Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 47, 22 November 1877 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.} HONOLULU, POAHA, NOVEMABA 22, 1877. {HELU 47.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
E hoouna mai na Leta i ka LAHUI HAWAII.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike. [3—1y.]
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1 a me ka maikai.
FALL IN LINE.
Crown of Glory. p 122.
1
Ka poe hanohano nei
I hana pololei,
A hele me ka noonoo e
I hoapono ia'e.
Ke ala nei e malu ai,
Aole e makau,
E ku na hoa a hahai
Ma ia ala pono mau.
Cho.—Makaukau—naue ae
No ia pono mau,
Naue ae—
Hahai na hoa a koa'e
No keia pono mau.
2
Ina i onouia mai
E hana hewa e,
Ke koa nei e pale ae,
A hana pololei.
Ka hookanaka io nei,
E lohe a hahai
Mamuli o ke kanawai,
A hana pono ae.
C ho—Makaukau—naue ae, & c.
3
Ke koa io, oia nei,
Ke ku a naue ae,
E naue me ka paio e
I hee na enemi ;
Kikoo i lanakila e,
Hoopili ia Iesu
A hiki aku iluna'e,
Pau loa na onou.
Cho.—Makaukau—naue ae, & c.
HAWAII.
KA NANEA EEHIA!
—O NA LA—
I AU WALE KA MANAWA
—A O KA—
HIHIO ILIHIA A KA UI
LEON ROSE!
—NO NA—
KOA KAVALIA OPIO:
—NA—
SEPANIA EKOLU!
He Nanea Walohia o ka Weli Eehia.
MOKUNA VIII—HELU 28.
Ke paio lua nei na makani, e hooluli ana i na laau Elema loloa,
Oiai hoi ka uwila me ka hekili, e hoohanini mai ana,
O na ao hakumakuma hoi, e hoohiolo mai ana i na paka ua mao ole.
HE tausani ko'u mau manao aloha, wahi ana, a pela iho la anei hoi e waiho wale ia ai keia holoholona nani—iwaho—e make auanei oia i ka pololi—e hele mai auanei kekahi kanaka ino, a lawe wale aku iaia. Aole anei hoi he mea pono ia'u, ke pakui mai iaia no ko'u miula nei i hele a luhi i ka hana ikaika ana, mamua ae o keia holoholona i hele a palahinu wale.
Iloko o kona nune ana no keia mea, ua hooholo iho la kona manao, a wehe mai la oia i ke kaulawaha o ka hoki i hoopaa ia, a hoopaa aku la hoi i kona miula ponoi ma ia wahi.—Ee ae la oia maluna o keia holoholona hou, me ka piha i ka hauoli, aole i kaemai no keia panai ana, aka, i loa no iaia nei a kau pono iluna o ua miula nei, o ka manawa iho la no ia o ua miula nei i huli ae ai a kuupau aku la i ka holo nui ma ke alanui, a me he mea la, e uhaki pu ae ana i ka a-i o ua kanaka la.
Ua hoao ua kanaka nei me kona ikaika nui e kaohi mai i ka uhu ana a ka miula, aka, ua pakela loa aku la ka ikaika o ka huki ana, e lele ana maluna o na awawa, a e holo ana hoi ma na pali kuhoho. Aolo loa i hiki i ua kanaka nei ke hoopalupalu mai i ke oolea o ka a-i o ua holoholona la , aole hoi i kanamai ka haalulu o kona mau iwi iloko o kona ili, me he kaukama la iloko o ka eke. Ano, ua hiki mai nei kakou i kahi weliweli loa o ka moolelo.
I keia manawa, pane aku la o Raolo me ke ano akaaka, e kuupau mai hoi ha oe i ke kukahekahe ana a pau pono ; a heaha iho la ka hopena o ua kanaka la?
