Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 103, 8 January 1891 — Page 1

Page PDF (969.49 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

BUKE II   HONOLULU, IANUARI 6, 1891   HELU 103

 

HE MOOLELO NANEA

NO KE

KAMALIIWAHINE LAULIE

A I OLE

HE NANEA KAMAHAO NO KA

HULU GULA O

KIBERIANA

 

He Kaao kahiko no Helene

 

MOKUNA IV

            Me keia mau huaolelo ku ae la ua Opera la iluna me ka lalau pu ana iho i kana pila hapa a ukali mai la mahope o ka elele.       

            Hele ae la laua ma ka hema a hoea i na kapa kuninihi o ka muliwai Halimona a hiki i Denama ke kulanakauhale ma ke kukulu komohana aku o Ilecosa, e ku ana hoi ma kapa o ka lokowai hemolele a me ka punawai mapuna wai wela, ma ke kumu o kekahi mauna o na kau hooilo he nui.

            Malaila ae ka laua hele ana a hiki i Ilecosa a me ka halealii o ka @di Atene.

            Hookipa mai la ka moi ia Opera me ka hanohano nui a mahope o ka ike ana i kona mau hoa o ka uku ia ano o ka mauna Perone, ua noho nui iho la lakou ilalo e ai a e inu uhauha e like me ka makemake.

            Ua hoomau ia keia mau lealea a hiki wale i ka po o ka hikina mahina hou, a o ka po hoi ia o Hilo ma ka kakou helu, ua pepehi iho la lakou i kekahi hipa keiki uuku, me ka hoohiki ana i kekahi hoohiki paa loa me ke koko o ua hipa la, e@telo ana imua o ka la, ka po a me ke kai lauoho uliuli e hoonene ana i ka ae one, e hele lakou imua no ke ola a me ka make a hiki i ka wa e loaa ai a loaa ole paha ka hulu gula, a o ka mea o lakou e hahaki ana ia olelo hoohiki, a i ole hoao paha e haliu kue mai, he make kona uku hoopai, a aole loa hoi he mea nana e hoopakele ae iaia mai ka make mai.

            I ka pau ana o ka lakou hoohiki me ke koko o ka hipa keiki, ua hele aku la lakou he kanaha a oi a kau nui iluna o ka moku iwaena o na leo hooho hauoli o na kane e hoopaiakuli ana i ka lewa a me ka leo kanikau kumakena o na wahine.

            A i ke kiekie pono ana ae o ke aliiwahine o ka po, ua pa pono mai la he wahi makani aheahe mai ke kukulu hema mai, a au aku la ka halelaha aukaio ke keiki Kolana no ka hohonu me na hoe he iwakalua kumama ma ka aoao hookahi e lawe kiani ana illuna o ka ilikai.

            Ua like ka holo o na halelana la me ka pua pana a kamlii, ka niau kolonahe me ka palaneho mai kekahi ohuku ale a kekahi, a mamua o ka hoea ana mai o ka waenakonu po, ua nalowale aku la ka aina ihope mai ka ike aku o ka maka.

            Holo pololei aku la lakou no ka hikina me ka aumeume ikaika ana me na wiliau o ka hohonu, iloko hoi o na kai i ike mua ole ia e na hanaua a me na lahui he ekolu tausani makahiki i hala aku, kahi hoi a na moku nunui o Enelani, Farani, Kureke a me Rusia e holo nei maluna oia mau wai i keia la, a o ka hiki ana i ka halelana o Kolana ke holo maluna oia mau kai kawahawaha, he mea kamailio nui ia ia mawaena o na kanaka a hiki i keia ia.

            I ka wehewehe ana mai o ke alaula o kekahi la ae o Apetai ua hala aku la ia i hope a peia no hoi me kahi mokupuni nuku o Siatoa a me ka Lae Catarina ma ka hema, a e oni mai ana hoi o Perone mahope me he mea la e hea mai ana o Kerona ka hapa lio.

            Ma kekahi aoao o lakou ke kai nui a me ka ponaha lani maikai, nolaila hu ae la ke aloha iloko o ko lakou puuwai i ka haawe mai a Perone kahiko mahope me kona mau papale kapu keokeo o ka hooilo a me na ao aina hagulagula e niniu poahi mau ana i kela a me keia minute, nolaila ua haalele mai la ka waimaka i ko lakou mau lihilihi i ka hakuikui a ke aloha e hone ana iloko.

            Nana hoomau aku la lakou ia Perone e oni hele mai ana ihope lilo, a hiki wale i kona nalo ana ilio malalo o na ale apiipii o ka hohonu lipolipo, no ka mea o ka lakou ike hope loa ana paha ia i ka home noho o ko lakou mau la opiopio oiai he huakai ka lakou i maopopo ole ka hopena.

