Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 50, 13 December 1877 — Page 3
HE MELE ALOHA NO KA NUPEPA
KA LAHUI HAWAII.
Auhea wale oe Lahui,
Ai ono o kuu puuwai,
A'u i kui ai a lawa,
I lei no ke ano ahiahi,
Kilohana o na Ailana,
Ko Hawali Hoku nani,
O ko'u mau no o ka hia-a,
Ke hoea mai oe lai au,
Noenoe ke hoohiehie iho,
I ka nani o na Kolamu,
O I-u ka oi i ike ia,
Lawa pono ai kuu makemake,
Aohe nani aku la i koe,
E koi hou ai ka manao,
Nau i noelo pau mai,
Na huna ai a ka noonoo,
He panio na mea kuwaho,
E alohi na huna kuloko,
Ai pono au a hoolawa,
Na mea hou o ka Hikina,
Ano auhulihia Tureke,
I ka hone mau a Rukini,
O ka iki waihau iho ia,
Pau pono na helu a ka noe,
Na'u i helu pono kanahele,
Hookahi aulii o ka wao,
Hoolapa ka ono i kuu maka,
Koi ana i ka puu e moni,
A heaha ka hana a ka opua,
E kalaihi nei i ka lewa,
Ua lai no au me ia nei,
Me Lilii waihui o Malama,
Malama ia iho ke aloha,
I papahi lai no ke kino,
He makana keia ia oe,
LAHUI HAWAII, e aloha.
Dec. 4, 1877. WAILEHUA.
NA ANOAI.
He mea e ka huihui o ka makani o keia mau la, puanuanu hoi na po.
Ma ka la Sabati hope o keia mahina, oia ka la 29 e malama ia'i ka huina hapaha o na Kula Sabati o Kawaihao.
Ma ka auina la Sabati iho nei, ua lulu ka Aha Opio o Kawaiahao no ka halepule hou ma Kalaupapa, Molokai, a ua loaa he $15.—
Ma ka la 27 o Nov., ma Kalawao i Molokai, ua make aku la o William P. Ragsdale, a oia no hoi ka Luna Nui no na mai lepera malaila. E hoopuka ana makou i kona moolelo mahope aku.
—Ua make aku la hoi o J. W. Makalena ma Honolulu nei, ma ka la 2 o keia malama. He onawaliwali kona no kekahi wa liu wale i hala ae nei.
Mamua iho o ko makou keena kahi i owala ai ka lio o kekahi makamaka i ka Poakolu iho nei a mai nahaha liilii ke kaa, ua pakale nae me ka hai ana o kekahi kolo, o Kaluna Paahao ka inoa o ka mea nona ke kaa.
E oluolu ka makamaka "Kaumakahili," nona na ninau maloko o ka nupepa Kuokoa o ka Poaono iho, e wehe ae i ka pili o na maka, a e nana pono iho i ka haina a Paulo no kona mau ninau; aia ma Oihana 20:34.
Inehinei, ua pau i ka hoopaiia imua o ka Aha Hoomalu, na keiki 9 o Waialua i hopu ia ai no ko lakou komo kolohe ana maloko o ke Kula Kaikamahine o Haleiwa, me ka manao e hana ino i ka maluhia o ia kula.
Eia i o kakou nei i keia mau la, kekahi keiki kaukaualii mai Bolabola mai, o A. Brander kona inoa. O kona makuahine, he kaikamahine kaukaualii no, i lawe ia e Pomare ma ke ano kaikamahine hanai, a he haole Enelani hoi ka makuakane.
Eia ma ko makou nei keena ka leta a D M Kaaukai, e hoike mai ana i kona hauoli a me ka mahalo, i kona ike ana i ka ulu o na hana imi waiwai ma Kapapala, Kau. Hawaii, i keia mau la, oiai nae oia ma Kalaupapa e noho mai nei.
Ma ke ahiahi Poaha o ka pule i hala, ua hoea loa mai la ka huakai a ka Hooilina Moi Liliu, a me Kona Pokii Mrs. Miriama L. Cleghorn i ke kaona nei, mahope iho o ko Laua hoohala ana i kekahi mau pule ma ka poai ana i keia mokupuni. Maikai no ko Laua mau ola.
