Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 41, 11 October 1877 — Page 3
NA ANOAI.
Ma ka auina la Poakahi iho nei, ua ku mai la ma ko kakou nei awa ka moku kaua Farani Limier, o Pench ke Kapena, mai Esquimalt mai.
Ua lohe makou ua halawai iho nei ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau, a ua kali makou no ka hooiliia mai o ka moolelo o ua Ahahui la; aole nae i hoouna ia mai.
Ua halawai ka Ahahui Euanelio o Oahu nei ma Waianae i ka Poalua o keia pule. E hoopuka aku no makou i ka moolelo o ka halawai ke loaa mai.
E alawa'e e na makamaka ma kahi o ua Olelo Hoolaha, a e ike no oukou i ka Hoolaha no kahi mokuahi uuku o J. H. Black ma o keia kulanakauhale.
Ma ka holo ana'ku neia ka moku kuna Mariona no ka mokupuni o lalo, ua kau aku la ka Hooilina Moi maluna ona, no ka hele hookala ana i kekahi mau la ma ia mokupuni. Ua haawi mai la ka batari o Puowaina i ka leo nakolo o na pu no kona hele ana.
Ma ka Poalua iho nei, ua kau aku la o Rev. D. S. Dodge maluna o ka mokuahi Auseteralia no Kapalakiko, a malaila oia e hui aku ai me kona ohana. Ua hoohala iho la nei oia i kekahi mau pule iwaena o ko kakou anaina, ma kana mau haiolelo e pili ana no na pono uhane. A ma ka luakini o Kawaiahao kona haiolelo hope loa ana i kela po Sabati aku nei.
Ma kekahi la o ka pule i hala, oiai o Samuela Nott e hoao ana e hoopili aku i ke alapii ma ka hale hou o Burna ma e kukulu ia nei ma ke kihi o na alanui Papu a me Hotele, ua haule mai la kekahi mamala pohaku a pa maluna ona, a loohia ka eha ma ka a-i a me ka lima. Aia oia i keia mau la malalo o ka lapaau ana a Kauka Makalu.
Ma ke kakahiaka Poakahi iho nei, ua loohia iho la kekahi o na kanaka hana ma ka hale hana hao i ka poino kukonukonu, ma o ka hina ana mai o kekahi huila hao maluna ona, oiai lakou e olokaa ana i ua huila la me kekahi poe e ae. Ua hai pu kona uha akau, a i paa wale no i ka alualu, a aia oia ma ka Halemai Moiwahine kahi i lapaau ia'i. O Pelekane ka inoa o ua kanaka la.
Ua make manaonao o Ehu k ma ke alanui e waiho nei mai Keauhou a Kawanui, a ma ka lokomaikai o ka wahine a ke Kauka Palani a me kona hoa loaa'i, me ka hai mai no he make pololi. He mau moopuna no kana e ola nei, aia laua ma kahakai, aohe malama i ko laua kumu i loaa mai ai, oia a Kauinui a me Kailikini.
KEMAMO.
O kela itamu a makou i hoopuka aku ai ma ko kakou pepa o ka pule i hala no ka pepehikanaka mainoino ma Waiahole, Koolaupoko, he aneane oiaio ole ia lono; a ua lehulehu wale na hoohuoi i hiki mai i ko makou nei keena. Aka, ua hoopuka makou i kela itamu ma o ka leta la i hiki mai imua o makou. A ina he oiaio ole keia mea, alaila, e ili aku no ke kikohu o ka ahewaia maluna o ka mea nona ia leta i waiho mai ma ko makou pakaukau. O S. B. Kanakaole ka mea nona ka leta, a na Kaulainamoku i lawe mai.
NA HANAU O KOLOA, A ME 1 MAKE O KAUAI.—Iune 26, 1877, hanau he keikikane na Makanui k me Kawelo w. Iune 28, hanau he kaikamahine na Iia k me Ainoa w. Aug. 9, 1877, hanau he kaikamahine na Wm. M. Kekoa k me Lahela w. Aug. 19, hanau he kaikamahine na Kamali k me Kaulana w. Aug. 23, hanau he kaikamahine na J. D. Neal k me Pahukoa w. Aug. 22, make o Pahau k, he make emoole, ua hoaona lapaau aole hiki.
Ma ka hora 6 a oi ae o ke ahiahi Poakahi iho nei, ua make aku la o Akahi ma Haleakala, ma kahi noho e C. R. Bihopa. He makuahine oia no kekahi o ko kakou mau pua alii, oia o Mrs. Pauahi Bihopa. Ua hoihoiia kona kino kupapau aia ma ka hale noho o Kapena. A ma ka hora 4 o keia ahiahi, e hoolewaia ai mailaila mai, a waiho ma ka ilina.
