Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 17, 10 September 1889 — Page 1

Page PDF (890.91 KB)

This text was transcribed by:  Janice Cockett
This work is dedicated to:  K. Frank C.

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke I                                    HONOLULU, SEPATEMABA 10, 1889                  Helu 17.

 

Hale Kuai Hou!

---

W EWHEIA AKU ANA

-MA-

WAILUKU, MAUI,

-KE-

 

Kiko Waena o na Wai-Eha.

Makai mai i ka Hale Leta,

A ma ka aoao ma Waihee mai

o ka Hale-Lio o ka Hon.

John Likikini.

E Kipa!  E Komo!  A e Hanai Ai!

EIA NO KA UKULA

 

HE MAU

WAIWAI

HOU LOA!

NA LOLE O NA WAHINE E HEWA

AI KA ONOHI IKE,

OIA HOI:

 

Na Silika Makamae Loa i wae maiau ia;

 

Na Alapia, Na Huluhipa,

Na Makalena Nahenahe,

Na Kalakoa o na waihooluu

o kela a me keia ano;

A me na ano

 

Kahiko e Ulewehi ai na

Lede Ililaumania a

Makaonaona!

Ona aina kaulana nei. Apela hoi me ke na

AahuHookikakahaAlanui o na Kane!

 A na Keonimana hoi e linohau ai a paihi

Na Paa Lole Kasimea,

mai Bosetona loa mai,

Na Paina Hauliuli Nani,

Mai Livapula loa mai,

 

Na  Paa Huluhulu Pahee Maikai

O na ano a pau mai America mai.

 

Na Paa Lole o na Keikikane!

O kela a me keia ano.

 

Na Kamaa Buti

A  HAAHAA o kela me keia ano

 

Na Waiwai Mea ai o na Ano

A PAU.   OIA HOI

 

Na Tini Kamano,

Na Tini Matale.

Na Tini Olepe me Opilu,

Na Tini Kele,

Na Tini Hua Ai,

Na Mea ai Pilkila.

 

Na Ai a na Lio!

 

E hikiwawe ai ka momona,

Oia hoi

NA OTA, BARANI, BALE A PELA AKU.

E kuai ia aku no na waiwai me ka emi loa. aole mea a ka naan e iini hou ae ai, eia la ua unu ia mai nei e ko oukou makamaka a ku ke ahuna i ke alo a na oukou no ia e lawe ae e like me ke kono ae a loko, ka uilani hoi a ka mekemake.

E IKEIA KAKOU HOOKANAKA OKIPA HEWA ANEI I KAIII O NA PAKE.

 

E Kuai ia aku no na Kalaloa penei:

 

10 iwilei no 50 ken; 10 iwilei no 75 ken; 1 hiki ika 1 no umi iwilwi e like me ke ano. A pela no hoi me na waiwai e ae,

 

            E kipa e ike ia kakou iho o na Waieha  nei.

 

W.H. Daniels

Wailuku, Maui Mei 21, 1889.21y

He Moolelo Nani

--NO—

LIVA DIA

---

Ke koa Kavalia opio,

--A I OLE,--

 

O KA LIONA O HORINEDA.

---

KA’UI ROSINA O NOREWAI.

---

“O ka hakoko ana me na mea kaua, O ko’u manawa iho la ia e lealea’i Nani ke puanuanu o ko’u wahimoe, E waiho la ma na kula palahalaha, Kahi a na kulukehau o kakahiaka, I hooma-u ai me na kulu anuanu”

“A Knights Song;”

 

MOKUNA I.

            Ua like no a like ke akamai o ua mau moho nei, aole e hiki ke koho aku na iala a na ianei e ahai ka lanakila, oiai, he mau weli no laua a elus no ka makakila.

            Aneane paha e piha, ka elua hora o keia kakaka weliweli i malama ia ma ua wahi moku papapa’la aole nae he mea o na moho i ahai ae i ka hanohano ma kona aoao aole o ka naita a@o aole hoi o ka naita opio.

