Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 44, 1 November 1877 — Page 3
OLELO HOOLAHA.
E halawai ana ka Ahahui Lunakahiko o na Mokupuni o Maui ma Wailuku, maloko o ka Halepule Kaahumanu, ke hiki aku i ka la 16 o Novemaba. Nolaila, ke paipai ia'ku nei na lala a pau e makaala a e hele nui ae i ka halawai o ka Aha. Ke paipai pu ia'ku nei no hoi na lala a me na Ekalesia, e hoomakaukau mua i na haawina i haawi mua ia. MA KE KAUOHA. 41 6ts
NA ANOAI.
Ua lohe mai makou he nui ke kaikoo ma ke ehu kai o lalo iloko o keia mau la.
Ma kekahi loko, ma Kaneohe, ua ike ia he mau ia nui elima, a ua manao kekahi poe o laila he kamano; ma na wai a me na kai o Hawaii nei.
E HOOLOHE.—Ke kono ia aku nei na hoa a pau o ka Ahahui Poo-la e akoakoa ae ma ko lakou keena halawai mau i keia Poaono iho, Nov. 3, no ka hapai ana i na hana hou. W. K. AWIHI.
Kakauolelo.
Mamuli o ka pikala i loohia mai i ko kakou mokuahi holo pili aina, no ka nele i ka manamana ole o kona huila, nolaila, aole oia e holo hou ana no kana mau huakai mau, a hiki i ka wa e pau ai oia pilikia.
LULU HANAI KUMU.—Ma ke Sabati la 21 o Okatoba, ua malamaia ka lulu hanai kumu o ka ekalesia o Kaumakapili, no ka hapaha makahiki, a o ka huina dala ke huiia me kekahi mau dala he 14.40 i lo a mua, ua piha ka $117.40. J. ALAPAI.
Ma Kaneohe, i ka Poalua iho nei, he umkumamakolu poe i hookolokolo ia imua o ka ahaapana a hoopai ia e ka Lunakanawai no ka pili waiwai. O keia poe, no loko ae no lakou o ka poe aea wale a noho palaualelo : a he mea i ike mua ia, o ka poe paa na lima i na hana pono, aole lakou e haule iloko o na hihia o ia ano.
Mai ko makou hoa paahana pu o keia kaena, i hoi mai ma ka Likelike, mai ka mokupuni o lalo mai, i loaa mai ai ia makou ka lono, ua haalele iho la ka Hooilina Moi, Liliu o na Moku, i ka mokupuni o Mano, a aia aku la oia i keia manawa ke hele makaikai la ia Niihau a me na mokupuni e ae ma ia lalo. He maikai no ka kona ola kino.
Ma ka Poalua iho nei, ua malama ae la o D. Keaweamahi o keia kulanakauhale he paina la hanau, no ka hoomanao ana i ka la o ka laua kamaiki hanau mua me kana wahine. Ua lehulehu na hoaai a me na makamaka i kipa ae ma kahi o ko laua lokomaikai, a ua lawa pono me ka maikai na mea ai i hoomakaukau ia.
Ma ka auina la Poalua nei, ua hoohuiia e ka Rev. S. C. Damon, ma ka berita mare, o J. Campbell, Kimo o Lahana me Miss. Abigaila Maipinepine, ma ke ahiahi ana iho, ua malamaia he anaina hauoli o na mea mare ma ka Hotele Hawaii. Ua hiki kino ae na Moi malaila, a me kekahi poe lehulehu e ae.
Ke kono aku nei makou i na makamaka e nana ae i ka olelo hoolaha o na buke o ka papa Hawaii. Malaila e ike ia'i, o ka Baibala nui i hoonani ia me ka wai gula i kuai ia hoi mamua no ka eha dala pakahi, ua hoemi ia i keia wa i ka ekolu dala. Pela no me kakahi mau buke e ae, ua hoemi ia ke kumu kuai.
Ma ke alanui Maunakea i ke kakahiaka Poakolu iho nei, i kekahi kanaka e noho ana maluna o ke kaa kauo lima, ua kuwala aku la oia mai ke kaa aku, a pahu ana ilalo o ka honua. Ua manaoia ua loaa i ka mai kuhewa e make ai, aka, i ka holo ia ana aku e nana pono i ke kumu o ka haule ana, eia ka ua loloia, a he mai kuluma mau no ka ia nona. Haalele aku nae makou ua pohala iki ae.
