Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 50, 13 December 1877 — Page 2

Ka Nupepa 'Kuokoa.'
No ka Makahiki 1878!

          I na makamaka heluhelu nupepa, na hoaaloha hoi o ka aina oiwi, mai Waiohinu a hiki aku i Niihau. Aloha oukou.
          Mai ka la akahi aku o Ianuari, 1878, e lilo mai ana KA NUPEPA KUOKOA, na makou e hoopuka a e hooponopono. E kokua pu ana me makou kekahi mau kanaka Hawaii, a me na makamaka e ae, i kupono ko lakou makaukau no ka hooko ana i na iini manao o ka poe heluhelu ma na moolelo hoonanea me ka hoonaauao pu, na nuhou o na aina e, na manaopepa ku i ka hoeueu manao me ka hapai i kanaka iluna a hooholo imua, a me na palapala hoolaha mea hou a hoolaha manao.
          Aole hoopili wale i ka hoomana; aka, pili i ka Pono i na wa a pau, a me ka wiwo ole no ka pono o kanaka malalo o na kanawai o ka aina, oia ko makou manao.
          Ke kono aku nei makou i ka lokomaikai o na hoa heluhelu a pau o ka LAHUI HAWAII, e hui pu ae kakou ma ka nupepa KUOKOA no ka makahiki hou; a o na hoa heluhelu mua o ke KUOKOA, e hoomau mai no.
          Ka uku no ka NUPEPA KUOKOA, $2.00 no ka makahiki; $1.00 no eono mahina, ME KA HOOKAA MUA.
          E hooili mai na manao, na olelo hoolaha, a me na dala no ka makahiki hou ia.  H. H. PALEKA.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, DEKEMABA 6, 1877.

          Ma ka holo ana aku a ka mokuahi Likelike i ke ahiahi Poakahi nei, ua kau aku la ka Hooilina Moi Liliuonamoku maluna na, no Lahaina i ka moku o Kama. Ua hiki ae ka Bana ma Ainahou kahi i hoolealea ai Iaia, a hiki wale i ka haalele ana mai. Ma ka lohe, e hoi mai ana Oia i keia la.

          O ka Helu 50 keia o ko kakou Nupepa e puka aku nei i keia la, a he elua wale aku no Helu i koe e hiki ai ia makou ke pahola aku no oukou e na makamaka, alaila pau keia makahiki o kona poai ana, me kona lawe hoomanawanui ana aku imua o oukou ma na kau i aui ae nei, ma na mea a pau i ku i ka hoohauoli ana i ko oukou mau manao, a me ka hooaokanaka pu ana aku hoi. Nolaila eia ko makou leo ia oukou e na hoa'loha, ina he mau koena ka oukou i koe no ko kakou nupepa, o keia makahiki a me na makahiki i hala, alaila eia ka wa e hoopau koke mai ai ia mau mea, a komo aku kakou i ka malu o ka makahiki 1878 me ka molaelae, me ka hoopoina pu ae hoi i na kinaunau o keia makahiki, a me na wa i hala e aku.
          Mai nanakee mai ia makou e na hoa, no keia kauleo ana aku, aole hoi e haawi mai i ke kua ia makou, a o ke alo hoi, e huli aku i ka paia, aka e hooia mai oukou i keia leo, me ka hooko io ana mai, a pela hoi e kaulike ai na haawina o na manaolana iwaena o kakou.
          Aole i manaoia o ka lawelawe ana i keia hana he mea waiwai, aka he pomaikai no ka lehulehu, na nu hou o na aina e, a me na mea hou kuloko paha, a me na mea e ae e pili ana i ka hoopuka ana, i ku nae i ka pono, a me ke alakai ana i ka lahui kanaka me ka pololei.
          A ke lana nei ko makou manao, aole paha oukou e paweo mai ana i keia leo, aka, e hooko io mai ana no oukou i keia me ka pono.

