku la au, he kamaaina no nae paha oe, ae mai la kela, pane hou aku la au ia ia, e lawe loa no oe ia maua a kou hale, a malaila maua e noho ai a loaa mai i ko maua makamaka mai Waipio mai; owai ko olua makamaka o Waipio, wahi a ia la; o Mio, wahi hoi au. Owau no ko Mio makamaka o Kawaihae nei, nolaila, e hoi io kakou e noho i ko'u hale a na'u e kauoha aku ia Mio e kii mai ia olua. A pae i uka auau iho la maua a pau, hanai mai la ke kamaaina he uala ka ai a me ka inamona. A no ka maluhiluhi o maua, o ka hiamoe koke aku la no ia, i ala ae ka hana, eia ka la iluna o Puukohola.

No Kawaihae.

          He aina maikai keia, eia ma ke komohana, o Keoni Baka ka ona, nona kela aina, no ia aina ke kai hawanawana; o ka wela o ka la ka mea nui malaila ; aia a he ua naulu, alaila, loaa ia kahi ma-u o ka aina, a he hiki aku i ka hooilo i ka wa ua nui, he halekuai no ka Pake e ku ana i ka uwapo, aia no malaila kekahi hale o Keoni Baka, he ulu maikai na niu ma Kawaihae, a he aina ko ka moiwahine kane make malaila, Emma Kaleleonalani, ua hele wale a wehiwehi i ka ulu niu, he nui ka wi malaila, aia mai Waipio mai ka ai e lawe ia mai ai ai ma ke kuai he .75 keneta no ka holo ai, a ma ka eke uala hoi 1.25.

No Puukohola.

          O keia ka heiau nui a Kamehameha I, a o ka heiau hope loa no keia, hui na aina a pau malalo ona. Eha anuu ma ke alo o ua heiau la, e huli pono ana i ke kai, me ka maikai o ka uhau ana, o ke kiekie o ka anuu mua, he iwilei a he poaeae ka laula a pela no ka lua, o ka anuu a me ke kolu, a me ka ha. A o ka loa mai kekahi kala a i kekahi kala he 40 kapuai, a o ka laula oluna he 30 kapuai, a o ka paku mahope mai o ka heiau he 24 kapuai, 3 kapuai ka laula, aia pono maluna o ko maua hale i hookipa ia ai keia heiau, o Belekane ke kahuahale, oia no ko Kamehameha kahuahale.

No Mailekini.

          He heiau keia malalo iho o Puukohola ma ke alo ponoi, aole ano nui o keia wahi heiau, oiai, he wahi pa wale no ma ka aoao hikina mai, a he waiho wale no omua.

Kahaleokapuni.

          He wahi moku keia aia iloko o ke kai ma ke alo ponoi no o ko maua hale e noho nei, he wahi keia e lawe ia ai ke kanaka a hanai i ka mano, no ka mea, iluna o Puukohola e pepehi ia ei ke kanaka a make, a ilaila no e waiho ai a pilau, alaila, lawe i kela wahi e kupalu ai i pii mai ka mano a nui loa, a he mea lealea na na'lii aloha ole oia wa, mai ka aina aku a hiki i ua wahi moku la he 40 anana a oi aku paha, a emi mai paha.

Nanea me kamaaina.

