Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 46, 15 November 1877 — Page 3
NA ANOAI.
Ua hoomoe iki ia ka holoholo ana o ko kakou mokumahu "Likelike," a hiki i kona makaukau hou ana.
I ka po nei i ku mai ai ka mokuahi "Auseturia" mai Kapalakiko mai, me na nu hou o ke kaua.
O ka hale o Maka Robinson e ku nei mauka o Maemae, o ka helu 1 paha ia o na hale i kukuluia malaila.
E HOOLOHE.—E halawai kuikawa ana ka Ahahui Poola i keia ahiahi. Nolaila, e hele mai na hoa a pau.
MA KE KAUOHA.
Ua puka hewa aku ka makahiki o ka "Moolelo Walohia," i hoopukaia aku ai kona hapa mua ma ko kakou pepa o kela pule aku nei. O ka makahiki 1876 ka polelei.
He eono wale no helu i koe o ko kakou nei pepa, alaila pau keia makahiki. Nolaila, ua makemakeia na luna a pau e hoihoi koke mai i ko lakou koena aie no keia makahiki.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi "Auseturia" i ka po Poakolu iho nei, ua hoi mai maluna ona ke Kanikela Italia, oia o F. A. Schaefer. He kamaaina oia ia kakou, a he maikai kona ola.
E puhi ohe olioli po mahina ana ko kakou Bana i ka hora 7 1/2 o keia ahiahi a me ke ahiahi Poaono ma ka Emma Kuea. A o ko kakou mau no o ka hoopiha ae a laukanaka i ka nanea hoolohe ana i na mea kani.
Elua wale no mahina a oi i koe, a hiki mai ka wa e koho ai kakou i ko kakou mau wahaolelo, e hele aku ai i ka Ahaolelo o keia makahiki ae. Nolaila, eia ka makou, e wae a ka mea makaukau a me ka hoopono, alaila, hoouna mai i ko kakou Hale Kau Kanawai.
Apopo, (Poalima), ka la i hanau ai o ka Moi, he la nui ia no ko kakou nei aupuni, e pani ia ana na Hale Oihana Aupuni a pau o keia aupuni. He nui na lealea e hanaia ana ma ia la. A eia ka makou, e lealea ma ka mea kupono, aole o ka hana a oi aku mamua oia.
O kekahi palapala kakau inoa a ohi dala e kaahele nei ma keia kulanakauhale ma ka inoa o Kawaiahao, ke hai ia aku nei ka lono aohe oiaio ; a e akahele mai na makamaka o hoopunipuni ia oukou, a hapai iho i ka leo kaniuhu mahope i ka i ana, "na makou ka pe, a na ia la hoi ka wala."
UALA NUI.—Ma ka lokomaikai o S. Mahelona ua waiho ia mai iloko o ko makou lima kekahi uala, he mea kamahao ke nana aku i kona nui. I ke kaupaona ana iho ua oi ae i ka umi paona. Ma Hana i Maui kahi i ulu ai, pela i hai ia mai ia makou. He lima uala aku la paha ka mea nana i kanu; o ka makou nae, he lepo uala aku la ia.
Ua hoike mai o J. N. Nahuina o Pauwela no ke ala ana ae o kekahi hakaka ikaika mawaena o kekahi kanaka o Maikaalua ka inoa, me Ake pake ma ka la 6 o keia mahina, a ua hoohaia nae ka pake me ka manaonao. No ua kanaka la no ka hewa, ua hele aku e hoohaunaele wale ma kahi o ka pake, a i ka manawa i papa mai ka pake, o ka wa ia i lele aku ai ua kanaka nei e hoopoino i ka pake me ka hilahila ole. [Ina nae e unuia ae io kanawai la, alaila ike i ka hewa o kana mea i hana ai. L. H.]
Ua loaa mai ia makou he leta mai ia J. Kaaukai mai o Laupahoehoe Hilo, e hoike mai ana, e malama ana kolaila Ekalesia i ahaaina lalu dala ma ka la mua o Januari o ka makahiki hou ae nei, no ka pomaikai o ko lakou luakini. E kono mai ana hoi i ka poe a pau i komohia e ka naau aloha, e hui pu lakou ma ia la, me na wahi lau oliwa a ke aloha. [O makou pu hoi kekahi e hui aku, ma ke kauleo ana i na makamaka malaila, e haawi aku i na kokua no na hana i ku i ka pono.