Ma ke kilo pono ana aku i na hiohiona o ka Banako o Bihopa ma e kukuluia nei, aole loa i nele ka hoike ana mai i kona kulana; i ke ano kilakila, iloko o keia manawa aole i paa pono loa. A ina paha e pau loa ana na hemahema, a hiki i ka wa e mili lima maiau ia aku ai, aole no e nele ana ka pakui hou ia ae o kona hiehie.
Ke hoi mai nei na po mahina konane o kakou, a aole no hoi e nele ana ka hoonanea ia mai o kekahi mau anaina e na leo hoohauoli o ka bana, e like me ka mea mau, aka, ha ano puanuanu mai nae hoi, na pahili makani o keia mau aluna ahiahi, a me na kakahiaka no hoi kekahi.
Ma ka Poaono ae nei, la 15 o keia mahina, e malama ia ana ka halawai makahiki o ka "Ahahui Poola" o keia kulanakauhale, maloko no o ko lakou hale halawai mau ma Peleula, no ka noonoo ana i na hana no ka makahiki hou, a me ke koena o keia makahiki. Ua makemakeia na lala a pau e akoakoa ae ma ia manawa.
WILLIAM K. AWIHI.
Kakauolelo.
Nu Hou o na Aina E.
KE KAUA NUI MA EUROPA!
Kaheawai na Lanakila a Rusia!
AUHEE NUI NA TUREKE!
Paa o Osemana Pasha iloko o Pelevena.
KE PIO-O NEI O ENELANI!
Na Hoohahana Kaua ma ke Danube.
EIA O TUREKE MA KA WELELAU O KA PONO.
Ka Haulehia ana o Ka.
Ma na moku kuna Clear Head a me Bonanza mai Kapalakiko mai, ma ka la Sabati a me ka Poakahi aku nei, ua loaa mai ia makou na nuhou o ke kaua nui ma Europa, a oia keia malalo nei:
Kikako, Nov. 8.—E olelo ana ka nupepa Manawa o Ladana penei. Ua maopopo ua kokoke mai ka hopena o ko Tureke paio ana, O ka okioki liilii ia ana o na puali kaua Tureke maloko o Aremania, oia ka hopena o na hooili kaua ma Asia, aka e hala ana no nae hoi he mau pule, mamua ae o ko na Rukini hului pau ana mai i ko na Tureke mau kulana ano nui. Aohe kanalua o na mea a pau, ua nahaha ko Tureke aoao ; a o na kumu e hiki ai ia Rusia ke ae mai, no ka hana ana i ke kuikahi, oia iho la na kumu hana e kukakuka ia ai. Maloko o na nupepa o Ladana, ua hoike ae na Tureke, o ka lilo pio ana o Aremania, he oi aku ka poino e loohia mai ana i ko Beritania mau pono, mamua ae o ka lilo ana o Konatinopela i na Rusia.
Oiai hoi o Rusia e hookulanalana ana i ka aina puni ole o Europa, aole no nae hoi he mana e ae i hookaumahaia, o Beritania Nui wale no, mamuli o ko Rusia holomua ana iloko o Asia. Ua lawelaweia kekahi mau hooikaika ana, e hoala ae i na manao uluku kaua iloko o Enelani. Ua olelo nui ia hoi, ua hookupilikiiia na kulanakauhale a pau o Inia, ma o ka haulehia ana o na Tureke maloko o Asia, a he mea hooweliweli nui hoi ia i ko Enelani hoomalu ana maluna o ka lahui kanaka o Inia. Ua holopono loa ko na Rukini hoopuni ana ia Pelevena me na koa he 150,000 ka nui. He mea ano maopopo ole hoi ka manao ana aku e hiki ana ke hookomoia na lako ai iloko, a i ole paha o ko Osemana manao ana e oili mai iwaho, a ke ole e loaa i na Rukini kekahi oupe, alaila e hiki io mai ana ka hopena o ka poino maluna o Osemana a me kona puali kaua. O kona ala e emi aku ai mao o ka Vida, ua paniia mai la e na puali kaua hooweliweli o na Rukini. Ke hoao oia e a-e mao o ka muliwai, e hakaka ana oia me ka pilikia, ma kona alahele no na mile he 40 i kikohuia ma kela a me keia kapuai me na pale kaua o na Rukini i hele a papakini.
