Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 44, 1 November 1877 — Page 4

Page PDF (1.17 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, NOVEMABA 1, 1877.

KOMI TE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.

LAIKI MAKUA,  MRS. KELA A. GILIMANA,
M RS. ELENA MAKALE,  MRS. J. M. KUKE.

MEA KALEPA ANO E.

          He mea kalepa kupaianaha no na ilio make, aka, he hui kalepa ma Kapalakiko, kuai lakou he 50 keneta pakahi i na ilio i pepehiia ma ka pa aupuni o ke kulanakauhale. Ua lole ia na ili a kuai aku i ka mea hana ili, ua kuai ia ka bulu i ka mea hamo puna, alaila, kiola ia na kino iloko o kekahi ipuhao nui, a malama ia malaila a kaawale na io mai na iwi, a ua kuaiia keia mau iwi i ka poe hoomaemae ko. O ka aila i pii iluna he mea hana no ia. He mea minamina ka hiki ole e hoolilo i kekahi o na ilio lapuwale o keia aina i mea e pono ai ka lehulehu.

 

No Christopher Colum bus.
HELU 26.

          I ko kakou helu hope, haalele kakou ia Columbus a me kona poe kanaka e hoomaka ana ko lakou hele i Cibao, kahi a lakou i manao ai e loaa'i ke gula. Aole alanui ma ka mokupuni, he alanui hele wawae wale no no ka poe Inikini e hele ana i waena o na pohaku a me na pali, a i waena o na ulu laau. Nolaila i ku lakou hele ana, hana lakou i alanui. Oia ka alanui mua i hana ia, ma keia wahi o ka home. Ua noa ka aina, a uhiia me na pohaku ala a liilii uliuli.
          Hooikaika na poe kanaka uuku o Columbus, e pii ma ka mauna, hele maluna a iho ilalo i ka awawa i kuhikuhi ia e Ojeda. A ike na Inikini i keia poe kaua hulali e hele mai ana mai na mauna mai me na lio lele, na hae a me na bana e lele ana, a lohe i na pahu a me na pu, akahi no a lohe, aole he mea kupaianaha ko lakou puiwa, a me ka ano e o ka manao. Ua olelo ia ua manao lakou o ka lio a me ka mea holo maluna ona hookahi no holoholona. Aka ua kauoha o Columbus i kona poe kanaka a pau e hana lokomaikai aku i na Inikini, a pau koke ko lakou makau, a lawe mai lakou i ka ai a me ke gula i na haole, a loaa i na lei, a me na bele ia lakou.
          Mahope o ko lakou hele ana i na mile he umikumamalima ma keia awawa hiki lakou ma kapa o kekahi muliwai maikai loa. I keia wa aia lakou ma Cibao ka aina gula, a ike lakou i na mea hulali liilii maloko o ke one o ka muliwai.
          Manao paa o Columbus ua kokoke mai na wahi eli gula. Nolaila holo kona manao e hana i papu, mamua o kona hele hou aku. Koho oia i kekahi apana aina kiekie, ua kokoke puni i ka wai o kekahi muliwai uuku. Kapa oia i ka inoa o keia papu hou o St. Thomas, a waiho oia malaila i na kanaka he kanalimakumamaono, malalo o ke alakai a kekahi kanaka, o Pedaro kona inoa. Alaila hoomaka oia e hele i Ikabella, he kanalimakumamalima mile mailaila aku.
         