Pane mai la o Maretina, e lohe koke no oe. Ua hoomau aku la no ua miula nei i ka holo ana me ka ikaika loa, a hiki i ka manawa i poniu ai ka ike o ua kanaka kaahele la, e holo ana ma na ala nihinihi, e pii ana iluna ma na puu, a e holo ana hoi ilalo ma na kaiaulu, a ua aneane loa no ua kanaka nei e make i ka ua mea he weliweli.
Pane aku la hoi au, e kaholoholo iki aku ke kukahekahe ana, a hiki i ka hopena o kona moolelo.
Pane mai la hoi ua o Maretina, e ahonui mai hoi Kou Hanohano, ke ahai la no ua miula nei, e like me ka puahi i loaa iaia, a he mea hiki ole hoi ka uhaki pu wale ana i ke kaao, me ka hiki ole i ka hopena.
Ke mau la no ka holo ikaika ana imua, me ka hiki ole ke kaohi ia mai, aole loa no hoi mea nana e akeakea mai iaia ma ke ala, aole no hoi i halawai iki me kekahi mea ola kino, iloko o keia holo loihi ana. Hoao mai la ua kanaka nei e huki i na kaula kaohi i hope me ka ikaika, i paa mai ai hoi ka holo ana a ka miula, aka, aohe wahi a akakuu mai, oia mau no ka liolio. Hookahi nae mea kupanaha la, ke pii mau ae la ka mama o ua miula la.
Auwe! Nani no ka hoi ka hoomanawanui! i pane aku ai au. Ina oia e holo ana e like me ka mama o kou alelo la, me ka hapa nae o ka manao, ua maopopo ia'u, aole loa oia e hiki ana i ka palena o kana huakai.
Pane mai la o ua Mare tina, ae e Senora, ua holo oia me ka ikaika loa, a he weliweli no hoi, a i ka imo ana a ka maka, ua ku malie loa iho la ua miula nei mamua pono o kekahi wahi poopoo ololi me ka hikiwawe, a ano hookalakupua hoi ka nanaina, e hihi ana hoi ke kakalaioa maluna me ka makolukolu a nalowale ke poo, e hiki ole ai oe ke ike ae i ka hoku i ka po. Kau mai la ka weli i ua kanaka nei, no ka helehelena ano e o keia wahi, a hoomaka ae la ua kanaka nei e kepa me ka pekupeku ikaika ana i na aoao o ka miula, i holo aku ai hoi imua, aka, aohe waiwai iki—ua ku malie loa iho la ka miula me ka neeu ole ae. Ke noke la ua kanaka nei i ka hili i ke poo me kana huipa, aka, ua kulou loa iho la ua miula nei ilalo. Noke iho la hoi oia i ka hili ma ke kikala, kahilihili wale ae la no ka huelo, aole nae he wahi mea a neeu aku i hookahi kapuai.
I aku la wau, ke hopohopo nei au, me he mea la, o kakou kekahi ma ia kulana hookahi, e hoike mai hoi ia makou, pehea la ka loihi o ka manawa.
Aole i maopopo ia'u, pehea la ka loihi o ka manawa, e ke Senora, aka, ua kupaa oia malaila, a me he mea la, aole loa no e hiki ana i kekahi kanaka kaahele e ae ke hoonee aku iaia i hookahi kapuai imua. Lele iho la ua kanaka nei ilalo, me ka huki ikaika ana i ke kaulawaha, koo aku la na wawae mua o ua miula nei iloko o ka lepo, me ke kupaa loa ana. Hele ae la ua kanaka nei mahope a hoao mai la me kona ikaika e onou aku i ka miula imua, aka, ua like pu no ia me kona hoao ana e kulai aku i kekahi kuahiwi nui. Manao iho la ua kanaka nei, ua hoopaa ia paha na kapuai o ka miula iloko o kekahi mau mea hoopaa malalo ae, a hoao ae la oia e hapai pakahi i kela a me keia wawae, aka, he like pu wale no ka neeu ole ae.