O na kumu nae no ke kuikahi e kukakuka ia ana, oia hoi keia: E lilo na wahi hoolulu moku ano nui o Aminia ia Rusia; e lilo na hooponopono ana o Bulegaria malalo o ka hoomalu ana a kekahi Keiki Alii o Rusia, a e hookuu lanakila ia hoi na Kristiano ma Tureke ma Europa a me Asia, mailoko aku o na hana hoomaewaewa a Tureke.
KE KULANA.
Ladana , No v. 8.—Ua hiki mai ka lono i kela la, aia o Aremania iloko o na poho lima o na keiki Rukini, a ua upiki pu ia mai la o Ka, no ka mea, ua hiki ole loa i kona mau pa kaua ke hooikaika mai no ka pomaikai o ke Suletana, a ina no hoi e hoole ana no ka haawi pio mai, aole no he wahi e pakele ai, oiai ua kiai paa loa ia e na Rukini kona mau wahi a pau e hoo-na ae ai. Aia no hoi ma ke Danube, ua loaa i na Rukini kekahi keehina ikaika, ma ko lakou noho ana ae la ma Rodova, he kanaono na mile maluna aku o Nikopoli. Ua oki pu ia mai la hoi ko Osemana Pasha wahi e holo aku ai a hiki ma Widina, a me kahi hoi e loaa mai ai na lako ai. Me he mea la, o ko Osemana manao, oiai oia ua pani paa ia aku la iloko o Pelevena, o ka hoonou kaua maoli mai no, me ka manao e hoauhee mai i na puali kaua o Rusia e ku aku nei mawaho, i hele wale a makolukolu.
AUHEE NA TUREKE.
Ladana, No v. 8.—Ma ka hoouka kaua o ka la 4 ma Deve Bouma, ua hoopuehu liilii ia na Tureke, mahope iho o ka hala ana o na hora 9 o ka paio ana, me ka haalele ino i ko lakou mau wahi hoomoana, na mea kaua a me na lako ai.
KAIEHUIA NA TUREKE.
Ladana, No v. 8.-—Ua hoike ia mai ka lono i kakauia ma Kuruka Dara o ka la 6 o Nov. e olelo ana : Ua kaihi ae la o Kenela Lazarofa ma nehinei i na kulana ma ke alo o na papu ma ka aoao hema hikina o Ka, no ka hoala ana i na pa kaua hoopuni. Ua lele kaua mai la na Tureke maluna ona, me ke kokuia mai e na kipu ana mai o na papu, aka, ua lilo lakou i mea ole imua o na Rukini, a hoauheeia aku la me ka puehu ana i o a ianei, a uhai loloa aku la na Rukini a hoohahana ana mawaho o ka pakaua o Hafiza Pasha, me ka haawi ana aku i ka poino nui maluna o na Tureke, ma ka oioi o na elau pu, pau i ke kakiaia ka waha o na pu me na kui hao, a lawe pio ia mai la ka 10 mau alii a me na koa he 40.
NA HOIKE LEHULEHU WALE.
E hele aku ana o Mahamu da Darena da Pasha ma Lesebosa, a malaila oia e halawai aku ai me Midehata Pasha, no ka hooponopono ana i na kuee mawaena o ua o Midehata Pasha a me ka Suletana.
Aia hoi na puali kaua o na Mona tenegerina ke hoolele ala i na poka pahu iloko o ka pa kaua o Seradara, ma kahi e kokoke la i Sepuza. Aia hoi he 20 o lakou mau pu nunui hoopuni i makaukau loa i ka hoolei aku i na elele a ka make, ma ke kulana mamua aku o Podogoriteza.
Mai ka hoomaka ana mai o keia mau upuni e mokomoko mai nei a hiki i ka la 1 o Nov. o ka nui o ko na Rukini poino he 64,801 koa.
Ke hoomakaukau nei ka Be o Tunisa e hoouna mai i 5,000 koa, no ka hele ana mai e kokua ia Tureke, a e hookaaia aku ka hapa o na lilo e na Mana Tureke.
Ua hoike pili aupuni mai la o Mukatara Pasha, e olelo ana: Ua hooauheeia aku oia e na Rukini, ma Deve Bouma aku. Ua oleloia mai, i ka wa i hoomaka ai o ka hooili kaua, ua ano ma-kaua maoli kekahi mau Aliikoa, a nolaila, ua haalele aku lakou i ka lawelawe ana ma kekahi mau pu nunui; a o lakou a pau e hookolokoloia ana lakou ma ke kanawai o ka oihana koa. A eia ka hopena o ka lono i hiki mai, Ke noho nei no makou maloko o na papu o Ezerouma, a ke hoomakaukau ae nei no hoi i na hana e hiki ai ke pale aku i ka enemi.
