Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 105, 12 January 1891 — Page 1

Page PDF (1.09 MB)

This text was transcribed by:  Linda Ching-ikiri
This work is dedicated to:  For my hula sisters and brothers

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.  HONOLULU.        IANUARI 12, 1891.      Helu 1@

 

@ MOOLELO KAAO

NO

LILIA ULAULA

 

KA MEA NANA I HOONAUEUE I NA

PANI HAO HE 36 O KE AUPUN

WANEDELA I NOHO HAKU IA

HOI E KE KUI'UA MASELANA

 

        MEA HELUHELU--Mamuli o ke kahamaha ana mai a kekahi mau pilikia i kou mea kakau, nolaila ua hoonele ia kakou me na kuhinia mikomiko o keia nanea i keia mau @ i hala iho nei, aka nae ke panee hou aku nei au i ka Moolelo o Lilia Ulaula me ka manaola-na, ina ua piha loa ia kou mai ke-ena a pau me na moolelo e puka mau nei i kela a me keia la, alaila o ka halekuke o kou aloha kahi ku pono no keia nanea. Nolaila e hoo maka aku ana kakou ma kahi i koe aole i hoopuka ia i na helu mua i hala. Mea Kakau.@

        Aole no hoi wau i manao mua e @olo mai malalo oia mau kauoha, aka, mamuli wale no o ka olelo ho-oia a ko'u makuakane ponoi, oia hoi ka mo@ Makine o Arapia. He oiaio, ua hiki ae he leta imua o ko'u alo ma Arapia, a he keiki no kekahi mahope mai o'u aole na'e oia i lohe i ka inoa i kapa ia ai, oiai i ko na wa i hemo mai ai mailoko mai o ko maua makuahine hookahi, ua lilo koke mai oia i ka hanai ia e kekahi mea okoa ma ke aupuni o Helene; a oia ka'u i ninau mua aku nei ia oe; ehia la aupuni i kapa ia ma ka inoa o Helene. Oia ka'u e ka@alua nei i ko'u hele ana mai nei i keia aupuni malalo oia kauoha me kuu kuhihewa he oiaio ka olelo a ko'u makuakane, he pokii ko'u e ola nei ma ke aupuni o Helene nei eia ka aole he oiaio oia olelo a kuu makuakane, wahi a ke keiki alii Bima i olelo aku ai i ka moi Pope o Helene, a hooki iho la ua Bima nei i kana olelo ana, a kulou iho la oia ilalo me ka ehaeha o ka naau no ko na olelo an@ aku he hooilina moi o Bawaria no Helene, ka mea ana i olelo aku ai i ka moi Pope he pokii ia n@na a o kona kuleana ia o ka hiki ana aku i Helene.

        I ua Bima nei e kulou ana ilalo me ka noonoo ana i kana mea e hana ai, ua hooholo koke iho la oia i kana mea e hana ai ke ike aku oia i na helehelena o ka mea nana oia i kauoha aku e holo mai i Helene, a hoohoka hoi iaia; o kona uku hoo pai he make pela na manao o ua Bima nei e kuko nei iloko ona. Ea, awaawa @a hana a ka pokii la.

        Oiai no ua Bima nei e hoomau ana i ke kulou ana ilalo, ua huli koke mai la o Ninewa a pane mai la ia Bima me keia @nau huaolelo e ka hoolana penei:

        E hoolana i kou manao e ka hooi-liua moi o Arapia, ke hoike aku nei wau ia oe me ka oiaio; o na olelo a ka moi Pope ia oe mamua iho nei, aole ia i p@olei, oiai o ka mea nana ikauoha aku nei ia oe e holo mai i Hele nei, he oiaio, o ko'u mua ia ma ka noho alii o Helene nei, a mai iaia mai i loaa mai ai keia kulana hooilina kalaunu o Helene @ei ia'u, a nona hoi au e noho nei ma ke kalauanu o keia aupuni, oiai ua haawi aku ka moi Pope i ka mana nui o ke aupuni ma ka poho o konalima, ua poina paha ka moi Pope i ka mea ana i lawe ai i keiki hooka-ma nana o ka'u wale no e ninau aku nei ia oe e @a malihini, ina he makemake oe i keia wa e ike i ka mea nana i kauoha aku nei ia oe alaila, ua hiki no ia'u ke lawe aku ia oe a hiki i kona wahi e noho ala me kona mau kahu hanai, ka Haku Makuisa o Helene nei wahi a Ninewa i pane aku ai ia Bima.