HOOKAHI NO EPAEPA I KOE.—Mahope iho o ka haalele ana aku o ka Likelike ia Koloa ma ke kakahiaka Poaono aku nei no Nawiliwili, oiai kana huakai kaapuni aku nei no ia makupuni, ua loohia hou oia i ka poino ma ka haki hou ana aku a nalowale kekahi epaepa o kona huila, iaia e kaalo ae ana mawaho o ka lae o Makahuena malalo aku o Mahaulepu, a hookahi wale no manamana i koe o kona huila, a me ia wahi manamana hookahi no oia i kaukoo mai ai a komo i ke awa nei, mahope iho o ka auina la Sabati aku nei.
Ma ke awakea onehinei, ua pakele kekahi keiki uuku a James Lemon o Kaopuaua, mai paki liilii i ka huila o kekahi kaa lio e ku ana mawaho ponoi o kahi o Mrs. Murray. Oiai ua wahi keiki nei e pipili aku ana ma ka aoao o ke kaa, ua hoomaka aku la ka lio e hele, a ia manawa no, ua loaa mai la ua keiki nei i ka huila hope o ke kaa, a o ka wala aku la no ia a hina ilalo, me ka huli o ke alo iluna, a hoomaka mai la ka huila o ke kaa e pii maluna o ka opu, ua hoao ke keiki o luna e kaohi mai i ka lio, aole nae paa mai, aka, oiai e ku kokoke ana malaila kekahi mea hoopakele, ua hopu koke aku la oia me ka hakalia ole i ka huila, a hapai ae la iluna a haule aku la ma kekahi aoao, a pela i hoopakele ia'i ke ola o ua keiki la.
Ua pakui houia mai iloko o ka heluna o ko kakou mau kuna holo piliaina, ke kuna hou ma ka inoa Haleakala, no Allen a me Robinson i hiki mai nei mai Kapalakiko mai, iloko o na la holo he umikumamahiku, o Mr Hempstead ke kapena. He moku nui no keia, he 120 na tona ma ke ana Amerika.
Ka Moiwahine Kapiolani ma Kohala.
E KA LAHUI HAWAII E: Aloha oe;—
E oluolu oe e ae mai ia'u e hookomo iho i keia wahi mea hou o kuaaina nei. Aia ma ka la 22 o Sept., oia ka Poaono, ua hehi mai na wawae ihi kapu o ka Moiwahine Kapiolani. A ma ka la 24 oia malama no, ua weheia he haiolelo na na Lani Moiwahine la, ma ka Luakini o Kalahikiola, ua haiolelo mai ka Moiwahine no na mea e pili ana i ka hoola lahui, a pau kana haiolelo ana, ua huro ae la ke anaina me ka hauoli nui, ua kokua ia mai kana haiolelo e D. N. Kalama a me ke keiki lalawai o ka ua Kipuupuu o Waimea, oia S. H. Mahuka.
Mahope iho o keia ua ku mai la o D. N. Kalama, a heluhelu mai la i ke Kumukanawai e pili ana i ka Hoola Lahui, a pau ia, ku mai o Z. Kalai, a kamailio i ko ka hale e koho i Puuku, a i Peresidena, a i Kakauolelo a me na Komite imi hana, ua kohoia o Moolau i Peresidena, o Bona wahine i Puuku, o A. Aiwohi i Kakauolelo, o Kahiamoe a me Kaawaloa, i mau Komite imi hana, a o ka pau ana keia o na hana o keia la.
A ma ka la 25 ae oia malama no, ua kii mai la ke keiki lalawai o na pali hauliuli o Pololu, i ka Moiwahine Kapiolani, ma kahi o Mr. Keohokii, ua iho mai ka Moiwahine me ka ukaliia e kona pokii alii Kinoiki a me kekahi poe e ae i hahai mai i ka huakai alii, ma ke alakai palanehe ole ana a na keiki lalawai o ua aina pali nei, oia o S. M. Kekuaiwahia, L. N. Kahanaialii, a ua puka mai la i ke ahiahi o ua la nei, a paina ilaila ka aina ahiahi a moe ma kahi o Mr. Kaia, ua haawi aku na keiki o ua aina pali nei me na leo himeni, a hiki wale i na hora aumoe, a o ka pau ana ia o na hana o ia po.
