Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 17, 10 September 1889 — Page 1
This text was transcribed by: | Janice Cockett |
This work is dedicated to: | K. Frank C. |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke I HONOLULU, SEPATEMABA 10, 1889 Helu 17.
Hale Kuai Hou!
---
W EWHEIA AKU ANA
-MA-
WAILUKU, MAUI,
-KE-
Kiko Waena o na Wai-Eha.
Makai mai i ka Hale Leta,
A ma ka aoao ma Waihee mai
o ka Hale-Lio o ka Hon.
John Likikini.
E Kipa! E Komo! A e Hanai Ai!
EIA NO KA UKULA
HE MAU
WAIWAI
HOU LOA!
NA LOLE O NA WAHINE E HEWA
AI KA ONOHI IKE,
OIA HOI:
Na Silika Makamae Loa i wae maiau ia;
Na Alapia, Na Huluhipa,
Na Makalena Nahenahe,
Na Kalakoa o na waihooluu
o kela a me keia ano;
A me na ano
Kahiko e Ulewehi ai na
Lede Ililaumania a
Makaonaona!
Ona aina kaulana nei. Apela hoi me ke na
AahuHookikakahaAlanui o na Kane!
A na Keonimana hoi e linohau ai a paihi
Na Paa Lole Kasimea,
mai Bosetona loa mai,
Na Paina Hauliuli Nani,
Mai Livapula loa mai,
Na Paa Huluhulu Pahee Maikai
O na ano a pau mai America mai.
Na Paa Lole o na Keikikane!
O kela a me keia ano.
Na Kamaa Buti
A HAAHAA o kela me keia ano
Na Waiwai Mea ai o na Ano
A PAU. OIA HOI
Na Tini Kamano,
Na Tini Matale.
Na Tini Olepe me Opilu,
Na Tini Kele,
Na Tini Hua Ai,
Na Mea ai Pilkila.
Na Ai a na Lio!
E hikiwawe ai ka momona,
Oia hoi
NA OTA, BARANI, BALE A PELA AKU.
E kuai ia aku no na waiwai me ka emi loa. aole mea a ka naan e iini hou ae ai, eia la ua unu ia mai nei e ko oukou makamaka a ku ke ahuna i ke alo a na oukou no ia e lawe ae e like me ke kono ae a loko, ka uilani hoi a ka mekemake.
E IKEIA KAKOU HOOKANAKA OKIPA HEWA ANEI I KAIII O NA PAKE.
E Kuai ia aku no na Kalaloa penei:
10 iwilei no 50 ken; 10 iwilei no 75 ken; 1 hiki ika 1 no umi iwilwi e like me ke ano. A pela no hoi me na waiwai e ae,
E kipa e ike ia kakou iho o na Waieha nei.
W.H. Daniels
Wailuku, Maui Mei 21, 1889.21y
He Moolelo Nani
--NO—
LIVA DIA
---
Ke koa Kavalia opio,
--A I OLE,--
O KA LIONA O HORINEDA.
---
KA’UI ROSINA O NOREWAI.
---
“O ka hakoko ana me na mea kaua, O ko’u manawa iho la ia e lealea’i Nani ke puanuanu o ko’u wahimoe, E waiho la ma na kula palahalaha, Kahi a na kulukehau o kakahiaka, I hooma-u ai me na kulu anuanu”
“A Knights Song;”
MOKUNA I.
Ua like no a like ke akamai o ua mau moho nei, aole e hiki ke koho aku na iala a na ianei e ahai ka lanakila, oiai, he mau weli no laua a elus no ka makakila.
Aneane paha e piha, ka elua hora o keia kakaka weliweli i malama ia ma ua wahi moku papapa’la aole nae he mea o na moho i ahai ae i ka hanohano ma kona aoao aole o ka naita a@o aole hoi o ka naita opio.
Ke hele kanakila nei ke o o ka laua mau makala kila ma oa maanei, e wawahi ana i ka pohaku o ka meha, a ke alapine nei no hoi ke pohapoha o na hauna koi weli weli kaili manaolana a pela pu hoi me na hauna pahi opu auhuhu me ka lele ana o ua mau naita nei io a ianei, e ahai ana iaia iho mai ka make manaonao mai a kona e anai lioomanawanui ana i na hua hekili o ka make.
