Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 49, 6 December 1877 — Page 2

Page PDF (1.22 MB)

Ka Nupepa 'Kuokoa.'
No ka Makahiki 1878!

          I na makamaka heluhelu nupepa, na hoaaloha hoi o ka aina oiwi, mai Waiohinu a hiki aku i Niihau. Aloha oukou.
          Mai ka la akahi aku o Ianuari, 1878, e lilo mai ana KA NUPEPA KUOKOA, na makou e hoopuka a e hooponopono. E kokua pu ana me makou kekahi mau kanaka Hawaii, a me na makamaka e ae, i kupono ko lakou makaukau no ka hooko ana i na iini manao o ka poe heluhelu ma na moolelo hoonanea me ka hoonaauao pu, na nuhou o na aina e, na manaopepa ku i ka hoeueu manao me ka hapai i kanaka iluna a hooholo imua, a me na palapala hoolaha mea hou a hoolaha manao.
          Aole hoopili wale i ka hoomana; aka, pili i ka Pono i na wa a pau, a me ka wiwo ole no ka pono o kanaka malalo o na kanawai o ka aina, oia ko makou manao.
          Ke kono aku nei makou i ka lokomaikai o na hoa heluhelu a pau o ka LAHUI HAWAII, e hui pu ae kakou ma ka nupepa KUOKOA no ka makahiki hou; a o na hoa heluhelu mua o ke KUOKOA, e hoomau mai no.
          Ka uku no ka NUPEPA KUOKOA, $2.00 no ka makahiki; $1.00 no eono mahina, ME KA HOOKAA MUA.
          E hooili mai na manao, na olelo hoolaha, a me na dala no ka makahiki hou ia.  H. H. PALEKA.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, DEKEMABA 6, 1877.

          Ma ke ku ana mai o ke kuna Marion, ma ke ahiahi Poalua iho nei mai Kauai mai, ua hoi mai ka Moi maluna ona. He maikai no kona ola kino.

          Ua hoikeia mai ia makou, i keia la paha e hoea loa mai ai ka Hooilina Moi Liliuonamoku, a me Kona Pokii Ka Mea Kiekie Mrs. Miriama Likelike Cleghorn, i Honolulu nei, mai ka Laua huakai kaapuni aku nei i ka mokupuni o Oahu nei.

HE WAI AWAAWA.

          Aole o kana o ka piha ina olelo haku epa! O ka mea nana i haku na ninau ehiku a me na haina ehiku e pili ana i ka aha o na opio o Kawaiahao, i hoolaha ia ma ke Kuokoa o ka Poaono iho nei, me he mea la he hookahi no ia. A heaha iho la la kona manao ? He wawahi anei? Aole i mokuahana ia aha ia ia iho. Ua ulu mai no kekahi kuee, a ua haalele kekahi poe, me ka manao lana nae o na hoa e hoi hou mai ana no. Aka, o ka lawelawe ana o ka aha luna o Kawaiahao e hooponopono i ua aha opio la, aole wahi oiaio iki iloko o ia olelo, he hoopunipuni. Aohe ia ka hana o ka aha luna o Kawaiahao, o ka hooponopono i na ahahui he mea ia i kaawale mawaho o ka palena o ka lakou mau hana.
          O ka aha o na opio ma Kawaiahao, he hui i hookumu ia no na hana maikai ma Honolulu nei ; elua makahiki o kona ku ana; aole no hoi i makehewa ka hana ana; ua ike ia ka hua; ua hana lakou i ka pono, aole nae me ka leo nui a me ka hookani ana i ka pu i ike ia mai e na kanaka; aole i hoolaha nui ia ka lakou mau hana. Aole no hoi e puka ana keia mau manao ke ole i hoopuka mua ia kela mau olelo epa. Na ka hoopunipuni i kono ia makou e hoopuka i ka oiaio.

NA PALEKAUA.
He mau wahi hoopale anoninoni.
KA LAHUI FIJI.