         Ia makou e nanea ana, me na kamaaina e kamailio ana no na wahi pana, a me ka noho ana o ka ekalesia, a me ka noho ana o ke kahu, oia o Rev. S. Aiwohi, aia no i Kohala kahi i noho ai o Aiwohi, ninau aku au i ke kumu o ka hoi ana i Kohala, olelo mai la na kamaaina, no ka wi, a pilikia ka ohana, a no ka laweia ana o ke kahuahale kahi e ku ai ka hale, a o kahi hale wale iho no kona e ku nei, nolaila, pilikia loa ke kahu, a he nui ke aloha o na hoahanau no ko lakou kahu, a ma ke Sabati nae, e hele mau mai ana no kahu e malama, aole mahuahua ka poe hele, o na keiki kula Sabati ka mahuahua iki.
          Iloko o keia mau kamakamailio ana, aole au i lohe aku, ma ka waha o na kamaaina i kekahi mau olelo hoohalahala a na hoahanau no ko lakou kahu, o ka mahalo wale no ka'u i lohe. Aole pela ko Waimanalo, hoohalahala o Kane ma, olelo i hele loa aku nei i Hawaii a haalele ia lakou. Me ia nanea no makou i ke kamailio hoea ana no, o W. A. Mio me na lio elua a o kona lio no hoi akolu, o ka hora 5 ia a me 10 min. a e hooma kakaukau ana ke kamaaina o maua e ho lo i ke Kaha i ke kuai ia, o ka olioli ae la no ia o na malihini, ua hiki mai ka makamaka nana i kauoha mai e au malihini aku ia Hawaii.
          Moe ma ia po, a ma ka hora 3 ala ae la o Mio hana i na lio no ka makaukau e hoi i Waipio, ala ae la hoi au lalau i ka upena a ke kamaaina a hele aku la i ka lawaia, oiai, ua kauoha iho la ke kamaaina, ina he poe ike lawaia makou, aia no ka upena, na ia la ka olelo pela, o ko'u huluaa loa ia, hoolei no kekahi lewa, o ka upena o ka ae kai, o ko'u au aku la no ia a pau ka loa o ka upena, o kou paipai aku la no ia a hui me ka lewa ku, e hei ana, ua ia nui; he nunu, he muku ka loa, he 12 iniha ke anapuni, ke kahea nei o Mio, eiai, ua makaukau na lio no ka holo, eia au i ke kai kahi i walaau mai ai, kahea mai la au e ho-a i ke ahi no ka ia, ke huli la hoi laua la i ke ahi, aole he ahi a ke kamaaina, hoi aku la au auau ke kai, komo kahi kapa, a pau pono, ko laua la kau ae la no ia i na lio, o ko'u kau ae la no hoi ia i ko'u lio, o ka haalele aku lo no ia i ka ia, ke minamina loa nei au i ka ia, o ko makou pii aku la no ia, hora 4 ia, a waena koke aku no o ke kula e hiki aku ai i Waimea puka ka la, o halo aku la makou a huli ae la ko'u mau maka iluna e nana ai ike aku la au i kekahi wahi ao me he wahi apana welu la e lele ana i ka makani, e pakaawili ana i o a i anei, a lilo ae la i mea ole a nalowale aku la i ka lewa. Ninau aku la au ia Mio, heaha ke ano o keia wahi ao, i mai la o Mio, he makani he eka, e halawai aku ana kakou, o koonei makani ikaika keia, me ka ua pu mai no, aole i liuliu ko makou holo ana aku, halawai koke aku la no makou me ka makani, aole no hoi he anu a koe me ka ikaika oia e hele mai nei, me he makani kona la e kihe mau ana ka ihu i ka hupe a ua kapa ae au, i inoa hou no kela makani, makani upe nui, me keia makani no makou e holo nei a hiki i kauhale o Waimea a huli hope ka puu o Puula, o ka pau no ia o ka ikaika. Komo makou iloko o Waimea a kipa ma ka hale inu kope o na Pake.

No ka hui ana me Waiau.

          O keia makamaka oia no ka Lunakanawai o Waimea, he oluolu a maikai, a hoike aku la o Mio, i na malihini a lulu lima pu makou, a lilo aku la ia ia ka hookipa ana ia makou ma ka hale inu kope, ai me ka poi ka io bipi, na mea ai haole a pau a me ka inu kope ana a luana iki me ia makamaka he hapalua hora.

No Waimea.

          O keia ka aina palahalaha, a akea maikai ka nana ana, e waiho mai ana o Maunakea me ka pa pono i ka nana ana aku a na maka, a e kiei mai ana hoi o Maunaloa, a e moe ana o Hualalai a me he la e au aku ana i ke kai, eia malaila kekahi makua kahiko o ka pono oia o Laiana.
(Aole i pau.)

Nu Hou o na Aina E.
A KE AHI O NA PUALI KOA O TUREKE!
Poino nui ko Rusia mau Puali Kaua!
KAULIILII NA PUALIKAUA O ROUMANIA!