            Ua hoomau aku la@ o iakou i ka holo ana imua me ke kokua pu ana i ka holo o ko lakou halelana aukai me na kiina hoe palamino a hiki wale i ko lakou hoea ana aku i kahi mokupuni nuku kamahao o Sorake; a kaa ae la ia ihope ma ke kua, kau mai la mamua ka aina o Lenoka me ke kaikuaono o Helepona, kahi hoi o ke kaikuahine o Peria i haule ai e like me ka kaua i ike ua ae nei ma na mokuna i hala o keia nanea.

            Holo pololei aku la lakou a komo ma ke kowa haiki o Abeido a malaila aku luu hou no ka hohonu o Roponeti i ka poe Helene ia manawa a o Mamera hoi i keia au hou e hele nei.

            Pela ko lakou holo ana i ke ao a me ka po, a ma ka ha o ko lakou la i ka moana mai ka aina mai hii aku la lakou i Dolino, he wahi ia aia i ka mahele aina nui o Asia, a o Zeura hoi ka mea e punuku ana i kona nohoalii ke keikikane hookahi a ka moi Inea.

 

HE MOOLELO

NO

MORIWIANA

 

KE @ O NA MEA HUNA EKOLU –

KA UI I HOOLILO I KE KUA O NA

LIO I ROME NONA – O KE KANA

KA OPIO I LILO I KOA KAULANA

I NA IA O KALEMANA O BOHEMIANA

 

            Nolaila ua hoole mai la lakou i ka ae ana aku i na koi a ua alihikana opio la o Bohemia, a o ka lakou i hoohana ae ai ia manawa oia no ko lakou waiho loa ana aku i ka lakou mau hoohalahala a me na ahewa koikoi loa ana no ke aupuni o Bohemia imua o na aupuni e ae o Europa.

            Mamuli o ka hoole ia ana mai o kela koi a ke koa opio e na mana kaua o Helene, ua haawi koke ae la ia i ke kauoha i kona mau koa e lele koke aku iuka a kaili ae i ka mana o ke aupuni o Helene malalo o ka ikaika o na mea kaua, a ina he mea hiki, e noolilo aku i kona kulanakauhale i puu lehu na na lapalapa ahi me ka nana ole ia o kona ano pookalaunu, oiai oia [aupuni] he pio ia wa.

            E like me ke kauoha i loaa aku i na koa pela lakou i lele koke aku ai iuka o ka aina, a haaheo ae la i ke kahua iloko o ka laina e olelo ia ai he pualikaua, a ma ia kulana i lawe ae ai lakou i ka mana o ka hoopuni ana i ke kulanakauhale malalo o na alakai ana a ko lakou alihikaua opio.

            Ua alapine ae na leo o le hoailona o ke kaua mai na puali aku o na koa Bohemia a na ia mau leo o le i hoike e aku i ka lohe i na kanaka Helene, eia lakou i ka waha o ka make kahi i ku ai a o na sekona o ua hopena weliweli la, ua kokoke loa ia e opoi aku maluna o lakou.

            E like me ka kaua i ike ae nei e kuu makamaka, no ka paa ana o ke kulanakauhale alii o Helene malalo o ka mana o na koa Bohemia a me ke kani alapine mau ana ae o na leo o le o ke kukala kaua, alaila e kuu makamaka, na ia mea i n@ awiwi aku i na alakai o na mana kaua o ke aupuni o Helene, e hoea koke ae lakou maluna o ke kahua o ka weliweli a noi aku i ke koa opio o Bohemia me na huaolelo o ka mihi ma ka hapa o ke aupuni o Helene e kapae ia ka ikaika o na mea kaua, a o na hooponopono ana me ke kaulike me ka hookahe ole ia o ke koko oia na mea e hana ia me ka maluhia.

            Aka, ua haule hope ua poe alakai la mamua ae o ka wa nono, oiai aia ka inaina o ua alihikaua opio la ke ulupa a luku mai la i na kanaka Helene a me ko lakou kulanakauhale me ka weliweli nui, a i ka wa a lakou i ike aku ai i keia mau hiohiona weliweli, ua hoolilo ia ae la ke koa a me ka wiwoole o ko lakou puuwai i mea hohe wale a oia ka lakou i huli hoi koke aku ai i hope no ka hale alii a huki awiwi ae la i ka hae hoailona haawi pio, a na na hae la i hoike aku i ke koa a alihikaua opio o Bohemia ua haawi pio aku ke aupuni o Helene malalo ona.

            Nolaila me ka leo mana alii nui no ko Bohemia mana kaua, haawi ae la oia i ke kauoha i kona mau koa no ka hoopau ana o ke kaua, a e lawe ae i ko lakou kulana iloko o ka puali, a maki aku no ka hale ahi.

            E like me kela leo kauoha pela na koa Bohemia i lawe ae ai i ka mana a me ka haaheo o ka hooko kauoha a no na minute pokole wale no, aia lakou e maki ana ma ke alahele e hoea aku ai i ka hale alii kahi hoi a ka hae hoailona haawi pio e welo haaheo mai ana i ke ahe ahe makani.