          Ua ike makou i kekahi kanaka ma keia apana o Kona, Oahu, e noho nei me kana wahine no laua na keiki i hiki aku ka heluna i ka umikumamawalu. He umikumamakahi keiki a laua e ola maikai nei.
          O keia kane a me kana wahine, he mau Hawaii ponoi laua; a o na keiki apau he umikumamawalu, na keia kane hookahi no a me kana wahine hookahi; aole keiki kolea iloko o ia ohana.
          Aia iloko o ka moolelo o kela kanaka a me kana wahine, kekahi mau mea he pono ke lawe ia e ka lahui kanaka me ka noonoo akahele, ina ke mau nei ka manao o ko Hawaii nei lahui e hoomau a e hooulu ia lakou iho maluna o ka aina o ko lakou poe kupuna.
          1. U a malama keia kane a me kana wahine i na kanawai o ka maluhia o ko laua mau kino iho mamua ae o ko laua mare ana.
          O keia kane, aole ia he keiki uhauha i kona kino. Aole ana wahine e ae mamua o kona mare ana me keia wahine; a aole oia i maa i ka inu i na mea ona, a me ka hana ana i na mea lapuwale e laha nei iwaena o  kanaka i keia wa. No ka mokupuni ia o Maui, a he mahiai kana hana. A i kona wa i mare ai me kana wahine he kino opio ikaika kona i ike ole i na hana uhauha.
          2. Mahope mai o ko laua mare ana, o kana wahine hookahi no ia, aohe mea e ae. Ua malama pono ia ka berita mare a laua e na aoao elua. A he iwakalua na makahiki a oi o ko laua noho oluolu ana malalo o ia berita me na manao lokahi, e kokua ana kekahi me kekahi, a e hele like ana ma ke ano he kane a he wahine. Aole i lanakila ka poe aeahaukae a me ka poe hookamakama iloko o ia ohana. Ua maalahi loa laua ma na mea a pau, koe wale no ko laua ilihune a me kekahi mau mea liilii e ae. He mau mea ilihune no keia, a i ka mahuahua ana ae o na keiki ua pili kaumaha no ka imi ana i kahi ola a me na wahi pono kino e ae.
          Ke waiho aku nei makou i keia imua e ko kakou poe hanauna hou, me ke noi pu aku e lawe a e kaana pono iho a e hoomaopopo iho i kahi e lilo nei o ke ola o na keiki Hawaii. O ka maemae o na kino, o ka haumia ole o ka noho ana, o ka malama pono ia o ka berita mare a me na ohana, aia iloko o ia mau mea i hui ia, he ola no na lahui kanaka.

HE HUA MUA O KA PONO.