Ma ka la 26 ae, ua makemake ka Moiwahine e hele i ka makaikai, a ua hele aku ma na pali a hiki iluna o Ailo, a nana aku i na wahi pana, oia o Kakaauki a me ke kai o Elelu, a pau ia, huli hoi mai la no Pololu, a hehi mai na wawae i ke one olu o Kapili, a hoi loa mai no ka home e hooluolu ai. Ma ia po iho, ua pii aku o Kailiehu a me na keiki o na pali, maluna o Waiohiiaka, a malaila kahi i o ia'i ke ahi, a ua ka no i ka maikai ka hana ana, a ua nana oluolu aku na maka o ua Moiwahine nei a me na poe a pau e noho ana ia po, a ua manaoia e hoomau ia'ku ana keia haha ma keia mua aku, a he nui no na hana hauoli i hanaia ma ia po.
Ma ka la 27 ae oia malama no, oia ka la e hoi ai, aua ia e na makaainana, a ua haiolelo mai ka Moiwahine maloko o ka hale halawai, no na mea e pili ana i ka Hoola Lahui, a ua kohoia he Peresidena, he Puuku, he Kakauolelo a me na Komite imi hana, a ua kohoia o Hookaea i Peresidena, o Emalia i Kakauolelo, o Mai makua ka Puuku, o Kamaka opio a me Mainewa na Komite imi hana, a pau na hana ma ia la, ua huli hoi aku la ka Moiwahine no Kohala waho, a moe aku ma kahi o Keohokii, me ka ukaliia e ka poe makaikai.
Ma ka la 28 ae, ua pii aku ka Moiwahine no Puuhue, a moe malaila, a ma ka la 29 ae, iho aku no Mahukona, a kau aku maluna o ka moku, alaila, hoomanao ae la au i keia mau wahi lalani mele,
"Haalele i Puna na hoa'loha."
Me ka Luna Hoooonopono ko'u welina
H. H. KAMOHAKAU.
Pololu, Kohala, Oct. 15, 1877.
Na anoai o Kaanapali.
Ma ka la 15 o Okatoba, ma ka hora kokoke i ke awakea, ua hiki mai ka Moiwahine Kapiolani, me kona pokii.
Na Ukali o ka Moiwahine.
Ke Alii Kiaaina o Maui nei, W. L. Moehonua, John Kikane, Kawehe, Lahaina, Napaepae, Hauki, Mrs. Malaea Kini.
Ma ka hora awakea ponoi, ua komo mai ka Moiwahine me ka huakai maloko o ka luakini, ua akoakoa mai na kanaka, ua wehe ia ka halawai Hoola Lahui, ma ka pule a Rev. J. Hanaloa.
Ka Haiolelo ana.
Ua ku mai o Mr. U. Nahaku, a hai mai imua o ke anaina, eia ko kakou Moiwahine, ua hiki mai oia i o kakou nei, ma Kana huakai kaapuni i ko kakou mau mokupuni nei, he hana nui Kana e hapai nei, e pono e ku a e hapai like, aole e ku wale aku a nana e like me ka waa e piho ana i ka moana kai lipolipo. Pono anei ia kakou ke ku a nana wale aku?
E pono o kokua. Pela ko kakou la huikanaka nei , ke piho nei iloko o ka make nui, a i mea hoi e pono ai, e kokua kakou, mamuli o ka leo kauoha a ko kakou Moi Hooulu Lahui, a ua hiki mai ko kakou Moiwahine e hooko ma ia hana nui i o kakou nei, a ua komo mai nei i ko kakou halepule, he mea hou ko kakou ike ana, aohe o lakou i kipa mai i o kakou nei mai kahiko mai.
Ka Lulu Dala ana.
Ua kahea ia ke anaina e lulu mai i ka lakou mau hua (dala,) ua eu like mai na makua me na keiki, a ua helelei mai na hua he $110.50. Ua lulu ia keia mau hua mamuli o ka manao aloha i ka huakai imi Hoola Lahui a ka Moiwahine.
Haiolelo a ke 'lii Kiaaina Moehonua.
Ua piha ko'u puuwai i ka olioli i keia hora, no kuu ike pono i ka hua o ka manao lokahi, me kuu manao e poho ana na kapuai o ko makou mau lio ma keia hele ana mai nei, ma ka'u ike ana aku nei ia oukou he uuku, aohe nui o na kanaka, ua ike no au i ka neo loa o na kanaka o Kaanapali nei, nolaila au i kaniuhu ai iloko o'u no keia hele ana mai nei, mamuli o ka huakai a ka Moiwahine, eia ka, e hehi ana oukou ia Lahaina, kekahi o na taona nui o Maui nei, me keia puu dala e 110.50 e waiho nei imua o'u, a o ko Lahaina, kela taona nui, he $130.00 wale no ; malaila na kanaka he lehulehu, he mau halekuai, me ka hale wiliko. No oukou ko'u mahalo piha e na keiki o ka ua kaulana o ka Hinahina, aole au i manao e ku hou aku, no ko'u olioli, oia au e ku hou aku nei imua o oukou, ua piha ke anaina i ka olioli. Pau ka haiolelo a ke lii Kiaaina, koho ia na luna o keia Aha.