          Ua hoolaulahaia ae ma na nupepa, kekahi mau hoike e pili ana no ka uluaoa kaua mai nei ma ka Pae Aina o Fiji. no na hooili kaua ma na ana o lakou ma na mauna, a oia hoi na pakaua ikaika o ka lahui Fiji. A me he mea la, o ka pakaua ma Na Kadanatakua, oia ka oi aku o ka ikaika, a oia hoi ka pakaua i lawe pioia ai e Kapena Kenole a me kona puali makai, i hoolako ponoia me na mea kaua. Aia no keia mau ana mawaena o na mauna awaawaa, ma ka aoao akau o ka muliwai Siga-toka, aole no hoi i mamao loa aku mai ka piko mai o ka mauna Mogodoro, a ua lilo ia he wahi hoomoana no ke koena o na puali kipi o ka poe Fiji.
          Ma na puka e komo aku ai, ua hahauia a paa me na pohaku a me na pa pa papa manoanoa, a ua hoike mai ka mea kakau ma keia pakuiia ana aku o ka ikaika o ke kulana, ua akaka he hiki ole ke komoia aku, ina he hoomalu ana na ka poe kupaa a koa hoi. He nui wale hoi na halepapaa maloko o keia mau ana, kahi i hoahuia ai ka uhi, a me na pono kaua aole i kae mai o na Fiji, a e loaa mau mai ana hoi ka ai mai ka poe kipi mai o na kauhale kokoke. Aka, iloko o keia mau hoomakaukau nui ana a pau, a me ke ano ikaika o ke kulana, aia hoi ua lawepioia aku la iloko o na hora kakaikahi wale no o ka hoouka ana. Mamua iki iho o ke owehewehe loa ana mai o kaiao, ua hiki aku la o Kapena Kenole, ma ka ipuka komo nui o ua mau nei, me kona puali, a hoopuni kokeia aela, mamua ae o ka na Fiji hoomaopopo ana i keia mea, me ko lakou kahaha nui.
          Ia manawa no ua haawi pio mai la ke kahi hapa o lakou, me ka hoike mai, o lakou wale iho la no ko loko oia mau wahi. Ua kanaluaia no nae ka oiaio o keia mau hoike, a aole no hoi i liuliu a ikemakaia iho la ka hoopunipuni, no ka mea ua kiia mai la na pu mai ka waha mai o ke ana, a lele makawalu mai la na elele a ka make, a hoomaka nui aku e pau i ka naholo i pakele ai, aka, ua puni koke mai la i ke alaiia, a o ko lakou poe koa hoi a pau, i hoikeike ae ai mamua aku, i ko lakou makemake me ka manaopaa, no ka hoopale aku me ke kanalua ole i ka poe a pau e hele kue mai ana i ua wahi la, ua pauaho koke mai la no ko lakou mau manaolana, a mahope iho o ka hala ana o na la elua, a me hookahi po, ua haawi pio wale mai la no lakou.
          He kanalimakumamaono ka nui o na kane ikaika i lilo i pio mai ma keia wahi, a pela no hoi ka heluna o na pu kaupoohiwi na wahine a me na kamalii. Mauka iki aku hoi o ka muliwai, ua kue ikaika mai la na kamaaina o Nanuwai, i ka puali o na ili keokeo. Oa hooukaia iho la kekahi kaua hahana ma keia wahi, a o ka hopena oia no ka make ana o elua o na kamaaina, a he ekolu hoi i hoehaia, a ua paniku ia aku la ua poe nei, no na la eono, a oia no hoi ka hoopuni weliweli i ikeia ma ia Mokupuni, a ua konoia aku e haawi pio mai.
          Ua hoike mai ka hopena o keia mau hooili kaua maloko o na ana, he mea pono loa i ka lahui Fiji, a pela hoi kekahi mau lahui e ae, e hiki ai ke manaoia aku, ua kupono ke aoia no ka oihana kaua.
NUPEPA O LADANA.

NO GAMEBETA A ME ROUHERA.

