Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 12, 3 September 1889 — Page 2

            Na Kawainui e pane mai, a na kana nupepa e hoolaha ‘ae i kana mau pane, alaila, e pani ka waha, a e noho iloko o ke koloka o ka hilahila mau loa.

            Ma ka nana ana iho i ka nupepa P.C. Advertiser, o keia pule aku nei , la 30 o Aug. eia oia, a iole oia. o kekahi o ia poe ke uwe ku—o mai nei no ka haule loa o na holuna o na hoahanau o na halepule ekalesia Kalavina. Mai ka Iwakalua tausani a oi, o ka nui o na hoahanau i ka wa i ululau ai na Hawaii mahope o ka pono a lakou i manao kuhihewa ai. mamuli o na ao hookamani ana a na elele o ka pono a i keia mau la, eia ka heluna mawaena o ka elua a ekolu tausani. Aloha a hekumu io no hoi e ku-o ai ka poe mapaoio a me ka hookamani. Ua nui ia ka minamina o na hoahanau i ka maka o na naau kuko no ka mana Aupuni. i ka emi loa ana mai o na heluna hipa a na kahu hipa maitai e alakai aku ai ma ke alanki e hoopiha aku ai i ka heluna o ka poe koha balota no na anela. Nui ka minamina a ua ku-o io no oiai o ka ekolu keia o ka paa ana o keia wahi aupuni momona maloko o ko lakou lima a ina e @@emo hou aku no ka nele ana i na heluna nui o na hoahauau, auwe ka ono o ka puu, a me ke kahe o ka haae i ke onio ia mai o keia wahi aupuni momona o hai. Eia ka ke pau nei ka nui o na kanaka ma ka hoomana Katolika a me ka More-mona, auwe kakou na hoahanau hookamani e nui ka pilikia. No keia haule o na ekalesia, ua kuhi lalau aku nei ne lima okeia poe no Dr. Anderson, ka hewa no ka hoopau ana i ka Papa Amerika a meka noho ana mai o na kahuna haole mai ka noho mana ana maluna o ka hoomana maanei nei a hoonoho aku i ka Papa Hawaii me na kahu Hawaii ma na ekalesia Ke hoino ia nei ka inoa o kela kanaka i mahaloia, oiai oia ua hoi a moe ma ka opu o ka honua, a aole hoi ona leo pane mai eia na kona hoike i kona pololei a me ko lakou nei hoopunipuni a hookamanani maka uhiuhi ana i ka oiaio. Eia o Kawaiahao malalo o ka Hawaii aka. o Kawaiahao ka i mimino o laua a eia ke hoomaloka mai nei na hoahanau. A ke oi loa aku nei ka hoowahawaha  ia no ka hana hookamani maopopo o na makua misionari i keia wa. Aole na ke Katolika i kee mai a na Moremona paha aka na ka lapuwale haalele loa no o na alakai ana.

            Ke uwe mai nei na Parisaio Kalawina i ka emi o na hipa o ko lakou mahinaai iloko o leio makahiki a ke ninau nei ka lokou nupepa haole ---ke emi nei anei ka misiona kalavina ma Hawaii nei? Ke pane nei makou ae; a penei na hoike a ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii. I ka makahiki 1859 he 17,978 hoahanau kalawina ma Hawaii nei; i ka 1869, ua emi mai a i ka 12, 497; i ka 1879, emi hou mai la a i ka 7,258, a i keia makahiki 1889 hoi, ua haule loa a i ka 2, 650 he emi ino mai ka 17, 978 a i ka 2,650! A ua ulu ae he kumu ninau, heaha ke kumu o keia emi? Ua pane ae ua nupepa la , o ka ae ia ana o na kanak Hawaii e lilo i poe kahunapule ke kumu o keia enii. Ke hoole nei makou i keia. Eia ke kumu—ua hookaakaa ia na maka o kanaka a ua ike i ka hana a ka poe hoopunipuni, hoopalaimaka hookamani a limanui a ua pau kuhihewa ua hoowahawaha a ua pau ka puni wale ana. I hoike no keia; e nana ae i na luakini kalawina elua e ku nei—o Kawaiahao, he kahu haole kona he o---aikai ke loaa na wahi kauna hele e hoolohe i na kakaolelo a ia haole---a o Kaumakapili hoi, he kanu Hawaii, piha pono mau a ohohia mau ia na haiolelo ana aia Hawaii. O keia iho la ke kumu ua pau kuhihewa o ka Hawaii i na Paisaio, aohe kumu e ae.