            Ke hele kanakila nei ke o o ka laua mau makala kila ma oa maanei, e  wawahi ana i ka pohaku o ka meha, a ke alapine nei no hoi ke pohapoha o na hauna koi weli weli kaili manaolana a pela pu hoi me na hauna pahi opu auhuhu me ka lele ana o ua mau naita nei io a ianei, e ahai ana iaia iho mai ka make manaonao mai a kona e anai lioomanawanui ana i na hua hekili o ka make.

            Ua hoomau ia keia, hakaka ana o laua me ka hahana ke oniu nei kekahi me ka makaukau nui i kana pahikaua i ka lewa, me he ena makani ala maluna iki ae i kona  poo, a pela no hoi me kekahi, e uwila ana no hoi oia i kana. pahikaua i ka maka o ka opua.

            A oiai ka laua mau mea kua e pohai ana i ka lewa. ke paani la na kukuna olinolino malamalama i ka la maluna o kona mau papalina, a pela pu hoi me ko laua kapa kila i hoohinuhinu ia, e ike ia aku ana he niau kukuna e o mai ana me he mau alelo manamana ala no ka uwila, a e poahi ana hoi na auna manu aukai a kupa hoi o ua mau moku papapa la maluna ae o ko lakou mau poo, me he la e i okoa mai ana no, eia he karaima eleele weliweli a manaonao ke lawelawe ia nei malalo nei.

            Aole he kulukoko i kahe ma na aoao a. i elua. o ka haluku nae a me ka haukawewe o ka laua mau mea kaua ke ano akakuu iki mai la ia, a ke hoike mai la hoi ko laua mau helehelena a me na lala i ke ano maloeloe: aka nae, aole laua i hoopau ae i ka laua hana manaonao kuupau i ke aloha ipo.

            Iloko o keia hekaka loihi ana me ke pauaho ole ua haikea ae la na papalina i ka opio; a o ka lae uliuli hoi o ka naita aoo, ke uliali loa ae la ia oia ka hua o ka lele ana i o a i nei ka alo ana i ka iho paukiki mai a kekahi, a me ka awale ana aku hoi i kana me ka weliweli.

            Aia hoi, ike ia aku la kekahi mea no ka opio, kiola honua iho la oia i kam@ palekaua ilalo ma ikona lima iho hele mai la imua me ka mama nui hapai ne la i kona pauku kino no ka palena pau o kona kiekie hapai ae la me kona mau lima elua me ka ikaika i kana koi kaua nui  kaumaha no ka mnawa hope loa, a hoomoe iho la me kona ikaika a pau maluna o kona hoa, me ka paulele alaila kona lanakila a me ka ole a ke hala keia hauna hu o ka makani alaila ua kokoke mai kona hopena.

            Ala nae, ua like ka eleu o kona koke @lua me ka uwila, no ka mea, iloko koke no o ia manawa, ua palulu manoanoa no ke keakea ana ae i ka make i manao ia nona mai ka ai @@pau aku a ua opio la.

            I ka wa a ke koi kaua e iho paukiki iho ana, halawai iho la oia me ke @@@kaua; aia hoi, aole loa i lawa@@ ana i hilinai ia e kona ona no@@@ a hoomalimali ana mai i h@@@ hele huhu o keia hauna @@@.

            @@@, ua maha@ ae la ka pale @ua, iloko o na apana elua, me ka i@  pu ana iho o ke koi a ka opio a loaa pu me ka puniu poo, a iloko o ia manawa, ike ia aku la ka naita aoo i ka hehee ana iho ilalo a waiho aku la iluna o ka ilihonua me ke manaonao, me ke puhi pu ana ae i na huaolelo awahia o ka maulawa mai kona mau lehelehe ae.

            I heia manawa ua kii mai la ua kanaka i haulehia ka lakou moho a kaiai aku la no ka aina, a mahopoo ka hala ana o kekahi mau puleo kona moe ana ma kona wahi moemamuli o ka ulia pakalaki i loaaaia ma keia hakaka ana, ua lanaila ae la oia me ka hoi hou ana mai o kona ikaika e hoopunana ikona mau lala.

            A io ka naita opio hoi, i ke @a hulihoi ana no ka aina, na ka ipo honahie a laua i aumenuie ai me ka weliweli nana i hoauhee aku n hoomanao ana mai iaia aku no ka paionahana a laua i ulele ai ma ia kakaiaka molale maikai a kilakila oe kupulau.