Ua haawi aku nei na Mana o Tureke i ke kauoha, e unuhiia aku na puali Kilo Hoku Serevia mai ke alo mai, ma o ka mana la o na kanawai ikaika o ka oihana koa.
He 400 o na kanaka koikoi o Bulugaria, ke hui pu ia me ka poe Gasehofa a me ko lakou mau ohana, a ua hookau ia aku ka hoopai maluna o lakou, e hele aea wale iloko o Aisa Uuku, a ua kaiehu ia aku nei lakou i keia la, me ke kupeeia i na kaulahao, malalo o ke alakai ana a kekahi puali kaua ikaika.
Ua hoikeia mai nei, ua loaa aku la he telegarama i ka Banako Rukini ma Parisa, e olelo ana, ua waiho hoohamamaia mai la na puka komo o Ezerouma, no na puali kaua o Rusia.
Ua hiki mai nei ka lono, ua hala ae la he 500 o na koa Tureke i holo mahuka mailoko aku o Pelevena, ma ke ala e hiki aku ai i na wahi hoomoana o na Rukini. Ua hiki ke hooiaioia aku, ma keia kumu, a ma kekahi mau ouli e ae no hoi, aole loa e liuliu a haawi pio wale mai o Osemana, a i ole e hoao paha e hoonou kaua mai.
La dana, Nov 9—Ua ikaika na manao, aole loa e hiki ia Pelevena ke ku a hala hou aku no kekahi mau la. He mau heluna nui o na koa o Osemana Pasha e pau nei i ka holo mahuka i na la a pau no ka pololi a me ka nui o na pilikia. Ua hoomoe aku hoi na Rukini i na laina telegarapa a puni o Pelevena, i loaa hikiwawe ai ia lakou ka lohe, no ka hele wikiwiki ana aku ma kela a me keia wahi o ka hoouka kaua.
Ka hoouka kaua ma Pele vena.
Konatinowela, No v 9—Ke manaoia nei, e hoohuiia ana ka ikaika o na puali kaua o Osemana, Mehemeta Ali, Keveketa Pasha a ke hilinaiia nei ka hopena o Pelevena maluna o lakou. Aka, ua hookanaho ae nei nae na mana o Tureke, e hakaka no ka a hiki i ka loohiaia ana o ka hopena awahia.
Ua hoaiai ae o Muketara Pasha no kona lanakila.
Kona tinopela, Nov 6—Ua loaa mai ke telegarama malalo nei, mai a Muketara Pasha mai:
E zerouma, Nov 9— Ua lele kaua mai la na Rukini i keia kakahiaka, ma ko makou mau kulana, i hoopuniia me na pakaua ma Azizie. Ua hakaka ko'u mau koa me ka ikaika, a ua hooauhee aku la i ka enemi no na mile eha a elima paha mai Ezerouma aku. Ua hiki mua na hoike i Kontinopela mai anei aku, e olelo ana he kulana kupilikii ko Ezerouma, mamua iho o keia lanakila ana, a ua koi aku na makaainana i na mana aupuni, e haawi pio aku i na Rukini, oiai o ka puali kaua kokua i manaoia, aole loa i hiki mai, a ua ano pilikia hoi ka hui kamailio ana aku me Terebikonade.
Ka hoouka kaua o ka Poalima.
Kona tinopela, Nov 10—O na lono hoi o ke kaua onehinei, ma kahi kokoke i Ezerouma, e hoike ana, ua hala na hora he 11 o ka paio ana. He elua mau kolamu o na koa Rukini i lele aku la maluna o ka palekaua ma ka hemakomohana o Ezerouma. Ua holopono kekahi kolamu o na Rukini ma ka lawe ana ae i ka Hale Paikau ma ko lakou lima, aka, ua kailele hou ia'ku no nae ; i ka ike ana mai hoi o kekahi mahele i ke ano kupilikii o ka mahele mua, ua emi hope aku la. Ua uhai aku na Tureke a hiki i Bouma, aka, ua kipaku hou ia mai la hoi o na Rukini mailaila mai, ua hoolalelale hou ae la nae na Tureke a uhai aku la mahope o na Rukini a hiki i Deve Bouma. Ua lilo mai he mau pu o na Rukini, a me kekahi mau pono kaua, aka, he kakaikahi loa na Rukini i lilo pio mai.