          Mawaena o na kanaka kaulana a pau o ke aupuni o Farani a hiki wale mai i keia wa, he elua wale no mau kanaka hooponopono aupuni naauao loa. O ke kanaka nona ka inoa mua, oia ke pookela no ka hooponopono aupuni Ripubalika, a o ke kanaka nona ka inoa hope, he pookela oia no ka aoao Bonepate. O laua a elua he mau kanaka ike akea. He ano helehuhu nae ko Gamebeta ma kekahi kumuhana, aka, o Rouhera hoi, he makaala kona, aole hoi oia e hoolauna aku ana me ka lehulehu, aka, ua hamau no oia ma kana mau lawelawe ana a pau.
          O na aoao pakahi hoi a laua e noho lawelawe nei, ha mau aoao akea wale nae ana no, ma na hooponopono ana, a o kela a me keia aoao, ua hana no e like me ka ko laua mau alakai pakahi. Ua ikaika ka hoino ana o kekahi i kekahi, e like me ka hana ana o ka poe pili Alii a me na Iakobnia o ka makahiki 1792. O kekahi mau aoao e ae hoi, ua lawe no lakou i na hana me keia iho la ke ano. Aole loa no hoi i emi iho ka inalna o ka poe Ripubalika no ka ohana Alii Bourebona, ka ohana Oleana, a o ka poe malama maluhia hoi, mamua ae o na Bonepate. Ma ke koho balota ana no na poo o ke aupuni, ma ka malama o Maraki, 1876, peneia. Na balota ma ka mahele ia ana: No ka aoao Ripubalika, 4,326,127: Na Bonepate, 1,376,715: Na poe pili Alii, 1,507,824.
          O na balota hoi o ka aoao Alii, ua like ole ka maheleia ana mawaena o ka poe Bourebona, a me ka poe Oleana—ua loaa i ka aoao hope na balota he 540,000 i ko ka aoao mua he 967,000. O ka aoao Bonepate, ua loaa iaia na balota he 400,000 ka oi aku, mamua o ka aoao Bourebona, a he 836,000 hoi na balota oi aku mamua o ka poe Oleana. O ka ohana Bourebona a me ka Oleana, aole o laua kuikahi iki, aole no hoi o laua hopohopo no ka aoao Ripubalika a Bonepate paha. O ka hapa nui o ka aoao Ripubalika, iloko o ka makahiki 1876, he 33 hapa haneri ka oi ae maluna o na aoao a pau, a ua loaa ia lakou ka hapa nui o na balota he 2,934,412, maluna aku o ka aoao Bonepate.
          Ma ke kau koho balota hope loa mai nei, ua hoike mai ke koho lahui ana, i ka mahuahua a aneane e hapalua miliona, a ua loaa hoi i na Bonepate, he hapa mahuahua o keia mau balota nui. Ua komo lakou iloko o ka Ahaolelo, ma ka loaa ana o na Luna oi he 18. Ua hoike mai na balota o ka aoao Ripubalika i ka emi ana. Ua komo lakou iloko o ka Ahaolelo, me 40 mau Luna, oia hoi he 11 1/2 hapa haneri ke emi iho i ko ke kau hope iho nei. Ua hele lakou ilaila me ka manao e halawai mai ana lakou me na paio ikaika ana me ka enemi i hookiekie ia na manao, me ka lanakila, a i akenui hoi e kukakuka me ka Peresidena, a me ka Aha Senate, no ka hoohiolo ana i na mana Hoponopono Aupuni Ripubalika.
          O keia iho la na kulana. Ua ala mai keia, no kela haiolelo ikaika hope loa iho nei a Gamebeta, e kue ana i ka ohana Alii Imiperiela, a me ko lakou mau hana imua o ka Peresidena, a me kekahi mau aoao e ae. O na hana a keia mau aoao kuee, oia hoi na hoao ana e wawahi liilii aku kekahi i kekahi, me he mea la ke manao nei ka poe Oleana, e hoohui pu aku me ka aoao Ripubalika, e kauoia aku hoi paha auanei ka ohana Bourebona iloko o na kahua o ka ohana Imiperiela. Aka, ina e mau ana ke kupaa ana o ka aoao Ripubalika, alaila, ua hiki no ia lakou ke hoopio aku i ka enemi o na mea a pau. No keia manawa, oiai, e hiki hou mai ana kekahi kuee nui, a me ke koho balota ana, a ke komohia hoi ke Aupuni Ripubalika iloko o ke kulana kupilikii, e loaa auanei ka ikaika nui i ka ohana Bonepate, a e nawaliwali hoi ka aoao Ripubalika.