Pane aku la wau i ua o Maretina, o ka hopena iho la ia o ka'u kaao, e like me ka nee hou ole ana aku o ka miula o ke kanaka kaahele.
Aole, aole, wahi ana i pane mai ai, aole wau i hiki aku i kona hopena.
Iloko o ke kahaha nui, ee hou ae la ua kanaka nei, a hoomaka ae la ua miula nei e alala me ka leo nui, a wawalo aku la na leo kupinai ma na paia pali a puni, a ma kona manao iho, me he mea ua hoopuni ia mai la oia e na kanaka he tausani ka nui, a ia manawa no hoi i hoomaka ae ai ka oni ana o ka houna malalo pono o kahi ana e ku nei.
Maikai! Maikai!! e Maretina hoopono, i pane aku ai au, he moolelo hoolealea maoli no ka keia. No ka neeu ole ana'ku o ka miula, alaila, na ka honua malalo o kahi ana e ku la e hoonee aku i kana huakaihele imua.
E oluolu oe e hauoli e ke Senora, a ke hoike aku nei au ia oe, aole keia he mea hoopaani wale. Ua olelo ae nei au, ua hoomaka ae la ka honua e oni malalo ona, a hoomaka iho la e emi ilalo, a hiki i ka ike ana iho o ua kanaka la, aia oia iloko o kekahi umii me ka weliweli loa. Iloko o ka manawa pokole, ua paa loa ae la a hiki i kona umauma. A mamua ae o ka hiki ana i kona mau lima ke hooikaika ae nona iho, ua haule loa aku la oia iloko o kekahi ana, a paa koke mai la oia i ka hopu ia e kekahi mau kanaka powa helehelena inoino ekolu, i hele na umiumi a pipii ma o a maanei o na pepeiao, a welu aku la ilalo, a paa ia'ku la oia ma kona a-i.
Aha! o oe ia e ka ilio ino, wahi a lakou i pane mai ai me ka leo kohu hekili, ua hoao oe e aihue i ka miula, aka, ua aihueia mai nei hoi oe e ka miula. Iloko o ka minute hookahi, he oiaio, he kanaka make oe, aka, o ka manao mua nae, e hai mai oe heaha la ka waiwai ma kou kino?
No ka pono o Sana Dominike e hoopakele i kuu ola, wahi a ua kanaka nei. Aole e loaa ia oukou he wahi pomaikai mai a'u aku, ke pepehi mai oukou ia'u a make e na keonimana.—Aohe o'u wahi waiwai ma kuu kino i keia manawa. Aia aku la ko'u mau waiwai a pau maluna o kuu kekake, na dala a me na momi. Aole hoi i loaa ia'u he manawa e lawe mai ai ia mau mea maluna mai o ko'u holoholona ponoi, i hiki ai la hoi ke hooili ae maluna o kela miula diabolo. Ina paha oukou e haawi mai ai a i manawa no'u, alaila, e kii hou no au a lawe mai ianei.
Aole i pane mai ua mau powa nei, aole makou i maopopo ia mau mea e hiki mai ana, nolaila, na makou no e kii a lawe mai. Iloko o na manawa a pau, e hoomalu no makou ia oe me ka maikai. I ka pau ana o keia mau olelo, kauo hele ia'ku la ua kanaka nei e na powa a komo iloko o kekahi keena loihi o ke ana, a malaila hoi e ahu mokaki ana na iwi a me na puniu poo o ka poe kaahele i pau mua i ka pepehiia ma ia alahele, aohe hoi he hala iki ae o ka hehi ana'ku o kona mau kapuai maluna oia mau mea, a ano kupilikii mai la kona noonoo.
Iaia nei i hoomanao ae ai, ua kaawale aku paha na powa mai ona aku, komo mai la ka noonoo iloko ona, no ka hua ole o keia noho wale iho no, e helu aku ai maluna o na iwi poo o ka poe make, oiai, aole oia he heremita; nolaila, lawe ae la oia i kekahi iwi uha nui a hoomaka aku la e wawahi i ka ipuka o ka lua pouli ana e noho nei.