Ua paa i ka hopuia he 48 mau kanaka e lawelawe ana malalo o Murada ke Suletana mua, no na mea e pili ana i kela ohumu kipi mai nei. Ua noho no ua o Murada me kona makuahine, maloko o ka Halealii Keherogana, aka ua hoike ia aku ia laua, he mea pono ia laua e nee aku ma kahi e e noho ai.
E olelo ana kekahi mea kakau nupepa o Berelina, ua kuka malu aku nei na Mana Tureke me kekahi mau Mana o Europa, no ka unuhi ana mai i ka papa kuhikuhi no ka hopea o ke kuikahi. E hoike ana hoi kekahi mea kakau nupepa ma Pera, aole like iki o ka manao o ka Aha Kuhina o Tureke, maluna o ke kumuhana no ke kuikahi a no ke kaua paha, aka ua kuihe iki ka aoao makemake e hanaia ke kuikahi, o ahewa ia mai auanei, no ke kuka hoakea ole no me Rusia.
Ua hiki mai na lono mai Konatinopela mai e hoole ana no ka lono i hoike ia mai ai, no ka hoeha ia o Muketara Pasha ma ka la hooili kaua o ka Poakahi, ma kahi e kokoke ana i Ezerouma.
Mahope iho o ka hoouka kaua ma Deve Bouma, ua hui pu ae la ka mahele koa Rukini e noho ana ma Aredahama, me ko Kenela Heimana puali kaua. Ma keia hakaka ana, ua poino na Tureke he 2,500 na koa i make, eha a lawe pio ia, a me na lako kaua he nui wale.
Ke hoomaka nei na koa Mona tenegerina i ka hoolei ana aku i na poka pahu iloko o Podagorita. Ua manao ia nae e kupaa ana no ia wahi, no ka mea, ua hoalaia na hana e hiki ai ke hoopale mai me ka ikaika.
Ua lokahi ae la ka manao o na alii koa Tureke maloko o Ka, e hoole aku no ke noi a na Rukini e haawi pio aku i ke kulanakauhale, a ua hooholo paa ko lakou manao, e paa no i ke kulanakauhale a hiki i ka hopena.
Ua hoomaka aku nei na Rukini i ke ki poka pahu ikaika ana maluna o ke kulanakauhale o Batouma.
Ua hoike ae ka nupepa Berusela Le Norede o Rusia, no na mea e pili ana i ka haiolelo a ke alii Bikonafila, me he mea la e hoeueu ana i na Tureke, e hoomau aku i ka hakaka ana a hiki i ka hopena, aka, aole nae oia i noonoo iki, e lilo auanei ia he kumu e hopo ai na na Tureke no kekahi mau hoohihia e ae.
Ua haiia mai nei ka lono, ua pau i ka umiia he 40 o na kauwa a ke Suletana mua Murada, no ka ohumu malu ana, a hookiekie hou ae ia Murada.
Ua nui ka pioloke maloko o Konatinopela, no ka pahola ana ae o kekahi lono, ua hiki kino aku la ke Kaula imua o ke Suletana, me ke kauoha aku iaia e hooholo i ke kuikahi.
La dana, Nov. 12.—Ua hoike pili aupuni mai na Rukini, i kakauia ma Bogota o ka la 11, a penei: I ka po nei, ua hoao mai la na Tureke e hoopuoho i ko Kenela Sekobelera mau kulana; ua hiki mua mai la nae ka lohe i na Rukini, a ua hookuu no lakou i na Tureke e hookokoke mai, a hookahi haneri na kaina wawae i koe, ia manawa no i hoolei aku ai na Rukini i na mea make maluna o na Tureke me ka luku nui. Ua auhee aku la na Tureke, a hiki ma kekahi kulana auwaha eli o lakou, a malaila lakou i hoomanawanui iho ai iloko o ke ahi enaena a na Rukini a hiki i ka hora 2 o kakahiaka.
Ka Lilo Pio ana o Ka.
