Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 17, 10 September 1889 — He Moolelo Nani –NO– LIVA DIA. Ke koa Kavalia opio, –A I OLE,– O KA LIONA O HORINEDA. —A ME– KA UI ROSINA O NOREWAI. [ARTICLE]

He Moolelo Nani –NO– LIVA DIA.

Ke koa Kavalia opio, –A I OLE,– O KA LIONA O HORINEDA. —A ME– KA UI ROSINA O NOREWAI.

"O ka hakoko ana me na mea kaua, O ko'u manawa iho la ia e lealea'i, Nani ke puanuanu o ko'u wahi moe, E waiho 'la ma na kula palahalaha, Kahi a na kulukehau o kakahiaka, I hooma-u ai me na kulu anuanu." "A Knights Song." MOKUNA I. Ua like no a like ke akamai o ua mau moho nei, aole e hiki ke koho aku na iala a na ianei e ahai ka lanakila, oiai, he mau weli no laua a elua no ka makakila. Aneane paha e piha ka elua hora o keia hakaka weliweli i malama ia ma ua wahi moku papapa 'la, aole nae he mea o na moho i ahai ae i ka hanohano ma kona aoao aole o ka naita aoo a aole hoi o ka naita opio. Ke hele lanakila nei ke o o ka laua mlau makala kila ma o a maanei, e wawahi ana i ka pohaku o ka meha, a ke alapine nei no hoi ke pohapoha o na hauna koi weliweli kaili manaolana, a pela pu hoi me na hauna pahi opu auhuhu, me ka lele ana o ua mau naita nei io a ianei, e ahai ana iaia iho mai ka make manaonao mai a kona hoa, me ka laua mau pale kaua e anai hoomanawanui ana i na hua hekili o ka make. Ua hoomau ia keia hakaka ana o laua me ka hahana, ke oniu nei kekahi me ka makaukau nui i kana pahikaua i ka lewa, me he ena makani ala maluna iki ae o kona poo, a pela no hoi me kekahi, e uwila ana no hoi oia i kana pahikaua i ka maka o ka opua. A oiai ka laua mau mea kaua e pohai ana i ka lewa, ke paani la na kukuna olinolino malamalama o ka la maluna o kona mau papalina, a pela pu hoi me ko laua kapa kila i hoohinuhinu ia, e ike ia aku ana he mau kukuna e o mai ana me he mau alelo manamana ala no ka uwila, a e poahi ana hoi na auna manu aukai a kupa hoi o ua mau moku papapa la maluna ae o ko lakou mau poo, me he la e i okoa mai ana no, eia he karaima eleele weliweli a manaonao ke lawelawe ia nei malalo nei. Aole he kulukoko i kahe ma na aoao a i elua, o ka haluku nae a me ka haukawewe o ka laua mau mea kaua ke ano akakuu iki mai la ia, a ke hoike mai la hoi ko laua mau helehelena a me na lala i ke ano maloeloe: aka nae, aole laua i hoopau ae i ka laua hana manaonao kuupau i ke aloha ipo. Iloko o keia hakaka loihi ana me

ka pauaho ole, ua haikea ae la na papalina o ka opio; a o ka lae uliuli hoi ka naita aoo, ke uliuli loa ae la ia, oia ka hua o ka lele ana i o a i nei, ka alo ana i ka iho paukiki mai a kekahi, a me ka awala ana aku hoi i kana me ka weliweli. Aia hoi, ike ia aku la kekahi mea no ka opio, kiola honua iho la oia i kana palekaua ilalo mai kona lima iho lele mai la imua me ka mama nui, hapai ae la i kona pauku kino no ka palena pau o kona kiekie, hapai ae la me kona mau lima elua me ka ikaika i kana koi kaua nui kaumaha no ka manawa hope loa, a hoomoe iho la me kona ikaika a pau maluna o kona hoa, me ka paulele alaila kona lanakila a me ka ole, a ke hala keia hauna hu o ka makani, alaila, ua kokoke mai kona hopena. Aka nae, ua like ka eleu o kona koko lua me ka uwila, no ka mea, iloko koke no o ia manawa, ua palulu koke ae la oia i kona palekaua manoanoa no ke keakea ana ae i ka make i manao ia nona mai ka ai @pau aku a ua opio la. I ka wa a ke koi kaua e iho paukiki iho ana, halawai iho la oia me ka @ kaua; aia hoi, aole loa i lawa @ paa i hilinai ia e kona ona @ a hoomalimali ana mai i @ hele huhu o keia hauna @ palekaua iloko o na apana elua, me ka i@ pu ana iho o ke koi a ka opio a loaa pu me ka puniu poo, a iloko o ia manawa, ike ia aku la ka naita aoo i ka hehee ana iho ilalo a waiho aku la iluna o ka ilihonua me ka manaonao, me ke puhi pu ana ae i na huaolelo awahia o ka mauliawa mai kona mau lehelehe ae. I keia manawa, ua kii mai la na kanaka i haulehia ka lakou moho a kaikai aku la no ko lakou waapa, a ho nui aku la no ka aina, a mahope o ka hala ana o kekahi mau pule o kona moe ana ma kona wahi moe mamuli o ka ulia pakalaki i loaa aia ma keia hakaka ana, ua lanakila ae la oia me ka hoi hou ana mai o kona ikaika e hoopunana i kona mau lala. A no ka naita opio hoi, i kona hulihoi ana no ka aina, na ka ipo h@ahie a laua i aumeume ai me ka weliweli, nana i hoauhee aku na hoomanao ana mai iaia aku no ka paio @ahana a laua i ulele ai ma ia kakaiaka molale maikai a kilakila o@e kupulau. O keia naita opio, oia no ke keiki a Don Alafonzo de Dia, he koko ai ma ka hanau ana no Horineda a he naita koa a wiwo ole hoi ma ka oihana: a o kona hoa hakaka @ no ka moi Evona o Romeda, Ka @a i kapaia ka weli o ka pahikaua. A o ka ipo nani wainohia a laua i al@a ai, oia no ke Kamaliiwahine @a nina o Norewai, a mamuli o keia @aulehia ana o ka moi Evona o Romeda i ke keikialii, ua lilo ae la ia @ ua ui nei. Na keia nohea ka mea a na moi o Norewai i olelo ai.—"e lilo no ko'u kal @a a me ko'u mau pono a pau, ke no@ aka iki mai oia ia'u."