          O ka hoakeaia ana o ko ke Akua aloha, aole no i oi aku ke kupaianaha, ma na wahi e ae, aka iloko wale no o ke ola ana o ka poe pono. I ka manawa hoi o na hana e hoea mai ai, iloko o ke ola loihi ana me ka maemae, a o ka hopena hoi me ka manaolana akahai o ke ola hoopomaikai mau loa—oiai hoi ka manawa e akoakoa pu ana me kakou, ka poe i hala aku la ma kela aoao—he mea ano nui hoi ka hoaiai ana ae no lakou, i mea e ike mai ai ka lehulehu, no ka hoomaemae ia a me na hooikaika ia no ka poe e ola ana.
          Ma ka aina e like me keia i hoopakeleia mailoko mai o ka pouli o ka noho pegana ana, he mea hauoli hoi ia no na Kristiano a pau, no ka loaa ana he mau hana hoomalamalama o ke ola Kristiano oiaio, kai hoohalawaiia me na kanaka kamaaina o keia mau mokupuni. A oia hana hoomalamalama, ua hooiaioia iloko o kekahi wahine Hawaii me ka makau i ke Akua, a i haalele mai hoi i keia ola ana, ma ka la 27 o Nov. mauka o Nuuanu. O Iulia Kealoha kona inoa; ano na makahiki he 27 i hala aku nei, he wahine kanemake oia, a ua manaoia, ua loaa iaia na makahiki he kanawalu o ke ola ana, a hiki i kona manawa i make aku la.
          Ua hanauia oia ma Hamakua, ma ka mokupuni o Hawaii i ka makahiki 1798, e like me ka manawa i hoomaopopoia. I ke kanakolu o kona mau makahiki, ua lilo oia i hoahanau no ka Ekalesia Misiona o Lahaina, oia hoi he mau makahiki hapa wale no, mahope iho o ka hiki ana mai o na Misionari Kristiano ma keia pae aina. Iloko o ka hapalua keneturia, ua mau no kona noho ana, he hoahanau maemae iloko o ka Ekalesia, a ua loaa hoi iaia ka oluolu e noho me ka ohana Misionari o Rev. D. Balawina, no ka hapalua o kona mau makahiki o ke ola ana.
          O kona makemake i ka haipule, a me kana hana maikai, ua lilo ia he mau kuhikuhi pololei, no ka poe a pau i ike iaia, a ua aloha nuiia hoi oia no keia kumu, e kona mau kaikunane a me na kaikaina Hawaii, i manaoio i ke Akua. Iloko o na makahiki he kanalima, mai kona hoolilo mua ia ana i hoahanau no ka Ekalesia, a hiki wale i kona hora i make ai, aole loa i lohe ia kekahi huaolelo e hoahewa ana iaia, a o kekahi manao hoohuoi hoi, e kue ai i kona kulana Kristiano maemae. O kona make, ua like no me kona wa e ola ana, ka hemolele, a me ka maluhia.
          Ua hala aku la oia, e ohi mai i kana makana o ke ola mau loa, me ka manaolana o ke Kristiano oiaio a he kauwa maikai a hoopono hoi, no ka Haku. I ka poe manaoio kupaa hoi a pau, iloko o ka Ekalesia o Kristo, e lilo auanei he alo kupono a he mea e hooluolu mai ai ka heluhelu ana, i ka moolelo moakaka, o ka hooikaika ana ma keia honua, a keia wahine Hawaii kahiko, a iloko hoi o ke au o ka pouli nui o Kamehameha ka lanakila, a he ikemaka hoi i ka wa i hiki mai ai na Misionari Kristiano mua loa, oiai hoi e noho ana ko keia mau kapakai iloko o ka hoomanakii ia manawa, a ua noho hoi oia me ka hemolele loa iloko o ka Ekalesia no na makahiki he kanalima, a i hoomaopopo oleia hoi e na kanaka i hoopoaeaeia, a i manao nui hoi ma na hana hua ole o keia ao, a oianei wale no hoi kai imi aku, e hoahu i waiwai popopo ole a me ka mau loa.
          O kona ola ana me ka maemae, a me kona hopena hemolele, he hoike kupono ia no na manao ano nui, no ka poe naaupo a me ka manao no ko keia ao, a he hana hoi na kakou e hauoli ai, ka ka hooiaio ana i ka hana nani, a ke Krisitiano oiaio me ka ola ana me ka hoopono—ina he kulana haahaa ma na ano a pau—iwaena hoi o na wahine o Hawaii nei i hoohuliia ma ka pono o ke Akua, oiai lakou mamua e noho ana iloko o ka naaupo a me ka pouli.  P. C. Advertiser, Dec. 1.

KA HOLOMUA A ME NA LANAKILA HIWAHIWA O RUSIA.