Ma ka hoea ana ae o ke "Kuokoa" o kela pule aku nei, ua oili pu ae la me kekahi wahi kumebala walaau, e hoala i ae ana me ka manao e imi mai i kee no makou, no ka "make weliweli" i pahola ia'ku ai e ka "Lahui" o kela pule aku nei, no ka pono o ka poe heluhelu i kona kino. Ua maalo mua kou kahoaka imua o makou, a ua maopopo oe i ka ike a ko makou mau kiionohi, e ka mea hoopololei. I ko makou manao, me he mea la, o oe wale no e ka mea hoakamai ke hoohewahewa ana no ia mea, oiai, ua hoakakaia na inoa o na aina i kapa ole ia ma ko kakou nei mau mokupuni, ka papa nana i pai, a me ka la o ka malama mahope o kela poino ana. Nolaila, e aho no ka hamau ana, aole ka hookela wale ae maluna o kou mau hoakanaka. Oiai, o ka mea hoao e elieli i lua no hai, e haule no auanei oia ma ia lua. Mai noho hoi a hoao e pee mai maloko o ka huina "makou."
Ma ka po o ka la 19 o O ct., ua hoonohonohoakua iho la kekahi wahi kanaka o Pali ka inoa, no Ulupalakua, Maui, o ka inoa o ke akua, o "Punana," o ke ano o ka hoonohonoho ana, no kekahi kumu maikai ole, o ka hana ma kona waha, o ka puha e like me ka honu, o kona lima hoi, o ka huki i ka mahina. Ina paha i ke ao, ina ua kohu Punana i ka huki i ka la e like me ka mea mau iaia. JNO. K.
HE MOOLELO WALOHIA.
Ka noho pio ana iwaena o ka Lahui Naguru ma Alika!
KA IKE HOU ANA I KA AINA!
[Koena mai kela pule mai.]
He lahui keia i ano like ka ili me ko kakou, aka, he ano nanakea nae ko lakou, i ka noho paha iloko o na lua, a he kapa hulu ko lakou, mai na ili holoholona mai; ke ano o ko lakou noho ana ua halii ia ko lakou wahi e moe ai i ka ili holoholona, a he kapuahi ahi ko lakou e aa mau ai i na wa a pau, aohe manao nui ia o na wahine a kela poe, pela na kaikamahine, aia o ke kanaka ikaika i ka lawe mai i ka ia a piha ka lua, alaila nana wale no ka wahine a me na kaikamahine ui; o ka lakou ai ka ia a me na io holoholona, a he ano kapulu ke ano o keia poe. O na hanawai o lakou, oia no ko lakou wai auau, a holoi maka no hoi, a ina e kahe iho ka hupe, pau ae la no i ka amuia, a me kekahi mau mea ino e ae. A ina ai a kahe iho ka hinu o ka ia ilalo, pau iho la no i ka paluia; a he nui aku na mea ino a lakou e ai ai. A ina make kekahi o lakou, nakii ia ke kaula ma ka a-i o ka mea make, alaila, na na ilio e kauo hele iluna o ka hau, a o ko lakou luakupapau iho la no ia. A o kahi hoi e moe ai o keia poe, aole loihi e like me ko kakou nei, he pokole loa keia, ma kahi paha o ka 4 kapuai ka loihi, a o kahi iho la no ia e moe ai. A o na ili holoholona oia iho la no ka moena e moe ai. A e hele mau ana na kane i ke o boe-heke i ai na lakou, a ina e make ka ia, a pau a pau kane, ka wahine, kamalii i ka okioki ia, a hoihoi iloko o ka lua; a ina no e maea ana ka ia e pau ana no i ka amuia, pela na io holoholona. O keia mau mea nae a'u e helupapa aku nei la i ke ino, ua pau wale no ia makou i ka ai ia; oiai, ina e haalele aku i keia mau mea ai a ua poe nei, e make ana i ka ka mea o ka pololi, aole no hoi e ike hou i ka aina hanau, aole no hoi e ike hou i ka maka o na makua, a me na kini. Nolaila, ua hoomanawanui ia keia mau ino a pau, oi ekekei mai na lima i ka ike aku i ke ino, a lalau no na lima o ka ai no ia; oi ai ae i na wahi papaa berena o luna mai o ka moku, a puehu, a o ka ai no ia i ua mea ino nei a'u i hai ae nei; aka, mai manao mai oukou e o'u mau hoa o ka ili hookahi, i ai ia no ka ono aku, aka, i ai ia no ka pilikia i ka pololi a ka ai ole.