Ua hoomau ia keia, hakaka ana o laua me ka hahana ke oniu nei kekahi me ka makaukau nui i kana pahikaua i ka lewa, me he ena makani ala maluna iki ae i kona poo, a pela no hoi me kekahi, e uwila ana no hoi oia i kana. pahikaua i ka maka o ka opua.
A oiai ka laua mau mea kua e pohai ana i ka lewa. ke paani la na kukuna olinolino malamalama i ka la maluna o kona mau papalina, a pela pu hoi me ko laua kapa kila i hoohinuhinu ia, e ike ia aku ana he niau kukuna e o mai ana me he mau alelo manamana ala no ka uwila, a e poahi ana hoi na auna manu aukai a kupa hoi o ua mau moku papapa la maluna ae o ko lakou mau poo, me he la e i okoa mai ana no, eia he karaima eleele weliweli a manaonao ke lawelawe ia nei malalo nei.
Aole he kulukoko i kahe ma na aoao a. i elua. o ka haluku nae a me ka haukawewe o ka laua mau mea kaua ke ano akakuu iki mai la ia, a ke hoike mai la hoi ko laua mau helehelena a me na lala i ke ano maloeloe: aka nae, aole laua i hoopau ae i ka laua hana manaonao kuupau i ke aloha ipo.
Iloko o keia hekaka loihi ana me ke pauaho ole ua haikea ae la na papalina i ka opio; a o ka lae uliuli hoi o ka naita aoo, ke uliali loa ae la ia oia ka hua o ka lele ana i o a i nei ka alo ana i ka iho paukiki mai a kekahi, a me ka awale ana aku hoi i kana me ka weliweli.
Aia hoi, ike ia aku la kekahi mea no ka opio, kiola honua iho la oia i kam@ palekaua ilalo ma ikona lima iho hele mai la imua me ka mama nui hapai ne la i kona pauku kino no ka palena pau o kona kiekie hapai ae la me kona mau lima elua me ka ikaika i kana koi kaua nui kaumaha no ka mnawa hope loa, a hoomoe iho la me kona ikaika a pau maluna o kona hoa, me ka paulele alaila kona lanakila a me ka ole a ke hala keia hauna hu o ka makani alaila ua kokoke mai kona hopena.
Ala nae, ua like ka eleu o kona koke @lua me ka uwila, no ka mea, iloko koke no o ia manawa, ua palulu manoanoa no ke keakea ana ae i ka make i manao ia nona mai ka ai @@pau aku a ua opio la.
I ka wa a ke koi kaua e iho paukiki iho ana, halawai iho la oia me ke @@@kaua; aia hoi, aole loa i lawa@@ ana i hilinai ia e kona ona no@@@ a hoomalimali ana mai i h@@@ hele huhu o keia hauna @@@.
@@@, ua maha@ ae la ka pale @ua, iloko o na apana elua, me ka i@ pu ana iho o ke koi a ka opio a loaa pu me ka puniu poo, a iloko o ia manawa, ike ia aku la ka naita aoo i ka hehee ana iho ilalo a waiho aku la iluna o ka ilihonua me ke manaonao, me ke puhi pu ana ae i na huaolelo awahia o ka maulawa mai kona mau lehelehe ae.
I heia manawa ua kii mai la ua kanaka i haulehia ka lakou moho a kaiai aku la no ka aina, a mahopoo ka hala ana o kekahi mau puleo kona moe ana ma kona wahi moemamuli o ka ulia pakalaki i loaaaia ma keia hakaka ana, ua lanaila ae la oia me ka hoi hou ana mai o kona ikaika e hoopunana ikona mau lala.
A io ka naita opio hoi, i ke @a hulihoi ana no ka aina, na ka ipo honahie a laua i aumenuie ai me ka weliweli nana i hoauhee aku n hoomanao ana mai iaia aku no ka paionahana a laua i ulele ai ma ia kakaiaka molale maikai a kilakila oe kupulau.