Ua koho ia o M rs. Rahela Pia i Peresidena, Mrs. Mary Meheula i Kakauolelo, Mrs. Napela Adamu i Puuku. Na Komite imi hana. Mrs. Keliiokahekili Nahaku, Mrs. Ululani, Mrs. Kamaka, Mrs. Mama, me Mrs. Kuamoo.
Hapai ia na hana i koe o ka la. Ku mai o John Kikane, hai mai i ke anaina no na mea e pili ana no ka luakini, ua hapai ia na hana.
Kokua Luakini.
Na ka Moiwahine Kapiolani, he $50, ke lii Kiaaina Moehonua, he $50, na keiki lalawai o ka ua Nahua nei , Mrs. Nahaku, he $50, Mr. John Kikane, he $55, Mr. Adamu, he $25, Keoniliilii, he $10, Kalaauala, he $10, Pili, he $5, Pia, he $5, pela ke kokua ana mai a ka lehulehu, a ua piha 400 a oi aku. No ka ua Nahua o Kaanapali la, ke puana ae nei au i ko'u mahalo piha.
No ka Ua Nahua ke aloha,
Ke loku mai la i Kilohana,
Hana pono kakou na hoa.
Ka haiolelo a ka Moiwahine Kapiolani imua o ke anaina.
E na makaainana o ka Moi, ua hele mai au ma ke kauoha a ko kakou Moi, e like me Kana kauoha, "Ka makia o Kona Aupuni, ka Hooulu Lahui, a ua hiki mai au i o oukou nei e hui pu kakou ma ka manao lokahi, ua olioli au i ko'u hui pu me oukou. Pau ka haiolelo ana, ka pau no ia o na hana o ka la, a hookuu ia me ka pule a Rev. J. Hanaloa. IOSIA PILI.
Kahana, Kaanapali, O ct. 18, 1877.
Kekahi mahele o ke Akeakamai.
BUKE III.
(Kakauia e James Hanuwela.)
MAHELE 2
No ka huna ia o ka wela ma ka lilo ana o na mea ano ea i mea ano wai.—Penei e akaka ai, he huewai i piha i ka wai e baila ia ana maluna o ke kukui a, ua komo kona nuku iloko o ka huewai huihui, i ka baila ana o ka wai, ua pii ka mahu me kona wela 212° a komo aku i ka huewai huihui, a nalo iho la iloko oia hue, wela iho la ia wai a hala na minute 6 paha hoomaka iho la ia e lapalapa me kona wela 212°, a lilo ka mahu he nui i wai, a ua wela kekahi ipu wai nui iaia, aka, aole i emi ka wela oia mahu i lilo i wai, ke mau nei no kona mahu 212°, nolaila, nohea mai kela wela i wela ai kela wai ma ke huewai huihui, no ka mea, aole i emi ka wela o ka wia mahu o loko mai o ka hue i baila ia? Eia: o ka wela i huna ia iloko o ka mahu e mohala ai, a lilo ka wai i mahu, hookuu ia kela wela huna a wela ke hue huihui iaia, ua lawa ka mahu 212° he 5 1/2 ka manawa, no ka mea, 990° wela huna ia, ua pa 5 1/2 ia 180° e baila ai ka wai 32°.
Ke kumu e koekoe ai ke kino ma ka makani me ke kapa pulu.—Ina pulu kou kapa i ka ua a hou paha, hikiwawe ke anu, no ka mea, ua komo ikaika ke ea e motio ana i na hunahuna wai o kou kapa a hoolilo i mahu, no ka omo o ka wai me ka ea kekahi kumu, ma ia lilo ana o ka wai i mahu, ua kaili nui aku ia i ka wela o kou ili i wela hunaia nona e noho ai he mahu, nolaila, anu oe. Ua akaka, maanei kekahi pomaikai nui o ka hou, he mea ia e oluolu ai ke kino ma kona mohala ana aku, aka, ina he wa ua, a piha loa ke ea i ka mahu wai, alaila, aole e omo ke ea i ka wai o kou ili, aole hoi e oluolu kou wela ana. Mai makau e na kanaka Hawali no ka hana a kahe ka hou.