I ka wa o makou e noho ana me ka Naguru, make aku la elua mau mea o makou, oia hoi na Bolabola a'u i hai ae nei maluna i ke aumeume i ka hoe o ka moku a mokou i holo mai ai. Penei ke kumu o ko laua make ana : oi noho aku makou a uluhua loa ua mau kanaka nei, o ka hele no ia maluna o ka hau, e nana ai i ka moku e ike ia aku ana e laua, alaila, holo a kau iluna o ka moku, pela ko laua manao ana, aka, mamua ae o ko laua makaukau ana e hele, kau-a aku maua, mai hele olua, o make olua, no ka mea, he nui loa ke anu, aka, o ko laua mau no o ka paakiki, aohe paa mai, hele no; aia nae i kau haele ana a hoi mai ua moku ka wawae o kekahi i ka hau, a o kekahi hoi ua pehu ka a-i, a o ka mai no ia a make, a i ka make ana, ua ka ilio i kauo a waiho ko laua mau kino iluna o ka hau, a noho iho la no hoi maua elua me ua poe Naguru nei, aka, o ko maua noho ana, aohe noho i kahi hookahi, he lua okoa no ko ko'u kokoolua i noho ai me kekahi poe Naguru, a pela no hoi au; aka, o ka noho ana o ko'u hoa, he ano nawaliwali kona, nolaila, aole loaa hele ana, aole no hoi loaa kana ai, o ka noho wale iho la no; nolaila, hu mai la ko'u aloha iaia i ko'u hoa make, nolaila, hele pu au me ka poe Naguru o ko'u wahi i noho ai i ka pepehi ia, a loaa ka ia, hoihoi aku la au nana, a na'u no hoi kekahi, pela iho la ko maua hoomanawanui ana a hiki i ka loaa ana o ka moku a maua i hoi mai nei; oia hoi ka Brig W. H. Allen, Kapena Ceorge Gilley. A penei ke kumu o ka loaa ana ia maua o keia moku, oiai na Naguru e hele ana i kela me keia wahi, lohe mai la na Naguru o ko maua wahi e noho nei, ua ikeia ka moku ma kekahi kuono e aku, hoi mai la a hai mai la ia maua, he moku ua ike ia ma kekahi aoao o ka aina, nolaila, o ko maua hele iho la no ia, ia maua nae i hele ai, aole maua i ike moku iki a po ua la nei, hoi aku la maua a kahi i noho ai o ko'u hoa, he mau wahi elemakule, pupuu iho la makou iloko o ko laua wahi ia po, aohe kupono iki o ka moe ana, no ka haiki loa, nolaila, i oni wale ia no ia po a ao, o ka hana wale no a lako o ke ao ae, alaila, ike ia aku ka moku, a o ke ola ana no ia. A i loa no a maamaama, o ko'u mio aku la no ia i waho pinana ana iluna o ka hau, a miki mai la no hoi ko'u hoa mahope, ke kakae wale la no maua iluna o na puu, aohe manao ae o ke anu, a ia maua nae e ake nei o ka ike moku ia aku, ua hoopomaikai mai na lani ia maua ma o ka ike ia ana aku o ka moku a'u i hai ae nei maluna, nolaila, hohoholo iho la maua mai na puu mai, hina no ala no holo, o ka holo keia i kahi o maua i moe ai, i loaa na wahi puolo kapa o maua, a mai laila aku holo hou i kahakai i kahi o ka waa Naguru.