Aia hoi ma kekahi keena aku he papaaina maikai loa, i hoonuanuaia me na mea ai a me ka waina; a no kona akenui e loaa iaia ka paina maikai mamua ae o kona make ana i ka pololi, nolaila, noho iho iho la oia e hoohialaai ia mau mea. O na kiaha waina ka mea nana i haawi mai la iaia i na hauoli kiekie; a iaia i alawa ae ai ma na paia o ke keena, ike ae la oia i na aahu o kekahi o na powa, nolaila, ua wikiwiki iho la oia i ka wehe ana i kona aahu ponoi, no ka mea, ua makemake loa mai la oia i ke kuapo aahu ana.
He mea mahalo loa iho la nana ke ano hooweliweli o kona nanaina ia manawa, a hoolako iho la oia iaia iho me na pu panapana, a me kekahi pahikaua, hoopau loa ae ia oia i kona mau manao hopohopo no na powa. Hoomaopopo iho la no hoi oia, he oi aku ka pono e haalele aku ia lakou, o lakou wale iho no, ina lakou e hoi nui mai ana; aole no hoi ona kanalua, e like me ka maa o ka miula i ke alanui e hoi ai, pela no auanei kona ike i ke ala e hele aku ai ma na wahi a pau owaho, nolaila hooili ae la oia i mau eke dala maluna o ua miula nei, a o ke koikoi la hoi ka mea nana e hoonawaliwali mai i kona ikaika, a ee ae la ua kanaka nei, a hoomaka iho la i ka huipa ana i ua miula nei.
No ka maa mau hoi o ua miula nei i ka ike mau i na aahu o kona mau haku, nolaila, ua manao iho la no oia, o ka mea nana e hooholo nei iaia, o kekahi no ia o lakou, ua hoomaka koke aku la no oia i ka holo ana imua ma kekahi ala ololi ano pouliuli; i mea hoi e haule ole ai oia no ka ikaika loa o ka holo o ua miula nai, ua moe palaha iho la kona alo iluna o ka a-i. Iaia i hiki aku ai ma kekahi wahi kipuka malamalama, akahi no oia a ike iho, aia ka oia iloko o kekahi awawa hohonu, i hoopuni ia ma na aoao e na pali pohaku, a he wahi hoi e hikipono ole ai i ua miula nei ke hele hou aku.
Aole loa au e aa ana e alo aku i na popilikia he lehulehu wale, no ka moni a pau i loaa iaia, wahi a Pedero.
Ninau aku la hoi o Raolo kuu wahi kauwa, a pehea aku la hoi ke kekake o ua kanaka la ?
Ae, he oiaio, ua hoopoina loa aku la ka hoi au i kuu hoahanau hoopono. He moolelo kakaiewa no nae hoi ko ua kekake nei la, a he inoa hoomakea no hoi kona, ua kapaia o Raolo.
Hu ae la ko makou aka i ke ano hookolohe o ua wahi Ma retina nei, a nalowale loa ae la na hoomanao ana no ke ano kupilikii o ko makou kulana, no ka mea, ua hele iho la no hoi makou a peno i ka ua mea o ka ua launa ole. Ke ua nei no ka ua, ke puhi nei hoi ka makani me ka ikaika, a me he mea la, e kulai ia mai ana na miula o makou.
(Aole i pau.)
Ka Honua nei.
A ME NA MEA A PAU MALUNA IHO.
(Kakauia e J. H. Kanepuu.)