          Aohe kanalua i koe e loaa ana ia Rusia ka pomaikai, mamuli o ka huli ana ae nei o ke au o ka lanakila ma ko Rusia aoao. O ke kaua he hana kaumaha ia me ka poino nui. He nui wale na noonoo a me na kukakuka ana i lawelaweia, mamua aku o ka manawa i weheia ai o ke kaua, a anoai paha, o ka hapa nui o ka poe i haawi ia lakou no na pilikia o ka hoike ana aku no lakou iho, ua ano hoonaukiukiia no na hana hoopaakiki a ke aupuni Tureke, kona mau puali kaua a me na alakai, no lakou na hoolala kaua ana, a paio aku la me ka hoaano ma ke akamai oihana kaua.
          Aka, i ka hoomaka ana aku e hoopale no ka aina hune a me ka lahui nele, akahi no a ike pono iho nei ke aupuni o Tureke, he mea paakiki loa ka hoala kaua ana. Ua kupaa no nae hoi kona mau puali kaua me ka paulele, me ka nele i ka ukuia e hookui aku ana me na poino a ke kaua, ka inea, ka make a ka ai, ka hune, ua nele i ke dala ole, hoauhee nuiia, a pau maoli no hoi i ka lukuia, aole nae i kaniuhu ae, aka, ua hoopili paa aku lakou i ko lakou aupuni e like me ko lakou manaoio ma ka hoomana. Aka aole o na pomaikai waiwai wale no o Tureke kai neo, aka ua opa pu ia kona mau puali koa, aole hoi he ikaika i koe e ku aku ai, imua o ka makolukolu o na puali kaua lanakila o Rusia, e nee mao ole mai nei imua me ka puahi nui, e wawahi liilii ana i na puali kaua o Tureke.
          Ke aui hope ae mai ko lakou helemua ana ma Ka a me ko lakou nee ana iloko o Aremania, a me ke ala k couple of letters lost to hole ana mai hoi o na kanaka, e noho ana ma ka aoao komohana o ke kai Kasepiana, ua pau nui kekahi hapa o ka manawa ma ka hele ana aku e hoomalu ia mau haunaele. Alaila lele kaua aku la na puali kaua o Rusia ma ke komohana, a ua holo aku la o Muketara Pasha, me ka haalele ana i na kulana a pau malalo o kana hoomalu ana. Paniku ia aku la hoi na pakaua o Ka, a waihoia aku iloko o ka hope o na puali kaua o Rusia e nee mai la. Ma ka hoike hope i loaa mai, aia na Rukini ua noho ae la ma Ezerouma, a ua hamama hoi ke ala e hiki aku ai i Terebikonade, aka aole no hoi e nele ka loohia o na paio ana, no ka manao e hiki aku ilaila. Ua maopopo aia o Aremania iloko o ka mana o na puili ikaika ana a na alakai kaua o Rusia.
          O Osemana hoi keia ka alihikaua lanakila nui o Tureke maloko o  Europa, ua punukuia aku nei oia a paa loa iloko o Pelevena, me ke kiai ia aku mawaho o na koa Rukini, a me na Roumania no lakou ka heluna he 150,000, ua hoopuni paa loa ia, me ka nele i na kokua mawaho mai, aole hoi e hiki mai na lako ai, a me na puali kokua ke hookokoke mai me ka manao e komo iloko, a ma na wahi a pau a Osemana a me kona mau koa e hoona ae ai, e holo i pakele, ua pau i ke oki pu ia mai la. A ke ole oia e hoolakoia mai me na pono kino a me na pono kaua no ka hoopale ana aku, alaila e haawi pio koke mai ana oia.
          Ina oia e hoao mai ana e puka iwaho ma ka hoehu kaua nui ana mai, ua akaka e kipakuia aku ana oia ihope, a i ole paha, e okioki liilii ia ana kona puali kaua. Ke lawe nei o Rusia i ke kahua e hiki ai iaia ke nana pono ma na kumu o ke kuikahi, e like me kona ike ana he mea e loaa ai ka noho ana maluhia i na lahui kanaka i hookaumaha ino ia e ke aupuni o Tureke.

Kekahi mahele o ke Akeakamai.
BUKE III.
(Kakauia e James Hanuwela.)
MAHELE 2.