Aia nae a hiki maua i kahakai, mea aku la hoi i ka Naguru e lawe ia maua iluna o ka moku maluna o na waa o lakou, he ole ke pi mai o na ihu, a me na lehelehe puka o lakou; ia wa hoka wale iho la no maua, a ma ka lokomaikai o na wahi elemakule a maua i moe pu ai i ka po i hala, ua hoopomaikaiia mai maua ma ko laua hooikaika ana i na Naguru mea waa, nolaila, hoopuka ia mai la ka huaolelo ae, e lawe ia maua iluna o ka moku, o ke kau ae la no ia o maua maluna o ka waa Naguru, a o ka holo no ia i ka moku, a ia maua i hehi aku ai i ka papahele o ka moku, manao ae la ke ola, a olelo ae la e ike hou ana i na maka o na makua, a me na kini, a e honi hou ana ka i na ea huihui o ka aina hanau, a e holoholo hou ana ka ma na alanui kikeekee o ke kaona o Honolulu, kahi hoi nona ka olelo ia:
"Aia i Honolulu kuu pohaku
O ke alohilani kuu hakuia,"
Aia nae a kau maua iluna o ua moku nei; miki mai la na hoa o ka puuwai hookahi oia hoi na keiki o ka aina hanuu a lulu lima me ke aloha, a pela pu me ke Kapena George Gilley, a me na alii malalo iho ona. He moku keia no Hawaii nei, o Kimo Pelekane ka ona nona keia moku, a he keiki Hawaii Ponoi ka mea nana e hookele ana i ke anu o Alika, oia hoi ke Kapena i haiia ae nei maluna, a he mau sela Hawaii Ponoi ko luna o ua moku nei, nolaila, olelo ae la au, eia au i ka aina hanau nei kahi i noho ai. Nolaila o ka loihi o ko maua noho pu ana me ka poe Naguru (Esquimaux), he umi mahina, nolaila, o ko maua ola ana ma kela wahi, aole no ko maua ikaika iho, aole no hoi no ko maua hoomanawanui i ka ai i na io ia, aole no hoi no ko maua pono: aka, no ko ke Akua aloha wale mai ia maua, a mamuli o Kona hoihoi lanakila ana mai ia maua, ke hui hou nei kakou na makua, na makamaka a me na hoa'loha, nolaila, ke puana nei au i keia mau olelo :
"E hoomaikaiia ke Akua ma na lani kiekie loa, he malu ma ka honua he aloha i kanaka."
A penei kekahi mau wahi apana olelo a ua poe Naguru nei i loaa ia'u:
Olelo Naguru. Olelo Hawaii.
Um-ia-pang Moku.
Ma chuah Pea o ka moku.
Igaru Ia.
Aipah Ai.
C oi coi Kanaka.
Ama'm Wahine.
Pi cnini Keiki.
Ala cha Hele.
Mah-ney Noho.
Nag-guru Aloha.
Ah-pah Makuakane.
C u cu Dia.
Lahno Bea.
Naita c Ilio Sila.
Aiwa Uwalo.
Cic o Hau.
Anium (Snow) Kano.
C au chu Ike mai.
Ah-ki-lah Kahaha.
Naome Eia ka oe.
