Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 19, 12 September 1889 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

J.W. MIKASOBE, Lunahooponopono,

S. P. KANOA, Hope Lunahooponopono me Puuku.

 

 

He Ninau.

            Ka makou e lohe nei e waiho ia ana i na kanaka kuoonoono o ka aina, a oia keia: Heaha la ke kumu e maluhia ai o ka aina? He loio opio haole Hawaii misionari ka mea nana keia ninau. O ke ano o keia, he haha i ka manao o na kanaka Hawaii, a he ui e ike ai i ke alanui e loaa ai ka maluhia, a me ka pio ana o na manao oni o na Hawaii. Aole keia he mea pohihihi ma ka aoao o na kanaka Hawaii a aola no hoi he mea pohihihi keia ninau i na lahui e ae, ke manao maikai lakou, a kaana pono i ka pono a me ka noonoo kaulike, no ke kuleana a me keia mea e hoho nei ma ka pae aina o ka Hawaii. Aia no i ua poe haole la ka haina, ina lakou e hooko ana, no ka mea, ua ike no lakou i ka mea pono. No makou iho, penei makou e imi ai i ike pu mai no na hoohiluhilu o ka lahui Hawaii. E huli akiu i ke, kumu o ka hoohalahala, i ke kumu o keia onioni o ka manao o na Hawaii e like me ke ano o ka lapaau ana i ka mai, he imi mua aku i ke ano o ka mai a maopopo, he mea uuku wale aku no ka lapaau ana. He nui na kumu o keia ano e o ka @ ai ka manao o na kapaka Hawaii, oia keia: Ua epa ia na Hawaii e na haole hoomaemae aupuni, a ua puni, ma ke koho ana i na hoa o ka Hale Ahaolelo, me ka manao e hana ia ana na kanawai e loaa ai hoi, a e hoomau ia aku ai ka pono, o na Hawaii, aka he mea oka loa kai hana ia, ua hoopau ia aku kokahi.

            Mau pono, ua hoohaiki ia mai hoi kekahi mau pono, a ua haawi wale ia aku kekahi mau pono a na lahui e i kuleana ole i na pono a na lahui e i kuleana ole na pono i hoohaiki ia ai ka Hawaii. Heaha hou ae kekahi a kakou e olelo ae he kumu hoohalahala? Eia: Ua hoopau kumu ole ia na kanaka Hawaii kupono ma na oihana, a ua hoonoho ia na malihini, a ua nana maka ia aku no hoi na poio Hawaii, e ka poai hoomaemae aupuni a na kanaka i moeuhane ole ai mamua oia ka mea e hoohana ia aku ana ia lakou, e na mea i waiho mua aku i ka palu. Ua waiho ia he olelo hoolana i maliu ka Hawaii, a ua puni, a ke ehaeha nei ko lakou naau no keia mau hana apiki a na hoa haole o ka hui moomaemae aupuni. Alua kumu hoano e i ka naau o ke kanaka, a he mau kumu koikoi no a he kumu no hoi no na Amerika, na Europa, na Asia a me na Aferika e peku ai, i na e hoohana ia aku ana maluna o lakou. He kanaka no ke kanaka, a he naau kanaka no kona, aole i pau kona mau ano hemahema, a aole no hoi i hemolele loa, e hiki ai i ka lahui holookoa ke nana aku i ke pai ia mai a hoohuli aku e pai hou ai mai. He kupono ia na na kumu aole na na haumana no ka mea, aia ka haumana a ike i ka ke kemu e hahai ana no. A heaha ke mea e apu ai o keia ehaeha o ai Hawaii? E hoopau i na mea i ahaoha ai. Heaha ia? Ke kaili Kahawai ole ia ana o ke aupuni e na inole, a e paa kanawai ole ia nei keia manawa, malalo o na kanawai i onou kanawai ole ia iho mauna o ka Moi a me ka lahui Hawaii aiai he alanui no kekahi e hiki ai ke hoololi ia ke kumukanawai a me na kanawai maloko no oia mau kanawai. Hoihoi aku ka pono koho o ka Hawaii, ka mea nona maoh no keia pae aina, a e like me mamua, hoopau ia ka mana hoho o na malihini i komo mai i ka kahi la hohiki ia i kekahi a koho balota i kekahi la ae me ke kuonoo @ ole, kuleana ole, aloha ole, a a @  maoli no iloko o keia aina No keia mau hana kupanaha a nahoo maemae aupuni i hana maalea aku ai a puni kanaka ua pau ka hilinai o na kanaka i ka oiaio o ka na haole a ma keia kakou e ike ai he k@nu no i hilinai ole ai, o oia no hoi ke kumu o na Hawaii opio i hoa ai o hoihoi hou mai ia mau pono o ka Hawaii ma ka meheu a mahope o ke ana a na haole i hoohana ai. He elua ano o na kanaka iloko  o ka aina, ko loko nei oia ka Hawaii, a me ana malihini, oia na haole eia na mana a pau loa ma ka luna o na malihini, aole he mana  ma o na kamaaina. Mamuli o ke kipi o ka la 30 o Iune, 1887, ua loli keia mau mea mai ka Hawaii a ka malihini ua hoao ia e hoihoi hou, aole nae i ko ia hoao ana a kekahi pie ma ka lima oolea, o like me mamua. I kana nana aku i ka noonoo o na Hawaii maoli, ua holo ko lakou manao e hooikaika e loaa a e hoi hou pono i lawe lima nui ia a e lawe hilii ia nei ma na hana a na luna auhau e hoohana mai nei, oia hoi ka hoopuka ia ana o na inoa o na Hawaii ma na papa inoa kupono i ke koho balota o keia kau ae. Eia hoi ka makou ninau, aole anie ma ka aoao o ka lahui Hawaii, he kileana ko lakou maluna o lakou iho? Aole anei ko lawe liilii ia nei kona mau pono, a loe wale iho no he aka? Ae, he mea hiki wale no ke ike ia e ka mea hanau hou, i ina, aole e loaa ka pono i ka lahui Hawaii, mamuli o keia mau hana kaihi mana a hana maalea, hookahi wale no pono i koe i keia lahui, e halawai no apana a pau, a e hooholo iho ka Hawaii ponoi e noi aku i na aupuni makua ekolu e hele mai kekahi komisina o na aupuni makua ekolu e hele mai kekahi komisina o na aupuni ekolu e noho kiai nei i ko kakou maluhia, a e nana i ke kulana o ka hawaii a me na hana e hana ia nei maluna ona a e noi kau hoi e hoihoi hou ia mai na pone i lawe wale ia a e lawe wale ia nei ma ko ano pakaha palena ole.