          Ma ke ku ana mai o ke Kuna Bonanza mai Kapalakiko mai, ua loaa mai na nu hou ano nui no ke kaua ma Europa, a ke pahola aku nei makou no na hoohialaai ana iho a ko makou poe heluhelu.
          Ladana, Sep. 15.—Ke hoike mai nei ka Buletina o Tureke, no na mea i hana ia ma Pelevena a penei : ua hoomau mai no na Rukini i ka hoouka kaua mai ka Poalima mai, aka, ua hoauhee ia aku aku lakou me ka poino nui. Ua lilo pio hou mai ia makou, he elua mau palekaua i lilo mua i ka enemi. Ke hopohopo nei na makamaka o Rusia, o lilo auanei ka lawe pio ia ana o Gerivica i mea e hoemi ai i ka mana, e like me ka mea i hoike mua ia. Ina pela, alaila, ua hiki no ia Osemana Pasha ke kakali no kona mau koa hou e hiki mai ana, me ka hopohopo ole no kek hi hoopiliki ia mai, a ke hele mai nei ua mau puali koa nei, ma na alanui mai Sofia mai. O ka hoike malalo iho, no na mea e pili ana i ku Suleimana puali, ke hui ia me na koa hou i hiki mai, ua hiki aku ka nui i ke 42,000, me na pukuniahi kipapa, a me na pu nunui. Ua kau aku la hoi oia he 16 mau pu nunui ma kona aoao akau a ma kona hema, aole hoi e loaa i na Rukini he manawa e hooluolu ai i ka po a me ke ao. Aole no paha e lilo holookoa ana malalo o kona mana, ke alahele mai Gaberova aku, a hiki i na pa kaua o na Rukini, aka; ua hiki no nae iaia ke haawi aku ia lakou i manawa hooluolu maloko o ko lakou wahi malumalu, a e waiho kohana mai auanei lakou imua o ka luku ana aku o kona mau mea kaua, me ka loohia ana i ka poino nui. Aole loa e hiki ia Rodeteki ke wawahi aku mawaena o ka pualikaua e ku mai la ma kona alo, i hiki ai hoi ke iho 'ku ma ke kula, o hoemuia aku auanei oia mai kona kulana aku e Suleimana, me ka lele kaua ana aku, maluna o Gaberova a me kekahi mau wahi e ae.
          O ke telegarama malalo nei, ka mea nana e hoike mai ia kakou no na hoao hua ole ana o na Rukini, e lawe pio hou mai ia Pelevena, a me ka luku nui ia o ko lakou mau puali, iloko o ko lakou hoouka pakalaki ana aku maluna o ke kulana o Tureke.
          Kikako, Sep. 15.—Mai ka nupepa Manawa mai o La dana, kekahi hoike e olelo ana : o ke kulana ma kahi hoomoana o na Rukini ma Pelevena, he ano ku i ka weliweli me ka manaonao, no ka maea launa ole o na kino make, i kanu ole ia, a kanu hapa ia hoi. O na poino nui mai ka hoomaka ana mai o ke kaua ma Pelevena, ka mea nana i hooulu mai i na manao hoihoi ole iloko o na koa, me ko lakou manao, ua luku wale ia lakou me ka pomaikai ole. Ekolu mau hoouka kaua hua ole ana aku o na Rukini ma ka Poalua, a o ka hopena, oia ka luku nui ia ana o iwakaluakumamalima hapa haneri o ko lakou mau koa i komo iloko o ka hooili kaua.
          Ua pii aku na Rukini maluna o kekahi puu he 500 kapuai ke kiekie. Ua lele kaua aku he ekolu mau regimana o na koa Rukini, o ka puali helu eha ma ke alo hema o na laina Tureke, a aneane lakou e luku loa ia. Ua haalele aku he elua mau barigade i ka hapakolu o ko lakou heluna i ka wa i auhee mai ai, aole nae he poe i lawe pio ia ma kela a me keia aoao. Pela iho la ke ano o ka hoouka kaua elua ana ma Sipika.
          Ua hoike mai ka nupepa Taribuna Kuikawa o Ladana penei: ma na kulana o Pelevena i keia wa, aole loa e hiki ke lawe ia.