E MR. LUNAHOOPONOPONO:—
          No ka nui o ke alai mai no ka hooili ana aku i ka leta i Oahu, nolaila, aole au i hooili aku ia oe mamua no na nuhou o ke kahua mahiai ko ma Kau nei, a ke hooili nei au i keia manawa.
          Kahua mahi ko.—Ua hele mai nei maanei me ke keiki a'u poe makamaka. A ke mahiai nei makou. Ua ike au i ke ano o na mahiai ko, ua maikai no ka hana, ma ka ukupau, a ma kekahi ano hana ma ka la. Ua olelo au ma ka nupepa mamua iho nei, no ka hoounauna ino ia. Pela paha, e nana no au, eia ae ka wa ino ke hele mai nei, e komo ana i ke anu a me ke koekoe, aia paha ka wa e ike ia aku ai na haolele a ka makani, aole nae i maopopo ke au o ka manawa. O kekahi mahiai ko a'u i ike ai, aole he wai auau, he loihi loa kahi e hele ai, kokoke elua mile, ua moe pu me ka lepo i kekahi manawa, a he wahi loaa aumeume ke kii malu a kii hoike ana paha i ka wai iloko o ka pahu wai e inu, i wahi wai e holoi ae ai i ka lepo o na maka.
          Wi ka aina.—Ua loaa ka hana e loaa mai ai ke dala i ke kanaka, oia na mahiai ko, o ka wi wale no ka pilikia, ihea la hoi ka poe mea kuleana a poe mea aina nui hoi o kakou, a like pu hoi ka nele ana i ka ai me ka poe mea aina ole, a hookahi ka wi like ana. He mea kohu anei ke kamano awaawa a me ka laiki ke ai pu, aole, o ka laiki a me ka puaa momona, a me kekahi mau lau nahelehele e ae ka ka pake e hana ai ma Honolulu, a kakou i ike ai. Ua hele na maka o na kanaka a ano hailepo ke nana aku. I ono no ka hoi ua laiki i kahi ai kuakahi ae nei, oiai, ua ike no oe, o ka Berena ke kookoo o ke ola o ka haole, o ka laiki ke kookoo o ke ola o ka pake, o ka poi kalo a ano poi e ae ke kookoo o ke ola o ke kanaka Hawaii, o ka ili laau a me na ano hua e ae ke kookoo o ke ola no ke kanaka o na aina anu. Aole paha e kapa aku kakou no na haku ka hewa, oiai, aole pai kalo e kuai aku ai, ua palaualelo ka poe mea aina mahiai, a nele i ka ai ole. A o na pake nae, ua hoomau hana no lakou a nui ka laiki, oia ka ai nui e hoolawa nei i na pa kumakahiki o kakou.
          Na mea kaulana.—Ke imi nei no au i mau kaao, a i mea kaulana e hoopiha ai no ka nupepa o ka makahiki 1878, a ua loaa no, a e hoopiha aku ana au he mau kaao Hawaii, a he mau kaao haole no ko kakou pepa, ke oi aku nae ka poe lawe mamua o ko keia makahiki. He mau kaao me ke ano noiau maoli, a me ke ku no hoi i ka lealea a me ka akahene iki o ka poe heluhelu. Ina paha he hiki ia'u ke hele kaapuni i keia Pae Aina no ka imi ana i na mea kaulana, na kaao, na wahi pana, na kupua, na mele maikai e pili ana i ke kaao oia aina, na i-i ana, na olelo e pili ana ia wahi a puni keia Paemoku, ina ua maikai loa, aole hoi e hihi, ua keakea ia mai au e ka nele, oiai, o ke dala ka mea kokua i ka hele ana. A pela no na mea a'u i wehewehe ae nei mamua, no ka "Honua nei a me na mea a pau maluna iho." Ua wehewehe au ia mea ma ke kamailio wale, a ina e kokua pu mai me ke dala, e holo no auanei ka hana. Owau no o  JOSEPH H. KANEPUU.
Waiohinu, Kau, Nov. 5, 1877.

KA HOOUKA KAUA.
Ke Alahele o Sipika.