E hoomanao oukou, o ka hua A he akau ia; o ka hua He he hema ia, aia ma na poo elua oia kaha hookahi mailuna a ilalo. O ka hua Hi he hikina ia, a o K aia kupono i kou lima akau; a o ka hua K he komohana ia, aia ma kou lima hema, kupono ia kaha hookahi; a o ka hua W aia mawaena konu o ka huina o na kaha. O kahi ia i manao ia, oia au e noho ana, o kahi ia au e heluhelu Nupepa ana, o kou hale ponoi, o kahi au e hele ai a ku iho a nana oe ma o, a maanei, oia wahi aku a ia wahi aku, a puni ke ao nei au e hele ai e makaikai honua, a iluna paha oe o na moku, i uka paha o ka aina, e moe paha oe iloko o na hale hotele, aia wahi aku, a ia wahi aku, oia kela W mawaena. E hahai mau ana kela W ia oe ma na wahi a pau au e hele ai ku iho, a noho iho paha. Aole nae ia oe wale no e alualu ai kela W ia lakou nei ae no a pau loa, ka poe i hanauia mai he kino kanaka. A i na hoi he noonoo holoholona, aia no e hahai ana ua W la ia lakou. E noonoo nae oukou, o kahi a ka la e puka mai ai, he hikina ia, o kahi a ka la e napoo ai, he komohana ia, e hookupono oe i kou lima akau i kahi a ka la e puka mai ai, a o kou lima hema ma kahi a ka la e kapoo ai. Alaila, e manao iho oe, ua huli ko alo i ka akau, a o ko kua, ua huli aku i ka hema; a e hoomaopopo oe i keia mau manamana nui o 4, o na kukulu ia o ka honua nei, ma kela a me keia wahi au e noho ai, a e hele ai e makaikai honua. A eia hou hoi, o ke kaha mai ka akau a hiki i ka hema, he kaha lonitu ia, he kaha awakea, o ke kaha hoi mai ka hikina a ke komohana, he kaha latitu ia.
Eia hou hoi kekahi. Mai manao oukou, aia a hala loa ka la ma ka aoao hema o ka poaiwaena, he wa hooilo ia ia kakou, a hookau pono oukou i na manamana hikina ilaila, ina i ka la 21 o Dek. A manao iho oukou o ko kakou hikina ponoi ia (Hawaii nei) aole. Aia kela ma ka aoao hema o ka poaiwaena, he 23 degere, he 28 mile. A eia hoi kakou, Oahu nei ma ka aoao akau o ka poaiwaena he 21 degere, a me na mile keu. Eia wale no ko kakou hikina ponoi, aia a kupono ka la ma ka hikina ponoi o ko kakou mau latitu, alaila, o ko kakou hikina ponoi ia ke hiki paha i ka malama o Iulai. Alia au e hoomaopopo e ia oukou i keia manawa. Aia a hiki kakou i ka hio ana o ka la, alaila, e hai pakahi au ia oukou i kahi a ka la i ku ai, na degere a me na mile o kela a me keia la ana e hele ai, a pau na malama eono ana e hele ai i ka akau, a pela hoi kona hele ana i ka hema. E nana hou i ke kii o ka panana. O ka hua palapala H. A. he hikina akau kela, o ka hua K. H. ma ia kaha hookahi, he komohana hema ia, a o ka hua H. H. he hikina hema ia, o ka hua K. A. he komohana akau ia.
Heaha ka waiwai o keia mau manamana a kakou e kamailio nei? Eia, aia a hiki aku kakou i na ninau e pili ana i na aoao o na aina mai Hawaii nei, a hiki loa aku i na aina e, alaila e hoomaopopo iho oe i ua mau kaha nei, a e lawe mai paha oe i ua papa nei au i kaha ai, a waiho imua o kou alo, me ka hookupono nae o ke kaha hikina ma kahi kupono, a puka pono mai ka la ma ka hikina o kakou nei, iloko o Iulai paha; aole i ka hooilo, e hoaui hou ae no ka pono ma ka pono ma ka aoao akau o kahi a ka la e puka mai ai.