Ua make emoole o Kaheiheimalie w., kekahi wahine kaukaualii i hele pu mai ai me Pauahi Bihopa. Ua hiki mai laua maluna o ka mokuahi Likelike i ke ahiahi Sabati, Sept. 16, hora 3. A ma ke kakahiaka Poakahi, loaa oia i ke nahu ma ka opu, a o ka hoomaka mai la no ia o ka nui loa o ia eha, lomilomi ia e kekahi poe ma ke kua, maluna pono iho o na poohiwi a holo loa'ku ilalo i na wawae ka eha, a pela i apa wale iho ai aole i loaa ka oluolu iaia. Mahope iho, make loa iho la oia.
S. W. PAPAULA.
Ua makemakeia na hoa a pau o ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Kawaiahao e akoakoa pau mai ma ko lakou keena halawai malalo o Kawaiahao, i ke ahiahi Poaono, Oct. 13, hora 7, e kuka a e noonoo no na mea a kakou e hana'i i ka la mua o ka makahiki e hiki mai ana, no ka mea, 3 malama wale no i koe mai keia wa aku, alaila, piha 2 makahiki ko kakou hoomau ana i keia Ahahui. Nolaila, ke kono ia'ku nei oukou e uleu mai. Ua weheia ka puka no na mea a pau. E kani ana ka bele i ka hora 6 1/2, a e weheia no na hana i ka hora 7 ponoi. E. S. TIMOTEO.
Kakauolelo o ka A. O. I. P. K. o Kawaiahao.
Kekahi mahele o ke Akeakamai.
BUKE III.
(Kakauia e James Hanuwela.)
MAHELE 1.
Ma Amerika Huipuia, Beritania a me Holani, o ko FAh. mea ana ko lakou; ma Sepania a me kekahi mau apana o Geremania, o ko Beaumur ko lakou; ma Polani, Suedena a me kekahi mau wahi e ae, o ko Centigrade ko lakou. He 17 keneturia mamua ae nei o ka hoomahele mua ia ana o ke teremometa, na Sanctorio, no Italia. Ua oleloia o Galileo a me Drebbel kekahi mau mea i imi mua, aka, o Roemer ka mea mua nana i imi i ka wai dala, Mercury.
He nui na ano teremometa a he nui no hoi ka waiwai i ikeia, he mea e hoomakaukau ai i ka poe kaapuni honua, e hoohalike ai i ke ea o kela wahi keia wahi. Ua ike pinepine kakou ma na nupepa, KA LAHUI HAWAII a me ke Kuokoa, ua hoopuka wale mai kekahi poe me ka olelo ana, "pumehana, wela, wela iki ae, a wela loa, anuanu, anuanu kupono, anuanu loa" hookahi no ano o keia i kekahi poe, he okoa i kekahi a he oki loa i kekahi. Olelo ko Waimea poe, o ko lakou aina ka oi o ke anu, akena hoi ko Kona, ko lakou ka oi o ka wela, aka, i ka nana ana, ua ano like no me ko na wahi e ae o Hawaii nei, nolaila, ma ke teremometa wale no e hoomaopopo ai, ke kulana o ka aina a me na loli pinepine ana o ke ea i kela me keia la.
Na mea kino alakai wela. O ka hao, keleawe, pohaku, kepau, laau, wai, &c., he mau mea alakai wela lakou, aole nae i like ko lakou ikaika alakai wela. Ina hookomoia kekahi welau o ka pauku hao iloko o ke ahi, a wela ia welau, e holo aku ia wela a laha loa aku ma kekahi welau. Kapaia kela, ke alakai ana o ka hao i ka wela. Pela hoi ina e ho-o oe i ke kuinao a kui keleawe paha ma kekahi welau iloko o ke ahi, e holo koke no ka wela a puni.
Aole no i like ko na mea kino alakai ana i ka wela, mama loa ma kekahi a hakalia loa hoi ma kekahi ; ina e hookomo oe i kekahi welau o ke kuikele hao ma ke ahi, aole e wela koke ko lima no ka lohi o ka holo ana mai o ka wela ma ka hao, aka ina he kui pine, wela koke ko lima, no ka hikiwawe o ka holo ana o ka wela ma ke keleawe o ke pine. Pela no ka pohaku, lohi loa kona alakai ana, o ke aniani a me ka laau na mea alakai uuku i ika ia.
Eia hoi kekahi mea e akaka ai, ina e lawe oe i kekahi pauku keleawe poepoe a owili i ka apana pepa a pili i ke keleawe, a hookomo i ke kukui-a, aole pau ka pepa i ke ahi no ka mea, ua alakai aku ke keleawe i ka wela, aka, ina he pauku laau, wela koke ka pepa, no ka lohi o ka laau i ka ume ana aku i ka wela.