          Ma ka po o ka la 15 o Augate, ua lele kaua aku la o Suleimana Pasha, me ka manao e lawepio hou mai i ka Papu o Sana Nikola, mai na Rukini mai ma ke a ahele o Sipika, me ka puali kaua he 3,500, i lokahi e hooko ia manao, a ua maheleia hoi lakou iloko o na puali okoa ekolu. O ka mua malalo o Sala Pasha, a ua haawiia ke kauoha ia lakou e lele mai ma na kiekiena ma ka aoao hema; o ka lua hoi malalo o Redekeba Pasha, e lele mai ma ka aoao hikina; a o ke kolu hoi, malalo o Veisela Pasha, a e lele kaua mai lakou ma ka aoao komohana.
         Ua aneane loa no hoi na mahele mua a me ke kolu o na Tureke e hiki pono aku ma ke kulana o ka enemi, a ia manawa i ikea mai ai lakou e na Rukini, a ua wehe koke maila na kipu ikaika o na Rukini, me ka eleu nui maluna o ka mahele elua. Ua lilo maila no nae hoi i na Tureke ke kulana o na Rukini mawaho loa, ma ka aoao komohana o na auwaha eli. Ma ka aoao hikina hoi, ua nawaliwali na Tureke malaila—ua alakai hawawa loa na 'lii i ko lakou mau koa a me he mea la, aole loa no e alakai ana. Ua hoouka no na Tureke me ka wiwo ole, e pinana aku ana maluna o na na haloa'loa' me ka hooho ana me na leo nui. Allahe! Allahe!!" ———Imua i ka hooili kaua!" ———aka ua auhee aku la o Redekeba Pasha me kona puali ma ka aoao hikina.
         
I keia manawa no hoi i ikeia aku ai na Aliikoa o na Rukini e hoolalelale ana i ko lakou mau koa, a me ka puahi launa ole, ua emoole a lilo aela na Rukini i hookauliiliiia, me he mea la he kino hookahi, a lele aku la lakou me ka enaena o ka inaina maluna o ka enemi, a ua auhee holookoa aku la na Tureke, me ka puehu liilii ana, a pela iho la ka hopena o keia kaua.

He mau Hiona o ke Kau Ahaolelo o 1876; a me na Ouli o ke Kau o 1878.