No na hue Ether.—Ua kapa ia pela, no ka mea, oia ka mea maloko, penei ke ano i he mau hue poepoe elua i hoohui ia me ka ohe malalo, ka wai ether maloko, ua hapa piha laua, ua nele o loko i ke ea. Ina kau oe i kou lima ma kekahi hue, mohala koke kona mahu i ka mehana o kou lima a holo koke ka ether ma keia aoao, pela no hoi: hana ia ai kekahi aoao a huihui, lilo ka mahu oia aoao i wai, a holo mai ko kela aoao e pani i ka hakahaka.
MAHELE 3.
KA ENE GINI MAHU (THE STEAM-ENGINE) A ME NA MEA E PILI ANA I KA ENEGINI.
E na makamaka, ua hiki mai kakou i kahi e paio nei kekahi poe, ua olelo kekahi, he mea ninu ka enegini, a ua olelo kekahi, aohe he niniu. Nawai la e hooko? Aka, aole paha e pau loa ana ko oukou pohihihi ma keia wehewehe ana, no ka mea, me ke kii e pono ai ka wehewehe pau loa ana i ka enegini a me na mea pili, a o keia ma na lala nui wale no a me na mea ano nui. O ka poe wale no i ao ia ma Lahainaluna, ka hiki kupono e hoomaopopo i ka enegini, a pela aku.
(a) I ka B. C. 200, ua loaa mua ia Hero kekahi wahi enekini mahu ma Alexandria, ua manao nae kekahi poe mamua iki o kela manawa, me keia wahi ano enegini i hoohana ia ai no na makahiki he 2000, he wahi mahu uuku me ka motio uuku, aole nae he waiwai loa, ua kapaia no ma kona inoa, o Hero's steam-engine.
(e) I ka A. D. 1543, ua loaa hou ia De Garay, he Sepania. Penei ke ano: ua hana ia kekahi moku kuna 200 tona ke kaumaha, ua hooholo ia e ka ikaika o ka mahu ma ke awa o Barcelona, ua holo oia no 3 mile o ka hora, ua huli a ua ku me ka anoninoni.
(i) I ka A. D. 1615, ua loaa hou ia De Cans, he kanaka naauao no Farani, nana i hoomaopopo i ka ikaika ku o ka mahu, he mau makahiki uuku mahope iho, ua loaa hou ia Branca, he akeakamai no Italia, nana i hoomahele mua ka ikaika hoopili o ka mahu i na huila.
(o) Mahope mai oia wa, eia ka poe i hoomaopopo ia, o ka Makuisa o Worcester, o Papin, Kapena Thomas Savery, Newcomen a me James Watt. Ma ko Watt kekahi ano enegini palua i ike ia no ka maikai, i kapa ia "The Double-Acting Condensing Steam-engine," aka, i ke au o ka naauao, he nui loa ka poe ike i ka hana ana, ke aui mau nei, i kela umi makahiki keia umi makahiki.
O ka mahu, ka hoeueu ikaika o ka enegini, a 2 no ano nui o ka mahu i ike ia. (a) O kona mohala ikaika ana, ina hoowela ia, a 1 iniha paailono wai i mahu, mohala no ia a piha ke kapuai paailona, 1728 kona mahuahua. Ina hoowela ia ka wai iloko o ka ipuhao nui i paa i ke pani ia, piha no ia ipuhao me ka mahu kaomiia e hooke ana me ka ikaika loa, a ina e hookuu ia, mohala aku la me ka ikaika loa o ke poha ana. O keia hooke ikaika ana kona mea e pono ai no ka hoeueu ikaika. (e) O kona hoopau emoole ia ana, o kona ikaika a pio loa, ma ka hoomaalili ana i ka mahu me ka wai huihui a lilo i wai, ma ia hana ana, koe ka hakahaka, a kaomi ikaika mai ke ea e hoopiha i kela hakahaka.
(Aole i pau.)
KA POE ZEIBEKA O KA PUALI KAUA TUREKE.
Ua piha unu koke mai la o Bule garia me na Zebeka, a he nani ko lakou nanaina, oiai lakou me ko lakou mau aahu mau. E noho hooneinei ana lakou mao a maanei, e himeni ana kekahi poe, a e hookani ana hoi me na gita ano liilii, me na kaula uwea liilii, oiai hoi kekahi o lakou e hula ana me ke ano kamahao, no ka hapalua hora a oi aku. Ua lelele oia me ke ano hookahaha mai, me ke kiani ana o kona mau lima, me he huila makani la e niniu ana; unuhi ae la oia i kana pahikaua, a hoomaka ae la i na okina o ke ano hupo, me ka haa ana i na manawa a pau. He ano e ke ike aku i kona helehelena, he hoomakau kona mau maka ke kakaa ae io a ianei, a me he mea la, e hooweliweli aku ana i ka poe Musekova hoinoia.