La dana, Nov. 19.—Ma ke ahiahi Sabati, ua loaa mai la kekahi hoike kuikawa, i kakauia ma Verana-Keleki, a penei na olelo: Ua haule aku la na pakaua a me ku kulanakauhale holookoa o Ka iloko o ka poho lima o na Rukini. Mawaena hoi o na waiwai i lilo pio pu aku, he 300 na pu kuniahi, na hale papaa, na lako kaua a me na waiwai e ae he nui loa. Ua poino na koa o Tureke he 50,000 i make a me ka hoeha ia, a he 10,000 hoi i hopu pio ia, a me na hae kaua he nui wale. O ka poino o na Rukini he 2,700 wale no. Ua lawe palanaiki wale ae no na Rusia i kekahi mau waiwai, a ua hoopakele aku lakou i ke ola o na kamaaina, na kane, na wahine a me na kamalii. Na Kenela Lorisa Melikofa i hoehu mua ke kaua iloko o ia la. Malaila pu no nae hoi ke Duke Nui Mikaela. Ma ka hora 11:10 o ke kakahiaka Sabati, ia manawa i komo loa aku ai o Kenela Lorisa Melikofa iloko o ke kulanakauhale.
E olelo ana ka nupepa Kuikawa o Terana-Kaleha penei: O ka lawe pioia ana o Ka, malalo no ia o ka ikaika o na koa he 15,000 o ka pualikaua o Rusia. Ua lalama maoli aku la no lakou maluna o na pali kuninihi, me ka pinaa ana maluna o na pa pohaku, a pulumi aku la i na Tureke i like ka heluna me ko lakou nui, oiai no hoi na Tureke e paio mai ana no me ka ikaika, aka, ua auhee aku la lakou mai ko lakou mau auwaha i ehia, a me na palekana o lakou, me ka haawi ana aku i ka make maluna o lakou, a i ole, e haawi pio mai hoi.
Na na kulana ma ka aoao hema, kahi ano nui o ke kaua i hooukaia ai. Ua lele kaua ae la hoi o Kenela Lazehofa, ka mea iaia ke alakai ana i ka eheu akau o ka puali helu 10, maluna o ka pakaua o Hafiza Pasha, nana e hoomalu ana i na kiekiena kuhoho awaawaa. Ua lele mai la no hoi o Kenela Kauna Garabbe me hookahi regimana koa o Moseko, a me kekahi regimana o ka puali 39, mawaenakonu o Hafiza Pasha Kehaulie-Tahea, a me Sauveri Tabia, na Towera Ekolu a me ka Papu. Ua kaua aku la no hoi na Kenela Rupa a me Komorafa me kana pualikaua o Aredahama a me kekahi regimana e ae o Moseka, maluna o ka pakaua o Inigelisa ma ka akau. Ua hoomaka hou ia ke kaua mawaenakonu o ka puali ma ka hora 8:30 o ke ahiahi Poaono, a ia wa hookahi no hoi i alakai mai ai o Kauna Gerabbe i kona puali a lele aku la maluna o Kehaulie, a i ka manawa o ke kaua i hoomaka ai, ua ku mai la oia i ka poka, a make iho la. Ma ka hora 11 o ka po, o Kapena Kewakemiki o ka regimana 39, oia ka mua loa i komo aku la iloko o ka palekaua. Ua lele aku la kana pahikaua mai kona lima aku, a pukapuka hoi kona aahu i na poka. I ka wa kakahiaka wale no, ua haawi pio mai la ka palekaua, me na Towera Ekolu, a ua aneane no hoi ma ia manawa hookahi ka lawe pio ia ana o ka palekaua o Kehaulie.
Ua lilo pio mai hoi na Papu o Sauveri, a me Hafiza Pasha ma ka lele maoli ana aku e hakaka me ka ikaika o na lima. Ma ke ao ana ae o ka la Sabati, ua loaa i ka pualikaua o Kenela Lazarofa ka lanakila, ma ke pio ana mai o ka Papu o Karidiga. Ua hoomau mai no nae kekahi mau Papu i ke kue ana mai, a hiki i ka hora 8 o ia kakahiaka a ia manawa i hoao aku ai na koa o na pakaua e auhee ma ke ala e hiki aku ai i Ezerouma, aka, ua uhai nui ia aku la lakou e na puali koalio, a me na Kosaka, a paa i ka hopu ia a hului pau ia mai ma ke ano he poe pio.