E MR. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
          Ke hoomanao nei au, oiai ia'u ka hanohano o ka noho kokua ana malalo ou ma ka hookele ana i kau nupepa i na la i au wale aku la, no ka pahola ana i kekahi "ae mua," e haawi aku i na makamaka heluhelu ke hiki mai ka manawa kupono, i kekahi moolelo hoopokole "o na hana a me ke kulana o na Lunamakaainana o ke Kau Ahaolelo o ka M. H. 1876." A oiai, ua lawe mai nei ke au manawa ia kakou a aneane i ka la a na makaainana e koho hou ai i ko lakou mau wahaolelo, ua manao au, o ka manawa kupono loa keia e hoike aku ai imua o lakou i keia mea a kaua i iini mua ai, i ike ai lakou no lakou iho, a ina he kumu pomaikai kekahi e loaa mai ana, alaila, o ka hooko ia ana no ia o ka kaua mau moeuhane.
          He oiaio no, aole loa he Kau Ahaolelo mamua ae o 1876 a'u e hoomanao nei i nele ai ka huhu o na makaainana i ka hana a ko lakou mau Lunamakaainana, a no ka pono a me ka pono ole o ia mau huhu ana, aole e hiki ia'u ke pane ae, oiai, aole au i ike maka, aka, ina o ka lakou mau huhu no ke Kau o 1876, ua hiki ia'u ke pane, oiai, ua ike maka wau, ua noho pu, a ua hakilo hala ole i ke ano o na hana, a me ke kulana o kela a me keia Lunamakaainana.
          Ua ike no wau aole keia he hana e apono ia mai ana e ia poe hoa'loha hanohano o kaua, aka, he hana nae na kaua i manao he kupono ke hoike ia maloko o na kolamu o ka wahaolelo o ka lehulehu: no ka mea, o ka hoike ana 'ku ia mau mea, he kumu ia e ike mai ai na hoa makaainana i ka hopena o ka lakou mau balota, ka mana ikaika hookahi hoi e waiho nei iloko o ko lakou mau poho-lima ma na mea pili aupuni, a me ka iwikuamoo o ke one oiwi, oia hoi ke kanawai. He hana keia na'u e wiwo ole ai e hoike aku, a nau no hoi i okomo mai ia wiwo ole iloko o'u, no ka mea, "o ka pono a me ka pomaikai o na makaainana, ka maluhia a me ka holomua o ke aupuni malalo o na kanawai o ka aina," kau aumaka e hokua nei, a heaha la malalo iho o ka la ka mea e wiwo ai o ke kanaka nona keia mau iini makamae no kona lahui a aina makuahine hoi ? Na'u e hoole ae, Aole ! Aole loa no!! A o ke kanaka e kue ana i keia, eia kona puana ana, "ua kaupaona ia oia ma ka mea kaupaona a ua ike ia kona mama," oiai, he puuwai kona i nele i na koni ana a ke aloha no Hawaii.
          Ua maopopo no, iloko o ke Kau a'u e kamailio nei, ua oluolu i na makaaina ke koho ana i ko lakou mau Lunamakaainana he poe Hawaii wale no, a he elua wale no mau haole, nolaila, ua hiki paha ke kapaia, he Kau Ahaolelo Hawaii wale no ko 1876. O keia kekahi o na kau loihi i ike ia, no ka mea, ua noho na Lunamakaainana a hiki i ka manawa i pau ai na dala uku no lakou a ke kumukanawai i ae ai, a hoomaka mai la ka nele, a o ka hopena, oia no ke noi ana i uku hou, me ka hooikaika o kekahi poe o lakou e hooko ia, aka, no ka ike no paha o ka "pono" he pono ole ia hana, ua hooko ole ia keia manaolana. O kekahi keia o na mea ano nui a'u e kamailio ai ma keia hope aku.
          He kau nui io no o ka hana, aohe mea nana e hoole ; aka, he pono paha e ninau ia, heaha la ia mau hana, a nawai hoi i imi? Heaha hoi ia mau hana a nawai hoi i imi. Aohe a'u mau hana nui e ike ai e lilo ai i kumu hooloihi i na la hana, aka, ina o na liki a me na kukahakake, na palau a me na haiolelo hupo a ku i ka hoohilahila, ina e kapaia he hana, alaila, he hiki ia'u ke pane ae, ae, he nui loa oia ano hana, a na na Lunamakaainana no i imi ia mau hana, a o ke kumu no ia i pololi ai, a poina ai i na makaainana a noi hou i dala.
          Ke hoomanao nei au i kekahi wahi mea hooakaaka i kekahi la. Ua ku mai la ka Hon. Mr. Kalaukoa a noi mai la e ae ia oia e heluhelu i kekahi olelo hooholo, a ua ae ia. Me kona kino ui opio, me kona mau helehelena koa, me kona poo noeau e ano hilinai ana ihope, haka pono aku la kona mau onohi hulili imua. Meha iho la na mea a pau, a ano kulou mai la na paia o ua lumi nui nei o Aliiolani. "He pomaikai nui no na makaainana eia aku a hoea mai," wahi a'u iloko iho o'u, a haalulu ae la o loko. Pae ae la ka leo o ua Hon. nei, penei ke ano nui:
          "Olelo Hooholo :—No ka mea, ua hoea mai nei ka lono no ke omamalu kaua mawaena o Rusia a me Beretania, a no ka mea hoi, ua ike ia he mea make a weliweli ke kaua, nolaila,
          E hooholoia :—E noho kuokoa ke aupuni Hawaii, me ke kokua ele aku i kekahi aoao."
         
I ka pau ana o keia, haawi mai la oia i kekahi haiolelo loihi no kekahi mau hora, a lilo iho la i mea hoopaapaa mawaena o lakou iho, a i mea henehene na ka poe i papau ole ka noonoo. Pela iho la i pau wale ai ka manawa ma na hana waiwai ole, a ano hupo.
          E Mr. Lunahooponopono ; ua kamailio au i keia mau mea no ka hoomaka ana, a keia pule ae, e hoomaka no wau i ka hoike ana no na Lunamakaainana, e hoomaka ana mai Hilo a puni o Hawaii a pela mai a pau ; a ina wau e kamailio i kekahi mea e eha ai ka manao o kekahi, alaila, e noonoo iho, aole he mea haku wale ia, aka he mea i ike maka ia a i lohe pono ia, oiai, oia wale no ka'u iini nui e hoike aku no ka pomaikai o na makaainana. E hoike ana wau me ka wiwo ole i ke kulana oiaio o kela a me keia Lunamakaainana e like me ka'u ike, a o na hoa makaainana no ke kaupaona no lakou iho, ka lunakanawai hoi no ka pono a pono ole. Owau no, o kau a pau,  KAHIKINA KELEKONA.
Kou, Dek. 4, 1877.

NA LAUAHEA MAI NA AINA E MAI.