I ka wa e noho ana ka Adimarala ma na mauna, hoouna oia i kekahi kanaka opiopio, o Suxan kona inoa, e nana i ka aina. Mai iaia mai lohe o Columbus i na mea he nui no na kanaka, a e hai aku wau i kekahi o lakou.
          Manao io na kanaka i ke Akua hookahi, oia ka makua a me ka mea nana i hana i na kanaka a pau. Aole loa lakou pule i ke Akua, aka lawe i na kii liilii i mea uwao. Kapa ia lakou Zemnes, a i ole ia he elele. Manao lakou na keia mau elele i hana i ko lakou hoomana i ke Akua.
          Na kela a me keia kahunapule kona Zemi a na kela a me keia ohana, kona Zemi.
          Kukulu ke kahuna i hale no kona Zemi a hoolaa ia. Kaha pinepine lakou i ke kii o ko lakou Zemi ma na mea oloko o ka hale, a maluna o na hale. I kekahi manawa lawe pu lakou i ko lakou mau kii me lakou i ole loaa ia lakou ka pilikia. He mau kahunapule ko keia poe Inikini a o keia mau kahunapule, he mau kahuna lapaau, a haawi i na laau lapaau. Malama lakou i na la, aka aina nui no ko lakou mau kii ; hele nui mai na kanaka a pau, a hele huakai malie i ka hale o ka Zemi nui. Lawe lakou i na mohai, na mea ono, na pua, e mele ana i ko lakou hele huakai ana.
          Lawe na kahunapule i keia mau mohai me na leo uwe nui. Wawahi i na mea ono, a mahope o ka mohai ana ia lakou i na kii, lawe kela mea, keia mea i apana, i mea hoihoi ma ka hale, malu ma lakou i keia a puni ka makahiki i mea laa, e hoo pakele ia lakou i ka ino. Pau keia, hula lakou, a mele i na mele hoomaikai i ko lakou mau kii, a hoopau i keia hana ma ka nonoi ana i na Zemea (elele,) e kiai a e malama i ka Lahui.
         
I ka la 29 o Maraki 1494 hiki o Columbus a me kona poe kanaka ma Isabella. Olioli lakou i ka ike ana ua uulu na anoano a lakou i kanu ai. Ua hiki wawe ka ulu ana o kekahi. Ua kupono na ipu, na pu, a me na papapa e ai ma ka pakaukau. He huita, he ko, a he kulina no hoi, a me na mea e ae e ulu ana. He mea nui keia, no ka mea, e emi ana ka ai haole a lakou i lawe mai ai ma na moku. Aole i pau ka luhi o Columbus no ka hele mai ana, a hiki mai ka lohe e kaua ana o Cavnabu kela alii Caribia maluna o ka papu hou o St. Thomas. Ina ua lokomaikai a pololei na kanaka a pau a ka Adimarala e like me ia, a ina ua hoolohe lakou a pau i kona mau kauoha, i ko lakou launa ana me na Inikini, i ka wa i hala ai ma kahi e, nui na pilikia aole i loaa ia ia lakou. Aka aole pela, nolaila ka nui o na hakaka, a me ka hookahe koko. Ike ka Adimarala i ke ano o na Inikini, aole nui kona makau no na kanaka maloko oka papu, aka hoouna oia i na kanaka he kanaono me ka pauda a me na mea ai i ka papu o St. Thomas, e kokua, ke makemake ia. Mahope o ka hoouna ana ilaila, holo kona manao e hooemi i ka nui o na kanaka maloko o ke kauna. Hoouna oia i kekahi puu kanaka o ka poe maikai ko lakou ola kino e makaikai ma kela wahi keia wahi o ka mokupuni, i loaa ia lakou ka ai, a i maa lakou i ka aina, a me ka noho ana. Aole nui na kanaka i koe, a he kakaikahi o lakou. Ua hoohana ia na mea a pau i hiki ke hana.
          Ua hoohana ia na'Lii e like me na makaainana. He nui ka hana. Mahiai ana, kukulu hale ana, hana ana i na auwai, a e malama ana i ka poe mai, e hoomoa ana i ka ai, a pela aku.
         
I ole loaa ia lakou ka wi, mamua o ka loaa ana o ka ai mai Sepania mai, haawi oia i na kanaka i ko lakou ana ai no kela la keia la.
          O na kanaka o na ohana kiekie, aole maa i ka hana, huhu loa lakou ia Columbus, no kona hoohana ana ia lakou, e like me na mea e ae, a aole haawi ia lakou ka ai i oi aku ka mahuahua, a me ka maikai mamua o na kanaka ilihune.
          I ko lakou manao he kupono ole ke hana i hana oia ano, a mai keia manawa, hoomaka lakou e hoomainoino ia Columbus. Ua onioni lakou a huhu.
        
