Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 46, 15 November 1877 — HE MOOLELO WALOHIA. Ka noho pio ana iwaena o ka Lahui Naguru ma Alika! KA IKE HOU ANA I KA AINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA.

Ka noho pio ana iwaena o ka Lahui Naguru ma Alika!

KA IKE HOU ANA I KA AINA!

[Koeno iniii kela pwle mai.] ; Ho lakui ke.ia i ano like ka ili me ko i kakou, aka, he ano nanakea nae ko lakou, i ka noho paha iloko o na iua, a l he kapa hulu ko lakou,-mai na ili holoholona mai;ke ano o kolakou noho ana ua lialii ia ko lakou wahi e moo ai i ka iii koīokolona, a he kapuahi ahi ko lakow e aa mau ai i na wa a pau, aoke manao nui ia o na wakine a kela poe, pela na kaikamahine, aia o ke kanaka ikaika i ka lawo mai i ka ia a piha ka I-ua, aiaila ntma walo no ka wahine a me na kaikamahine ui; o ka lakou ai ka ia a me na io holoholona, a he ano kapulu ke ano o keia poe. 0 na hanawai o hikou, oia no ko lakou wai auau, a koloi maka no koi, a ina e kake iho ka hupo, pau ae !a no i ka amuia, a me kekahi mau mea ino 0 ae. A ina ai a kahe iho ka hinu o ka iu ilalo, pau iko la 110 i ka paluia; a ko nni aku na mea ino a lakou e ai ai. A ina make kekahi o lakou, nakii ia ke kaula ma«ka a-i o ka mea make, alaila, na na ilio e kauo hele iluua o ka kau, a o ko lakou luakupapau iho la no ia. A o kaki koi e 11100 ai o keia poe, aole loiki e like me ko kakou n«i, he pokole loa keia, ma kahi ]>aha o ka 4 kapuai ka loihi, a 0 kaki iho la n<> ia e moe ai. A o na ili holoholona oiu iho la no ka moena e moe ai. A e kele mau ana na kane i ke o boe.-heke i ai na lakou, a iua e make ka ia, a pau a pau kane, ka wahine, kamalii i ka okioki ia, a koikoi iloko o ka lua; a ina no e maea ana ka ia e ]>au ana 110 i ka amuia, -pela na io holokolona. O keia mau mea nae a'u e kelu papa aku nei la i ke ino.ua pau wale no ia makou i ka ai ia; oiai, ina e kaiilele aku i keia mau mea ai a ua poe nei, e make ana i ka ka mea o ka pololi, aole no hoi e ike hou i ka aina hanau, aole 110 koi e ike kou i ka maka o na makua, a mo na kiui. Nolaila, ua 'hoomauawanui ia keia mau ino & pau, 01 ekekei mai na lima i ka ike aku i ke ino, a lalau no na lima o ka ai no ia; oi ai ae i na wahi papaa berena o luna mai p ka moku, a puehu, a o ka ai no ia i ua-mea ino nei au i kai ae nei; aka, mai manao mai oukou e o'u mau hoa o ka ili hookahi, i ai ia 110 ka ono aku. aka, i ai ia no ka pilikia i ka pololi a ka ai 010. I ka wa o makon e noko ana me ka Naguru, maki' aku l;i olna mau mea o makou, oia hoi na Bolal>ola a'u i hai ao nei tu;ilivua i kt> auuunune i ka hoe o k i mol»u a mokou i lu>lo mai ai. IVnei ko 'kumu o; ko l;uia make ana:oi nolio aku ;uak.»u a uluhua loa ua tu: u kanaka iu 1. o k;i kele 110 ia maluna o ka hau, e.nana ai i ka moku e ike ia 'aku'ana-o laua. ahiila. holo a kau iluna 0 ka moku, pola ko laua manao ana, aka, maiaua ae o ko laua makaukau ana e hele, kau-a aku maua. mai hele olu'a, o make olua, 110 ka mea, he nni loa ke anu, aka, o ko laua mau 110 o ka paakiki. aoho |mu» msi, heleno; aia nao 1 kau haeu- ana a koi mai uh moku ka wawae o kokaki i ka hau, a o kekahi hv>i ua pehu ka a-i, a o ka mai iu» ia a m.iko. a i ka m.iko aua, na ka ilio i kauo a waiho ko laua mau kim> ilnna o ka hau. a noho iho la no hoi īnaua ehni mo ua p«v Na,i:uru nei. aka, o ko maua n»>ho ana. aoho noho i kahi h«>okahi, ho !na »>koa i> > ko ko'u kokoolua i n«»ho ai ;no kokalii }>«v a j>« la no h.'i au; :tk t. >> ka ivho ana o ko'u hoa, it,' a-.io n-.iwaliwali kon.-i. li >!ail.i. a«»le !.>aa ht an.t. aole no iu>i Kma kana aī. <> k.i !.oi;.> w.'»!«>: i!n» la n«>. n«>l.»;!.». hu n-.la ko u a.oli* iaia.l ko'u h«>a mak»\ »• l i'.l.i, ':01. pn au mo ka |vv> N*j;ui«i o ko a x»a!u ; noi;o ,\i i ka po}K»hi ia, a K «a m. ii.uhoi «Lu U au UAUi a n.« u iv> h.u k« kaiu. |>#la ih«» U ko tu«u.« i;«\>ni.-«na\>,mui au* « luki 1 l* lo«a aiia «' Li īn. kn * maua 1 hoj mai iu»i. «>.* h,'s k.t W. H \!h'n, V' l»iii>"» A jvt!ot k«' kumu o ka «.'«■» a•.:,■» ia i.t *a« »> k :.t m.»kti. .«i.n a.t V«».;n « li« .> ;.iitti k«-la »«»«• k« ta wain. !..;.« ]<« \.\»>M» U «> k > !(t XX .«1,. «• >»••:»" ;>o.. ',is ikn'.a ~» !;!• k.i tt! I k*'fc.xlu ku.'i .> o aku. iimi n» »' ia a i>«: iu-«i li ta >.tt;;.i i « i:n>ku u.t ike ia kokaii: .«• v .' •> kt r..»la.;a. . ko »>«.«.« li.'u' .: ' • ; ' ' :.(■ 1: . • , k, «; ••..« ■ ■ -.i > . , "5 ■ \ \ "... \i.« •, . ~