 

He Pake Kaawe.

 

            Ma ka hora 4:30 o ka waanaao Poaono nei, ua loaa aku kekahi Pake nona ka inoa o dong Chin ua make loa mamuli o ke kaawe ana iaia iho malalo o ka hale liiilii ma ka mahi laiki o Hopper ma Pawaa. I ka wa i loaa aku ai, ua hele a anuanu me he la ua make kahiko. Ua noho hana kela Pake malalo o ka mahi laiki a Hopper no na mahina he 4 i hala ae nei. A ua mahalo nui ka luna hana iaia, no kona noho malie aole ona puhi opiuma a pili waiwai hoi nolaila, ua lilo kona kaawe ana i mea hookahaha i ka noonoo. He 24 makahiki o ua Pake la. Ua manoa wale ia o ke kumu o kona kaawe ana, oia no ka loaa ana mai o kekahi letaiaia mai Kina mai, o hoiko ana ua make kona makuahine a o kona makuakane hoi ua mare hou aku la i ka wahine hou, a he hana ino loa nae ua makuahine kolea ‘la i ka wahine mare a me ke keiki uuku a ua dong Chin la. Mai ka loaa ana mai o kela lono ua hoomaopopo ia ke ano kukule o ua Pake ‘la a hiki wale i kona kaawe ana iaia iho.

            Ua hooholo ka Aha koronelo, ua make kela Pake mamuli o kona kaawe ana iaia iho, ma o ke kaumaha o kona noonoo no na hana pono ole i hana ia maluna o kana wahine a me ke keiki ma Kina.

 

Eia Mai Ua Nani.

 

            Eia malalo iho ua lawe mai makou he leta i kakau ia e kekahi kamaaina o Honokaa. Hamakua. Hawaii, maloko o ka nupepa “Bulettna” o ka Poalua iho nei, sept. 10. A na oukou no o wae pono iho i ke ano oiaio a me ka nani a kaulike ole wale a ka poai hoomaemae.

            “Lunahooponopono Buletina:” – “Iloko o kekahi mau la polole aku nei i hala, ua hopu ia kekahi Pake makai o Honokaa pei no ke puhi opiuma a me ke kuai opiuma. He wa loihi nae o ka pauaka ana a ka aoao hoopii, aka ua hookolokolo ia, a ua ahewa ia, no ke puhi opiuma wale no, a hoopai ia he 24 hora ma ka hana oolea a me $150. Ua hana oia i ka hoopai paahao, aka aole oia i haawi aku i bona no ia mau dala. I kona manawa i hemo ai mai loko ae o ka halepaahao ua kau koke ae la no oia i kona pihi makai a hele aku la e lawelawe i ka hana mehe la aohe pohihihi maluna ona. He inoa ino loa ki kela Pake ma keia @@@ na kupa o keia wahi, heaha la ke kumu o ka Hope Makai Nui e malama nei i ke kanaka o keia ano. he kumu hoohilahila keia ino no ka oihana.                                                                                                                     HE KUPA     

 

MAKEMAKE E PANE IA MAI.