I ka wa a Columbus i hoouna aku ai keia poe kanaka e makaikai ma kela wahi, keia wahi o ka mokupuni, hoonoho oia ia Pedro Marguerite i Luna no lakou. Kauoha oia ia ia e hele ma na mahele aina, e ike i na mea a pau i hiki ia ia, a hoomalu i na pua li koa, a malu loa, a e hana aku i na kanaka o ka aina me ka lokomaikai a me ka pololei. No ka lohe mau ana no ka hewa o Caonabu, kauoha o Columbus, e lawe pia ia oia. Kauoha no hoi oia aole e ae ia ka aihue mai na puali koa mai. Ina hopuia e oki ia na pepeiao a me na ihu o ka poe aihue.
          Haalele o Pedro ia I sabella me na kanaka eha hanceri. Loaa koke oia i ka poe aihue. Ua powa ia na lole o kekahi mau kanaka Sepania, e kekahi poe kanaka o ka aina, i mea aku ia lakou e lawe ma kela aoao o ka muliwai.
          Malama ko lakou alii i ka poe i aihue, a no lakou kekahi hapalua o ka lole i aihueia. Ua hopu o Pedro i kekahi o lakou, a ua okiia kona ihu, me kona mau pepeiao. Hoouna oia i ke alii a me kona kaikaina i ka Adimarala. Makemake o Columbus e ao aku i na Ilikini i kekahi mea, a kauoha oia e oki ia ko lakou mau poo ma kahi akea. Aka ua hele mai kekahi alii makamaka me lakou, a nonoi ikaika oia no ko lakou ola, me ka hoohiki ana, aole e hana hou ia kela hewa; nolaila kala aku o Columbus ia lakou, a hookuu ia lakou.
          No ka manao, e holo pono ana na mea a pau, ina aole oia, a no ka makemake ana e hele i ka imi aina, hoomakaukau o Columbus i na moku ekolu no kela hana.  Aole i pau.

KE ALAULA.
MOKUNA 35.

          Mahope iho o ka ahaaina ana, lawe ae la o Iesu i ka berena, a wawahi iho la iloko o na apana liilii, a haawi pakahi aku la Oia i na apana i kela a me keia o na haumana, a olelo aku la Oia, "O Ko'u kino keia ; e make ana Wau ; e ai i keia me ka hoomanao mai Ia'u."
          Alaila, ninini iho la o Ie su i kekahi waina iloko o ke kiaha, me ka hai aku ia lakou e inu mailoko aku o ke kiaha. Olelo aku la Oia, "O Ko'u koko keia; e make ana Au me ka mainoino, e inu i keia me ka hoomanao mau Ia'u.
          Olelo aku la o Ie su, aole loa Wau e ahaaina hou ana me oukou mamua ae o Kuu make ana. E hele aku ana Wau i Kuu Makua ; he pono No'u ke haalele ia oukou, aka, e hoi hou mai ana no Wau. Alaila, mele ae la lakou a pau i kekahi himeni.
          Mahope iho, ku ae la o Iesu iluna mai ka papaaina ae, a iho aku la ilalo
ma ke alanui, a hahai aku la kana poe haumana Iaia. Ua poeleele iho la, aka, ua kamailio aku no o Iesu ia lakou, i ko lakou manawa e hele ana ma ke alanui. Olelo aku la Oia, e make ana Wau i keia po, a e haalele mai ana oukou a pau Ia'u.
          Aka, olelo mai la o Petero, aole loa au e haalele ia Oe, e komo pu no au me Oe iloko o ka halepaahao ; e make pu no hoi au me Oe, aole loa wau e haalele ia Oe.
          Olelo aku la o Iesu iaia, ae, e haalele ana oe Ia'u e Petero, e olelo auanei oe, aole oe i ike Ia'u, a e hoole ana no hoi oe, aole oe he hoa'loha No'u. E olelo auanei oe e Petero pela i keia po, mamua ae o na kani ana mai o ka oo a ka moa ; no ka mea, e oo no na moa i ke kakahiaka, i ka wa e maamaama mai ai.
          Ua kamailio aloha loa o Iesu me Kana poe haumana. Olelo aku la Oia, mai kaumaha oukou, no ka mea, e hele ana Wau. He pono Wau ke hoi aku i Kuu Makua, aole e liuliu, a hoi hou mai no Wau i o oukou nei. I kuu wa e hiki aku ai i ka lani, aole Au e hoopoina ia oukou, aka, e hoomakaukau no Au i wahi no oukou ma ka lani. E aloha oukou kekahi i kekahi, a e hoouna mai no Au i Kuu uhane maloko o ko oukou mau puuwai.
          A mahope, hele aku la o Ie su ma kekahi mahinaai. Ua hele mau no o Iesu me Kana poe haumana malaila, a ua ike no hoi o Iuda hana hewa ia wahi.
          Aia la mahea o Iuda i keia manawa ?