O keia naita opio oia no ke kaikia la Don Alafonzo de Dia. he koko ai ma ka hanau aua no Ilorined a he naita koa a wiwo ole hoi ma a oihana a o kona hoa-hakaka e no ka moi Evona o Romeda ka ea i kapaia ka weli o ka pahikau.
A ka ipo nani wainohia a laua i alo ai oia no ke Kama hiwahine a nina o Norewai a mamuli o keiaauiehia ana o ka moi Evona O Romeda i ke keikialii. ua lilo ae la ia ua ui nei.
No keia nohea ka mea a na moi o Newai i olelo ai—“e lilo no ko’u kalaa a me ko’a mau pono a pau. ke no-aka iki mai oia ia u.”
Ma keia wahi e hoomanao iho ai o oe ka mea heluhelu he alii like no ka keia mau puukani a i elua no ka mea he heluna nui a lehulehu o na alii ma ka aina o Norewai iloko o ia mau ia, e like no hoi me kekahi mau aina o ae o Europa, a e noho ana hoi kela a me keia i lakou maluna o ka waiwai ka hanohano a me ka mana piha ma na wahi a pau a lakou pakahi e noho alii ana.
Ua ike aenei kaua aole i pauaho mai ka moi Evona i keia ola ana mamuli o kela poino i loaa laia aka, ua make nae oia no ke aloha i ka ipo.
O ka make i ke aloha, he oiaio, he eha kuhohonu maoli ia iloko o ka puuwai e lawe manawaino ana hoi i na hauoli a pau a me na manaolana a hoonoho mai la i ke kaumaha a me ka luuluu e panihakahaka ma ko laua mau makaluna aka nae, o ka mea kamaha’o loa, -aole e ike ia na palepu a ia mea he aloha o ke laumaha ano-e nae i ka puuwai a me ke kino holookoa oia iho la ka make a ke aloha.
No na kanaka nae i Norewai iloko o ia mau la, ua kupa a ua kamaaina lakou i ka hana, a ia mea he aloha. Nolaila, e hoao ana no lakou e lanakila maluna o na umii ana a ke aloha ke hiki mai ka manawa kupono.
He mau mahina mahope mai ua mare ae la ua Evona nei me kekahi ui no o Horineda, kahi a ka nani a me ka nohea e kahe ana, me kona hoi pu ana aku a hoopunana ila ila, aka nae aole oia hoololi ana’e i kona manao a me kahi e noho ai he mea ia e pau’koke ae ke aloha i ka luhi o ke kau hala.
Ua lawa ae la paha kaua me na hoakaka ana no ka moi Evona i Horineda makeia wahi.
I ke kaalo ana ae o kekahi mau makahiki loihi ua lilo ae la ua moi Evona nei a me kona enemi kahiki ke keikialii Alafonzo i mau hoaloha maikai me ko laua kanu pu ana i na mea o ka wa i hala iloko o ka luakupapau o-ka hoopoino loa ana.
A iloko o keia mau la iaui a kaahope ae la ma kolakou alahele uakanau mai na Alfonzo a me kana wahine ka Ui Alamine he keikikane kanaka maikai a laau makalei maopopo no hoi.
Ua ane like lea no oia me kona makuakane—ka loihi makeoleo maikai o kona kiao pololei kilakila hanohano’a me ka ikaika puno hoi. E luhe iho ana kona mau maawe lauoho uliuli me ka hiehie maluna o kona mau kipoohiwi laula a akea. A oiai eia no oia iloko o kona mau ia opio ua paka aku kona makuakane iaia ma ka ike i na mea kaua o keia a me keia ano.
Aole i pau.
Ma ka hoike a ke kauka lapaau o ka Haie mai Moi wahine eia ke noho nei malalo o kona malu na poe mai he 49 oia hoi he 23 Hawaii [19 kane a he 4 wahine] a he 1 Iapana a he 25 o na lhui e ae: mai loko ae oia heluna he 23 poe uku no ka noho ana a me ka lapaau ia ana.