 

            Pehea la i ikaika loa ai o Kawainui i ka huli, ka noii, a hopuhopu wale i kela a mekeia hoakanaka i lohe wale ia ana he hui kipi a hoopaa ia ma ke halepaahao, a hoolaha ae ma kana nupepa i ko lakou mau inoa?

            Pehea hoi ua Kawainui la i huli ole ai, a noii hoi a hoolaha ae ma kana nupepa i na haole nana i ki pu na kanaka Hawaii, oiwi ponoi ma ka la 30 i hala aku la?

 

 

NU HOU KULOKO.

            Halawai Hui Kinipopo hora 2 i keia auina la.

            Ua hoonanea ia na hhena o Kalaepohaku e ka Bana inehinei.

            Ku a ua kamumu kai hiolo iho i ka po a ao ae nehinei, ke hele la a ukele na alaloa.

            Ua hoopanaeia ke kuai o na mahele o ka aina hanai holoholona o Kawailoa no hookahi pule paha.

            E hoomaka ana na kukui uwila e ho—a ia mai ka maolhulehu ana iho a hoea i ka puka’na mahina.

            He mau kauna helu wale no na leta a ka moku kalepa S. S. Waila i lawe aku no na aina e.

            Eia na lala o’ka poai Kinipopo ka noii nei i ke kumu o kekahi mea a lakou i makemake ole ai.

            Ha palapala kai loaa mai la makou nona ke pooi “Ike pono loa ia” me ka inoa kapakauai ua kanae ia.

            Ke kapena a me ke kupakako o ka Waialeale aia aku la huna o ka Mikahala; a owai auanei la ko ua Kuaniwi la?

            Elua lalani pou uwea e moe la i Waialae hookahi lalani no ke keiki momona a o kekahi hoi no ka uwea moe meana popopo.

            Nui na leta kauoha i na nupepa KA LEO O KA LAHUI mai na mokupuni mai. A oia ka makou e haawi aku nei i ka lima akau o ke aloha.

            He hookani ogana a me vaiolina ke hoonanea hoolealea ia ana no kekahi poe maloko o ka luakini o Kaumakapili i keia aluna ahiahi iho, hora 7 paha a oi.

            Aneane pau loa na kaa Alahao Hawali i ka hoailona ia me na hua palapapa moakaka e hoike ana i kahi e holo ai, i mea e kuhihewa ole ai ka poe holo.

            He oi ka nui o ka poe i hoomalu ia no keia kau kiure ae, mai ka poe wale no o ka la o Iulai iho nei. He 8 no ko kipi, 21 no ka ohumu, a he 35 no ka hoohannaele.

            Elua wale no loio o ka papa loio i holo aku no ko kau kiure o Kaui O Hon. Paul @ @eumann a me W. C. Achi; a he 30 paha ka nui o na hihia o ia wahi.

            O ka poe a pau i makemake e hookomo ia ko lakou mau manao iloko o ka pepa me na inos kapakapa, e pono e kakau mai me ko lakou inoa ponoi.

            Ua kaa hou no ke eo i ke kaikamahine o Kauakanilehua, Miss M. Keaomakani, ma ka lilo ana he Agena no keia pepa no ia Apana holookoa, a nona hoi kekahi heluna kiekie loa i lawe ia ma na apana kuaaina. Ke hapai mau nei keia lele i ka hana e kaulana ai o ka Apana o Hilo. Eo no ia Hilo.

            Mai ka “Lei Ahihi” mai o Kalihi i loaa mai ai ia makou ka lono o hoohui ia aku ana o chas. G. Kaulia me Miss Anakalea Kahakalau; he mau opio like no keia a elua; a o ko laua lawe ana a hoohiki iho o hoopaa malalo o ke kaula gula laahia o ka mare, o kekahi ia o na mea makamae loa i ko ke kanaka wa o ola ana a e malama ia ana hoi ka waluhia o kahi moe. O ka la Sabati ae nei, Sepatemaba 15 ko laua iaua la e mare ia. Mahalo.

            Ua hookuu ia aku o Jimmy Hopu ka mea loaa i ka aihuea wehe i na pahuhao dala mai loko aku o ka hale paahaoo Aub@ New York; a aia oa i ke kalanakauhale o New York i keia wa nolaila he mea pono i ko New York poe makai kiu e kaakaa po@ na maka a o hana hou hei na poe mea haoko i ka lakou mau pahu hao me na lako hou.