        I kela wa a Ninewa o hoike ana i na mea a pau imua o Bima, ke lohe mai la no ka moi Pope i na olelo a Ninewa a ua hoomanao koke ae la oia no Bawaria k@ keiki ana i lawe mai ai i keiki hookania nana a me kona hawi ana i ka mana piha o ke aupuni o Helene ia Bawaria a ua hoahewa koke iho la ua moi Pope nei iaia i kona hoole mua ana aku imua o ke keiki alii Bima o Arapia, aole oia i ike ia Bawaria he hooilina moi ia no Helene.

        Iloko o keia manawa a lana nei e kamailio nei, ua huli koke mai la ka mo@ Poye a kamailio aku la ia Bima i ka i ana aku penei:

        O na mea a pau a'u i kamailio iho nei ia oe aohe he oiaio, a o na mea a kela keiki i olelo i olelo iho nei ia oe, nolaila e kala mai oe ia'u a e noho kaua ia nei a na'u e lawe aku ia oe i kahi o ua keiki la, ka mea mahope mai o'u, wahi a ka moi Pope.

        Ia Ninewa i hiki aku ai imua o Bawaria, ua hoike aku la oia i na mea a pau e pili ana no kona hanau mua, no kona hoea ana mai a kamailio p@ me ka moi Pope.

        @ ka lohe ana o Bima ua hiki mai kona hanau mua, ua hoomakaukau iho la oia i kona aahu alii a oili mai la oia mai kona rumi mai i ukali ia hoi e Ninewa mahope mai ona, ua hele aku la laua a komo aku la i ka rumi hookipa, ka rumi hoi a Bima e noho ana me ka moi Pope.

        Nolaila e na makamaka heluhelu o keia nanea, mai kanalua mai o@-kou no ko Lilia Ulaula haule hope hou aku ma keia mua; no ka mea e hoopuka mau ia aku ana oia i na Poakahi a pau.

        Aole i pau.

 

He Moolelo

NO

MORIWIANA.

 

        K@IU O NA MEA HUNA EKOLU--KA @ HOOLILO I KE KUA O NA LIO I HOME NONA--O KE KANA KA OPIO I LILO I KOA KAULANA @ NA I A O KALEMANA O BO@E-MIANA.

 

        Ano e ko makou hoaloha ma ka hapa o ke aupuni o Helene, @ua lokahi makou ma ka ahewa ana i kou aupuni a me kou mana kana, a ke kono pu ia aku nei oe e kauo-ha aku i kon alihikaua e hiki koke mai oia ma na palena o kou aupuni no na ahewa ana iaia no kana mau hana hewa me ka nana ole ia o kana mau hana maikai i pahola mai ai imua o makou.

        A ke hooko ole ia keia mau koi ana, alaila, ua makaukau makou e hoouna aku i ko makou mau mo-kukana maluna o na wai @ o ka moana no ka hali ana a hopu pio aku i kou alihikaua, no ka he-wa kipi, a me ke pale kauoha, a e ahewa ia oia e make malalo o ka hanohano o ke kaula li me ka hookolokolo ole ia e like me kana i hana ai me ka pakaha o ka nohe wale maluna o ka moi Atenai o Helene.

        Na Pookalaunu o Europa Ikea ma ko makou hale 'lii.

        O keia ae la ka leta a na pooka-launu o Europa i ka @oi Ka@emana, a oia palapala ka ke koa opio i heluhelu iho ai me ke akahele loa, a i ka pau ana, hoholo ae la na auwai koko o ka inaina iloko o na aa-koko o ua koa la, a oia kana i hoopuka ae ai @e na olelo o ke kanaka koa.