Ke alakai ana o na mea kino ano wai a me na mea kino ea i ka wela. He hakalia loa ka holo ana o ka wela ma na mea ano wai a me na mea ano ea, ina e hoowela ia ka pauku hao a wela loa i ke ahi, a me ia e hoowela ai i ka ili maluna o ka ipu wai huihui a wela ua wahi la, aole no e wela ka wai malalo, oia mau no kona huihui.
Hoopololei—Ma ka helu 34, Aug. 23 ua hoopuka ia no Akimeda, i ka M. H. 212. ua kope hewa au i kela, o ka pono B. C. 212.
No ka laha koke ana o ka wela ma ka wai ke hoowelaia. O ka pii ana o ka me hana iluna ke kumu, no ka mea, ina aia ka mea hoowela malalo o ka wai, alaila, e wela mua na hunahuna wai malalo me ko lakou mohala ana ae i ka wela. Ma keia mohala ana, ua emi ko lakou kaumaha hoohalikeia, ua iho mai ilalo na hunahuna wai huihui o luna, no ke kaumaha; a i ka wa e wela ai ua mau hunahuna la, pii hou lakou iluna. Pela e kaapuni mau ai ka wai iluna a ilalo, a hiki i ko lakou wela like ana ; aka, ina maluna iho o ka wai ka mea hoowela, noho wale iho no na hunahuna wela maluna, a mau no ko lakou huihui.
No ka hoolele kukuna ana o na mea kino i ka wela. O ka hoolele ana o na mea kino i ka wela, ma ka hoolele maoli ana aku no; e like me ke kukui i hoolele aku ai i kona kukuna malamalama; pela no e hoolele ai ka mea kino wela i na kukuna o kona wela, a hoolaha ia aku ia wela. Ke hoolele mau nei na mea kino a pau i ko lakou wela, a ke lawe mau nei lakou i ka wela i hooleleia mai e na mea kino e. Pela hoi ka honua, ke hoolele mau aku nei kona ili i na kukuna o kona wela, e lele wale aku ma ka aoao a pau ; ke lawe mau moi nei hoi na honua nei i na kukuna wela o ka la, mahina a me na hoku e hoolawa hou mai ai i ka wela i hoolele ia aku ai.
Eia na loina nui o ka hoolele wela ana
1 E like me ka nui o ka wela o kekahi mea kino, pela ka nui o ka ikaika o kona hoolele ana aku i kona wela. Aole nae e nele ka hoolele wela ana o na mea kino anu loa, he wahi wela iki no koe o lakou e mahuahua hou ae ai ko lakou anu i ka hoolele ana aku ia koena wela.
2 Ua oi ka hoolele wela o ka mea ili kalakala, a ua emi ko ka mea ili kalakala ole. Penei, ina e kalakala ka ili owaho o ka ipu ti, aole hikiwawe ka wela o ka wai, no ka mea, ua pau ka hapa nui o ka wela loaa iaia i ka hoolele wale ia aku ma na wahi apuupuu o ka ipu ti, nolaila, i anai ia ai ka ipu ti a mania owaho, i lohi ka hoolele ana aku a hikiwawe hoi ka paila o ka wai.
3. Ua oi ka hoolele wela o ka mea ili eleele, a ua emi ko ka ili keokeo. Nolaiia ua haawi mai ke Akua i na kanaka a me na holoholona ma na aina anu, i keokeo a i ili eleele ko na aina wela ; he mea keia e pau wale aku ai ka wela kino o na aina wela, a e pau ole aku ai ka wela kino ma na aina anu. Ua komo pu no hoi na ili ulaula ma ka mahele o na ili eleele.
Eia hoi kekahi mau mea e maopopo ai, i ka wa wela loa o ka la, o na mea keokeo ka oi aku o ka ikaika mo ka hoolele wela ana mai, pela ke one ke hele oe i ka wa wela o ka la. Eia kekahi, ina he lole eleele kou e hele ai i ka wa la, nui loa ka hou, aka, ina he lole keokeo hapa no ka hou, nolaila, ua maa ka poe naauao ma ka hele huakai ana ma na wahi wela, me na mea keokeo a ahiahia paha e hele ai.