NA AO ANA O KA HOME.

          Ma o loa maloko o ka hohonu o ka awawa o ke kuahiwi, malaila na wai mapuna e puka kukulu ana mai na wahi ulu o ka limu. Me ka malie holo pu lakou, a lilo i auwai liilii, i inu ia a pau e ka bipi hookahi i ka la malie, aka, holo aku a holo aku, a lilo i auwai, i kahe kona wai iloko o ka moana. I ka holo ana ma kona ala, nui na mea maikai i waiho ia mahope, kahi i hookahe ia ma kahi e haawi ana i ka wai no ka loi kalo o kekahi kanaka ilihune, a o ka mala ko nui ae paha, a e haawi i ka wai inu i na kanaka a me na holoholona makewai, a e hookaa i ka huila kaumaha o ka mile, pela ke ao ana ma na mea o ka pono.
          O ka home ka aoao o ke kuahiwi, kahi i kahe mai ai na muliwai he nui, malaila kahi i loaa ai i na keiki na olelo ao, a me na hana i hahai ia e lakou i keia ola ana. E hoolilo i keia punawai i wai maemae a ono, aole i hoohaumia ia i kekahi mea awahia a awaawa i lawe pu ia i keia ola ana, e like me ke ao hewa ia ma na mea o ka pono.
          Ka heluhelu ana i kela la keia la i ka Olelo Hemolele a ke Akua, o ka makua me kana mau keiki ; oia kekahi o na mea ikaika, e alakai auanei ia lakou i ka noho maemae a kristiano.
          O ke kulu mau ana o ka wai, ka mea e hoohehee i ka pohaku paakiki ; pela ina i kela la keia la, haule na olelo o ka Baibala maluna o ka pepeiao a me ka naau o ke keiki, e waiho no lakou i ko lakou ao ana ma ka naau o ke keiki. I kekahi hora o ka wa e hiki mai ana, he hana mana ko keia mau poolelo hoopalupalu maluna o ke keiki auwana, i auwana loa aku mai kona mau makua a me kona Akua, a lilo i punawai maemae no ke ola o kona uhane.
          Nolaila, o na makua, "e hahai i na keikihipa," i haawi ia na oukou e malama. O ke ao ana, he ano malie a ike ole ia maluna o ka naau o ke keiki. Aole lilo koke kekahi naau i pono, a i hewa loa paha.
          Eia ka hewa : aole i hoomaopopo na makua ua haumia na anoano o ka pono a o ka hewa paha, a ulu paa i ka wa opiopio loa. Olelo ka Baibala, "a i ka wa i hiamoe ai na kanaka, hele mai la kona enemi a lulu iho la i ke kikania iloko pu me ka palaoa, a hoi aku la."
          O kekahi makuahine, ua lilo kana mau keiki i mau keiki pono i ka wa opiopio, ua ninau ia oia ke kumu o kona ao ana ia lakou. Pane mai oia penei: i ka wa e hiipoi ana au i kuu mau keiki i ka wa liilii loa, i ka wa e holoi ana au ia lakou, hapai au i kuu naau i ke Akua, e noi ana Iaia e holoi ia lakou iloko o ke koko, i hoomaemae ia mai na hewa a pau. I kuu wa hookomo i ko lakou lole, noi au i kuu makua ma ka Lani, e aahu ia lakou me ka aahu o ka pono o Kristo. I kuu wa haawi ia lakou i ka ai, pule aku au i ke Akua, e hanai i ko lakou mau uhane me ka berena o ka lani, a haawi ia lakou e inu i ka wai o ke ola. A haalele mai lakou ia'u no ke kula la, hahai au ia lakou me ka pule, i like ko lakou ala ma keia ola ana, me ke ala o ka poe pono e hulali ana a hiki i ka la okoa.  A i kuu wa hoohiamoe ia lakou ma ko lakou moe i ka po, eia ka pule o kuu naau, e lilo ke Akua i makua no lakou ma ka Lani, a e hiipoi oluolu loa ia lakou iloko o Kona mau lima, pela ka hoike o na makuahine Kristiano he nui wale.
          E na makua, mai hiamoe, a ao e ao hewa ia kau keiki i kona launa ana me ka poe hewa, ma ka home, a ma kahi e. E hoomaopopo i kou kahu, a e kanu oe i na anoano malkai iloko o ka naau o ke keiki uuku, i ka wa palupalu o ka naau, a kupono no ke ao pono ia.