            Ua wehe hamama ia ae na puka o ka pa alii, me na koa e ku laina ana ma kela a me keia aoao o ke alahele, no ka hookipa ana aku i na koa lanakila o Bohemia a me ko lakou alakai opio a malalo o ka hanohano o na mea kaua, a me na kauoha ana a ke koa Moriviana, ua lilo ae la ka malu o ka haie alii malalo o ka malu o kona mau koa, alaila lele iho la ua koa opio la ilalo a pii aku la no ke alapii no ka lanai o ka hale alii.

            Malaila i halawai mai ai ua koa opio la me na elele hookipa o ko Helene alii, a na lakou i hoolauna loa aku na opio nei imua o ka hanohano o ko Helene nana kaua aha kuka.

            Oiai na koa opio la iwaena o na pohai o ko ka enemi mana kau kanawai ua waiho koke ia mai la inana o kona alo na kumu a me na koi ana a ke aupuni o Helene e hooponopono koke ia ko lakou noho na aupuni malana o ke kahua o ke kuikahi a me ke kaulike.

            O keia mau kumu a me na koi ana a na aupuni keikikane la, oia ka Moriviana i haawi iho ai i na nana pono ana maluna o kela pala pala noi me ka no noo akahele @ana a no ka ma@ he ane@ e hapa hora ka loihi kakou iho la ia i kana p@ a waiho aku la imua o lakou a e heluhelu ia ua pane la penei.

Aole i pau.

 

He Ohohia Nui,

            O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi O ka hookuee ana oia kona enemi.  Eia ka poe @nookaa mai ma ka lima na Luna:

Dec. 1

Princess Liliu Hannceipo                    1

Mrs C Hiram Haimoipo                      1

W Rice Merchant St                           1

Chas Hopkins                                      1

Chas Gulick                                        1

W C Achi                                            1

Sam Makaike                                      1

Jas Quinn                                            1

W Kamana                                          1

J W Okuu                                            1

J Kahiapo                                            1

M L Wailele                                        1

Ioela                                                    1

Kaauwai                                              1

H J Kapu                                             1

S K Puuku                                           1

Chas Pooloa                                        1

@ Bartow, Ka Luna.

Dec. 16

Pohano Ewa                                        1

Kenahupu Puukolo                             1

Mahi Kikahale                                     1

Kakalaau Kaakopua                            1

Kapika                                                 1

Keaweiwi Koleaka                              1

Ane Pelekane                                      1

T. T. Polikapa Auwaiolimu                 1

S. Kaauwana Pauoa                            1

Mele Holeso Pe@euia                        1

Keumi Kalaekao                                 1

Wakinekona                                        1

C. Spencer Pauoa                                1

Mana                                                   1

Nakauealoha                                       1

Halekala Auwa olimu                         1

Pakaiko                                               1

Kamoku                                              1

Kaianei Kaakopua                               1

Kahowai                                              1

Kaneaiakala, Ka Luna Eleu

Dec. 1

Hopoe Waiahao                                  1

Lokalia Kaliu                                      1

Kakai Leleo                                         1

Dole Niapaipai                                    1

Mele Pookina                                      1

Kumukahi Waikiki                              1

Meleakoni Kamanuwai                       1

Kahunahana Puunui                            1

Kahi Kapalama                                   1

Kanai Pahoa                                        1

Hoopii Kepohoni                                1

Haawinaaupo Kukuluaeo                    1

Kakaina                                               1

Kaluhimoku Honokaupu                     1

Ma o J. W. H. Keanu Ka Luna

 

I ka Poe Lawe Nupepa.

            Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala mai i ka @ ana i ka aku o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa mai ua i hua aku nona no inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa.  No ke paewaewa o ka hookaa la ana o ke dala, a me ka hoohiki loa ana maii ke keena nei.  na hooholo makou ma ka hebedoma ka hookaa i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i keia a me keia hebedoma ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaame ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna ae, alaila, no na luna ka hewa aole no ka mea heluhelu a ina aole io maoli no na ma@ hewa, alaila, e kala ia makou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.

J. E. BUSH

 

Hoolaha Hooapu Hui.

            Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka Hui o ka poe no lakou na inoa malaloiho, malalo o ka inoa Hui KA HUI MAIA HAWAII, ma keia ua hoopau a mamuli o ka aelike ana o na lala a pau.

ENOCH JOHNSON

W. H. CUMMINGS

W. C. ACHI

D. K. BAKER

GEO. LA DESHA

J. W. H. WAHINEAUA

C. KAONOHI

ISAAC D. IAEA

S. M. KAMAKAU

LAHAPA KEKAI

IOELA KAIANUI

FRANK ARCHER

J. PAAKAULA

J. KEAKAHIWA

J. W. BIPIKANE

S. M. KAAUKAI

JNO. E. BUSH

MRS. KAHAUNAELE

C. K. KAPULE

J. M. BRIGHT

MRS. J. C. KAAUKAI

By: W. C. ACHI his Atty

Dec. 16, 1800   3we.-d