A he nui aku na mea i koe, aka, ua lawa ae la kakou maanei. A ia makou maluna o ka moku, ua kepa iho la no ke Kapena ia maua i ka la 9 o Augate 1877, a lilo iho la maua i sela no luna o ua moku nei, a o na pomaikai a pau e loaa ana, e kaana pu ia ana ia me na sela mua o ua Brig nei o makou ke hiki mai i Honolulu nei. Nolaila, ua lilo iho la na hana o luna o ka moku i mea ole ia maua ke hoounauna mai na 'lii moku, oiai he ola hou ana keia i loaa mai ia maua, a he mau la helu wale no koe a o ka hoi no ia o ka moku i ka home o Hawaii nei, a ma ka pule elua o Okatoba, huli hoi mai la makou no Honolulu nei, a kalewa ana ka moku o makou i ka nuku o Mamala i ka la 25 o Okatoba. A ia'u i ike mai ai i ka aina, he mea e ka olioli o kuu manao i ka ike mai i na kuahiwi o ka aina e ku mai ana lakou me na hiohiona nani uliuli, a i na hale hoi o ke kaona alii, oia no oe ka moena pawehe o Niihau ka panio i ka ili o ke kai, alawa loa ae maluna, e welo ana no ka hae kalaunu, a i ae la au me keia mau huaolelo, eia no ka o Kalani Kaulilua i ke anu o Waialeale, a me na ohana alii Ou, oiai ke hoike mai nei ka hae kalaunu, eia no Oe me ka maikai i na wa a pau. Nolaila, e ola o Kalani Kalakaua a me kou mau kaikuahine alii, na ohana alii a me na makaainana o ke alii. A eia hoi au keia wahi lepo makaainana Ou ua hoea mai, mai ka make mai, a honi hou i na ea huihui o ka aina hanau.
A i keia wa a'u e kaukau nei me keia mau olelo, pili ana ka waapa hoolimalima o ka uapo, a o ko'u kau iho la no ia a holo ana i uka nei a hoi loa 'ku la no i ka hale, a uwe waimaka me na makua, na kini a me na ho'aloha; a i ka pau ana o ko makou uwe ana, ninau aku au i ko'u papa, auhea o mama a me kuaana? Hai mai kela, ua lawe ke Akua ka mea Mana loa, nolaila, ua nui ke aloha a me ke kaumaha, aka, na ke Akua i haawi mai, a nana no i lawe'ku. E hoonaniia ke Akua.
Owau no me ke aloha i na wa a pau. Kekahi olulo o ke kai anu hau oki o Alika. CHAS. EDW. KEALOHA.
Honolulu, Oahu, Nov. 6, 1877.
UA KUKONUKONU KE ALOHA.
Ma ko'u heluhelu maka ana i ka moolelo o na hana a ka Ahahui o ka Mokupuni o Oahu, i akoakoa ma ka la 9 o Okatoba, 1877, ma Waianae, ua loaa ia'u ka manao e haanui aku ai i ke akea, e like me ka mea i hoike ia.
Nolaila, o ka palapala nonoi dala a ke Komite mai ka panalaau o Kalawao, Molokai aku, he poe i loaa i na ehaeha a me na pilikia o ka noho ana kino, aka, he poe nae i makee nui i ka pono uhane, no ka mea, ke hooikaika nei lakou e hoala i halepule no lakou (na mai lepera) iloko o ko lakou wa ilihune, aka, ke makaukau nei e hooponopono i ko lakou manao kaulike, oia hoi, ke koho ana o kela mea keia mea e like me ka mea hiki ke manawalea, no ka pono o ka hoomana.
Ua hoomaopopo ke Komite, ua kukonukonu ke aloha o ia Aha i ka makemake a ka Ekale sia o Siloama, ma o ko lakou komite la, no ka mea, ua lawe lakou a noonoo me ka hooholo like ana, e apono ia palapala, me ka manao ana e paipai aku kela mea keia mea ke hoi aku ma ko lakou kihapai a hooko aku i ka nonoi a ke komite oia Ekalesia.
Molaila, ke noikeike aku nei ke komi te ma keia mea, i na Aha mokupuni e ae maloko o keia poai hookahi. Pehea ka Aha Lunakahiko o ka mokupuni o Maui, e hiki mai ana ma ka Poalima, la 16 o Nov. A. D. 1877, ma Wailuku, aole auanei hoi e apono mai ia Aha i keia manao hookahi, e kokua like mai i halepule no na mai lepera e noho u ana me ka ehaeha o ka naau iloko o na la o keia ola kino ana.