PALAPALA A M RS. LAIKI.

          Ke lana nei kuu manao e makemake ana na makamaka aloha o'u ma Hawaii i keia kii a'u e hoouna nei. O keia, he kulanui no na kaikamahine ma Kaliponi. Ua kukulu ia e kekahi mau kumu i noho ma Kapunahou mamua, oia o Mr. a me Mrs. Mills, a o ka lilo no keia kula, he $200,000.
          Ke ike nei oukou ma ke kii, he hale nani loa keia, a ua lawa na keena no na haumana he 175, a he mau keena no hoi no na kumu, no ka mea, he nui na kumu, he 12 noho paa maloko o ka hale, a he mau kumu e ae kekahi i holo mai i kela la keia la e ao i na haumana. A iloko o keia hale nui, he mau keena kula, a he mau keena hai i na haawina i paa, a he mau keena hookani piano ; no ka mea, he 27 mau piano o loko o ka hale. Aole keia hale nui wale no a oukou e ike nei iloko o ke kii, he nui na hale e ae. Kekahi, kahi i hana ia ka mahu e hoomalamalama i ka hale, a o kekahi, no na hana hooikaika kino, (gymnasium room,) he hale holoi lole, he mau hale no na kanaka hana, a pela aku.
          Nui ke ao ia ana o na haumana ma ka heluhelu ana, a me ka himeni ana. He mau hora i kela la keia la, no kela hana keia hana, a holo ka hana o keia ohana nui e like me ka wati, aole huikau iki.
          Eia ka maikai loa : ua imi ia ka Bai bala, aole ao ia kekahi haumana e haalele i ka heluhelu ana i kela a me keia la i ka Olelo o ke Akua, a me ka pule, aole no hoi i ka halawai pule o ka La Sabati, a me ka papa Baibala. Aole ao ia ka poe e, e hele mai i ka La Sabati, nolaila, lilo keia la pomaikai i la hoomaha, a i manawa hoomanao.
          He mau kaikamahine mai na ano Kristiano a pau, he Katolika, a he Iudea. Aole olelo ia kekahi mau olelo ma ke ano hoopaapaa, aka, ua ao ia lakou a pau i ka oiaio o ke Akua.
          Nui loa ka pahale a nani no hoi. Ua hookaawale ia lakou mai ka aina e kokoke mai ana, e na awawa i paapu i na ululaau, a ua kanu ia ka aina o ke kula me ka malama loa ia. Na mahele ulu mauu maikai, na pua nani he nui loa, a me na ano he nui, na laau malumalu o na ano he nui, a me na loko wai pipii hoohui i ko lakou nani.
          Malaila, halawai au me kekahi mau wahine krostiano ikaika, o kekahi o lakou, aole i hui ia me ke kula, i kuu manao, ua like lakou me na manu e lele ana i ka lani, a e imi ana e kokua i na mea e ae, i ko lakou pii ana iluna.
          E hai aku wau ia oukou no lakou i keia palapala ana aku. Me ke aloha nui.  LAIKI MAKUA.

 

          Mal papa ikaika i ke kanaka kahiko, aka, e ao pono aku iaia, me he makuakane la ; a i ka poe ui hoi me he mau hoahanau la ;
          A i na wahine kahiko, me he mau makuahine la ; a ina kaikamahine hoi, me he mau kaikuahine la, me ka maemae loa.
          E hoomaikai aku i na wahine kanemake, i ka poe wahine kanemake oiaio.

HAAWINA KULA SABATI.
HELU 6.—SABATI, NOV. 11.
KUMU HANA—Paulo imua o Ageripa.
PAUKU BAI BALA—Oih. 26:6—20.

