Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 6, 26 August 1889 — HE MOOLELO HOONANEA -NOKAAUAAKULU. KE KOA PUUWAI HOPO OLE O KE AU KAHIKO. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA -NOKAAUAAKULU.

KE KOA PUUWAI HOPO OLE O KE AU KAHIKO.

Ke Keiki nana i kaihi ka hae o ka lanakila ma kana mau hoouka kaua ana ma na kaiaulu ou e Oahu, o ke alii Kauhiahiwa. Ka mea nana i hoomalule ka noonoo maikai o na kaikamahine a ke Alii o Oahu nei, a lilo i mea e hoolauwili ai i ka noonoo maikai a lilo i mea inoino a ka-i ka pili ka puana a ka moe - Hiki ole i na opio o ia au ke kaohi iho i na manao kuko i pii lele pa-umi mau ai i na sekona a pau o ka la a me ka po, no ka nani a me ke kilakila o kona oiwi kino pilalahi. Ua loaa mau iaia ka lanakila ana ma luna o na hoouka kaua a pau maluna o kona mau hoa paio. —— Ae, ua pono kau o ke keiki; pela ka kekahi poe kanaka, a o ka kekahi poe hoi he kanalua. Pane aku nei ke keiki: E ai a maona, a e kaliki hoi ia oukou iho a paa, a kau ae iluna o na waa o oukou, o e hoohuli ka ihu a ka waa i Oahu, iloko nei no nae o ka halau waa e kau ai oukou e @@@@ @@@@ ke kai, o ke kalele wale iho no ka oukou ma ka nuku o ka waa. A ua pono no hoi ia mea i ka manao o kela poe elele a ke alii o Oahu. Eia ka mea i ike ia lakou ma ka nana aku a ke keiki, he manao kaumaha no ka pilikia i ka pololi ke hoi aku i keia kai loa, a ke hoike pu mai Ia hoi ka manao kanalua a me ka hilinai ole o lakou i ka ianei olelo aku. O ko ia nei ku ae la no ia a pane aku la ia lakou me na olelo hoolana maikai. Keia hora a kakou e kamailio nei a kau aku oukou i ka aina, aole e nalo aku ke kukuna hope o ka la i ka ilikai. Aole pono e lawe i ai, a i mau pono e ae no ka holo ana i ka moana, aole no e pau ko lakou kanalua, a ua hoomauakala wale ae la no i ke kau ana iluna o ka waa. A i ka ike ana o ke keiki ua hooko ia kona manao, ua pane aku la keia ia lakou: Ke kauoha aku nei au ia oukou, e moe kela me keia mea ma kona wahi ponoi iho; aole e ala kekahi iluna a nana aku i kekahi; a ua ae mai la hoi lakou i ka ia nei olelo aku. A ua hooko koke aku la keia i kana wahi apana hana i li'a ai, e hoike i kana mau hana hookala kupua ma kona mana mai kona mau aumakua mai. Pela wale ai no e ike ia ai kona ikaika e kela poe kanaka. Ia lakou nei e @ la iloko o ka waha o ka waa, o ko ia nei kalokalo ae la no ia i kona aumakua, e lawe ia ka waa e oukou e ko'u mau hoa o ko'u mau la koa. E ke au miki e! Ke au ka hoi,