          E manao ana ke Shah o Peresia e hele makaikai aku ia Ladana a me Parisa ma keia haulelau ae.
          Ua hoikeia mai la e kekahi makamaka e noho ana ma ke kulanakauhale o Roma, i ka Luna Hooponopono o ka nupepa "Ladana Oiaio," he mea pilikia loa ka hoike ana aku imua o ka Pope, no na mea e pili ana i ka make o Tiera ; ua hopohopo ia no hoi, o ka lawe ana'ku ia lono no ua koa kahiko la, a hooponopono aupuni naauao hoi, he mea hookaumaha loa ia i ka Pope.
          Ua akenui loa ke Kaikamahine Leialii o Geremania a me kana kane Alii Imireiela, e loaa i ka laua makahiapo ke Keiki Alii Wiliama, ka pomaikai o ka noho liuliu ana ma Enelani, a malaila wale no hoi, wahi a ua Kaikamahine Alii la, e hiki ai ke aoia ma ke ano keonimana. Ua makemake ua mau Alii nei e loaa i ka laua keiki kekahi mau wahi noho, ma kekahi o na hale alii, aka, ua ala ae kekahi pilikia, a o ka hopena wahi a ke Keena Keokeo Hoihou, ua lawe ae la ke Keiki Alii i wahi noho no ka Emepera Geremania o keia mua aku.
          Ua hoi mai nei ka Emepera Wahine o Rusia a me kana mau kamalii opio, mai Peterohofa mai a hiki i Zarakoeselo, a malaila hoi e hui pu ai oia me na Kaikamahine Alii, ke Duke Nui o Kekarewika, a me ke Duke o Edineboro. Ua lawelawe ia hoi kekahi hana eleu o ka Emepera Wahine, a me na lede hoi a pau o ka Ohana Alii Imiperiela, ma ke kukulu ana i kekahi mau Ahahui, no ka pomaikai o na koa i hoehaia ma ke kaua. Ua hoouna aku la ka Emepela Wahine a me kana mau hunona wahine, i na kaa lawe i na pono kino malalo o ko lakou mau lilo pakahi. I mea hoi e hooi ia aku ai ke kulana o na hana ku i ke aloha, ua haawi aku la ua Aliiwahine Emepera nei i na hoomaikai ana maluna o ka poe a pau no lakou ka pahola ana mai i na haawina kokua nui.
          Ua mareia mai nei o Barona Edemana Rokakaila, ke keikikane a ka Barona Iakoba, me Adele kona kaikuahine hoahanau o ka welo o Geremania, a ke hoomaka nei laua i ke ola oluolu ana, maluna o na $20,000,000. O ka makuahine hoi o ke kane, oia ka Barona Wahine a Wiliama, he haku mele oia no kekahi mau mele he lehulehu wale.
          Ua hoike mai nei ke Kiaaina o Keweikao ma Kina, aia ma ka la umikumamalua o Maraki i hala, ua pa ia e ka uwila na hale hoahu mea kaua, e ku ana ma kekahi wahi ahua, mawaho aku o ka pa pohaku o ke kulanakauhale, a ia manawa no hoi i poha ae ai kahi hoahu pauda, a ua hoopoinoia na hale he kanawalu ka nui, ka pauda, a me na mea kaua he nui wale, no lakou ka waiwai io i hiki aku i ka umi tausani taela, a hookahi kanaka i make loa,a he eono hoi i hoehaia.

Ka Moi Ioane o Aitiopa.
KONA ALOALII.