A pau keia, ua loaa mai la iaia kekahi pahikaua hou, a ia wa e hookomo iho ai oia i keia pahi hou a me kana pahi ponoi mawaena o kona apo ili a me ka palule, me ka hoohuli ana i ka oi iluna, a hoomaka hou ae la oia i ka haa ana; me ke kuhi o na lima. O ka poe akamai wale no i ka hula ana, e like me keia kanaka la, no ka mea, ina oia e hula lalau ana, e lehulehu wale auanei na moku pahi e loaa iaia. Noho mai la kona mau hoa a puni, me ka nana ana i ka lealea, a i ka manawa i noho iho ai ua kanaka nei ilalo, aole loa kekahi mea i pane leo ae, me he mea la he kumuhana ano nui ke lawelawe ia ana. Ua kamakamailio no au me kekahi poe o lakou, he poe oluolu loa lakou. Ua ake nui loa lakou e halawai me na Rukini.
He mau kino maikai ko lakou, a ua oi aku maluna o na kapuai eono ke kiekie o ka hapa nui o na kanaka, me na umauma laula. Ina lakou e paikau ponoia, me na aliikoa kupono, e oi aku ko lakou ikaika. E kamailio mai ana ia'u kekahi o lakou, he Basi-Bazuka kahiko me ka hoailona he medala Kerimea, no kona noho pu ana me no Pelekane.
E ka e fenedi, wahi ana, he mau wa maikai loa ia, he nui ka mea ai, a me ka mea inu, a ua malama pono ia makou e na luna o makou, a hookaa ponoia mai ko makou uku. Aole anei e hele hou mai ana na Pelekane? Hoomaopopo iho la au, ua like loa ka manao o ka hapanui o lakou no na Pelekane, iloko o kela a me keia wa a'u i kamailio ai. Ua makemake loa lakou i luna Pelekane, a ua maopopo e pio ia lakou.
Ua ike au i ka wa e haawiia ai ko lakou mahele ai, i ke kapoo ana o ka la. Aole lakou e ola pono i na mea e loaa mai ana ia lakou. Hookahi wale no wahi popo palaoa a kela a me keia o lakou. I kuu manao, ma kahi hoomoana paha e loaa ai ia lakou, ka raiki a me ka io holoholona. Ua ninau aku au i kekahi Zeibeka, ina he lawa pono ke kanaka i ka popo palaoa hookahi o ka la. Pane mai la oia, aole makou i hele mai no ka ai, aka, i hele mai makou e hakaka, a ina aole e lawa pono ana, e pololi auanei makou, a oia wale iho la no. A i ka manawa e napoo aku ai ka la, hoakoakoa mai no ke kahunapule o ka puali ia lakou, no ka malama ana i ka manawa haipule, a ua moe koke 'ku la ka lalani loihi o lakou a piha ke kahua, a palale aku mawaho. Ua makaukau ka manawa e holo ai o ke kaa ahi, aka, he mea pono ia makou ke kakali a pau ka wa haipule, no ka mea, aole loa e hoohaunaele iki ke kanaka Muselemana i kona wa haipule no kekahi kumu e ae.
Hoolaha a ka Luna Ohi Auhau.
APANA O HONOLULU, 1877.
O KA POE i ku i ka Auhau o keia Apana, ke hai ia aku nei, e hoomaka ana ka mea nona ka inoa malalo i ka ohi ana i na Auhau no keia makahiki ma Aienui i ka Poaha, la 1 o Novemaba, a i kulilke ai me ka Pauku 503 o ke Kanawai Kivila, o ka poe a pau i ku i ka Auhau e hookaa koke mai mamua ae o ka la 30 o Novemaba, 1877. GEO. H. LUCE.
Luna Ohi Auhau o Honolulu.
Keena Ohi Auhau, Okatoba 29, 1877. 44 1m
HAULE.
UA haule mai kuu lio aku, kekahi Noho Italia maikai, a me ke Kaulawaha, a me ke Kaula Hulu, ma ke ahiahi Poalima, la 26 o Okatoba o keia makahiki, ma ka hale noho o Keoki Kila ma Leleo, ina ua loaa i kekahi opu aloha, e hoihoi mai ia'u ma kuu hale kumeka kamaa, ma ke Alanui Maunakea, ma Ewa iho o ka pa o Keopuhiwa, e haawi no au Ehiku Dala ($7.00) maikai.