Pehea la hoi ka aha opiopio Imi Pono Karistiano o Kawaiahao, ka ipuka o ka pono noho'na kino a me ka noho'na uhane, no ka mea, malaila ka hooponopono ana o na kanawai, aole nae o keia wale iho ka'u e kamailio ai, o ka poe i kakau i ko lakou kii-aloha no ka auhau iwaena o ka lehulehu, no ka mea, e like me ka ninau a na Parisaio ia Iesu, ka pono ka haawi ia Kaisara, a i ole i ke Akua, aka, hoike aku o Iesu ia lakou, nowai keia kii? No Kaisara. E haawi i ka Kaisara ia Kaisara, e haawi i ka ke Akua i ke Akua.
Nolaila, ina ua koho e kela a me keia mea a apono i keia lea ualo, e haawi no ka Betera, e pono e haawi i Kana Iaia.
A ke paipai pu aku nei hoi ke komite i ka poe a pau loa, ina me oukou ke aloha o ko kakou Hoola, alaila, e hoike i ko oukou aloha oiaio me ka heluhelu, aole me ka makani. Eia kekahi : pehea la hoi ka mokupuni o Hawaii, a me ka mokupuni kaili la e moe malie mai la, aole anei hoi o oukou pu kekahi i haawi i keia manao mawaena o ka pono kaulike, oiai, o ko kakou kaula hookahi ia e paa like nei, a i makemake oukou e hoike i ko oukou helehelena o ke aloha kukonukonu, alaila, e haawi iho ma ka lima o Rev. H. Binamu, a nana e hoolaha ae ma ke akea i ko oukou lokomaikai me ka helehelena, a i ole, he pono no ke kakau palapala mai ia'u e like me ko'u ano he komite noi dala a palapala. JOHN KAHAIHANU.
Kalawao, Oct. 29, 1877.
HE HANA ALOHA HOOPOINA OLEIA.
Iloko o kekahi o na hoouka kaua ikaika ma ka mokuaina o Vireginia, iloko o ka manawa o ke kaua kuloko aku nei o Amerika, ua haule iho la kekahi Aliikoa Aupuni i hoehaia mamua ponoi o ka palekana o ka poe kipi. I ua Aliikoa nei e waiho ana malaila iloko o ka eha, a e uwe ku-o ana hoi me ka nonoi ana i wai e inu, ua hoike koke maila kekahi koa kipi o James Moore ka inoa, i kona makemake e kokua mai i ka mea, poino, ma ka haawi ana mai iaia i ka wai. Ke lele makawalu mai nei na poka ma na aoao a elua, a nonoi ikaika aku la ua hoa poino nei o Moore, e hoopale ae ana iaia mailoko mai oia hana pilikia.
Me ko Moore nana ole ae i na akeakea mai a ua makamaka popilikia nei, a me ka poino e hoopuni ana, ua lele koke aku la oia mawaho o ka palekaua, me ka pakeke wai i ka lima, a hiki aku la ma kahi e waiho ana kona enemi i hoehaia, a hoohainu aku la iaia.
No keia hana aloha i lawelaweia no ka manawa pokole wale no, ua unuhi koke ae la ua Aliikoa Aupuni nei i kana wati gula, a haawi aku la i makana na kona mea nana i kokua, aka ua hoole maila ua koa kipi nei. Ia manawa, ua ninau aku la ua Aliikoa i ka inoa o ua kanaka la ; ua haiia maila ka inoa, a hoi hou aku la ua o Moore me ka loaa ole i ka poino, ma kona kulana mau mahope mai o na palekaua, a pau aela ko laua ike ana kekahi me kekahi ia manawa.
Mahope iho, ua loohia iho la o Moo re i ka poino, ma ka lilo ana o kekahi lala ona, maloko no o kekahi mau hoouka kaua e ae ma Vireginia, a hoihoiia aku la oia ma kona onehanau ma ka apana aina o Bureke ma Karolina Akau. He mau la i hala ae, ua loaa mai la i ua o Moore kekahi palapala mai ke koa Aupuni mai, ana i kokua aku ai i ke kiaha wai huihui, e hoike mai ana ua hookaawale ua Alii la, he $10,000 nana, e hookaaia aku iloko o eha mau mahele like i kela a me keia makahiki ma ka $2,500 o ka mahele hookahi. Ua hookahuaia keia hana, mamuli o ka niele ponoia ana, a aole hoi he wahi kuhihewa iki no keia mea.
