Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 16, 9 September 1889 — He Moolelo Nanea —NO— LATE MURANA. Ka Olali o na Moana Ehuehu—Ka Ouli o na Ipo Ekolu—Ka Nani Huna o Aruima—Ka Ui hoomahie o Serina, —A ME— Ka Nohea Luli ole o Ratiela. HE MAKANA I KA NUPEPA PUKA LA "KA LEO O KA LAHUI." [ARTICLE]

He Moolelo Nanea —NO— LATE MURANA.

Ka Olali o na Moana Ehuehu—Ka Ouli o na Ipo Ekolu—Ka Nani Huna o Aruima—Ka Ui hoomahie o Serina, —A ME— Ka Nohea Luli ole o Ratiela.

HE MAKANA I KA NUPEPA PUKA LA "KA LEO O KA LAHUI."

Aole he mea nui, aka, he mea uuku wale no, wahi a kekahi kanaka i pane aku ai, aole anei oe e ae e hele kakou i ka holoholo i keia po? Heaha ka hana nui o ka hele ana i ka holoholo i ka po? Wahi a Late i ninau aku ai. Aia he mau kaikamahine ui ma ka muliwai o Seruika e holoholo waapa ana, aole anei he mea ia e hoohauoli mai ana i kou naau ke ike aku ia mau mea? Mahalo i ko oukou manao, aka, e ahona o oukou ke hele i keia po, a no ka po o ka la apopo e hooko no au i ko oukou makemake. Na keia mau olelo a Late Murana i hoonaluea aku i ka naau o ka poe puuwai eleele: a no ko lakou nele i ka huaolelo kupono e panai mai ai i mea e hooko ia ai o ko lakou makemake. Ua pane hou aku la kekahi. Aole auanei e hooko ia ko makou iini maluna o ka mea a makou e manao nei, ina e hele pu ole oe me makou, ina oe e hele, alaila, ua ho- lopono ka hana. Heaha ia hana? E make anei au iloko o ko oukou mau lima aloha ole, wahi a Late i pane aku ai me ka leo o ke kuoo. E na kanaka kauwa o kuu luaui makuakane i make, e hana io mai auanei oukou ia'u e liko me keia mea a'u i lohe iho nei i ka la inehinel? Ea, nani ka menemene ole o ko oukou mau lima no keia mea a oukou e kuko nei. Pane koke mai a kekahi kauwa, he oiaio kau mau olelo e hoopuka mai la e ka haku opio, aka, e aho oe e hooko mai i ko makou makemake a na makou no e hooko i ka hana ma kekahi ano okoa i kumu nou e poino ole ai. Mai kali oe, no ka mea, he wa hele wale no keia no ka hele mai o kou makuakane hanai. Ia wa, me ka e!eu lua ole, ua ala koke ae la o Late Murana komo iho la i kona wahi kapa a hoomaka nui aku la lakou no ka hele ana. Hele aku la lakou a puka aku la mawaho o ka puka pa, me he mea la o ka hora elua ia o ka wanaao, a he mahina ano palaweka hoi ko ua po la, e ano iho aku ana hoi e napoo. O ke ala a lakou e hele la, he alanui loihi no ia, ua meha hoi na huina alanui a pau, aohe maaloalo kanaka i kela wa, aole hamumu o ka leo o na kanaka a me kekahi poe e ae a pau. I kela po no hoi, aole i moe iki ka haku Moneta Turo, no kona hiaa mau no ka hana nui a kona puuwai i li'a ai. Ia po, mawaena paha o ka hora umi a me ka umikumamakahi; aia oia malalo o ka mala pua kahi i pee ai ma kahi hoi e kokoke loa ana i ka puka pa, i hana oia pela, i ike aku ai oia i ka hele ana ae o kona mau kauwa me ka lakou pio, i ike

ia ai hoi ka oiaio a me ka ole o ka lakou hana. I kona ike io ana nae i ka maalo ana ae o kona mau kauwa me ke poo, ua hauoli loa ae la oia, i ka malo ana aku o lakou, ua ku koke ae la ua Moneta la a hahai aku la mahope. Ia lakou e haele like ala me ka ike ole mai o na kauwa i ko lakou haku e ukali aku nei mahope; a i ko lakou kokoke ana aku ma ke ka-e o ka loko wai, kahi hoi e hoomoe ia aku ai o ke kino opio o ka kakou koa no ka molia ana i kona ola no ka hooko ana i ka iini o ke kanaka ino Moneta. Ma ia wahi i lohe mahuihui ae la lakou i ka leo o kekahi pila Viola me he hanehane la mai na ilina mai. Ia wa, ku iki iho la lakou a pau a hoolono ae la i keia mea kani kamahao. O ka muliwai o Seruika i kela wa, e lana malie ana oia me ka nehe malie ana, aole hoi he mea maaloalo maluna o ka muliwai i kela po, he meha pu wale iho no. Ninau ae la kekahi i kekahi, heaha keia mea kani? Aole anei keia o ka leo o ka Viola a na kaikamahine o kela kapa o Euria? la lakou nae e nune nui ana iho keia mea, aia hoi, me he palanehe ana la na kekahi ia nui, ua ike ia aku la kekahi waapa e holo ae ana ma kahi he 30 anana ka mamao, mai kahi a lakou nei e ku ana. la lakou nei i ike aku ai i ua waa pa la, ua pane koke ae la kekahi o ua poe la ia lakou iho. E! Pehea la ka pono oia nei? Aole anei he mea pono ia kakou e kuai aku iaia nei me kela poe maluna o ka waapa? A i ole e haawi wale aku no hoi kakou. Pane ae la kekahi mau kanaka, ua pono kela manao ana, e kuai io kakou ke ae ia mai, a ina aole e haawi wale aku no kakou. Hooho like ae la lakou i keia manao, a hoomaka aku la kekahi o lakou e kahea me ka leo nui penei: E kela poe o kela waapa! E holo mai maanei. Holo wawalo ae la kela leo anoano o ke kulu aumoe a kololio hele aku la maluna o ka ilikai, a i ka pa ana aku o keia leo i na puka pepeiao o ka poe maluna o ka waapa; oia no ka wa i hoolai iho ai o ka hoe ana o na waapa la, a lohe ia aku la ka hauwawa ana mai me he mea la e ninau ana lakou ia lakou iho no keia leo kamahao o ke kuluaumoe. Kahea hou aku la no ua poe la no ka elua manawa e like me ka mua, ia wa i i lohe ia aku ai kekahi leo kanaka i ka pane ana mai penei: Owai oe? a heaha kou makemake? Pane hou aku la ka poe mauka nei. He poe pio makou, a e hele mai e kokua ina ia he mea hiki i ko oukou manao. Ae mai la ka mea e holo ana maluna o ka waapa, a holo mai la. He mau sekona wale no, pili mai ka waapa i ke kae wai, a kuku aku la no hoi lakou nei mauka. A mamua ae o ka pane ana ae o ka poe ma ka waapa, ua poha koke mai la kekahi leo hooanoano mai loko mai o na ululaau i ka pane ana mai penei: Aole au i makemake pela! E make maloko o ka muliwai!! I ka wao na poe a pau i lohe ai i keia leo nui kalakala o ke kuluaumoe; ua hoomaopopo koke ae la na kauwa, aole keia he leo no ka mea e, aka no ka Moneta Turo no ia, ua hele mai oia e hoomakakiu.