M R. LOKALIA PANIOLO.
Honolulu, Oahu, Okatoba 29, 1877. 44 2t*
KUAI MANUAHI!
Ma ka Poaono la 3 o Novemaba, e hoomaka ana maua i ke kuai manuahi ana i ko maua mau waiwai a pau, oia hoi na lole, na kamaa buti, na kamaa haahaa, a me na waiwai e ae aole i kanamai, maloko o ko maua halekuai, e ku ia ma ke kihi o na Alanui Nuuanu a me Marine, ma na kumukuai emi loa. He 500 paa kamaa haahaa, mai ke $.50 o ka paa a pii aku iluna.
44 1t Grunwald & Schutie.
HE KUAI NUI
HOOPAKI!
ma kahi o
A. S. CLEGHORN & CO.,
AKE MA!
Halekuai ma Alanui Papu.
E hoomaka ana ma ka Poaono, la 27 o Okatoba. E naue koke mai, a e loaa no na kumukuai makepono loa i ike ole ia maloko o keia Kulanakauhale.
S. GRANT.
43 tf Luna Nui.
Piha i ka Hauoli!
Hauoli i ke aha?
I KA EMI O KE KUMUKUAI O NA
Lole Ano Hou ma ka Halekuai o
AHUNA!
MA KA hiki ana mai o ka mokuahi Likelike a me na moku waiwai e ae mai na aina e mai, ua loaa mai, a eia ma ko'u mau Halekuai na waiwai nani ano hou loa, a e hiki mau mai ana no na keia hope aku, a hewa i ka wai na mea he nani.
E kuai aku no au me ka oluolu loa ia oukou e na hoa o na aina kupolua nei i ka lai, a me na makamaka e ae hoi a pau e naue mai ana, a e ike auanei oukou i ke kuai hoopaki aku o ke keiki o ka aina pua i ua mau waiwai nei: oia hoi na Kalakoa holoku o kela a me keia ano e ku ai ka hoohehelo ana, he 101 a hookahi dala o ke Kalakoa ano lauai-lilii, a he 8 i-a hookahi dala o ke Kalakoa laula nunui, na lole Iliwai o kela a me keia ano, na polu maikai loa, na kihei weluwelu, aole i kanamai ka nani i ike oleia mamua, na makalena o na ano like ole, na koloka e kipu ai o ke wa anu, a me na mea makamae e ae he nui wale, e molowa'i oe i ka helu aku e
Nolaila, e kipa mai no e na makamaka, aole ke kikaha loa'e ma ke alanui. Ina no aole ke kuai, o kekahi mea nui no ka halawai ana o na maka, a na'u no e pahola aku ia oukou i na lima hookipa a ke aloha. Owau no ko oukou makamaka. AHUNA.
Waialua, Oct. 3, 1877. 40 3ms.
EIA KA POMAIKAI E NA MAKAMAKA.
E NAUE! E KIPA!
KUAI MAKEPONO LOA MAANEI!
HE KUAI MANUAHi!
KE KAHEA aku nei au i kuu mau makamaka a pau o ka olu o Makawao, e hoopulu mau ia'na e ka Ua Ukiukiu, mai ka apana o Hamakua a hiki aku i ka apana o Huelo.
Ua wehe ae nei au he elua mau Halekuai Lole nani, hookahi ma Haiku a hookahi ma Makawao ponoi, a e kuai aku ana me ka makepono loa ia oukou e ko'u mau makamaka, ma ke kumukuai haahaa loa i ike oleia mamua.
OIA KO'U ALOHA IA KAKOU IHO.
O na lole nani loa e kupono ana i ka linohau ana o na Keonimana, a me na kahiko kupono no ka hoohiehie ana o na lede maka palupalu o ua aina ua kaulana nei, e hoopakika aku ana au i ke kuai ana ma ko'u mau Halekuai. E kipa nui mai oukou me ke aloha, e ike pono i ko keia.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
a me kona mau Halekuai manuahi. He ole ka lohe pepeiao, o ka ike maka ka pono. Owau no me ke aloha.
36 3ms. C. H. DICKEY, (Kale Kika.)
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
MOKUAHI HAWAII
LIKELIKE!
KAPENA SHEPHERD.
Poaha Oct. 25, 5:30 . . . . . Kaapuni ia Kauai.
Poalua Oct. 30, 5:30 . . . . . No Hilo.