Ua kuhikuhi aku nei au ia oukou i ka hua W. Eia paha kekahi ninau : Pehea na aoao o ka hale paahao o Kawa ? Haina, ma ka akau na kuauna loi maniania a Paipu, a me na loi akaakai e ae, a me kekahi hapa o ka loko o Kuwili. Ma ka hikina ka loko o Kuwili a me ke alanui hele a hui aku me alanui Alii. Ma ka hema ka loko o Kawa a me kekahi hapa o ke kai lawaia o Koholaloa. Ma ke komohana ka hale makai iho a me ka pa nui o Kimo Pelekane. A ua lilo o Kawa hale paahao i kiko waena no ka ninau, a i W hoi ma keia wehewehe ana. A eia hou hoi, pehea na aoao o ka hale o W. S. Keolaloa e ku nei iloko o ke kai ? E noonoo oukou ko Honolulu nei poe, a me ka poe i ike, he kai lawaia amaama ma ka aoao akau, he uapo hoolei bipi ma ka hikina akau, he awa ku moku ma ka hikina a me ka hikina hema, a he ipukukui, a he kohola kai lawaia hee a lawaia anae holo ma ka hema he kai lawaia amaama ma ke komohana. A he mau ninau no ko na poe kanaka e noho ana, a e nanea kamailio ana paha. A he mau ninau no ko na moku e holo ana, e ku ana. A pela no hoi na hale, na kauhale, na puu a me na aina,a me ia mea aku a ia mea aku e waiho kakaikahi ana maluna iho o ka ili houna. A eia paha ka ninau. Heaha la ka waiwai o keia mau manamana panana a kakou e heluhelu nei ? Haina. He mea nou e ike pono ai i na kukulu o ka honua nei, a e hoohewahewa ole ai no hoi ke hele ma Hawaii, Maui, Oahu, Kauai, a me ai aina aku a ia aina aku a puni ke ao nei. Ua olelo ko Hilo poe, ma ke kai e puka mai ai ka la ; a ua olelo hoi ko Kona poe, ma ke kuahiwi hoi e puka mai ai ka la, a kuee ka manao o na kanaka kuhi hewa. A pela paha o Honolulu a me Waimanalo ma Oahu, Puna a me Mana ma kauai. Pau keia wehewehe.
Ke Dala Pepa ma Hawaii nei.—Ua ikeia ma na kolamu o ka Lahui Hawaii mamua iho nei, ua olelo ka mea kakau, aole pono ke dala pepa ke hoopukaia ma Hawaii nei, a nui aku kana mau olelo. Aole pela ka'u, aole kulike ko maua noonoo, ma kekahi no, ua kulike, a ma kekahi aole, eia ka'u. Ina he mana ke Aupuni e puka i dala pepa no Hawaii nei, me ke kuka pu ana nae me na Aupuni kuikahi me ia a mau hoa'loha e ae paha ma na aoao o ka honua ; a me ka mana nui hoi e hoola ia mai ai ka pono oia dala pepa e na aupuni e, a o ko kakou poe kau kanawai hoi, e haawi ana i ka Moi i mana e hanaia i dala pepa ma Hawaii nei, me ke kue ole nae i ka pono o ka holo ana o na dala maoli o Amerika a me na aupuni e ae, alaila hiki no.
Ua oi aku ka mana o ka hoailona pooleta mamua o na pepa hai-lo a keaka kemu paha. Ua oi aku ka mana o na Palapala Sila aina e waiho nei ma ka lima o ka poe i loaa ia lakou ia mana, mamua o na apana pepa e waiho mokaki ana mawaho iho o na hale pai palapala. Ua oi aku ka mana o na bila kikoo dala o na Banako, a me ke aupuni, mamua o na pepa waiho lu helelei wale iho no, a me ke ano ole. Ua oi aku ka mana o na bila hookaa auhau i kaa pono, mamua o na bila i hookaa ole ia i ka luna auhau.
(Aole i pau.)
I keia la, ke hoopuka hou aku nei makou i ka moolelo o ka "Honua nei,'' no kekahi pilikia i loaa i ka mea nana e kakau nei ia moolelo, nolaila, ua hookaulua iki ia no kekahi mau mahina i hala ae nei.