          Ua pii aku hookahi bataliona o na koa Rukini ma kekahi wahi hoopiha ma ke alo o kekahi palekaua, me ka hele kohana wale ana—mai ka hapalua mile a hiki i ka akahi mile—iloko o ka enaena o ke ahi mai na pu mai o na Tureke, a ina he poe ki pololei na Tureke, alaila, he mea maopopo, aole loa hookahi kanaka maloko o na puali kaua Rukini e hiki aku ma na auwaha malumalu o ka enemi. O keia hoouka kaua o ka Poaono, i hoouka ia ma ka palekaua hema o Pelevena, he hoopoino maopopo ana ia i na puali kaua hele wawae o Rusia me ka pomaikai ole.
          La dana, Sep. 15.—Ma ka po Poalima, ua telegarapa mai la kekahi mea kakau nupepa mai Bukareseta mai penei : ma ke awakea o nehinei, ua haalele aku la wau i ke kahua kaua ma ke alo o Pelevena. O na palekaua a elua i lawe ia ai ma ke ahiahi Poalua e Sekobelefa, ua paa ia me ka ikaika no na hora he 24. Ma ka Poakolu, he eono na hoehu kaua ana mai a na Tureke, a eono hoi i ke ahiahi, a ua hoauhee ia aku la na Rukini, ua lilo pio aku ko lakou mau pukuniahi ekolu maloko o ka palekaua. He nui na manawa ana i nonoi aku ai ia Kenela Levitiseka, e hoouna mai i mau koa kokua, aka, ua hoole aku o Levitiseka, me ka manao ana, ua lawa no o Sekobelefa i na koa e hiki ai ke paa i na palekaua. Mahope iho, hoouna mai la o Kerilofa i ke koena o ka puali i lele kaua aku ai ma ka palekaua malalo aku o Pelevena, nona ka heluna i hoemi ia a hiki i ka 1,000 wale no na koa, aole no hoi i kupono no ke komo ana aku i ka hoouka kaua, a ua hakalia loa no hoi ka hiki ana mai o kela regimana, a me kekahi regimana e ae i hoouna ia mai e hoopuipui mai iaia. Ua hiki mai lakou iloko o ka manawa e auhee ana o Kenela Sekobelefa. Ia'u i haalele aku ai i ke kahua kaua, ua ano maluhia, koe wale no he wahi kaua pukuniahi malani Ke paa nei no hoi na puali kaua Rukini i ka palekaua ma Gerivata, eia nae malalo o ke ahi enaena mai na pu mai o na Tureke. Ua makaikai aku o Kenela Welesela i keia palekaua, ua kupaila na kino make o na Rukini a me ka poe Roumania.
          Ua hoike ia mai Sumala mai, e olelo ana ua hoouka kaua aku o Osemana Pasha maluna o ka heluna nui o na koa Rukini ma Dubenita, ma ke ala e moe la mai Pelevena a hiki i Sofia kahi a lakou i hoomalumalu ai ia lakou iho me na pa. Ua hoauhee ino loa ia aku na Rukini, me ka poino nui he mau tausani o kona mau koa, a me eiwa mau pu nunui.
          I
ka wa i hoike ia mai ai ka lono no ka luku ino ia o na puali kaua o ka Emepera ma na kahua kaua o Bulageria, ua hiki mai la kekahi telegarama hoolele oili mai Sana Peteroboro mai o ka la 15 o Sepatemaba, e hoike ana, ua loaa i na makai Rukini kekahi ohumu ma Nibiliseta, e powa ana i ke ola o ka Emepera ma ke kahua kaua. He mea maopopo, ua hookaumaha ia ka manao o ka Emepera Rukini malalo o keia ano.
          Ua hiki mai kekahi telegarama i kakau ia ma Konatinopela, o ka la I6 o Sepatemaba, e hoike ana: i ke auhee holookoa ana o ka puali kaua Rusia mamua o Pelevena, a he 5,000 a oi aku na make, a auhee aku la lakou a hiki i Sisetova ma ke Danube. Ua hoauhee pu ia no hoi na puali kaua o Roumania, ma ka akau hikina o Pelevena, me ka nui o ka poino, a he 9 o lakou mau pu nunui, a me na mea kaua e ae he nui wale i haalele ia aku ma ke kahua kaua.