4 Ina nui na mea mehana e kokoke ana i kekahi mea kino nana e hoolele mai i ka wela iaia, alaila, ua oi aku ka nui o kona wela i loaa mai i kona wela i lilo aku. Aka, ina ua oi kona wela i ka wela o na mea a pau e noho koke ana, alaila, e oi ana ka nui o kona wela i hoolele ia'ku i ka nui o ko lakou wela i hooleleia mai ai, a maalili iho la ia. Ma ka hapa hope o keia loina, he pono no'u e hoike iki aku ia oukou e ka poe heluhelu, i ka manaoio o kekahi o ka'u mau kumu nana i ao mai i ke Akeakamai ; e pili ana no ka hopena o ke ao nei. Penei no ia, o ka mahina a me kekahi o na hoku, he wela ko lakou a he mau mea ola hoi ko lakou e like me ka honua nei, aka, i ka hala ana o na tausani tausani makahiki, ua pau loa ka hapa nui o ko lakou wela i ko hoolele ia a ua aneane ole no, nolaila, ua make ka hapa nui o na mea maluna iho o ko lakou mau ili. Ua ike ia maloko o ka mahina, kekahi mau mea ola ano nawaliwali loa, o ke kumu o kela, no ka pau loa o ka hapa nui o kona wela a me kona ea, ua paapu ino loa hiki ole i ka mea ola ke ola loihi.
Pela ka honua nei, o ka mahina a me kekahi mau hoku e ae, ua kokoke mai ia kakou, ua oi aku ko ka honua nei wela hoolele aku i ka wela loaa mai iaia mai na mea kino e ae, o keia wela oi o ka hokua e hoolilo wale ia nei oia ke kumu hoemi mau i kona wela iho; a hala na tausani makahiki ma keia mua aku e pau loa kona wela a lilo i mea ole. Eia hoi, ke aui lilili nei ke ano o ka honua i kela a me keia keneturia, a iloko o ka 1000 makahiki, ua pa 10 i ko ke keneturia hookahi. Ke emi mai nei ke kupu ana o kekahi mau mea ulu ma kekahi wahi o ka honua nei, pela no hoi i hoomaopopo ia ai ma kekahi mau wahi o Hawaii nei ; nolaila, ia kakou e noho aku ai no ka 100,000 makahiki, ua pau ka 1-7 o ko ka honua ano mau, alaila, 700,000 makahiki ka huipu ia me na makahiki mai ia Adamu mai, oia ko ka honua loihi e noho ai ma kona ala poai, a pau loa na mea ola ma kona ili i ka make, oia iho la no ko ke Akua hoopai ana i ke ao nei, a o ka milenio no hoi ia i olelo ia. E maalili ana ka honua nei ia wa, a ma ia ano oia e noho ai a hala ka hapalua miliona makahiki hou aku, alaila, lilo ka honua nei i mea ole loa.
Ma kekahi wehewehe ana nae, he 10,000 makahiki, aka he mea hiki ole ia ke hilinaiia no ka pokole loa o ka manawa, ua manao nae kekahi mea he miliona na makahiki i koe, a oia ko ke ao nei hopena. He nui na mea e pili ana i keia a me na wehewehe ana, aka, ua lawa kakou ma keia.
Ke omo ana o na mea kino i ka wela. Aole no i like loa ko na mea kino hookipa ana i ka wela, he hikiwawe loa ko kekahi, a he lohi loa hoi ko kekahi. He okoa ka lawe ana i ka wela a hoolaha aku ma kahi e, a he okoa ka lawe ana iloko o kona iho.
O ka lepo, one a me na mea ulu, ua lohi loa ko lakou alakai ana aku i ka wela iloko o lakou pakahi, ma na manawa like ole ; o ka pohaku, hao, a me ka hapa nui o na mea metala, ua hikiwawe loa ko lakou hookipa ana aku i ka wela ma na manawa like ole.
No ka hoihoi ana aku o na mea kino i na kukuna o ka wela. O na kukuna wela i hoolele ia mai maluna o kekahi mea kino, ua komo no kekahi a ua hoihoi ia aku no kekahi. Ma na mea keokeo, ua hoihoi ia aku ka hapa nui o na kukuna, ma na mea eleele ua nui na mea komo, a uuku na mea i hoihoi ia aku. Penei e maopopo ai, ina hele oe ma ka hau o Maunakea, aole no e hehee nui loa i ka wa wela o ka la, aka, ina kau oe i kekahi mau hunahuna lanahu maluna oia hau, komo ikaika ka wela, a hehee ka hau malalo o ka lanahu, a napoo koke ka lanahu. Eia kekahi, o ka wela o ka ili i ke keokeo o ka hau ke hele ilaila i ka wa wela, e like me ka wela i ka holo ana ma ka moku.