Poalua Nov. 6, 5:30 . . . . . No Punaluu.
Poalua Nov. 13, 5:30 . . . . . No Hilo.
Poalima Nov. 23, 5:30 . . . . . No Nawiliwili.
Poakahi Nov. 26, 5:30 . . . . . Kaapuni ia Hawaii.
Aole aie no na uku ohua.
Ma a Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole koena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ua hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine.
42 2ms
NO KA MULIWAI O PUULOA!
A ME KA NANI O EWA!
E HOLO MAU ANA KA MOKUMAHU
ROBBIE!
E kipa mau ana i kela a me keia la i Waiau, Waikele a me Ewa ma. E haalele ana ia Honolulu i ka hora 9 o ke kakahiaka, a e hiki hou mai ma ka huakai huli hoi i ka hora 5 a 6 o ke ahiahi.
E lawe no oia i na Ohua Eepakeke, a me na ukana o kela a me keia ano, no ka Uku Haahaa Kupono.
No na ukana a me ka uku kino, e ninau maluna o ka mokuahi. 41 1m
HENEIKI KA AKA I KA OLU.
OLU O KE AHA?
OLU O KE KUMUKUAI O NA LOLE HOU
o ka Halekuai o
GOO KIM!
MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."
E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau. Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho "i ka a-la a mau a-la paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni uliuli a halila, a me na kalakoa hou loa i ike oleia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ikeia, na makalena au liilii, kakau loloa ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E hele mai i ike i ka nani o Aipo.
GOO KIM.
Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa mai o ka hale polapola. 35 6ms*
E NAUE MAI E NA MAKAMAKA!
E IKE NO OUKOU IHO!
Ma ka Halekuai
o
WALAKAHAUKI!
OIAI, ua hiki hou mai nei na waiwai o kela a me keia ano ma na moku kalepa mai Europa mai, a e hiki mau mai ana no hoi i na manawa a pau; oia hoi na
NOHO LIO PELEKANE o na ano a pau,
PENA HALE o na ano a pau,
IPU- TI, IPU-HAO, LU-MANU.
PAULA, PUNA keokeo hamo hale,
PA PALAI, PA MEA-AI,
PAIPU Wai Hao,
KIAHA ANIANI o na ano a pau.
NA LOLE AILA, PU KAUPOOHIWI.
a me na Waiwai e ae aole i kanamai. E helu a manaka no ka nui loa.
Eia hoi kekahi, ua oluolu loa ia no oukou e na makamaka, ke komo mai maloko nei, e nana, a wae i ko makou mau mea kuai, a e hookuku paha i na lole o kela a me keia ano, aole loa makou e uiha, a kunukunu no ia mea, oiai ua makaala mau makou maanei e hooko aku i ko oukou mau iini a pau. Ina no ke kuai, oia iho la, ina no aole, oia iho la no, aole loa makou e hoolualua ana no ia mea, he olu wale no koonei. Nolaila, e komo maloko! mai hopohopo a kuihe ka manao!! A e ike no oukou i ka oiaio.
Alanui Moiwahine, Oct. 3, 1877. 40 1m
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
AINA HOOLIMALIMA.
AIA kekahi aina e waiho la ma Kalihi, elua paha eka, he aina loi kalo, ua makemakeia e hoolimalima aku ka mea e makemake ana. He aina waiwai nui keia no ka poe e makemake ana e mahi. E loaa ana ka wai i na manawa a pau. E ninau i keia hale pai. 21 tf
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
Loio a me Luna Hooiaio.
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, a lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no, a he Notari Hooiaio Palapala no ka lehulehu.
Keena hana, ma ke kiho o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y 827) [51]
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 3 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
315 1y 867
NA BUKE
MA KE KEENA O KA PAPA HAWAII
—A ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili eleele..... 50
Kauoha Hou Pakeke, ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke, ili eleele..... 35
Na Halelu Pakeke, ili eleele kaekae wai gula..... 30
Na Halelu Pakeke, ili eleele..... 20
Na Halelu Pakeke nani..... 50
Moolelo Ekalesia..... 50
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Wehewehehala ..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 25
Ninau Hoike ili lahilahi..... 10
Haiao ili lahilahi..... 10
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 10
Kumumua Kula Sabati..... 10
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 10
Ui Kula Sabati Helu 3..... 10
Ui Kula Sabati Helu 5..... 10
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala,..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 15
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 25
Leo Hoomana..... 20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka nu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Ui Kula Sabati Helu 4.
H. BINAMU.
Kakaule ta o ka Papa Hawaii.