        A-ha! O keia ka ke alahele a me na kumu kahi i ahewa ia ai o Moriviana, alaila e na lani, e ike mua au i kuu moi mamua o ko'u halawai ana he alo a he alo me keia mau pookalaunu kipi a hoh@ wale.

        O keia ae la na olelo a ua alihikaua opio la Bohemia, alaila huli ae la ia a kamailio aku la i ka elele lawe kauoha:

        E ka elele hooko kanoha, e @ hoi a hai aku i kuu moi, ua hooko piha oe i ka hanohano o kau oihana a eia hoi au @ kona alihikaua ma ke alahele e hoe@ aku ai no Bohemia.

        Me keia mau olelo a ke koa opio, haalele mai la ka elele i ka halelana aukai o ke koa opio no kona moku.

        A iloko o @a minute pokole wale no@ hiu ae la ka heleuma o kona halelana, a motio pololei aku la ka ihu no ke aupuni o Bohemia.

        I kona moku i ku aku ai no Bohemia, ua hoohiki loa aku la oia (elele) imua @ ke alo o ka moi Kalemana, a hoike aku la i na mea a pau, a oia ka ua moi la i kuahaua ae ai i kona aupuni, e haawi aku lakou i na hookipa hoohiwahiwa ana no ko lakou koa opio, ke kupuea hoi nana i hoihoi hou mai ka ea o ko lakou aupuni.

        O ka hol@ ana ae o ka lono a puni ke kulanakauhale alii, eia ae ko lakou alihikaua opio ma kona ala-hele moana e hoea mai ai i ko lakou aupuni, aia hoi ua ala koke ae la lakou a hooh@ ae la me ka leo lokahi.

        Ke koa lanakila! Ka hoihoi ea o Bohemia nei.

        A he mea oiaio, ala ke aupuni o Bohemia iloko o na hoohiwahiwa ana no ua koa lanakila la, a o na minute no kona hoea aku, oia wale no ka meia i koe.

        Aka e ka mea heluhelu, e aui hou aku kaua i hope ma na wai o Helene, a hoomahele aku i na olelo ana no ua koa lanakila @la.

        O ka la a ka elele lawe kauoha i haalele aku ai iaia [Moriviana] a ma ka wanaao o kekahi la ae, haa-wi ae la ua koa opio la i ke kauoha i kona mau aumoku kaua no ka hiu ana ae i ko lakou mau heleuma a haalele iho i na kapakai o Helene me ka hakalia ole, no ke aupuni o Bohemia ka pahu hop@.

        O keia kauoha a ua koa opio la, o ia ka kona mau aumoku kaua i lawe koke ae ai i ke kulana o ka hooko kauoha, ma ka hiu like a@a ae i ko lakou mau heleu@a, kuea pono ae la na pea, a hoopiipii like aku la i ka makani no waho o ke awa.

        I ka o ana mai o na kukuna malamalama o ka la o ua kakahiaka la, nalo hope aku la na kapakai o Helene, a o na aleahiu o ka moana a me ko lakou mau eheu keokeo, oia wale no na mea i hookui mai me ka maka o ke koa aumoana.

        Oiai na aumoku kaua o na ko@ opio la ma ko lakou alahele moana, oa haawi hou ae la ua k@a opio la i ke ka@oha, no ka hoohole ana aku i na aumoku imua o ka makani, a e lawe koke ia ae hoi ke alahele e ku koke aku ai lakou i Bohemia.

        Wahi a ua koa opio la imua o koua hoaloha Mikaela, ua makemake au e hoea e aku i Bohemia mamua ae o ka wa pono, i hiki ai ia'u ke waiho aku i kau papa hoike piha o ke kahua kaua moana, a mo na olelo pale no na ahewa hohe wai@e a na mana pookalaunu o Europa holookoa nei.

       

He Ohohia Nui.