Ladana, No v. 15.—Ua hoike mai la ka mea kakau nupepa o Vienna, o ka pualikaua Rukini e ku la imua o Ezerouma, no lakou ka heluna he 25,000 koa, aole i lawa pono loa no ka hoopuni ana ia wahi. Ua lana ko Muketara Pasha manao, e hiki ana no iaia ke paa i ka papu, a hiki wale i ka wa e hiki mai ai na kokua. A me he mea la e ano maalahi ana no hoi paha o Ratouma.
Penei ka hoike ana mai a ka mea kakau nupepa o Belagarade: Ke hoomau ia nei na kaua kihakahaka mawaena o puali kiai mua loa o na Sirevia, a me ka poe Basi-Bazuka. Ke hoomaka nei na Tureke e hana i na auwaha eli ma Beregova maluna o Timoka.
Vienna, Nov. 20. —Penei ka hoike kuikawa mai Tifelisa mai: Mahope koke iho o ka pio ana o Ka, ua maki koke aku la kekahi puali Rukini he 15,000 ka nui i Ezerouma malalo o ke alakai ana a Kenela Melikofa.
La dana, Nov. 20.—E hoike ana ka nupepa o Moseko penei: Ke nee aku nei ke kino holookoa o ka puali Rukini imua ma Ezerouma.
Penei ka hoike ana mai a ke Teregarama o Konatinopela: Ua kauoha aku la na Rukini ia Muketara Pasha e haawi pio mai ia Ezerouma, aka, ma ke kauoha a ke Suletana, e paa no i ke kulanakauhale a hiki i kona hopena.
UA NALO UA HALA.—Ma ka hora 2 o ka poe nei ma Kapalama, make aku la o Joseph Morris, kekahi o na Pukiki kamaaina o ko kakou nei pohai kulanakauhale, he mai loihi kona ma ka puuwai, me ia mai oia i hoomanawanui ai a hala wale aku la. Me ka ohana o ka mea i make ke alohaia.
MA KA HALEKUAI HOU!
ME NA WAIWAI HOU.
EIA HOU MAI NO UA KUAI HOOPAKI!!
MA KA HALEKUAI HOU
O
A. S. CLEGHORN & CO.
AKE MA!
MA
ALANUI PAPU.
Ma ka Poaono o keia pule no!!
E wehe mau ia aku ana hoi, ma na ahiahi Poaono a pau.
S. GRANT.
Luna Nui.
50 1t
HENEIKI KA AKA I KA OLU.
OLU O KE AHA?
OLU O KE KUMUKUAI O NA LOLE HOU
o ka Halekuai o
GOO KIM!
MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."
E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau. Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho "i ka a-la a mau a-la paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni uliuli a halila, a me na kalakoa hou loa i ike oleia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ikeia, na makalena au liilii, kakau loloa ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E hele mai i ike i ka nani o Aipo.
GOO KIM.
Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa mai o ka hale polapola. 35 6ms*
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke hoike aku nei au, ua nalowale kuu lio kane ulaula laekea, mailoko aku o ko'u wahi noho ma Alanui Alakea, ma ka po Poalua iho nei. Ua kuniia oia i ka hao penei Y K ma ka uhaakau, maluna'e o ke ka. O ka mea e loaa ai ua lio nei o'u, a hoihoi mai ma ko'u wahi noho, ma kahi i hoakakaia ae nei maluna, a e loaa no ka uku makana maikai mai a'u aku. Owau no o
WILLIAM KAHELEMAUNA.
Honolulu, Dec. 5, 1877. 49 2ts*
KE haiia aku nei ka lohe i na mea a pau loa, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hookapu aku nei au i kuu wahi apana aina e waiho ia ma kahakai o Holualoa Palaueka, apana o Kona Akau mokupuni o Hawaii, aole e komo wale kekahi kanaka me ke kuleana ole, a kii wale i na mea kanu o luna. A ua hoonoho aku au ia uilama k i hope oiaio no'u, nana e malama. A no ka oiaio o keia, ke kakau nei au i ko'u inoa.
MOSES KAPAAKEA.
Halealii, Honolulu, Dec. 3, 1877. 49 2ts*
E IKE na kanaka a pau loa, mai keia la a mau aku aole au e ae e noho pu hou me Elia Kapapa, kuu kane mare, malalo o ka mana, ka malu, na pono a pau o na makua o maua, a me na pili a pau ma ke kanawai, koe wale no kana mau pono e like me ka hohonu o ke kanawai. MRS. KUAANA KAWELO.