6 Ke ku nei no au, ua hookolokoloia mai nei no hoi, no ka manaolana o ka olelo hoopomaika a ke Akua i olelo mai ai i ko makou mau kupuna.
7 Ke manaolana nei no hoi ko makou poe ohana, he umi a me kumamalua, e loaa ia mea me ka malama mau aku i ka po a me ke ao ; no ia manaolana o'u, e ke alii, e Ageripa e, ua hoopiiia mai nei au e na Iudaio.
8 No ke aha la oukou i manao ai he mea hiki ole i ke Akua ke hoala mai i ka poe make?
9 Nolaila, manao no au iloko o'u iho, he mea pono ia'u ke hana i na mea he nui i ku e i ka inoa o Iesu no Nazareta.
10 Hana no au ia mau mea ma Ierusalema ; hana paa iho la au i na haipule he nui maloko o na halepaahao, ua loaa no ia'u ka mana no ka poe kahuna nui ; a ia lakou i pepehiia, owau no kekahi i hoahewa pu aku la lakou.
11 Hoopai pinepine aku la au ia lakou maloko o na halehalawai a pau, a koi aku la au ia lakou e olelo hoino ; a no ko'u ukiuki loa ia lakou, hoomaau aku la au ia lakou a hiki i na kulanakauhale o na aina e.
12 No ia mau mea i hele ai au i Damaseko, me ka mana a me ka aeia na na kahuna nui mai.
13 I ke awakea, e ke alii e, ike aku la au ma ke alanui, he malamalama mai ka lani mai, he mea oi loa aku mamua o ka malamalama o ka la, ua puni au i ka malamalama, a me ka poe i hele pu me a'u.
14 A hina makou a pau i ka honua, lohe aku la au i ka leo, i ka i ana mai ia'u, i mai la ma ka olelo Hebera, E Saulo, e Saulo, no ke aha la oe e hoomaau mai nei ia'u? He mea eha nou ke keehi mai i na kui.
15 I aku la au, Owai oe, e ka Haku? I mai la kela, o Iesu no wau, o ka mea au e hoomaau mai nei.
16 Aka, e ala hoi oe, a e ku iluna ma na wawae ou ; no ka mea, ua ikea au ia oe, no keia mea, e hoolilo ana au ia oe i lawehana, a i mea hoike aku i keia mea au i ike iho nei, a me na mea a'u e hoike hou aku ai nau.
17 Na'u no oe e hoopakele i kanaka a me ko na aina e ; e hoouna aku ana no au ia oe io lakou la.
18 E hookaakaa'i ko lakou mau maka, a e hoohuli ia lakou, mai ka pouli mai i ka malamalama, a mai ka mana o Satana i ke Akua, i loaa ia lakou ke kala ana o ka hala, a me ka hooilina mawaena o ka poe i hoomaemaeia e ka manaoio mai ia'u.
19 Nolaila, e ke alii, e Ageripa e, aole au i hoole aku ia hoakaku mai ka lani mai.
20 Aka, hoike mua aku la au ia lakou ma Damaseko, a ma Ierusalema, a ma na mokuna a pau ma Iudea, a i ko na aina e, i mihi lakou, a e huli i ke Akua, a e hana i na hana e ku i ka mihi.
Pauku Gula p 19.
Na mahele 1. Ko Paulo ano mua, p 6—12
2. Kona huli ana mai, p 13—19.
3. Kana hana mua mahope iho p 20.
Mele—Him. 329, 8. Leo.
1
E ala ko kakou naau,
Hoopau i na makau a pau ;
He heihei lani ko kakou,
Ala'e, a holo mele no.
2
He ala ololi no nae,
Pauaho no, a maule ae
Ke ole o Ieho va pu
E hanai a kokua mau.
Pule i ala a holo mau imua.
Na ninau a na Kumu.