Na mea kilohi hoihoi wela ma ke ano aniani ili poopoo, (concave metallic mirrors). He mau pa tini elua me na ili poopoo i anaiia a hinuhinu loa, i hanaia ma ke ano pala-bola, i mea e hoolele kaulike ai laua i na kukuna wela e pa mai ana ma ko laua mau kiko wela. Elua mea nui i loaa ma keia mea, o ka hoolele kukuna wela o na mea kino a me ka hoihoi kukuna ana o na mea kino. Ua hiki ke ho-a ia ke ahi a me ka pauda i kekahi wa.
(Aole i pau.)
MOA KUPANAHA.—Eia ma ka pa o J. H. Coney kekahi ohana moa ua kiko eiwa keiki, o ka eiwa he eha ona mau wawae. Kupanaha na hana a ke Akua.
KA WELI A RE V. DR. C. MATERA.
(I unuhiia no ka Lahui Hawaii, e Halepule Siloama, Kalawao, Molokai).
[Koena mai kela pule mai.]
I ka manawa o na ilikini i hoomaopopo ai i kana mea e kamailio aku ai ia lakou, kalele ikaika mai la lakou iaia, e hoomaopopo lea ia lakou i ke kiaha o ka wai maemae a me ka mea awaawa.
Nolaila hoi, hooikaika aku la oia i na hana i oi a kekahi a me kekahi, me ka waiho pu aku imua o lakou i na hoike kiekie a ka poe Karistiano, a me ke kuhikuhi pu aku hoi ia lakou i na lawelawe ana a ka poe Katolika, i loaa ai ka mea awaawa a me ka hoahewa i oi loa aku i kona oiaio maoli, a ma ia mea i hookuiheia ai lakou, me ke kanalua ana mawaena o ka oiaio maoli a me ka manao hewa o ke kanaka.
A kamailio ae la oia,—"E loaa mai no ke kala ana i kou mau lawehala ana, e pono ia oe e hoike aku ia lakou i ke Akua, e nonoi ana, nana e kala mai ia lakou, no ka ahewaia ana o Iesu Kristo, ka mea i make no ka poe i lawehala ; a ina e kau mau kou maka ia Iesu Kristo wale iho no, a i ka manawa kupono; e hoomaemaeia kou lawehala ana, a o ke Akua ka mea e kala mai ia lakou. E nonoi ikaika aku oe i kou lawehala ana, aole i kekahi mea e ae, aka, i ke Akua wale iho no, koe na hihia a na kanaka, i ike mai ai na kanaka i kou lawehala ana mawaena o ke kanaka a me ke kanaka, a i ole ia he mea e hoehaeha mai ai ia lakou ; a no ia mea la, o ke Akua wale no ka mea hiki ke kala mai ia lakou.
Hooikaika aku la oia, pehea la i loaa ai i ka aoao Katolika, ka hoahewa ana i ka oiaio maoli, ma ka hoakoakoa pu ana ia lakou e nonoi ikaika i na lawehala o lakou i ke Kahunapule, e halihali i ko lakou apono ana iaia, a e hanaia ka mea kalahala ma kona kamailio ana. Hauoli nui iho la ka poe e hana ana i ka haiao a ke kahuna, haule iho la ma kona mau kapuai, honi aku la ma kona mau lima, hoikeike aku la i na hoailona a pau o ke aloha.
Nolaila hoi, o Bomosini, leha ae la kona mau maka iluna, a paipai ae la kona mau lima i ka lani, i ae la, "E ka Makua, ke hoonani aku nei au ia oe no keia mea a pau, a ke hooholo oiaio loa nei au e luai aku i keia mea awaawa a ka aoao Katolika, a o oe no ko'u makua, a owau hoi kau keiki, ke nonoi haahaa aku nei au ia oe, e hoonaauao io mai oe i ko'u manao, oia hoi ka hoomana, ka mea i laweia mai i ko'u alo a i ka mea nana e hoomaemae mai i ko'u naau, a me o'u hoa kanaka a pau iloko o ka pilikia hookahi."
I ka pau ana ae o kana kamailio ana pela, kamailio mai la kela mea keia mea, me ka hooiaio loa ana mai o ka noonoo; he oiaio, pela ka i loaa ai ke kuhikuhi pololei ana, o ka Palapala Hemolele, he kahua ia o ka hoomana oiaio, a pela e kapaia mai ai kakou he poe Karistiano, no ka mea, ua alakaiia ma ka huli ana me ka hooikaika nui, pela e loaa ai ke ola mau loa; a ke ike maka nei hoi kakou i ke ao ana a ka aoao Katolika i na hoahanau o ia hoomana, ua pani ku i ka wai maemae a me ke kiaha, no ka mea, o loaa ko lakou kina nui a me ke keakea nui ia mai mamuli o ko lakou alakai ana. Nolaila, akahi no a wehe pono ia ke kiaha wai, me ka wai maemae e olinolino mau loa ana. Hooholo iho la ko Bomosini noonoo ana a me kona mau hoa kanaka, e lawe i ke kiaha wai, oia ka Palapala Hemolele, e inu mau hoi i ka wai maemae, oia no hoi ka olelo a ke Akua; a o ke kena ana, oia ka loaa ana o ke ola o ka uhane.