Honolulu, Dec. 4, 1877. 49 2ts*
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 3 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
315 1y 867
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
Loio a me Luna Hooiaio.
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, a lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no, a he Notari Hooiaio Palapala no ka lehulehu.
Keena hana, ma ke kiho o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y 827) [51]
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
LIKELIKE!
KAPENA SHEPHERD.
Poakahi, Dec. 10, 5 p m..... Kawaihae
Poalima, Dec. 14, 5 p m..... Nawiliwili
Poalua, Dec. 18, 5 p m..... Hilo
Poakahi, Dec. 24, 5 p m..... Kaalualu
Poakahi, Dec. 31, 5 p m..... Hilo
Poalua, Ian. 8, 5 p m..... Kaalualu
Poalua Ian 15, 5 p m..... Kawaihae
Poalima, Ian 18, 5 p m..... Nawiliwili
Poalua, Ian 22, 5 p m..... Hilo
Poalua, Ian 29, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Feb 5, 5 p m..... Hilo
Poalua, Feb12, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Feb 19, 5 p m..... Kawaihae
Poalima, Feb 22, 5 p m.... Nawiliwili
Poalua, Feb 26, 5 p m.... Hilo
Poalua, Mar 5, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Mar 12, 5 p m..... Hilo
Poalua, Mar 19, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Mar 26, 5 p m.... Kawaihae
Poalima, Mar 29, 5 p m..... Nawiliwili
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole koena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa o na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUELA G. WILDER (Waila.)
A gena
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine.
836 2ms
Piha i ka Hauoli!
Hauoli i ke aha?
I KA EMI O KE KUMUKUAI O NA
Lole Ano Hou ma ka Halekuai o
AHUNA!
MA KA hiki ana mai o ka mokuahi Likelike a me na moku waiwai e ae mai na aina e mai, ua loaa mai, a eia ma ko'u mau Halekuai na waiwai nani ano hou loa, a e hiki mau mai ana no na keia hope aku, a hewa i ka wai na mea he nani.
E kuai aku no au me ka oluolu loa ia oukou e na hoa o na aina kupolua nei i ka lai, a me na makamaka e ae hoi a pau e naue mai ana, a e ike auanei oukou i ke kuai hoopaki aku o ke keiki o ka aina pua i ua mau waiwai nei: oia hoi na Kalakoa holoku o kela a me keia ano e ku ai ka hoohehelo ana, he 101 a hookahi dala o ke Kalakoa ano lauai-lilii, a he 8 i-a hookahi dala o ke Kalakoa laula nunui, na lole Iliwai o kela a me keia ano, na polu maikai loa, na kihei weluwelu, aole i kanamai ka nani i ike oleia mamua, na makalena o na ano like ole, na koloka e kipu ai o ke wa anu, a me na mea makamae e ae he nui wale, e molowa'i oe i ka helu aku e
Nolaila, e kipa mai no e na makamaka, aole ke kikaha loa'e ma ke alanui. Ina no aole ke kuai, o kekahi mea nui no ka halawai ana o na maka, a na'u no e pahola aku ia oukou i na lima hookipa a ke aloha. Owau no ko oukou makamaka. AHUNA.
Waialua, Oct. 3, 1877. 40 3ms.
NA BUKE
MA KE KEENA O KA PAPA HAWAII
—A ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili eleele..... 50
Kauoha Hou Pakeke, ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke, ili eleele..... 35
Na Halelu Pakeke, ili eleele kaekae wai gula..... 30
Na Halelu Pakeke, ili eleele..... 20
Na Halelu Pakeke nani..... 50
Moolelo Ekalesia..... 50
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Wehewehehala ..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 25
Ninau Hoike ili lahilahi..... 10
Haiao ili lahilahi..... 10
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 10
Kumumua Kula Sabati..... 10
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 10
Ui Kula Sabati Helu 3..... 10
Ui Kula Sabati Helu 5..... 10
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala,..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 15
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 25
Leo Hoomana..... 20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka nu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Ui Kula Sabati Helu 4.
H. BINAMU.
Kakaule ta o ka Papa Hawaii.