Ua waiho kakou ia Paulo he pio no ma ka halepaahao. Kii pinepine nae Pelika ia ia e kamallio pu me ka manao e haawi mai Paulo i dala i mea e hookuu ia'i oia. Aole nae Paulo i haawi i ke dala. Noho pio no Paulo i elua makahiki, a hoopauia no Pelika no kona hewa, a komo Peseto iloko o kona hakahaka. No Roma ia, a he ano like paha kona me ko Pelika. Ua lilo no Iudea ia wa i panalaau no Roma, a o Peseto ke kiai, aina. A hiki oia ilaila, a hala na la ekolu hele mai oia mai Kalsaria a Ierusalema. Hoopii koke Anania ke kahuna, me kekahi poe koikoi o na Iudaio ia Paulo imua ona. A koi ia ia e kii aku ia Paulo ma Kaisareia me ka manao nae e pepehi ia ia ma ke alanui ke hele mai oia. Aole nae oia i ae. Ua ike paha oia he manao ino ko lakou ia Paulo. Olelo oia, Ma Kaisareia oia e hookolokoloia'i. A e hele pu me ia ka poe hoopii me na hoike ilaila. He mau la mahope iho, a hiki lakou i Kaisareia. A kii ae oia ia Paulo a hookolokolo no no na mea i hoopiiia'i oia. Aole nae i hiki ke hooiaioia ia mau mea. Hoole hoi Paulo, aole loa oia i hewa ma ia mau mea. Ua akaka hoi ia Peseto aole o Paulo hewa a hiki no ke hookuuia. I mea nae e hooluolu ai i na Iudaio, ninau oia ia Paulo, ke makemake nei anei oe e pii ae i Ierusalema, a malaila e hookolokoloia'i no keia mau mea? Akaka no ia Paulo he makehewa ia, e make paha oia ma ke alanui i ka poe hoohalua, a i ole, e hoahewaia no oia malaila e make. Ke hoopii nei au ia Kaisara. Kuka pu Peseto me ka ahaolelo, a ae like no i ko Paulo hoopii ana ia Kaisara. O ke Kaisara ia wa, o Nero ia, he alii hewa loa. He mau la mahope iho, hiki i Kaisareia ke lii o Ageripo me Bereneke kona kaikuahine. A hai aku Peseto i ke lii he pio kana o Paulo.
Ua hookolokolo au ia ia ma Ierusalema.
Aole nae i loaa ia'u kekahi mea kupono ke hoahewaia oia. A ua hoopii oia ia Kaisara. A ke malama nei au ia ia, a loaa ka wa kupono e hoouna'ku ai au iaia io Kaisara la. A pane no ke alii, owau kekahi, ke makemake nei au e hoolohe ia ia. A ae no Peseto. Apopo e lohe oe ia ia. Ma ia la ae, akoakoa ke alii o Ageripa me Bereneke kona kaikuahine me na lunakausani, a me na kanaka koikoi me ka lakou hanohano nui, a kaiia mai Paulo imua o lakou. A kauoha Peseto i ke alii, e hoolohe i kana, a ninaninau aku paha ia ia, i akaka he kupono paha kona, no ka hoopii, aola paha, no ka mea, aole e pono i ko'u manao e hoouna'ku i ke kanaka paa (io Kaisara la) me ka hoike ole aku i kona hewa i hoopiiia'i. Ka ae no ia o Ageripa. A ae hoi oia ia Paulo e olelo nona iho. O ua Ageripa nei, he Iudaio no oia, he keiki ia na kela Herode ma Oih. 12:1, a he moopuna nui no kela Herode ma Mat. 2:1. He alii hewa no e noho pu ana me keia kaikuahine me he pio la. Aloha nae oia i na Iudaio, kokua, paipai e noho oluolu malalo ae o Roma, aole make e kipi. Ua akaka ia ia na oihana Iudaio.
Nolaila, ua manao Paulo, he pomaikai kona i ka hai ana i kona ano imua o keia alii Iudalo. Ua ike hoi na Iudaio a pau i kona ano, i kona hoomana Iudaio me ka ikaika. Mok. 24:26—27. 25:1—27 26:1—5.
P 6—12. Ko Paulo hai ana i kona ano mua imua o Ageripa ma. Heaha ia ano? He Parisaio no, he manaolana kona no ke ala ana mai o ka poe make, me ka manao o na kupuna, me ka ninau pehea? Ua ae no Paulo e hiki no i ke Akua ke hoala i ka poe make. Hoole nae oia mamua, aole Iesu ala hou mai. Kuhi oia he kanaka hoopunipuni Iesu, a hoopunipuni kana poe haumana i ko lakou hoike ana, ua ala hou Iesu. Nolaila, ua aha oia i keia poe haumana, a me ka poe Karistiano a pau? No hea mai kona mana e hana ino ai ia lakou?