Lawe no lakou i ka Baibala, a hoikeike aku i kela mea keia mea, me ka olelo leo nui ana, "Eia ke kiaha wai. aia iloko o keia kiaha wai (ka Baibala) ka wai e pipi mau loa ana, aole e pau, he wai maemae me ke kumukuai ole."
I ka lohe ana o na kanaka e puukiuki ana ma kekahi alanui hele, naholo mai la lakou me ka manao he kiaha wai maoli, a pela ka wai; aole ka he hoohalike ana me ka ike maka, he kaili ana ae i ka mea awaawa, o hookomo pu ia me ka wai maemae iloko o ke kiaha wai hookahi o ka hoomana Katolika.
Ke hooiaio nei ka mea nana i unuhi i keia kalai manao ana, no ka mea, wahi a lakou, "ua pono ole ka unuhiia ana o ka Baibala; aohe he olelo Hawaii kupono e kohu pono ai ka unuhi ana," pela ka lakou hoike ana. He alakai poeleele.
Ua hiki mai ka lono mai Europa mai no ka make ana ma Hamebuga, Geremaina, o T. S. Hoika, ma ka la 25 o Augate, no kekahi mai ma ka puuwai. Ua noho loihi oia ma Honolulu nei no na makahiki he 20 paha ma ka oihana kalepa me ke aloha ia. He Kanikela oia no Geremania, a he Hope Kanikela hoi no Denemaka, no kekahi mau makahiki. Ua komo i ka Ahaolelo i ka 1864, a ua hookohu pu ia hoi e ka Moi i hoa no ka Ahakukamalu.
Nu Hou o na Aina E.
Koena mai ka Aoao Elua mai.
He 300,000 o na koa Rukini i a-e aku la maluna o Peruta, a he 240,000 na koa hou, ma ko lakou mau hoike ponoi mai, eia aku la maluna o ka honua o Tureke, a heaha la auanei na hopena? Ua nahaha a weluwelu liilii ko lakou mau puali kaua hanohano ; ua nee aku ko lakou mau puali me ka like ole, paewaewa, a huhewa maoli no mawaho ae o na alakai pololei, me ka hoomamao mau ia o ko lakou mau keehina mai ke kahua paa, a mai na hana e ae e loaa mai ai na kokua panai kupono. Ua hakaka ko lakou mau koa me ka nawaliwali, a ano hoi, mahope o ka hala ana ae o na hebedoma eono, o ka lakou noho ana mawaho aku o na palena o ka aina o Tureke, o kahi mea hiki wale no ia lakou e lawe mai no ko lakou pomaikai, oia hoi ke alahele ma kekahi muliwai i waiho wale ia, a me ka lawe pio ana mai i kekahi wahi pakaua uuku, me ka puali i oi palua aku ka nui, imua o ka heluna o ka poe oloko, a me ka lanakila e loaa ma ka hao wale ana i kekahi wahi kulana ma ka Belekana, i hiki ole ke paa ia mai ma ka hoauhee hookahi ia ana. Aohe o lakou mau ano hooponopono noiau, a ua nele hoi lakou i ke dala ole, a o ka mea oi loa aku hoi o ke ino nana i kue i ko lakou ikaika, ka hoomanawanui, a me ka aa o ka manao o ko lakou nele maoli no i ke alakai kupono ole, nana e kuhikuhi i loaa ai ka lanakila i ko lakou mau puali. Ua haupu mau no au, e ili mai ana no maluna o lakou he poino nui, a me na mea hokuia, mamua o ka hooiaio ana aku i ko lakou lanakila. Ua wanana mua no au ma ka hoomaka ana mai o keia kaua, ina aole e oi aku ana mamua o 150,000 na koa o Rusia e hiki aku ma ka laina elua o ko na Tureke palekaua, he mea maopopo, he wahi hunahuna wale no o lakou e hoi hope hou aku ana me ke ola ma ke Danube, a e hooko piha ia mai auanei ka'u mau hoonohonoho ana, ma na hana o na la he umi i hala'e nei, a i hookahua ia hoi, aole ma ka manao koho wale, aka, ma ka ike maopopo ana i ke ano o ka aina, a me na hana o ko Tureke mau koa.
Bukare seta, Sep. 18.—Ke lawe nei na Rukini i na pu Moretara a me na pu nunui no ka hoopuni ana ia Pelevena, a ke hoopuipui hou ia mai nei hoi ko lakou mau puali koa hele wawae.