 

O ka @ o o ka Lah@ aia iloko o ka lokahi

        O ka hook@ ana oia kona e@.

        Eia ka poe @ookaa @ ma ka lima o na L@:

Dec. 1     Princess Liliu Ha@oeipo              1

                Mrs C Hiram Haimoipo                1

                W Rice Merchant St                      1

                Chas Hopkins                                        1

                Chas Gulick                                   1

                W C Achi                                       1

                Sam Makaike                                 1

                Ja@ Quinn                                     1

                W Kamana                                     1

                J W Okuu@                                   1

                J Kahiapo                                       1

                M I Wailele                                    1

                Ioela                                                1

                Kaauwai                                         1

                H J Kapu                                                1

                S K Puuku                                      1

                Chas Pooloa                                   1

                T Bartow@ Ka@luna                   1

 

Dec. 16   Po@ano Ewa                                 1

                Kenahupu Puukolo                       1

                Mahi Kikihale                                1

                Kakalaau Kaakopua                      1

                Kapika                                            1

                Keaweiwi Koleaka                        1

                Ane Pelekane                                 1

                T. T. Polikapu Auwaioli@in                1

                S. Kaauwana Pauoa                       1

                Mele Holeso Pe eula                     1

                Keumi Kalaekao                            1

                Wakinekona  "                              1

                C. Spencer Pauoa                          1

                Mana               "                              1

                Nakanealoha  "                             1

                Halekala Auwaiolimu                   1

                Palakiko     "                                       1

                Kamoku     "                                        1

                Kaianui Kaakopua                         1

                Kahoiwai   "                                 1

                        Kaneaiakaia. Ka Luna Eleu.

 

Dek. 1     Hopoe Waiahao                             1

                Lokalia Kaliu                                 1

                Kakai @eleo                                  1

                Dol@ Ninpaipai                            1

                Mele Poah@                                  1

                Kumukahi Waikiki                        1

                Meleakoni Kam@u@ai                1

                Kahunahana Punaui                      1

                K@ui Kapo@                                1

                Kauai Pahoa                                   1

                Hoop@ Kep@i                              1

                Haawinaaupo Kuk@                     1

                Kakalina                                         1

                Kaluh moku Honokaupu              1

       

Ma o J. W. H. Keanu Ka Luna

 

I ka Poe Lawe Nupepa.

 

        Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe ne@ i k@ kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka he@loma, a e malauia i na palapala hookaa mai na @u aku nona na inoa i hoike ia @ @ poo o keia Nupepa. No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke @a@a, a me ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, ua hooholo makou ma ka @ehe@loma ka hookaa, i man@ ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ni ia makou i kela a me keia he@loma, ka poe i @kaa @i a me ka poe i hookaa ole mai, a ina ua hookua @ie ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke ok@ aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na i@-na ae, alaila, @ na luna ka hewa, aole no ka mea heluhelu a ina aole i@ maoli no na @una ka hewa, ala@a @ kaia @a ma ko@ no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.

 

J. E. BUSH.

 

Hoolaha Hoopau Hui.

 

        Ma keia ke hool@aia aku nei, o ka Hui o ka poe no lakou @a inoa malalo iho, malalo o ka inoa Hui KA HUI MA-@ HAWAII, @ keia @ hoopauia mamuli o ka @elike ana o @a lala a p@u.

 

KNOCH JOHNSON

W. H. CUMMINGS

W. C. ACHI

D. K BAKER

@ L. D@A

J. W. H. WAHINKAUA

C. KAONOHI

ISAAC @ @AKA

S.M. KAMAKAU

LAHAPA KEKAI

IOELA KALANUI

FRANK ARCHER

J. PAAKAULA

J. KEAKAHIWA

J. W. @IPIKANE

S. M. KAAUKAI

JNO. E. BUSH

MRS. KAHAUNAELE

C. K. KAPULE

J. M. BRIGHT

MRS. J. C. KAAUKAI.

By W. C. ACHI his Atty

 "    "   "     "       her  "

        Dec. 16, 1890.       @