hoa, ho man wahli elemakale, puptrc I iho la makou iloko o ko laiia' wahi ia ; po, kupono iki o ka moe-aaa, uc ka haiki| ioa, poiaila, i oni waie ia nc I ia po & 4.0, o ka hana wale 110 a lako o I ke ao aej, alaila, ike ia aku ka moku, a o ke olaj asa no ia. A i loa no a maamaama, jo ko'u mio aku la, no ia i wahe piuana aua iluna o ka hau, a miki mai la no. ho!i ko'u hoa mahope, ke kakae wale la fio mana ilana o na pttu, aohe manao o ke anu, a ia maua nae € ake nei 0 ka ike moku ia aku, ua hoopomaikai mai na laiai ia maua ma o ka ike ia asa aku o ka moku a'u i hai ae nei maluoia, nolaila, hohoholo iho h maua na puu mat, hina no ala ne holo, o ka holo keia i kahi o maua i moe ai, i loaii na wahi pnolo kapa 0 maua, mai iaila aku holo hou i kahakai i kahi o ka waa 2iaguru. Aia niae a hiki maua i kahakai, mea aku la hoi i ka 2taguru e lawe ia maus iluna o ka moku maiuna o na waa o lakou, heiole ke pi mai o na ihu, a me na pnka o iakou; ia wa hoka wale iho la no maua, a ma ka lokomaikai o ni wahi"elemiakule a maua i moe pu ai i ka po i hala, ua hoopomaikaiia mai maiia ma ko iaua hooikaika anai na Kagbru mea waa, nolaila, haopnka ia mai la ka huaolelo ae, e iawe ia maua o ka moku, o ke kau ae la ne ia o majua maluna 10 ka waa Nagum, s o ka hoUo no ia i ka moku, a ia maua i liuhi aku ai i ka papahele o'ka moku, manao }xo la ke ola, a olelo ae 11 e ike hou ana i na maka o na makua, a mt na a e honi hou ana ka i na ea huihui o ka aina hanau, a e holohole hou ana ka ma na alanui kikeekee o ke kaona o Houolulu, kalii hoi nona ka olelo ia: ''Aia i Honolulu kuu pohaku O ke alohilani kuu hakuia," Aia nae a kau maua iluna o ua mokn nei;miki mai la na hoa o ka puuwai hookahi oia hoi na keiki o ka aina lm< nnu a lnlu lima me ke.aloha, a pela pu me ke Kapeua G«orge Gilley, a mo na alii malulo iho oua. He moku keia ne Hawaii nei, o Kiino Pelekane ka oua nona keia moku, a ho keiki Hawaii Ponoi ka mea nana o hookole aha i kt anu o Alikii, oia liui ke Kapena i haini «0 nei inaluua, u ho mau aela Hawai; Ponoi ko hina o uia moku nei, nolaila. 01010 ];i uu, eia au i ka aina hauan nei kahi i noho ai. Nolaila o ka loihi | o.ko maua noho pu ana me ka poe Nai guru (Esquimaux), h« umi nmhiua. no- ( iaila, o ko aiaua ola ana ma kela wahi, j aolo 110 ko maua ikaika iho, aole ne I hoi 110 ko maua hoomanawauui i ka a; I i na io ia, āTrfe 110 hoi no ko maua pono: aka, no ko ke Akua aloha waie mai ia niaua, a mamulii o Kona hoihoi la»iakila ana mai ia maua, ke hui hou nei kakou ~na makua, na makamaka a nu na hoa'loha, nolaila, ke puaua noi au 1 | keia mau olelo: | '"E lioomaikaiia ko Akua ma na laiu | kiekie loa. he malu ma ka honua ht j aloha i kauaka." I A ]->onei kokahi mau wahi apana ole . lo a ua poe Naguru nei i loaa ia'u: i Oh lo Naj;uru. Olelo llawaii. 1 l'm-ia-pan:: Moku. 1 Maoliuah L Pea o ka nioku i Igaru .i Ia Āipah \.i Coiroi . . . Kanaka Aina'in . WahiiuPioniui .. . ..Koiki Alaoha . Uolo . Mah-n0v..... ... .Noho ' Na;;-y:uni . . ..Aloha Ah-]>;Ui .Makuakano I e'uou I ]>M Lalnn) Ikia Nnif:if . . . . liio Si]j» Aiwa 1 Uwnlo | Ciov> Hau Anium . 1 \Snowi Kano Cauohn 1 lke mai : Ah-ki-lidi K:iiialta Naouu- UiiikaiK' ' A he nui akw na nnw i W. aka, u,- ; lawa *«• l.t kakou nnauoi A ia aiakoi , umluuh o k i mokn, ur ko]M iha U no . ko K.i]h-ii* ia maua i k» la o m lilo iho la uiau* i no Uuin 0 ua au»ku aoi, a o aa jKunaikai a <» Kwa ana. o k>«aua pa 1« «ua i* !»!*♦ n« *ola uiiu o ua Uri>: noi o makou ik«> hi ki mai 1 Houol lu tu i. Noluila, ui hlo IUO la tta haua oluna o ka t|tuku i mea v»i«* la uiaua k<> ii,s»unaua.i tttaī «w 'iu uioku, «uai ho ot< hou «n* k+u 1 I.wa mai ta mauA, a hv iuau 1« Iwiu W.iio |U> O klt l«Oi |>«> IA «> 1(4 mtVi ku i ka .liouio u«»i. « |»ta k* paio *'iua o huit hvu (oMi U no H.miuiu iio t *tw k < uu'kn o u..nk-.<|a k* n«ku 1 k.< ia - o Ok*!i> •!*.). V s.» u t m.il a. ī ka aov;. I«» o ks o kuu \ k.t i ktt.iij«| O k.i aiua <• ka m i vu lak«»u uf bt »!«<»• U.-I nani uinUi. au na bo«|kt k«» *a« \»i,< .*ln. a<-«]*■■ k* v V.»i*v. ka » ka .i,» <■» ks' »**■ * A i ■ '• »?'! i > V *» .1 k..<