          Ua hiki mai kekahi telegarama ma Sana Peteroboro, mai ke Duke Nui Nikolasa mai, e olelo ana: o ka nui o ka poino o na Rukini, he 300 alii, a he 12,500 koa; a hiki i ka la 14 o Sepatemaba, o ka nui o ka poino o na Roumania, he 60 alii, a he 3,00 na koa i make a hoeha ia. O keia hoike, mai ke Duke Nui ponoi mai, he hoomaopopo ana mai ia i ka weliweli o ka hana hookahe koko ma na kahua kaua o ke Danube.
          He mau hoike hoomanaonao kai hiki mai no ka pepehi hoomainoino o ka poe o Bulegeria i na kanaka Musulemana a pau, i haule mai iloko o ko lakou mana. I ka manawa a na Rukini i noho ae ai ma ke kulanakauhale o Kakanelika, ua lele koke aku la na Kosaka a me na Bulegeria maluna o na Musulemana,e hao wale ana, pepehi, a me ke komo wale ana i ka maluhia o na wahine.
          Oiai hoi na Rukini ma Pelevena a puni e auhee holookoa ana ma ka akau o ka Balekana, me ka haule ana aku ihope ma ka laina o ke Danube, aia no hoi na puali kaua Rukini e kaua la ma Sipika Passa, ke paniku ia la e Mehemeta Ali ma ka aoao, a me hope mai, a oiai hoi, aia o Suleimana me kona mau puali ma ke alo mai, ke hoehu kaua mai la o Mehemeta Ali malalo o ka malumalu o ka pa kaua Tureke ma Sumala, e kue mai ana i ka puali kaua o Karoviseka, a ia manawa hookahi no, ke hakilo aku la i na puali kaua Rukini ma Sipika Passa, malalo o Kenela Radetaki, oiai no hoi o Suleimana e akeakea pu mai ana. Ua hoike telegarama hou ia mai no hoi, he mea ole ko Karoviseka puali kaua imua o Mehemeta Ali, a ke auhee mau aku nei oia e hiki ma ke Danube. Aole hoi e hiki ia Radetaki ke hoonou aku mawaena o Sipika Passa, me ke alai mai no o Suleimana Pasha, oiai no nae hoi, aole oia i lanakila ma ke kipaku ana aku ia Peladeteki. Ua hoao aku kekahi puali kaua Rukini, e huli ae mai ka Balekana, a e hele aku ma ke komohana, mawaena o Pelevena a me Sofia, aka, ua hookuemi hope ia mai.
          Ke holopapa la ka luku a ka mai ahulau maluna o ka akahi hapanui o na puali kaua a elua. Penei ka hoike ana a kekahi telegarama o Ladana: ua hoea ae la ka mai fiva iwaena o ko Suleimana puali. O na hale a pau ma Kekanelika, ua hoolilo ia ae la i mau halemai; ua puni ia wahi i ke ea ino o ka mai fiva.
          Aole no he mau mea i hoike ia mai no ke kuee mawaena o Serevia a me ka mana Tureke. Aole i hoike ia mai ka ae ana aku o ka puali kaua Serevia, ma kona alo ponoi. Ua hoole ae ka nupepa Lahui o Berelina, aole loa i hookokono iki aku o Geremania ia Serevia a me Roumania e hui pu mai iloko o keia kaua.
          Ma ke aupuni o Helene, ua hoouluku ia ka manao o ka lahui, aka, ua hoike aku ke aupuni ia Haku Derebe, aka, aole ia he mea e manao ia ai, e hana kue io ia aku ana na Mana Tureke.
          E olelo ana ke telegarama o Ladana i kakau ia ma ka la 16 o Sepatemaba: ma ka la Sabati, e li ia ai na poe oihana kalepa Gerohofa o Manekaseta ma Pilipopoli. Ua hala aku nei ilaila o Kekila Bukalana, ka Elele Amerika e pale no lakou. Ua ao ia aku hoi ka Hope Kanikela Beritania, aole make hana wale aku. O keia wale iho la no ka hoike i loaa mai ia makou ma keia mea, me he mea la, ua ahewa ia ua poe nei no ko lakou kokua i na enemi o Tureke.