          No ka Flywheel.—Aia no ma ka iho o ka flywheel kekahi mea i kapaia ka "ewaewa," nana e hoonee i o a ia nei he pauku hao poepoe ia i kue kona kikowaena i ko ka iho o ka flywheel, nolaila, i ke kaa ana o ka flywheel ua kaa kue laua me ke oloolo ana imua a i hope. He huila nui hoi i hoopili ia i ka enegini, o ka hana nui, o ka hoohalike i ka motio o na mea a pau e hoohana ia ana e kona ikaika nui, nana no e haawi i ka ikaika like ia lakou a pau mai ka mea nui a ka mea uuku. Ua hoohalike ia ka flywheel me ke Akua, no ka mea, o ke Akua, ua haawi mai i ka pomaikai like no ke kanaka ilihune a me ke kanaka waiwai, no ka poe nui a me ka poe liilii, pela no hoi ka flywheel, ua hoomotio like oia i na mea a pau. Ua hana ia ke flywheel me ke anawaena nui, me ka hao kaumaha nui ma kona anapuni, a ua kaa ma ka velosite nui, no ka nui o kona velosite a me ke kaumaha ke kumu i nui ai o kona momenetu. O ka enegini e palupalu ana i kekahi wa, aka, o ka flywheel, e oia mau ana ia'i na wa a pau loa e hoohana ia'i.
          No ia momenetu nui aole hoololi wale ia na mea mekini a pau i pili iaia, i ka emi ana o ka hoeueu ikaika a i ka hoonui ia ana paha o ka mea kaumaha.
          Penei e akaka ai : ma ka wiliko i kekahi manawa, uuku na ko mawaena o na rola, aia minute aku, nui loa ke ko e kaomi ia ana, aoia nae i hooemiia ka velosite no ka hoonee ia o ka hana, no ka mea, o ka momenetu nui o ka flywheel, he waihona nui ia o ka ikaika, aole hikiwawe ke keakea i kona motio, nolaila, mau ke kaa ikaika ana o na rola e like me mamua. Pela no hoi, ina e hoemi hou ia na ko a uuku ka hana, aole nae e holo wikiwiki na rola, oia mau no ke kaa ana, no ka mea, aole hikiwawe ke hoonui i ka velosite o ka flywheel, mai ka ikaika manuahi ae o ka enegini, aole ia e hoonui liilii i kona velocite a hiki i ke komo hou ana o ke ko i na rola. Nolaila, ua lilo ka flywheel i mea e hoohalike ai i ka motio o na mekini i ole e emi a i ole hoi e hoomahuahua ia ae ko lakou velosite. He waihona nui ia o ka ikaika, ua like no ia me ka lokowai, ka waihonawai o na kahawai, i kekahi manawa, maloo na kahawai, a i kekahi wa he wai kahe okoa, aka, o ka muliwai e kahe ana, no ka loko mai kona wai, aole e maloo, oia mau kona nui. Kapaia ka flywheel, ka waihona ikaika o ka enegini mahu—Kapaia hoi ko ka enegini ikaika, he manuahi no ka flywheel.
          Eia na loina like ole i loaa ia'u maloko o no buke hoonaauao, a na kakou no e malama no kakou iho.\
Loina—E hoonui i ka ikaika lio me 2240, (ina malalo o ka 100 ka ikaika lio ;) aka, ina maluna o ka 100 a pii aku iluna, e hooemi me 3000, a e puunaue i ka hualoaa me ke kuea o kavelosite o ke kaa ana o ka flywheel ma na kapuai i ke sekona ; a o ka huapuka, oia ke kaumaha ma ka 100lbs.
          Loina—Ka ikaika lio o kekahi ene gini mahu, he 35; ke anawaena o ka flywheel, 14kap., o na niniu ana o ua huila la i ke sekona, he 40kap., heaha ke kaumaha o ka flywheel? Haina, 9130lbs.
          Wehewehe.—2240 x 35 = 78400—14kap. x 3 1/2 = 44kap., anapuni o ka flywheel, 44 x 40velosite = 1760 ÷ 60 sekona i ka minute = 29 1/3² = 858 1/2. 78400 ÷ 858.5 x 100lbs. = 9130. Hoopokole ana. 35 x 2240 ÷ (40 x (14 x 3 1/2) ÷ 60)² = 78400 ÷ 858.5 x 100lbs. = 9130lbs.
          Loina hou—E hoonui i ka ikaika lio o ka enegini me 2000, a e puunaue mai ke kuea o ka velosite o ke anapuni o ka flywheel i ke sekona, a o ka hualoaa oia ke kaumaha ma ka haneri-weta (ewts.)
          Niele—O ka ikaika lio o kekahi enegini, he 20, o ke anawaena o ka flywheel, 18kap., a o na niniu ana o ua huila la i ka minute, he 22, heaha ke kaumaha o ka flywheel? Haina, 90.4 ewts. = 9040lbs.
          Wehewehe—18kap. anawaena x 3 1/2 = 56kap. ke anapuni; hoonui me 22 na niniu ana i ka minute = 1232 kap. oia ka motio i ka minute ÷ 60sekona i ka minute - 20 1/2 kap. ka motio o ke sekona; alaila, 20 1/2² = 420 1/4 ka mahele, 20 ikaika lio x 2000 = 4000 ke kumu puunaue. 4000 ÷ 420 1/4 = 90.4cwt. x 100 = 9040 lbs.  (Aole i pau.)

HUAKAI MAKAIKAI IA HAWAII AKAU.