E hana ia koʻu makemake e olua me ka awiwi loa, a e pae no ka waa i ka ia kaulana a la. I ka @ ana o na olelo kaukau, ua lalalu iho la kona mau lima wikani i ka hope o ka waa o na elele o ke alii Oahu nei, a onou aku la me ka ikaika loa, o ka wa no ia i holo aku ai ua waa la me ka ike ole ia e na kanaka o Kohala, o ka ehu wale no o ke kai kai ike ia e lakou. A i @ e holo la, ua huli hoi aku la no hoi ke keiki Kaauaakulu a noho me na makua ona me ka manao maikai. KUAU LA VIII. E na poe heluhelu, e waiho iho kakou i ke kamailio ana ia Kaauaakulu, a e huli ae hoi kakou a nana ae i ka waa e hele la i ka ehuehu i je kai me ka ike ole ae o kela a me keia i ka mea nana e lawe nei ko lakou waa. Aole i-u iho, ua lohe ae la no hoi lakou i ka leo ikuwa o na kanaka no ka waa kanaka ole e holo mai nei a @ no i ke kaulana waa; aole i ike ia o ke kanaka o luna. O ka wa no ia o lakou nei i manao ai ua pae lakou i ka aina, a ala nui ae la iluna a nana ae la ma-o a @ a ike nui iho la o Oahu ka @ a eia no ka ka la iluna, ua pa- @ la lakou me ka leo hooho: He @ aku a mana mai hoi lakou ia lakou iho a he ikaika hoi. @@@ lakou nei a hiki @ ke alii ia lakou nei, a pane mal Auhea ka hoi ke keiki a oukou i @ aku nei? Pane mai la ua poe elele nei me ka @ hookahi: Aoe e hele mai ua wahi keiki la. He wahi keiki auanei a ike ae i ka au, he uuku loa no ke kino, he hiki ole ke hana i ka hana au e ke alii i hoouna aku ne ia makou, ke kaiewa ana no ka wai i ka pali o Nualolo. I ka lohe ana o ke alii i keia mau leo hoike, aole he pau o ka manao no ke keiki, a pane ae la no kona leo me ka maikai, ae, e kali no au nona i na la he nui. Noho aku nei ke alii me ka hoomanawanui loa ana me ka hoopuna hele hoi i kana mau kaikamahine na Kaauaakulu ke keiki koa. Nolaila, e na hoa luhi o ke kaunu moolelo e hoaui iki hou ae kaua i hope i ka kakou wahi koa uuku a me kona noho ana e kali i kona kaikaina o ka hanau mai mailoko mai o ko laua makuahine, a e lilo ana ia o kona hoa ia e hele ai. KUAU LA IX. I ka pau ana o na la ana i manao ai no ka noho ana e like me kana i kauoha ai i na elele a ke alii o Oahu nei. A o ke kumu nui wale no o kahi manao hoohana a ke keiki, e ake ana hoi e hanau mai kona kaikuaana a oia auanei kona hoa hele. I kekahi la a ua keiki nei e nanea ana i ka paani, ua lohe aku la oia i ka hau amumu mai o kona makua hine a hoomanao ae la oia e hanau ana oia. O kona neenee aku la no ia a kokoke, a ike aku la hoi oia i ka oili ana mai o ke keiki, o kona wa no ia i hoohamama aku ai i kana ho-

keo, a ua pau pono mai la no ke keiki iloko me na mea a pau o ua keiki la, o ka wa no ia o Kaauaakulu i newa aku ai a hele me kana wahi hokeo a komo aku la iloko o ka halauwaa o kona makuakane. A o kona lalau ae la no ia i kona waa loloniu a paa i kona lima, a o ke kaha aku la no ia iho ma kahi o ke kai e lana mai ana. I ko laua hiki ana ma ka aekai, o kona hookau aku la no ia i kana wahi hokeo iluna o kona waa a a'e aku la no ia, a holo aku la no ka moana kai ehuehu, a e paialewa hele ia ala hoi laua e na ale ahiu o ka moana. Mai ia la a po, pae aku la no hoi laua i kai pono o kahi o ke alii e noho ana. A i ko laua pae ana i kahaone, ua hapai ae la no hoi oia i kona wahi waa me kana wahi hokeo a kuiee ae la ma kona aoao, a hele aku la oia a komo aku la i ka hale e ku kokoke mai ana; e kuhi ana oia he hale kanaka, eia ka he hale kanaka ole, a i ko laua nei komo ana aku, ua piha loa ka hale i na waa o kela a me keia ano. Nana aku la keia ma kahi kaawale o ka hale, a hooponopono iho la keia i wahi nona o moe ai ia po a ao ae, ike ia ke kanaka nui a me ke kanaka iki. O kona moe aku la no ia; o kona wahi uluna oia no kana wahi ipu. I ka wehewehe ana no o kakou, ua pii ae la keia a luna o kaupaku o ka hale a kahea ae la me ka leo nui, a pane ae la no hoi kona kaikaina iloko o ka ipu hokeo. Pela laua i kukai olelo ai me ka huaolelo kuka no na kaikamahine a ke alii o Oahu nei a Kauhiahiwa. Penei ka laua olelo kuko i lohe ia KUAU LA X. I keia wa a laua e kahea nei o Kaauaakulu, he manawa wanaao ia ka wehe mai a ka pewa o ke ao. I ka wa a ke @ nona keia moolelo e kahea nui ma ka inoa o Kona kaikaina, penei no ia: E ala e - Waiakamihi koʻu pokii a haku hoi - Puhia mai kahi kuku, a paina mai kahi ai. He po loloa hoi ko ka Hooilo, e kuko aku ana hoi i na kaikamahine a Kauhiahiwa. Ua hele wale ka uka o Nuuanu a aaikai i ka pehia e ka ua o kalena. Ua hele a @ naulu i ke kula o Lihue, i ka hao a ke Koolauwahine o Pua@ ke kai o Maluaka i ka lewa. I ka wai @@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@@ [Aole i pau.]