          Mai ka nupepa Makaikai mai o Ladana i loaa mai ai na hoike malalo nei, no ko Mr. De Cosona hookipa ia ana maloko o ke aloalii o ka Moi Ioane o Aitiopa a penei :
          E kani ana na pahu a me na o-le, a ua ki ia mai la na kipu aloha mai loko mai o kekahi mau pu keleawe ma ka batari, i ka manawa a ka malihini i komo aku ai iloko o ka hale, i uhiia maluna iho o kaupaku me ka weuweu, a he akea hoi o loko, aka, he ano ololo nae, a maluna hoi o kekahi noho kiekie, i uhi ia me ka lole veleveta nani, e noho ana ua Moi Ioane nei, a e waiho ana hoi ma kona mau aoao he elua mau pu raipela Beritania ua hoopihaia, a e waiho ana hoi kona paa kamaa haahaa, i kinohinohiia me ke dala maemae wale no. E waiho ana hoi kana pahikaua nani, me ka wa-hi veleveta.
          Aia hoi ma kona poo, ka papale Alii huinakolu nui o Aitiopa, e anapa ana iloko o ke gula, a me na mea hoonani, o kona aahu loihi, he dala wale no, a ma kona mau kuemaka hoi, e luhe ana kekahi uhimaka loihi, o ka lole silika nani loa, i hoopiliia ae malalo o ka papale alii, a eia hoi ka Mr. De Cosona mau hoike ponoi: Ma kela a me keia aoao o ka Nohoalii, e ku ana elua mau kanaka nunui, i hoaahuia me na palule nani a me ke silika omaomao, me ka laua mau pahikaua hoi, i unuhiia ma na lima.
          E ku mai ana hoi mahope o ka nohoalii kekahi puali koa hanohano, no ka malama ana i ka maluhia o ka Moi, i hoouhiia lakou a pau, me na aahu nani, a e paa ana hoi na pahikaua i unuhiia ma ko lakou mau lima, a e ku poai puni mai ana hoi na Luna nui o ka aina, a me na kanaka koa kaulana, me na aahu loloa i apahupahuia me ke silika a me ka veleveta o na waihooluu a pau, a e anapa ana hoi ke gula a me ke dala, i okomokomoia mawaho o ka wa-hi o ka lakou mau pahikaua, a ua kaeiia hoi ka ili liona ma ko lakou mau a-i. A ua piha pu ae la ka lewa me na leo paiakuli o na pahu a me na o-le.
         
I ka manawa a Mr. Cosona i hiki aku ai mamua o ka nohoalii, a haawi aku la i ke aloha ma ke kunou poo ana, ia manawa i hopu mai ai ua Moi Ioane nei i kona mau lima, a lulu aloha pu iho la. I ka wa hoi i noho iho ai na mea a pau maluna o na moena, ua hiki hou mai la kekahi huakai hiehie. O keia hoi ke Keiki Alii Rasa Warenia, ka mea nona ka noho hoomalu ana maluna o ke aupuni holookoa o Amehara, a hiki wale i ka manawa o kona haule ana malalo o ka mana o ka Moi Ioane. Ua hoike mai oia i ka hanohano o kona kulana, iaia i hoomoali aku ai i kona mau kaina wawae, a hiki iwaenakonu o ua keena nui nei, a e paa ana hoi oia he pu raifela nani ma kona lima akau, a he palekaua ma kona lima hema i hele wale a anapa lua ke gula a me ke dala.
          He kanaka ui opiopio hoi ua Keiki Alii Rasa nei, a he kiekie a ohaha maikai kona pauku kino, i hiki ole paha i ke kanaka kalai kii loea, ke hooi ae i ka maiau o kana mau hana mamua o ko ia nei oiwi kilakila. Ua hoohiwahiwaia oia me na kaei i awili ia me ke gula, i haawiia nona mai ka Moi aku, he aahu silika lilelile kona, ma kona lima akau hoi, he mikinalima i awiliia me ke dala, i okomoia me na pohaku makamae, he mau makana wale no ia no ko ka Moi aloha iaia. O kana pahikaua nani, a me kona lauoho hoi i kahi maiau ia, ua uhi ia iho maluna me ka lole lilina i hele wale a lalahi, i hoopaaia me ke pine gula, a ua olohelohe wale no nae hoi na kapuai wawae, e like no me ka lehulehu e ae a pau oia poe.
          Aia pu hoi iwaena o keia anaina nui a hanohano, kekahi koa kahiko, a oia hookahi wale ka oi aku o ke koloua, iwaena o ko ka Moi poe lawelawe a pau, aole nae i poaeae iho ka ikaika o ka ike a kona mau maka, aole hoi i oohu iho ke kulana kilakila o kona oiwi, aka, ua like no ka mikihilina, me he mea la o na la oi na niho. Weu iho la hoi kona mau umiumi keokeo, e hoike mai ana i ka liu wale o na la o keia ola ana, a hui pu iho la hoi me ka hulu a weu o ka ili liona i kikepaia ma kona poohiwi, a e luhe ana hoi kona mau owili lauoho ma kona kua.