Ma keia wahi e hoomanao iho ai oe e ka mea heluhelu, he alii like no ka keia mau puukani a i elua, no ka mea, he heluna nui a lehulehu o na alii ma ka aina o Norewai iloko o ia mau la, e like no hoi me kekahi mau aina e ae o Europa, a e noho ana hoi kela a me keia o lakou maluna o ka waiwai, ka hanohano a me ka mana piha ma na wahi a pau a lakou pakahi e noho alii ana. Ua ike aenei kaua, aole i pauaho mai ka moi Evona i keia ola ana mamuli o kela poino i loaa iaia, aka, ua make nae oia no ke aloha i ka ipo. O ka make i ke aloha, he oiaio, he eha kuhohonu maoli ia iloko o ka puuwai, e lawe manawaino ana hoi i na hauoli a pau a me na manaolana, a hoonoho mai la i ke kaumaha a me ka luuluu e panihakahaka ma ko laua mau makalua, aka nae, o ka mea kamaha'o loa, aole e ike ia na palapu a ia mea he aloha, o ke kaumaha ano-e nae i ka puuwai a me ke kino holookoa, oia iho la ka make a ke aloha. No na kanaka nae o Norewai iloko o ia mau la, ua kupa a ua kamaaina lakou i ka hana a ia mea he aloha. Nolaila, e hoao ana no lakou e lanakila maluna o na umii ana a ke aloha ke hiki mai ka manawa kupono. He mau mahina mahope mai, ua mare ae la ua Evona nei me kekahi ui no o Horineda, kahi a ka nani a me ka nohea e kahe ana, me kona hoi pu ana aku a hoopunana ilaila, aka nae, aole oia hoololi ana'e i kona manao a me kahi e noho ai, he mea ia e pau koke ae ke aloha i ka luhi o ke kau i hala. Ua lawa ae la paha kaua me na hoakaka ana no ka moi Evona o Horineda ma keia wahi. I ke kaalo ana ae o kekahi mau makahiki loihi, ua lilo ae la ua moi Evona nei a me kona enemi kahiko ke keikialii Alafonzo i mau hoaloha maikai me ko laua kanu pu ana i na mea o ka wa i hala iloko o ka luakupapau o ka hoopoino loa ana. A iloko o keia mau la i aui a kaahope ae la ma ko lakou alahele, ua hanau mai na Alfonzo a me kana wahine ka Ui Alamine he keikikane kanaka maikai, a laau makalei maopopo no hoi. Ua ane like loa no oia me kona makuakane—ka loihi maloeloe mai kai o kona kino, pololei, kilakila, hanohano a me ka ikaika pu no hoi. E luhe iho ana kona mau maawe lauoho uliuli me ka hiehie maluna o kona mau kipoohiwi laula a akea. A oiai, eia no oia iloko o kona mau la opio, ua paka aku kona makuakane iaia ma ka ike i na mea kaua o kela a me keia ano. Aole i pau. Ma ka hoike a ke kauka lapaau o ka Hale mai Moiwahine eia ke noho nei malalo o kona malu na poe mai he 49 oia hoi, he 23 Hawaii [19 kane a he 4 wahine] a he 1 Iapana, a he 25 o na lahui e ae: mai loko ae oia heluna he 23 poe uku no ka noho ana a me ka lapaau ia ana.