MAKE I KA LANALANA NAHU.
Mai Milepi tasa mai i lawe ia mai ai ke kino make o kekahi kanaka a hiki ma kahi o Teruemena a me Wahielalani. Penei ka moolelo o ka make ana: E noho ana oia he malama hipa kana hana ma kekahi wahi he elua mile me ka hapa ma ka hikina aku o Milepitasa.
Ma kekahi Poaono iaia no hoi e hoomau ana i kana hana, a haule iho la oia iloko o ka hiamoe nui malalo o kekahi kumulaau oka ma ka aoao o ka puu. Iaia i puoho ae ai, aia hoi ua pehu ae la a nunu ka aoao hema o kona a, aole i kana mai ka eha hiki ole ke hoomanawanui. Hele aku la oia ma ka hale o kona haku hana, a lawe loa ia aku la oia a hiki ma Milepitasa, a malaila i haawiia ai na ike lapaau nona, aka, aole i loaa iki mai ka maha, a make aku la oia. Ua kanuia oia e kona mau pilikana a me na makamaka.
O Ieana Pa risa ka inoa o ua kanaka poino la, nona na makahiki he 45, a o Farani kona aina hanau. Aia no kana wahine a me na keiki ma Farani.
Nupepa Kapalakiko.
Ua hoea mai kakou iloko o na po mahina lailai i keia manawa, a ua haawi mai ke aliiwahine o ka po i kona malamalama hooluolu.
Ua lohe mai makou, ke pii ae nei ke Kula Sabati o Kaumakapili, a ke holo nei imua na hana o ia Kula Sabati malalo o ka hookele ana a Hanale Walakahauki.
Ma ka la Sabati iho nei, ua kukakuka ka Ekalesia o Kaumakapili, a ua hooholoia no ka hoala ana i luakini hou ma kahi o ka hale mua. Ua hoomaopopo ia hoi, he $10,000 e paa ai ua luakini la, no ka mea, e hoalaia ana na paia he pohaku.
Maloko o ke Kuokoa o kela pule he itamu oia hoi, "He mea kahaha no makou ka halawai mau ana me na ouli kamahao o na kino eepa &c." He haohao ko makou ia mea, oiai, aole makou i mamao mai ko lakou ipuka mai, a pehea la hoi makou a me ka lehulehu e ae i ike ole ai, a mahui mai la hoi no ia mea. Ina io he mau kino eepa, aole e nele ana ke kalalau nui mai ia makou e kokua aku ia lakou, oiai,. o ka laau, a me ka pohaku ka na eepa. Ina hoi he lalama ia ko lakou mau pono, heaha la ka mea i kii ole aku ai ia lakou la o uka i mau hoike. O kela a me keia nona iho no kona ulakolako.
Hoolaha a ka Luna Ohi Auhau.
APANA O HONOLULU, 1877.
O KA POE i ku i ka Auhau o keia Apana, ke hai ia aku nei, e hoomaka ana ka mea nona ka inoa malalo i ka ohi ana i na Auhau no keia makahiki ma Aienui i ka Poaha, la 1 o Novemaba, a i kulilke ai me ka Pauku 503 o ke Kanawai Kivila, o ka poe a pau i ku i ka Auhau e hookaa koke mai mamua ae o ka la 30 o Novemaba, 1877. GEO. H. LUCE.
Luna Ohi Auhau o Honolulu.
Keena Ohi Auhau, Okatoba 29, 1877. 44 1m
HENEIKI KA AKA I KA OLU.
OLU O KE AHA?
OLU O KE KUMUKUAI O NA LOLE HOU
o ka Halekuai o
GOO KIM!
MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."
E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau. Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho "i ka a-la a mau a-la paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni uliuli a halila, a me na kalakoa hou loa i ike oleia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ikeia, na makalena au liilii, kakau loloa ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E hele mai i ike i ka nani o Aipo.
GOO KIM.
Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa mai o ka hale polapola. 35 6ms*
EIA KA POMAIKAI E NA MAKAMAKA.