            Ua olelo aku makou i ka pule i hala ua hoolako ia mai kekahi mau poke a me kekahi mau lako kaua e ae i ka puali raifela a me na Pariaio i ka la 30 o Iulai i hala mailuna mai o ka manuwa Amerika Adams: a ua kapa mai ka mepepa pili aupuni P.C. Advertiser makou i ka wahahee, aoie loa ka i hoopae ia mai kekahi mea eia ano mae ua moku kaua Adams la Aka aia nae i ke ahiahi eia la hookahi ua hoea ae la he leia na Konela V. V. Akepoka e hoike ana ua loaa mai he umi tausani poke me kekahi mau lako kaua e ae mailuna mai o ua manuwa nei. Ua hoike pu ae no hoi ke Konela i ka lapuwale o na hana a kekahi poe Parisaio i ke kalahea leo nui e li a e ki pu ia Wilikoki oiai oia ua haawi pio mao iaia iho ehoike ana i ko lakou hohe wale. Ua hoike pu ae no hoi oia i kekahi mau mea lehulehu e pilui ana i ke aupuni a me ka lawelawe ia ana. Hunahuna peepoli ua nupepa nei, huai pau ia mai la nae a hoike ia mai la ka oiaio o ka makou mau mea i olelo ai. He mea hiki ole’ia lakou ke huna i ka lakou mau hana ino a ku i ka powa lawe ola.

            Mahalo makou i ka lohe ana, ua aneane piha na tausani he elima o ke dala o keia hui. Ua holo no ka hana a kokoke loa e haule na olelo waha-a a ka poe manao kue i na hoao ana a na Hawaii i na hana kalepa. I na hoa o ke one hanau hookahi ke poloai ia aku nei oukou e komo pu ae iloko o keia inau hana hoohuihui a na Hawaii, a hoao aku i keia hana me ka hoopono a me ka manaoio.

             I kekahi la i hala iho la, ua hoea mai la o Mr. Kaneailua o Kalihi io makou nei , a hoike mai la i ka pau o kana poe lawe Pae Aina i ka haalele, he ewalu ko lakou nui, a ua lawe aku he 25 o ka makou pepa. Ua hai mai kela i ka ninau ana mai o Kawainui i ke kumu o ka haalele o na kanaka i kana nupepa, a ua pane ia ku no kona hanaino a me ka imihala a kuamuamu i ka Moi i ka lahui a me J.E. Bush a me ke koikoi e li ia a e pepehi ia ka poe a pau e manao wle ia nei he poe kipi, O keia na hoike i ka oiaio i ka makou i olelo mau ai---he puuwai no ko na kanaka Hawaii a ua ike lakou i ko lakou poe makamaka a me na enemi.

            He opio Hawaii keia e hoolaja ana ma ka kakou nupepa i keia kakahiaka eia oia ua makaukau i ka hana huki niho a me ka hoomaemae ana i na niho, hoopiha ana i ke gula. Ua a’o oia me Dr, Whitney (Kauka Hukiniho) a ua makaukau loa oia ma keia hana oiai nana e hana na hana a pau a kona haku i noho ao aki ai. Ano ke ku aku nei oia nona iho, a ke poloai aku nei i kona mau hoa kanaka e huli aku iaia, a nana no e kokua mai i na hemahema o ka poe pilikia ma kana oihana. E huli, e huli a pau, e huliamahi, waiho ia aku hoi na oihana ia Punidala ma, a o na hana pili ia kakou ka kakou e hoohana aku ai.