Cetineji, Sep. 18. —Ma ka haawi pio ia ana mai o Cetineji, ua hiki i na Tureke ke lawe mai i ko lakou mau lako o na ano a pau ma ke ala o Keleka, oiai ke moe aku nei o Bileka ma na alahele mai Ragusa aku a komo loa iloko o na wahi a pau o Herezegovinia.
Ua hoomanao ae o W. Kekoa o Kalawao, Molokai, he wahi paina no ka loaa ana imua o kona alo ka la i piha ai ka makahiki o kana keiki, aia no ke keiki me kona mama i Honolulu. Ua mahaloia na hana ma ia hoomanao ana. D. PUNA.
PAKELE KE OLA.—Ma ka auina la o ka Poaono o ka pule i hala ae, ku ia ae la kekahi mau kaa elua ma ke alo ponoi ae o ko Ailuene Kauka wahi ma Kalihi. Ua hilinai ia no keia pilikia no ka olowi a me ka haiki o ke alahele ; aia i na kaa e holo aku ana a e holo mai ana, ua komo ia aku la ka huila o kekahi iloko o kekahi, a ia wa i puo-a ae ai ua mau kaa nei i kahi hookahi me ka lele liilii o na ohua o luna me he mau puolo lole la ; a hookahi a makou mea minamina i lohe mai o ka pakele ana o ke ola o kekahi keiki uuku nona na malama eono mai ka pilikia ae. Ke mahalo nei makou i ka makua o kela opio no kona mama i ka lele ana me ke keiki mai ke kaa aku. A ma keia, ua kupono loa ke kono ana aku i ke Kuhina Kalaiaina e nana ma keia hemahema a e hoakea koke ia no ka pomaikai o ka lehulehu a me ke Aupuni.
E NAUE MAI E NA MAKAMAKA!
E IKE NO OUKOU IHO!
Ma ka Halekuai
o
WALAKAHAUKI!
OIAI, ua hiki hou mai nei na waiwai o kela a me keia ano ma na moku kalepa mai Europa mai, a e hiki mau mai ana no hoi i na manawa a pau; oia hoi na
NOHO LIO PELEKANE o na ano a pau,
PENA HALE o na ano a pau,
IPU- TI, IPU-HAO, LU-MANU.
PAULA, PUNA keokeo hamo hale,
PA PALAI, PA MEA-AI,
PAIPU Wai Hao,
KIAHA ANIANI o na ano a pau.
NA LOLE AILA, PU KAUPOOHIWI.
a me na Waiwai e ae aole i kanamai. E helu a manaka no ka nui loa.
Eia hoi kekahi, ua oluolu loa ia no oukou e na makamaka, ke komo mai maloko nei, e nana, a wae i ko makou mau mea kuai, a e hookuku paha i na lole o kela a me keia ano, aole loa makou e uiha, a kunukunu no ia mea, oiai ua makaala mau makou maanei e hooko aku i ko oukou mau iini a pau. Ina no ke kuai, oia iho la, ina no aole, oia iho la no, aole loa makou e hoolualua ana no ia mea, he olu wale no koonei. Nolaila, e komo maloko! mai hopohopo a kuihe ka manao!! A e ike no oukou i ka oiaio.
Alanui Moiwahine, Oct. 3, 1877. 40 1m
NO KA MULIWAI O PUULOA!
A ME KA NANI O EWA!
E HOLO MAU ANA KA MOKUMAHU
ROBBIE!
E kipa mau ana i kela a me keia la i Waiau, Waikele a me Ewa ma. E haalele ana ia Honolulu i ka hora 9 o ke kakahiaka, a e hiki hou mai ma ka huakai huli hoi i ka hora 5 a 6 o ke ahiahi.
E lawe no oia i na Ohua Eepakeke, a me na ukana o kela a me keia ano, no ka Uku Haahaa Kupono.
No na ukana a me ka uku kino, e ninau maluna o ka mokuahi. 41 1m
Piha i ka Hauoli!
Hauoli i ke aha?
I KA EMI O KE KUMUKUAI O NA
Lole Ano Hou ma ka Halekuai o
AHUNA!
MA KA hiki ana mai o ka mokuahi Likelike a me na moku waiwai e ae mai na aina e mai, ua loaa mai, a eia ma ko'u mau Halekuai na waiwai nani ano hou loa, a e hiki mau mai ana no na keia hope aku, a hewa i ka wai na mea he nani.