E NAUE! E KIPA!
KUAI MAKEPONO LOA MAANEI!
HE KUAI MANUAHi!
KE KAHEA aku nei au i kuu mau makamaka a pau o ka olu o Makawao, e hoopulu mau ia'na e ka Ua Ukiukiu, mai ka apana o Hamakua a hiki aku i ka apana o Huelo.
Ua wehe ae nei au he elua mau Halekuai Lole nani, hookahi ma Haiku a hookahi ma Makawao ponoi, a e kuai aku ana me ka makepono loa ia oukou e ko'u mau makamaka, ma ke kumukuai haahaa loa i ike oleia mamua.
OIA KO'U ALOHA IA KAKOU IHO.
O na lole nani loa e kupono ana i ka linohau ana o na Keonimana, a me na kahiko kupono no ka hoohiehie ana o na lede maka palupalu o ua aina ua kaulana nei, e hoopakika aku ana au i ke kuai ana ma ko'u mau Halekuai. E kipa nui mai oukou me ke aloha, e ike pono i ko keia.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
a me kona mau Halekuai manuahi. He ole ka lohe pepeiao, o ka ike maka ka pono. Owau no me ke aloha.
36 3ms. C. H. DICKEY, (Kale Kika.)
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 3 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
315 1y 867
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
Loio a me Luna Hooiaio.
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, a lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no, a he Notari Hooiaio Palapala no ka lehulehu.
Keena hana, ma ke kiho o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y 827) [51]
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
Piha i ka Hauoli!
Hauoli i ke aha?
I KA EMI O KE KUMUKUAI O NA
Lole Ano Hou ma ka Halekuai o
AHUNA!
MA KA hiki ana mai o ka mokuahi Likelike a me na moku waiwai e ae mai na aina e mai, ua loaa mai, a eia ma ko'u mau Halekuai na waiwai nani ano hou loa, a e hiki mau mai ana no na keia hope aku, a hewa i ka wai na mea he nani.
E kuai aku no au me ka oluolu loa ia oukou e na hoa o na aina kupolua nei i ka lai, a me na makamaka e ae hoi a pau e naue mai ana, a e ike auanei oukou i ke kuai hoopaki aku o ke keiki o ka aina pua i ua mau waiwai nei: oia hoi na Kalakoa holoku o kela a me keia ano e ku ai ka hoohehelo ana, he 101 a hookahi dala o ke Kalakoa ano lauai-lilii, a he 8 i-a hookahi dala o ke Kalakoa laula nunui, na lole Iliwai o kela a me keia ano, na polu maikai loa, na kihei weluwelu, aole i kanamai ka nani i ike oleia mamua, na makalena o na ano like ole, na koloka e kipu ai o ke wa anu, a me na mea makamae e ae he nui wale, e molowa'i oe i ka helu aku e
Nolaila, e kipa mai no e na makamaka, aole ke kikaha loa'e ma ke alanui. Ina no aole ke kuai, o kekahi mea nui no ka halawai ana o na maka, a na'u no e pahola aku ia oukou i na lima hookipa a ke aloha. Owau no ko oukou makamaka. AHUNA.
Waialua, Oct. 3, 1877. 40 3ms.
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
NA BUKE
MA KE KEENA O KA PAPA HAWAII
—A ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili eleele..... 50
Kauoha Hou Pakeke, ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke, ili eleele..... 35
Na Halelu Pakeke, ili eleele kaekae wai gula..... 30
Na Halelu Pakeke, ili eleele..... 20
Na Halelu Pakeke nani..... 50
Moolelo Ekalesia..... 50
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Wehewehehala ..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 25
Ninau Hoike ili lahilahi..... 10
Haiao ili lahilahi..... 10
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 10
Kumumua Kula Sabati..... 10
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 10
Ui Kula Sabati Helu 3..... 10
Ui Kula Sabati Helu 5..... 10
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala,..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 15
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 25
Leo Hoomana..... 20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka nu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Ui Kula Sabati Helu 4.
H. BINAMU.
Kakaule ta o ka Papa Hawaii.