Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 16, 9 September 1889 — He Moolelo Kaao Hawaii —NO— KAHALAOPUNA, KA Nani Oi Kelakela a me ka Ui i kona mau la KAIKAMAHINE A KAAKOPUA A ME KAHEHUNA. Ka Mu-o, Ka-ao, Ka Liko, Ka Pua iuka o Waolani, [ARTICLE]

He Moolelo Kaao Hawaii —NO— KAHALAOPUNA,

KA Nani Oi Kelakela a me ka Ui i kona mau la

KAIKAMAHINE A KAAKOPUA A ME KAHEHUNA.

Ka Mu-o, Ka-ao, Ka Liko, Ka Pua iuka o Waolani,

KA MEA NONA KA UA KUAHINE O IMANOA, ME KA NALU O KALEHUAWEHE, WAIKIKI. Ka Mea i oleloia: E hoi ka Ui o Manoa ua Ahiahi. I ka loha ana o ka poe ponoi o Kauhi i kana mau olelo, ua kaku ae la lakou no keia hana nui a Kauhi i manao ai. A mamuli o ko Kauhi lilo ana i aikane punahele na ke alii, aole hoi he mea e keakea ia ai o kona makemake. Nolaila, ua hoike koke ia ae la ka lohe i na kanaka a pau o Waianae mai Kapiliokahe a ka lae o Kaena. O na makaainana a pau i lohe i neia mau olelo a Kauhi, ua hooko koke lakou ma na lawelawe ana me ka hiki ole ia lakou ke hoole, oiai, he leo mana kona mamuli o ka olelo ana a ke alii nona ka mokupuni o Oahu. Aole he mea hookahi i kue mai i keia olelo kauoha a Kauhi, no ka mea, he make wale mai no ko ka mea e hana ana pela. Nolaila, ua weliweli nui ia ka leo o na alii i ke au i hala, a o ka hooko wale aku no ka mea pono, pela i loaa ai ka mana ia Kauhi ma kana olelo ana. E like hoi me na olelo a ke alii Kakuhihewa, i hoike ia mamua ae nei o keia moolelo, o na mea a pau a Kauhi e makemake ai, e hooko koke ia no. Ma keia manao o Kauhi e hoala i hale nui nona, ua mahele ia na kanaka o Waianae penei: O kekahi poe ia lakou ka oa, a he okoa ka poe ia lakou ke oki o ka pou, a he okoa no hoi ka poe ia lakou ka aaho a me ke kaula, a pela no hoi me ka poe ia lakou ka uhuki o ke pili. A no ka nui launa ole mai no o na kanaka, ua lilo ka hana i mea kau liilii loa ma ka lima o na makaainana. Nolaila, aole he loihi o na la ke lawelawe ia o na hana nui, he mau anahulu wale no ua paa, pela no i hana ia ai ka hale o ua Kauhi nei,

Mahope iho o ka paa ana o ua hale nei, ua hoolako pu ia no hoi ma na hemahema a pau o ka hale, a o ka mea wale no i koe, o ka la e hiki ai o Kahalaopuna malaila, a noho maloko o ua hale nei o Kauhi me kana aikane alii. Nolaila, e hoomanao iho e ka mea heluhelu no keia mau olelo a Kauhi, eia aku ma keia mua aku e ike ai lakou i ka hooko io ia ana o kana olelo a me ka ole. Mahope iho o ka paa ana o ua hale nei o Kauhi, ua hoi mai la oia no kahi o kana aikane alii ma Waianae me ka hai aku i na mea a pau o kana huakai kukulu hale ma Waianae, a ua lilo ia i mea maikai i ka manao o ke alii. Ma keia hoi ana aku o Kauhi mai Waianae aku no kahi o kana aikane ma Waikiki, ua loaa no iaia ka manao e hele no kahi o kana wahine o Kahalaopuna mauka o Manoa, a ua lilo ia i mea maikai i ka manao o kana wahine a me kona kahu hanai, aole nae oia i manao e moe malaila, he manao wale no kana e hele e nana i kana wahine, a e hoolohelohe hoi i kahi olelo pili i kana wahine. Aole i pau.