          Hoi ana.—O ko makou hoi mai la no ia, oiai, ua ike iho la no ia Pololu a noho aku la ka Lunakanawai ilalla, oiai, he wahi hana kana olaila, a hiki ma kahi o ke kamaaina oluolu J. P. Kuia me ka Rev. S. Aiwohi no makou e hoi pu nei a moe pu makou malaila.
          Poaono.—Ma ka aui ana ae o ka la o ka Poaono, ike aku la au i na kane a me na wahine e hele ae ana i ko lakou kaona kuai i-a, ma na lio kekahi poe, a hele wawae kekahi poe, he loihi no keia hele ana, aia nae malaila e loaa mai ai kahi holoai, a me kahi io bipi, a me kahi i-a, hoomanawanui ka hele ana o ka loihi.
          He nui ka makepono o ka i-a malaila, a he oluolu ma Honolulu nei, he mea ole nae ia, ia lakou la e noho mai la.
          Sab a ti.—He la ua keia, mai ka po mai no ka ua a hiki i ke ao ana, a hele no makou me ke kilihau ua, a ike i kolaila anaina pule, aole i nui na kanaka i hele mai, no ka ua, o na pake nae ka poe makaala ma ia la, nui lakou i akoakoa mai. Eia paha ka mea hemahema i ka'u koho iho o ko lakou lohe pono ole i ka olelo a ke kahunapule, oiai, he poe malihini paha lakou.
          Ma ka pau ana o ke Sabati, hele mai la ka hoa'loha o'u, oia o Kalai, a noi mai la e hele me ia i kona hale halawai ma Halawa, o ko makou naue aku la no ia.
          He nui na kanaka ma keia hale halawai, piha pono ka hale, i ka ike ana aku olioli ko laila mahiai.
          Poakahi.—Ma ka Poakahi hora 8, haalele i ka home o ke kamaaina a e hoi ana i Mahukona e kali ai i ka mokuahi Likelike, me ke kamaaina pu no nae ia e kaukoo hele nei a hiki i Mahukona noho malaila kakali i ka moku, a noho ma na wahi hale kamaaina.
          Hookipa.—He poe oluolu keia, he kahea i na malihini e ai, oiai, he kaha ia wahi me ke dala wale no e loaa mai ai ka ai, eia nae he lokomaikai.
          He nui na ohua ee moku e kali nei, a hiki i ka aui ana o ka la, hoea mai ana ka moku, kii mai la na waapa i ka ohua a o makou a pau.
          Haalele ka mokuahi ia Mahukona i ka hora 2 a ku makou i Makena i ka hora 6 1/2, a hoouka no ko laila ukana ia po, a ao ae, no Maalaea, kiola na bipi, a he ukana mai ko laila, haalele ia laila i ka hora 11 1/2, no Lahaina a ku iki ka mokuahi, a ma ka hora 1 1/2, haalele ia Lahaina. Ma keia holo ana mai, olelo mai la o J. S. Kekukahiko ia'u e ku ana makou i Honolulu i ka hora 7, oia kona maa ia Kilauea. Ku makou i ke awa o Kou i ka hora 9, ua haule ke koho a ka poe i maa i ka holo a Kilauea, oiai, he pahee kana holo, a he pupu ka ia nei. E aloha auanei kakou a pau.  S. WAIWAIOLE.
No v. 12, 1877.

He mau Hiona o ke Kau Ahaolelo o 1876; a me na Ouli o ke Kau o 1878.
HELU 2.

