Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 17, 10 September 1889 — Kela Hoololi Kumukanawai. [ARTICLE]

Kela Hoololi Kumukanawai.

Ua malama ia iho nei he mau halawai e kekahi poe haole o ke kulanakauhale nei, no ka noonoo ana i ka ninau e pili ana i na limahana Pake, a me ke komo hou mai o ia ano lahui iloko nei o ka aina. Ua hooholo iho lakou i kekahi olelo hooholo, e noi ana i na Kuhina e kahea ka i Ahaolelo e noonoo no kekahi hoololi kumukanawai ma na mea e pili ana i na Pake. Ua pai ia a ke lawehele ia nei mawaena o na Hawaii, no ko lakou kakau inoa ana, he olelo hooholo e apono ana ia manao, a eia iho ua olelo hooholo la: OLELO HOOHOLO. O makou o ka poe i kakauinoa malalo ae nei, i loaa ka mana koho balota a e noho ana ma Honolulu, me ka nana ole i na manao kuee ma na mea pili aupuni, ma keia ke apono aku nei makou i ke kahea hou ana e akoakoa ae na lala o ka Ahaolelo o ke au e hele nei, no ka waiho ana'ku imua o ka poe koho balota i ka wa koho balota e hiki mai ana i kekahi manao hoololi kumukanawai e pili ana i na Pake, a ma keia ke ae nei makou e kakauinoa i na palapala hoopii o ia ano, a i ole e hele i na halawai no ke kokua i ua ninau la." Ua loaa ia makou kekahi kumu kanalua no ka hiki i ka Ahaolelo ke hapai hou i keia hana; no ka

mea, ua noonoo mua ia a hoo@ i kela noho ana iho nei i ka 1888. Ua olelo ia ma ke kumukanawai, aole loa e hiki ke hapai hou ia ka noonoo ana i kekahi kanawai i hoole a hooholo ia paha iloko o kekahi Kau Ahaolelo hookahi ke ole e hoike mua aku ia manao hapai hou iloko o iwakaluakumamaha hora. A oiai o ka Ahaolelo i noho ai i ka 1888 aole i hookuu a hoopau maoli ia, aka, ua hoopanee wale ia no a hiki i ka wa a ka Peresidena e kahea hou ai, nolaila, he hoakoakoa wale ana no keia i na hoa, a o ka Ahaolelo mua no. Pehea la e hiki ai ke hapai hou ia keia hoololi kumukanawai iloko o keia Ahaolelo hookahi, oiai ua hapai mua ia— he mea hiki ole ia makou ke hoomaopopo. Mahea la i hiki ai i ka ike a me ka loea kanawai o W. A. Kinney a me na hoa loio ona ke manao iho e hiki ana? Ma ka makou nana ana nae, ua ike makou i ka maalea. I mea e maemae ai ka lakou mau hana, a e kau aku ai maluna o ka lahui, ke hele ia e kono aku ina kanaka Hawaii e apono mai i ka lakou mau hana, ma ke kakau ana i ko lakou inoa malalo o kela olelo hooholo. He wahi hana mikioi keia o ka maalea. Ua ike lakou i ka hemahema o ka lakou mau hana, he lehulehu wale na kanawai pauaka a inoino, nolaila, ke awiwi nei e kahea ia i Ahaolelo i hiki ai ke hoopololei ia na nukee. A o kekahi no hoi, he maunu pakali keia i na Pukiki koho balota; i manao ai lakou he keu o ka maikai o ka poai hoomaemae, a haawi mai i ko lakou mau kokua a me na balota i ka la e koho ai i na alii a me na lunamakaainana. No makou iho aole o makou makemake e hookomo hou ia ma na Pake paahana e like me ko na @au i hala ae, a ua apono i ka manao e lilo na ka poe mahiko e hoihoi i Kina i ko lakou mau Pake limahana ke pau ka manawa kepa; aka, o ka hoao ana nae e hekau mai maluna o na kanaka Hawaii ka hala ana i kekahi hana kue kumukanawai i kumu e hemolele ai ka poe na lakou i hana ka hewa, ke kue loa nei makou, a ke a'o aku nei i na makamaka— "e nihi ka hele'na i ka uka o Puna!"