            O keia naita opio oia no ke kaikia la Don Alafonzo de Dia. he koko ai ma ka hanau aua no Ilorined a he naita koa a wiwo ole hoi ma a oihana a o kona hoa-hakaka e no ka moi Evona o Romeda ka ea i kapaia ka weli o ka pahikau.

            A ka ipo nani wainohia a laua i alo ai oia no ke Kama hiwahine a nina o Norewai a mamuli o keiaauiehia ana o ka moi Evona O Romeda i ke keikialii. ua lilo ae la ia ua ui nei.

            No keia nohea ka mea a na moi o Newai i olelo ai—“e lilo no ko’u kalaa a me ko’a mau pono a pau. ke no-aka iki mai oia ia u.”

            Ma keia wahi e hoomanao iho ai o oe ka mea heluhelu he alii like no ka keia mau puukani a i elua no ka mea he heluna nui a lehulehu o na alii ma ka aina o Norewai iloko o ia mau ia, e like no hoi me kekahi mau aina o ae o Europa, a e noho ana hoi kela a me keia i lakou maluna o ka waiwai ka hanohano a me ka mana piha ma na wahi a pau a lakou pakahi e noho alii ana.

            Ua ike aenei kaua aole i pauaho mai ka moi Evona i keia ola ana mamuli o kela poino i loaa laia aka, ua make nae oia no ke aloha i ka ipo.

            O ka make i ke aloha, he oiaio, he eha kuhohonu maoli ia iloko o ka puuwai e lawe manawaino ana hoi i na hauoli a pau a me na manaolana a hoonoho mai la i ke kaumaha a me ka luuluu e panihakahaka ma ko laua mau makaluna aka nae, o ka mea kamaha’o loa, -aole e ike ia na palepu a ia mea he aloha o ke laumaha ano-e nae i ka puuwai a me ke kino holookoa oia iho la ka make a ke aloha.

            No na kanaka nae i Norewai iloko o ia mau la, ua kupa a ua kamaaina lakou i ka hana, a ia mea he aloha. Nolaila, e hoao ana no lakou e lanakila maluna o na umii ana a ke aloha ke hiki mai ka manawa kupono.

            He mau mahina mahope mai ua mare ae la ua Evona nei me kekahi ui no o Horineda, kahi a ka nani a me ka nohea e kahe ana, me kona hoi pu ana aku a hoopunana ila ila, aka nae aole oia hoololi ana’e i kona manao a me kahi e noho ai he mea ia e pau’koke ae ke aloha i ka luhi o ke kau hala.

            Ua lawa ae la paha kaua me na hoakaka ana no ka moi Evona i Horineda makeia wahi.

            I ke kaalo ana ae o kekahi mau makahiki loihi ua lilo ae la ua moi Evona nei a me kona enemi kahiki ke keikialii Alafonzo i mau hoaloha maikai me ko laua kanu pu ana i na mea o ka wa i hala iloko o ka luakupapau o-ka hoopoino loa ana.

            A iloko o keia mau la iaui a kaahope ae la ma kolakou alahele uakanau mai na Alfonzo a me kana wahine ka Ui Alamine he keikikane kanaka maikai a laau makalei maopopo no hoi.

            Ua ane like lea no oia me kona makuakane—ka loihi makeoleo maikai o kona kiao pololei kilakila hanohano’a me ka ikaika puno hoi. E luhe iho ana kona mau maawe lauoho uliuli me ka hiehie maluna o kona mau kipoohiwi laula a akea. A oiai eia no oia iloko o kona mau ia opio ua paka aku kona makuakane iaia ma ka ike i na mea kaua o keia a me keia ano.

Aole i pau.

            Ma ka hoike a ke kauka lapaau o ka Haie mai Moi wahine eia ke noho nei malalo o kona malu na poe mai he 49 oia hoi he 23 Hawaii [19 kane a he 4 wahine] a he 1 Iapana a he 25 o na lhui e ae: mai loko ae oia heluna he 23 poe uku no ka noho ana a me ka lapaau ia ana.