hae kalauiw-a im l&mi himoleio, maoUo 4 ke aau o Wsiafeafe, siu alii Ou, oiai ker hoike }fift haē kolanfia, eia &o Oeiaek* mwba io» wa a paa. Nolaiia, e ola o Kahēi Ka> lakana a me kou mau kaikaahiae alii, aa oiiana alii a me »a makaainana o ke alii. . A eia hoi aa keia wahi lepo'taa~ kaainaaa Ou ua hoea loai, «« jfca »ai ke mai, a honi iioe i na ea liuiEm < *«riafc aina Lanau. A i keia wa a'u e kaakan nei me keia mau olelo, pili ana ka -waapa heolimaiima o ka uapo, a o ko'u W ibo ii no ia a holo aaa i uka nei a hoi k» Itd la no i ka hale, a uwe wahmaka ote na makua, na kiui a me na lto'aldba; a i ka pau ana o ko makou uwe ana, ninau aku au i ko'u papa, aukea o «»«»* & me kuaana ? Hai mai kela, ua lawe ke Akua ka uiea Mana loa, nolaila, ua aui ke aioka a me ke n& Akua i kaawi mai, a naua no i iawe'ku, E lioonaniia ke Akua. Owau no me ke aloha i na wa a pau. Kekahi olulo o ke kai anu hau oki o Alika. _ ChTaS. Edw. Kealoha. Honolulu, Oahu, Kov. 6, 1877.