E M R. LUNAHOOPONOPONO:—
          He moolelo hoopokole ka'u e waiho aku nei, e like me ka'u i hai mua ai, ke ae mai oe.
          Hon. K. Kaina, no Hilo. — He kanaka i ano aoo, a ua kanakamakua kona noonoo no ka hoomaopopo ana i ka pono a me ka hewa. He kanaka oia a'u e hiki ai ke olelo ae, he "makee pono." Ina paha e koho ia oia i Luna Ekalesia, ke manao nei au, mamuli o ka'u mau mea i ike nona, he kanaka kupono loa oia malaila ; aka, no ka noho Lunamakaainana, e ae ia mai au e hoole ae, aole oia i kupono ma ia noho. Aole no kona makemake ole e hana i ka pono, aka, no ka mea, o ka ike i loaa iaia, aole he ike no ke au kau kanawai. He ike kona no na la makamua o ka noho'na malamalama o Hawaii nei, a oia ike o ia au, aole i kupono no keia au. Ho noonoo kona o ke kanakamakua, aole nae o ke kanaka naauao. Aohe ona kulana, me he la, aia ma kahi a ka makani e pa ai, malaila kona huli ana. O ko'u ike ia no Hon. L. Kaina.
          Hon. S. K. Mahoe,—No Hilo.—He makaukau oia ma ka haiolelo ana, a he hooikaika ma ka hana i haawi ia'ku iaia ; aka, o ka imi ana i na ninau a me na hana a waiho mai imua o ka Hale, aole au i ike. He oiaio no, ua waiho mai no he mau kanawai a he mau olelo hooholo, aka, ua haule wale nae kana mau hooikaika ana, no ka mea, ma ko'u manao, ua kue ia mau kumuhana i ka noonoo o ka poe ike. Ua hooikaika loa oia e hoopau ia ke Kula Hana Lima o Keoneula, a ke hauoli nei au i ka pane ae, aole i ko kona makemake. He kuokoa oia, he kuokoa nae e holomua ole ai, no ka mea, he paakiki makapo.
          Hon. J. Nawahi,—No Puna.—He makaukau oia ma na mea helu, he hikiwawe ma ka noonoo, a he akamai ma ka imi ana i na wehewehe o na kumuhana e waiho ia mai ana imua o ka hale. Ua hooikaika nui oia e hoemi ia na lilo o ke aupuni e like me kona ike he kupono, aka ua ko ole nae. Aohe a'u wahi mea e olelo ae ai nona, koe wale no paha kona haiolelo loihi mau, me ka hoopaapaa ; aka, ua oleloia e ka poe naauao, aia ilaila e hoomaopopo ia ai ka io a me ka io ole o ka noonoo a me ke akamai o ke kanaka ; a o ka olelo hoi a kahi poe, he hoopau makani waha no ia.
          Hon.J. Kahuila, No Kau.—He akamai Baibala kona ; me he la, ua paanaau na huaolelo a pau o ka Baibala iaia. Ua lawa a ua piha na kowa o kona puniu no ia mea, a ua nele na ike no na mea e ae i ka home maloko o kona poo. He hanohano nui kona no ka paanaau ana o keia Buke Nani Hemolele iaia, aka, e pono oia e malama ia hanohano, no ka mea, aole oia i makaukau kupono no ka hanohano kau kanawai. He paakiki oia ma kana mea e paakiki ai, aole nae au i ike iki i ka pomaikai o ia paakiki ana.
          Hon. K. Kamauoha,—No Kona Hema.—He kanaka akahele loa o Kamauoha ma kona noonoo a me kana mau hana. Aole oia i kamailio nui a hoopaapaa wale, a aole hoi i paakiki ma kona noonoo. Ke hoomanao nei au, iloko o kona kulana malie, ua kokua ikaika oia i kekahi kanawai a ua holo, a ua loaa he wahi pomaikai no na makaainana, oia ka "hoopau ana i ka auhau maluna o na hoki a me na kekake." He mahalo ia kona no keia mea; aka, eia paha kona kuemi hope, he noonoo ole i ka hooholo ana i na haawina dala o ka Bila Haawina. Ua ae wale oia e like me ka mea e noi ia mai ana. Ma ko'u noonoo ana, aole o'u hoomanao ae no ka lohe ana iaia e noi ana e hoemi ia kekahi haawina dala nui o ke aupuni. Nolaila, ua hoemi iki oia i ka auhau o na makaainana, a ua hoomau no nae i ka nui o ka lilo o ke aupuni; a o na makaainana no hoi ia.
(Aole i pau.)
KAHIKINA KELEKONA.

KE AUPUNI O MONATENEGERINA.
Kona Hoomanawanui.