NA RUKINI MALOKO O TUREKE.

          He mea kahaha nui no ka lehulehu, ia Rusia a me kona mana akea, na pomaikai o kela a me keia ano, kona heluna, kona mau apana aina, a me kona waiwai aupuni, oiai oia e paluku mau ia nei iloko o na hoouka kaua ana o keia manawa. O ka hoike malalo iho nei, mai ka leta mai a kekahi mea kakau o ka nupepa Manawa o Nu Ioka, i kakau ia ma Siminiteza i ka la 20 o Iulai, 1877, e hoomalamalama ia mai ai kakou ma keia mea.
          O ka ikaika a me ke kupaa o na puali kaua o Rusia, a me ke kulana hanohano o kona mau alii, ua kaa loa aku ia mawaho o na palena e hiki ole ai ke mahalo aku, a ma ke ano he puali kaua, aole loa i loaa ka holomua i ko Rusia, i hookahi keehina mai ka makahiki 1854 mai, aia no na mea kaua kahiko iwaena o lakou ia wa, aole hoi na pu nunui raifela i hoomaopopo ia, a o na mea kaua ano hou o keia au holomua, aole loa i moeuhane ikiia, a e hiki ia kakou ke ike iho i na kuhihewa o ka M. H. 1828, oiai ua hoakea ia aenei ka mana o na mea kaua. O ko lakou mau lanakila ana maluna o ka poe Terekisa a me na Turokomana, e like la hoi me ko Farani maluna o ka poe Kabulesa a me na Bedouina, ua manao ia, he mau kula ao maikai ia, no ka haumana hou o na alii koa, he poino nae no ko lakou puali kaua, oiai ua ao ia mai lakou e like la me ko Farani, no ka hooino a me ka hoohaahaa loa ana i na enemi.
          Mai ke au kaua mai o Kerimea, aole loa i hana aloha iki aku o Rusia ma ke kue ana aku i kekahi o na enemi o ke au malamalama, oiai ka heluna nui o na enemi pio imua o lakou, ua hiki ole i ko lakou mau alii ke hoomaopopo i ka mea e hana aku ai.
          Oiai o Ilamuku von Moleke hoi, ka mea nana na alakai lanakila hiwahiwa i eo ai i na puali kaua o Geremania, ma ka M. H. 1840, ua kuhikuhi aku la oia i ko lakou hoomaopopo ole ma na mea pili i ka oihana kaua, a me ka nui o na poino e loohia, ma ka manao ana aku e lele kaua aku maluna o na Tureke. Hoike aku la oia me ka hooiaio ana aku i ko lakou mau kuhihewa o na M. H. 1828 a me 1829, me ka hoike pu ana aku, aole loa a loaa ia lakou ka lanakila hikiwawe, ke ole e hoomaka ia ko lakou mau lawelawe oihana kaua ana, ma na kulana oi ae o ka makaukau, mai ko lakoa ano kahiko ae. Oiai hoi, me kahi makaukau moowini, e loohia mau mai no auanei na hookuia, a o keia lahui hoi i hoopomaikai ia aku me ka oleloao kupono, aole nae i loaa ia lakou ka hoomaopopo ana no kona ikaika. Ua heluhelu no o Kenela Nepokoikeka i ko Kenela Moleke mau buke, a ua ike no i  na kuhikuhi no kana mau alakai lanakila i pio ai o Parisa, oiai oia e nee ana imua olaila e hoopuni ai, me ka waiho ana ia Meza mahope ona me ka lawe pio ole ia, a manao iho la o Nepokoikeka, e hoohalike aku kana mau alakai ana pela, a ma ka hoonohonoho kaua ana paha ma ke ano huinaha, e hiki ai la hoi ke komo lanakila aku iloko o Aderianopole, me ka noonoo ole no hoi, ua loaa mua no ia Geremania na hoonaauao kiekie ia ma na oihana kaua, ma na hoouka kaua ana me Denemaka a me Auseturia; aole loa no hoi e hiki ma ka hoohalike ana aku i ko Rusia mau puali kaua me ko Geremania, a pela hoi na koa kohu olali o ka Moi Ioane o Abesinia.
E nana ma ka Aoao Ekolu.