P 13—19. Ko Paulo hai ana i kona huli ana mai. Ua hoomau anei Paulo i kona ano mua, kona hoomaau ana i na Karistiano? Ma ka mana aha i huli mai ai oia a ano hou? Hai mai i ka mea ana i ike ai ma ke awakea, ka leo ana i lohe ai, kona ninau ana, ka mea i pane ia mai, ke kauoha a Iesu, me ko Iesu hoolilo ana ia ia i lawehana, i mea hoike i ke aha? Heluhelu p 16—18. Nawai oia e malama, a hoopakele ke hele oia i na aina e? Ua ae anei Paulo i keia kauoha? Mok. 9. Mahea i kakau hou ia'i? Imua owai? mok. 22. Ua like anei ma na mea a pau?
P 20. Ka Paulo hai ana i kana hana mahope iho o kona huli ana. Heaha ia hana? Oiaio anei ia?  Pela kakou i ike ai ma na Haawina i hala a hiki i keia Haawina.
Mele—Him. 342, 7—6. Leo.
E ku, e ku no Iesu
Na koa paio nei, &c.
Pauku 1 me ke 3.
Na Ninau a ke Kahu.
Na makua. Waiho kakou ia Paulo ma hea? Owai ka i kii pinepine ia ia a kamailio pu? No keaha? Ma keia hana a Pelika, ua akaka, aole Paulo i aha? Ae anei Paulo e haawi i ke dala? No keaha ka ae ole?
Ehia makahiki i noho pio ai Paulo a hoopau ia Pelika? Owai ko Pelika pani hakahaka? No keaha i waiho ai Pelika ia Paulo me ka hoopaaia, aole hookuu aku?
A hiki Peseto ke kiaaina hou i Ierusalema, heaha ke noi ana o ke kahuna nui me na Iudaio koikoi no Paulo? Heaha ko lakou manao e hana ia Paulo ke ae ia e hele mai oia? Ua ae anei Peseto ia noi ana? No keaha ka ae ole? Pehea la kana pane ana? A hiki oia i Kaisareia, a hookolokolo ia Paulo me ka poe hoopii me na hoike, ua loaa anei ia ia na mea e hoahewaia'i oia? Heaha kona ninau ia Paulo no ka hele ana i Ierusalema? No keaha ka hookuu ole, a ninau pela? Ua ae anei Paulo ia hele ana? No ke aha ka hooko ole? Hoopii aku nae oia io wai la? Ua ae anei Peseto me ka ahaolelo ia hoopii ana?
Na keiki. Owai ke kiaaina i hoopauia? Hoopauia no keaha? Owai ke kiaaina hou? Ehia makahiki i noho pio ai Paulo? No keaha ka hookuu oleia? Pehea Iesu? ma ke dala anei oia e hookuu ai ia oukou i ka make? Ma keaha? Hiki anei i ke dala ke hoopakele ia oukou i ke ahi pio ole? Hookolokolo Pelika ia Paulo, loaa anei ka hewa? Hookolokolo Peseto ia Paulo, loaa anei ka hewa? No ka manao o Peseto e hookolokolo hou ia Paulo ma Ierusalema, hoole Paulo a hoopii io wai la? Owai ka inoa o keia Kaisara? Aia mahea kona noho alii? He alii maikai anei Nero? Owai ke Lii maikai loa na na e hookolokolo i na mea a pau? Pehea la e hiki ai ia oukou ke ku imua ona me ka hoaponoia?
Ke kula a pau. Owai keia Ageripa? Ageripa VII ia. Owai ka mea naauao a hiki ke hai mai i keia mau Ageripa ehiku? E makanaia i hookahi Baibala maikai ke hai pololei mai. He haumana Hawaii ponoi nae. E kakau i ka haina a e paia ma ka nupepa. He wahine aha keia Ageripa? Aloha nae keia alii ia wai? Owai ka i alakai ia Paulo imua o keia alii? No keaha? I ka ae ana o Ageripa e olelo Paulo nona iho imua o ia aha nui hanohano, pehea ko Paulo manao? Heaha hoi kana mau olelo mua, mawaena, a hope iho? Ua pau anei kana mau olelo ma keia Haawina?
Heaha na manao pili ia kakou? no ke dala, no ka noho mua, no ka noho hope; no ka haiolelo ma na aina e, no ko ke Akua malama ana i kana poe kauwa, &c.
Mele—Him. 322, 8—6. Leo.
Pomaikai e, ka Haku e, &c.
Pauku 1, me ka 2.
Pule no na kauwa a ke Akua, &c.
Haawina no Nov. 18, Ane huli. Oih. 26:21—29.