          Iwaena o na lahui liilii ano eleu a pau o keia au hou, he mea pono ke olelo ia me ka oiaio, o Monatenegerine ma ka helu akahi. He wahi apana aina uuku wale no oia iwaena o na mauna, nona ka heluna o na kanaka, aole paha i hiki aku i ka hookahi haneri me ka iwakaluakumamalima tausani, aka, ua loaa nae iaia ka ikaika nui, ma ke kue ana aku i na mana o Tureke, no kekahi mau makahiki, me kona mau ano wiwo ole a pau ka lahui nona na heluna pa iwakalua o na miliona kanaka, ka lahui hoi a Rusia. "Ka nunui o ka Akau" e paio mai nei me ka ikaika.
          Aka, aole loa i kuihe iki iho keia wahi mokuaina palanaiki, i ku hele ana aku e halawai me na puali kaua ikaika o ka poe Musulemana, ma na hoouka kaua lehulehu a pau, aole no hoi i hoohaahaa ikiia keia wahi lahui a hiki i keia manawa, aole loa no hoi i hoemiia ko lakou ikaika, no na hana ino a na puali kaua o Tureke, i hoounaia aku e kue ia lakou, i kekahi mau mahina i hala aku nei.
          Eia lakou ma ke kahua mokomoko i keia wa. Ke hakaka nei lakou, aole hoi i like me ka poe Serevia. Aole no hoi lakou i nonoi aku no ka maha mai ka poe Musulemana mai, aku ua lawe ae i ko lakou kulana a hui pu aku la me ka lanakila o na puali kaua o Rusia, e hoomau aku i ko lakou kue ana, no na hana ino a Tureke, ka mea hoi i hiki ole ke hoohaahaa ia lakou. Ma na lohe hope mai nei, aia lakou ke hoomaka la i ke ki poka pahu ana ka papu Seradara, a ua hoike mai, aia he iwakalua mau pu nunui hoopuni o lakou mamua pono aku o Podogoriteza, me ka manao e hoopio ia wahi, ma ka hoopuni paa ana aku.
          He kue ikaika loa ana ia, a o ua poe noho mauna wiwo ole nei hoi, aole i maalili ko lakou inaina, me ka paa o ka manao, e pulumi i ka aina o ko lakou mau enemi Musulemana. Na ka mana lani i haawi mai ia lakou i mau keehina paa maloko o na mauna, a me ka ikaika o ka poe noho mauna oiaio, ua hoike mai lakou i ka manao wiwo ole, e hoopale aku i ka enemi, no ke kuokoa a me ka  noho lanakila ana o ko lakou aina.

          V erana—Kaleha, No v. 20.—E hoouna kokeia aku ana ka 17,000 koa o na puali Rukini ma Ka, no ka hele ana ako e hoopuipui i na pualikaua e hoopuni la ia Pelevena. Ua hele awiwi aku la o Kenela Melikofa no Ezerouma ma ka la Sabati. E kaa ana malalo o kana hoomalu ana na pualikaua hoopuni a pau malaila. Ma ka weheia ana o kekahi Ahakuka kaua i ka la Sabati, ma Pilipofa, ua hoike mai la kekahi Kenela kaulana, he mea pono loa ke waihoia no kekahi mau pualikoa e hoopuni ia Ezerouma, a o ke koena o ka puali, e komo aku lakou maloko o Asia Uuku a hiki ma Secntari.
          O na Aliikoa Rukini i make i ka wa i lawe pio ia mai ai o Ka, o Kenela Belineseki a me Lutanela-Kenela Melikofa.

Ma ka Muliwai Danube.
Hoomakaukau na Rukini me na Tureke no kekahi kaua hahana.

          Kikako, No v. 21.—Penei ka hoike Kuikawa ana mai a ka nupepa manawa o Ladana: Ke kaheawai nei na pualikoa o Rusia, ma ke komohana mai o Pelevena, mawaena o Isekara a me Vida, me ka uhi paa ana i na alahele e moe la mai Pelevena a hiki i Widina, Verateza a me Orekanie.
          O kekahi hapanui hoi o na pualikaua, i hoounaia ai no Kenela Redeikeki ma Sipika Passa, ua kahea houia aku nei, a ua hoonohoia ae nei lakou ma ka hema o Goroko, a ma ka hikina hoi o Telio, i hooweliweli aku ai hoi ma ka aoao, ke nee ae nei ka pualikaua Tureke mai Orekanie mai. Ma ka apana aina mawaena o Isekara a me Vida, o na wahi a pau e hiki ai ke puka aku ua paapu wale no i na pakaua, a ua hoonoho papa ia, me ka haliu pono ana aku imua o Osemana Pasha a me Mehemeta Ali.