E kuai aku no au me ka oluolu loa ia oukou e na hoa o na aina kupolua nei i ka lai, a me na makamaka e ae hoi a pau e naue mai ana, a e ike auanei oukou i ke kuai hoopaki aku o ke keiki o ka aina pua i ua mau waiwai nei: oia hoi na Kalakoa holoku o kela a me keia ano e ku ai ka hoohehelo ana, he 101 a hookahi dala o ke Kalakoa ano lauai-lilii, a he 8 i-a hookahi dala o ke Kalakoa laula nunui, na lole Iliwai o kela a me keia ano, na polu maikai loa, na kihei weluwelu, aole i kanamai ka nani i ike oleia mamua, na makalena o na ano like ole, na koloka e kipu ai o ke wa anu, a me na mea makamae e ae he nui wale, e molowa'i oe i ka helu aku e
Nolaila, e kipa mai no e na makamaka, aole ke kikaha loa'e ma ke alanui. Ina no aole ke kuai, o kekahi mea nui no ka halawai ana o na maka, a na'u no e pahola aku ia oukou i na lima hookipa a ke aloha. Owau no ko oukou makamaka. AHUNA.
Waialua, Oct. 3, 1877. 40 3ms.
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
MAUU KUAI!
MAHOPE AKU O KA LA MUA O OKATOba e loaa no ka Mauu i ka poe makemake kuai, ma ka pa o ka Halekula Kahunapule. 39 4ts
AINA HOOLIMALIMA.
AIA kekahi aina e waiho la ma Kalihi, elua paha eka, he aina loi kalo, ua makemakeia e hoolimalima aku ka mea e makemake ana. He aina waiwai nui keia no ka poe e makemake ana e mahi. E loaa ana ka wai i na manawa a pau. E ninau i keia hale pai. 21 tf
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke papa loa ia'ku nei, oiai, ua lilo mai ia'u ka ILI AINA o PA-U ma ka hoolimalima, a nolaila, ua kapu loa na holoholona, oia hoi ka bipi, lio, hoki, miula, puaa, manu, i ka hele wale ana ma ua Aina la, ina e loaa kekahi o keia mau holoholona, e hooukuia no ka helehewa, a o ko'u luna o MOKULEHUA. JAMES AULD.
Pawaa, Sept. 27, 1877. 39 3ts.
EIA KA POMAIKAI E NA MAKAMAKA.
E NAUE! E KIPA!
KUAI MAKEPONO LOA MAANEI!
HE KUAI MANUAHi!
KE KAHEA aku nei au i kuu mau makamaka a pau o ka olu o Makawao, e hoopulu mau ia'na e ka Ua Ukiukiu, mai ka apana o Hamakua a hiki aku i ka apana o Huelo.
Ua wehe ae nei au he elua mau Halekuai Lole nani, hookahi ma Haiku a hookahi ma Makawao ponoi, a e kuai aku ana me ka makepono loa ia oukou e ko'u mau makamaka, ma ke kumukuai haahaa loa i ike oleia mamua.
OIA KO'U ALOHA IA KAKOU IHO.
O na lole nani loa e kupono ana i ka linohau ana o na Keonimana, a me na kahiko kupono no ka hoohiehie ana o na lede maka palupalu o ua aina ua kaulana nei, e hoopakika aku ana au i ke kuai ana ma ko'u mau Halekuai. E kipa nui mai oukou me ke aloha, e ike pono i ko keia.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
a me kona mau Halekuai manuahi. He ole ka lohe pepeiao, o ka ike maka ka pono. Owau no me ke aloha.
36 3ms. C. H. DICKEY, (Kale Kika.)
HENEIKI KA AKA I KA OLU.
OLU O KE AHA?
OLU O KE KUMUKUAI O NA LOLE HOU
o ka Halekuai o
GOO KIM!
MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."
E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau. Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho "i ka a-la a mau a-la paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni uliuli a halila, a me na kalakoa hou loa i ike oleia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ikeia, na makalena au liilii, kakau loloa ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E hele mai i ike i ka nani o Aipo.
GOO KIM.
Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa mai o ka hale polapola. 35 6ms
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
Loio a me Luna Hooiaio.
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, a lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no, a he Notari Hooiaio Palapala no ka lehulehu.
Keena hana, ma ke kiho o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y 827) [51]
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 3 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
763 1y 814
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
MOKUAHI HAWAII
LIKELIKE!
KAPENA SHEPHERD.
Poalua Oct. 9, 5:30 . . . . . No Punaluu ma Kona no a hoi mai no.
Poalua Oct. 16, 5:30 . . . . . No Hilo a hoi mai no.
Poaha Oct. 25, 5:30 . . . . . Kaapuni ia Kauai.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Lahaina a pela maluna mai . . . . . $6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makana, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.00
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma a Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole koena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ua hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine.